Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

Deputat dedi:

-Yüksək pensiya almaq üçün işləmək lazımdır. Deputat işləmək.

2.

Azərbaycanlı - ən çətin vəziyyətlərdən çıxış yolu tapması ilə məşhurdur. Amma daha böyük məşhurluğu isə o, həmin o çətin vəziyyətlərə girə bilməsi ilə qazanıb.

3.

Əgər yaxşı vəkil tutmaq üçün pulunuz yoxdursa, onda pis hakimi alın.

4.

Heç vaxt susan adamın sözünü kəsməyin!

5.

KƏDƏRLİ ƏHVALAT

Ucqar dağ kəndində uşaq məktəbdən kirli paltarda, cırıq çantada, cırıq ayaqqabıda, kitab-dəftərsiz qayıtdı. Amma valideyinləri buna əsla hirslənmədilər. Axı onlar uşağı məktəbə elə bu cür də göndərmişdilər.

6.

İQTİSADİYYATIMIZIN REALLIĞI

Nazirə 999 əyarlı qızıl yumurta yumurtlayan bir toyuq verdilər. Bir aydan sonra toyuq ziyanla işləməyə başladı. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.10.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində növbəti təqdim edilən yazar Təbriz təmsilçimiz Əli Çağladır.

Əli Çağla

Təbriz

BU GECƏ

İki qarğanın toyudur bu gecə!

Qar-qar stress yaşayır dişi qarğa.

Baxsan alnına erkək qarğanın

Tərdən muncuq düzülübdür.

Uzun corablarını ağacdan yelləndirərkən dişi qarğa

Yaxasındakı qalstukunu sığallayır qarğa bəy.

Kim deyir görmürsən?

Görürəm onları, sevişdikdə...

İki itin bir alabaş balası olur bu gecə!

Atasına oxşayır küçük oğlu küçük...

Anasının göz yaşı döşündəki südünə qarışıb sevincindən

Atası həyəcanından dik tutur başını

Gecənin sükutunda harmoniyalı mahnı oxuyur: Haf-haf-haf...

Kim deyir görmürsən?

Görürəm onları, sevindikdə...

İki ayı qədəh-qədəhə vurur bu gecə!

Başqa bir ayının sağlığına.

Mağaranı Stoliçnayanın qoxusu bürüyüb.

Üç aydır mükərrər içirlər ayılar

Yuxularına alkoqol calayırlar üç aydır.

Kim deyir görmürsən?

Görürəm onları, içdikdə...

İki tülkü quyruqları ilə aslana plan tökürlər bu gecə!

Gözlərindəki hiylə ilə kibrit çəkirlər qaranlığa.

Əllərində yuxu şərbəti

Boyunlarından aslanan sülh medalları

Kim deyir görmürsən?

Görürəm onları, danışdıqda...

İki çaqqal şeir yazır bu gecə!

Sabah tribuna arxasında şərr oxuyacaqlar.

Aslanın əlindən “Xalq şairi” ordeni almaq üçün...

Kim deyir görmürsən?

Görürəm onları, şeir yazdıqda...

Bir insan darıxır bu gecə!

Yüksəldir qramafondakı Zara Leanderin[1] səsini

Başındakı papağını masaya qoyub fikirləşir.

Barmağı ilə ballistik raketi oynadır,

Meşənin bağrına sancaqlayır alovları.

Kim deyir görmürsən?

Görürəm “Bir”-lərin acımasızlığını...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.10.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu dəfə "Yaradıcılıq emalatxanası" rubrikamızın qonağı Əli bəy Azəridir.

Əli bəy Azəri Azərbaycan ədəbi mühitində daha çox “Xəzan” jurnalının redaktoru kimi tanınır. Sonra hərb mövzulu əsərlər müəllifi kimi də müəyyən oxucu dairəsinə məlumdur. Ümumilikdə on beş kitab müəllifidir. Yüzdən çox hekayə, dörd yüzdən çox müxtəlif səpkili məqalə yazıb.

“Yurd nisgili”, “Şah bərəsi”, “Qəmlibel müsibəti”, “Özününkülərin hədəfində”, “Hərbi Zəngilan”, “Məhəbbət piyaləsində zəhər”, “Arazgersdən keçən köç” “Çovğun”, “Şəhərli qızın dəli sevgisi”, “Gəlin, tanış olaq”, “Bizi Umudsuz qoyma”, “Nə deyim?”, “Generalın yefreytor vəkili” və “Köhnə il hara gedir?”kitablarında toplanmış romanlar, povestlər, hekayələr və publisistik məqalələr onun qələm məhsullarıdır.

Müxtəlif mövzularda yazdığı hekayələr müəllifini müsabiqələrdə qalib etmişdir. Bu gün onun bəzi hekayələrindən söz açmaq fikrindəyik.

-Xoş gördük, əziz Əli bəy. Stiven Kinq söyləyib ki, “Oxumaq üçün vaxtınız yoxdursa, demək, nə yazmağa materialınız, nə də vaxtınız var”. Dəyərli Əli bəy, mütaliəni çox sevdiyim üçün hekayələriniz məni də cəlb etdi, rubrikamızın da şərtləri daxilində qısa olaraq gəlin birlikdə bəzi məqamları müzakirə edək.

-Xoş gördük. Hekayə mənim üçün çox dəyərli bir nəsr nümunəsidir. Qəhrəmanın həyatından çox kiçik bir səhnəni yüksək məharətlə təsvir etməyi öz üzərinə götürürsən. Elə təsvir etməlisən ki, oxucu həm zövq alsın, həm də ibrət götürsün. Hər bir hekayəmdə buna nail olmağa çalışmışam.

-Əli bəy, "Qəribə at oğurluğu" hekayənizdəki Qırğıgöz Səməndərə bir oxucu gözü ilə baxsanız, ona acığınız tuturmu, yoxsa, insanlar yardım etmədiyi üçün Səməndərin oğurluğuna haradasa haqq qazandırırsınız? Ümumiyyətlə, oğurluğa bəzi məqamlarda haqq qazandırmaq olarmı?

-“Qəribə at oğurluğu”nda təsvir olunan hadisə Mirzə Cəlilin “Danabaş kəndinin əhvalatları”ndakı Məmmədhəsən kişinin eşşəyinin itməyi kimi real həyatdan götürülüb. Hadisəni olduğu kimi təsvir etməkdə məqsədim adamların gözünü açmaq, başlarına gələ biləcək hadisədən qaçmağın yollarını axtarmağı öyrətməkdir. “Adam hadisə öz başına gəlməyincə ağıllanmaz” deyiblər. Bu işdə adamın ən yaxın köməkçisi, məsləhətçisi kitab olur. Bizdən əvvəl də belə olub, indi də belədir, bundan sonra da belə olacaq. Zəkalı adamlar oxuyur, ibrət götürür, zəkasızlar da “korun körpüdən keçməsi” kimi bu dünyaya kor gəlib, kor da gedirlər. Ümumilikdə heç vaxt oğurluq hallarına haqq qazandırmamışam. Səbəb nə olur olsun. Səməndərin də halına təəssüflənərək acıyıram.

-Əli bəy "Şər" hekayənizin maraqlı süjet xəttinə əsasən sualım belədir: Şərin nə olduğunu bilməyənlər şərlə qarşılaşanda onu ilk dəfədən "tanımaq" şansları heçmi yoxdur?

-Keçən il 27 oktyabrda Şabranda “Xəqani” poeziya evinin rəhbəri Aybəniz xanımın təşkilatçılığı ilə təşkil olunmuş görüşümdə məktəblilərdən biri də bu sualı verdi. Deyəsən, onda da yaxşı cavablandıra bilmədim, nəydisə şagirdlər narazı qaldılar. Adam şərlə qarşılaşacağını bilsə, əlbəttə ki, yayınmağa çalışar. Ancaq hər zaman şər adamın gözünə mələk qismində görünür. Bu barədə klassik yazıçıların da hekayələri var. Mən də həyatdan götürülmüş bir əhvalat üzərində qələmimi sınamağa çalışmışam.

-"Qisas" hekayənizdə erməni xislətinin necə iyrənc olduğuna bir daha şahidlik edirik. Hekayənin süjet xəttində də öz qisası zamanı günahsız insanların ölümünü adi sayan erməni qarısının xisləti üzə çıxır. Bu obraz sübut edir ki, mənfur ermənilər vəhşiliyə, günahsız qan tökməyə öyrəşiblər. Azərbaycanlılar isə öz yaxşı əməlləri ilə həmişə onları riqqətə gətirir. Əli bəy, daha hansı hekayələrinizdə biz onların murdar əməllərinin şahidi oluruq?

-“Qisas” hekayəsində təsvir olunan əhvalat da həyatdan götürülüb. Erməni qadın öz dar düşüncəsində gəlinini, oğlunu və kimi gəldi zəhərləmək məqsədilə hərəkətə keçir. Əlbəttə, həmişə sadəlövh hərəkətləri ilə diqqət çəkən azərbaycanlılar bir çox hallarda ermənilərin hiyləsinə tuş gəliblər. Bəzən də öz humanist addımları ilə ermənilər nankor əməllərinin qarşısını alıblar. Mən konkret olaraq heç vaxt “bu ermənidir, deməli pisdir, oğrudur, riyakardır, canidir” deyə qarşıma məqsəd qoyub onları pisləməmişəm. Onlar öz hərəkətləri ilə “ad-san” qazanıblar. Eyni zamanda dünyanın hər yerində, elə bizim yan-yörəmizdə də pis əməl sahiblərinə belə qiymət verirlər. Deyirlər: “filankəs elə bil ermənidir!”

 -Əli bəy, "Köhnə il hara gedir?" ifadəsini hekayənizə, hətta hekayələriniz toplanmış kitabınıza ad seçmisiniz. “Zaman heç itmir, itən bizik. (Pol Klodel: Fransız şairi, dramaturqu)  Əli bəy bu aforizm ilə razılaşırmı?

-Yaşanmış hər an ömürdür. O da ola ki, bir il. Bir ildə adam nə qədər hadisələrin şahidi olur, xatirələr toplayır. Əlbəttə ki, adam bu xatirələrlə yaşayır, onları başqalarına danışır, yayır. Getdikcə yeni hadisələr yaranır, köhnələrin çoxu əhəmiyyətini itirir, unudulur. Zaman hər zaman yenilənir, insan isə yaşlaşdıqca, gücdən düşdükcə unudulmağa başlayır. Təbiətin dəyişməz bir qanunu var. Nənələr, babalar vaxtının çox hissəsini nəvələri ilə keçirirlər, onlara nağıllar danışırlar. Danışdıqları nağılları ilə də özləri də nağıla, dastana dönürlər. Nə qədər ki, nəvə yaşayır, xatirələrində nənəsini, babasını yaşadır. Bax, budur, həyatın dəyişməz fəlsəfəsi. Adamlara da ümid verən, unudulmaq qorxusundan xilas edən elə budur.

-"Şəhərli qızın dəli sevgisi" də diqqətçəkən əsərlərinizdən biridir. Əli bəy, bu hekayədə də müxtəlif yanaşmalar var. Hər kəsin "dəli" adlandırğı İsmayıl əslində qəlbdən və saf məhəbbətlə sevir, güvənir. Amma kifayət qədər təhsilli, sağlam bir xanım günü xoş keçsin deyə, İsmayılın sevgisi- hissləri ilə oynayır. Sonu isə faciə ilə bitir, hər iki gənc həyatını itirir. Sizcə, niyə cəmiyyətdə "hisslərlə oynayanların" sayı artır, əsas səbəb nə ola bilər?

-Yazıçı bir əsər yazanda mütləq qarşısına məqsəd qoymalı deyil ki, baş verən hadisələrin səbəblərini açıqlasın. Yazıçı müstəntiq deyil ki, hadisəni sonadək açsın. Yazıçı əhvalatı təfsilatı ilə təsvir edərək bir az bədiiləşdirir, bir az məna verib oxucularına çatdırır. Aşbaz bişirdiyi yeməyə müxtəlif ədvalar vurub dadlı edəndən sonra süfrəyə gətirdiyi kimi yazıçı da eyni əməlləri təkrarlayır. Bəzən bibər, istiot çox olduğundan yemək acı olan kimi əsər də tünd təsir bağışlaya bilər. “Şəhərli qızın dəli sevgisi” kiçik həcmli povestdir. Bir dəfə ədəbi tədbirlərin birində fasilə zamanı yazıçı Kənan Hacı ilə çay içirdik. Ədəbi tənqidçi Vaqif Yusifli bizə yaxınlaşdı və dedi: “Gərək Yelenanı öldürməyəydin!” Elə dedi ki, Kənan da heyrətləndi, qonşu masalarda əyləşənlər də heyrətlə bizə baxdılar. “Başqa variant vardımı?” – mən də sualla cavab qaytardım. Dedi yox. Povesti təzə yazanda Hafiz Rüstəm, Lalə İsmayıl, Şahməmməd Dağlaroğlu, Pənah Azəri, Alı Rəhimoğlu, Hikmət Məlikzadə və bir çox imza sahibləri mənə müraciət edib, başqa variantların olub-olmadığının müzakirəsini aparıblar. Onlar da sizin kimi Yelenanın və İsmayılın halına acıyıblar. Ancaq nə etməli? Odla oynamaq olmaz! İnsan həyatını yüzdə yüz ürəyinin ixtiyarına buraxmamalıdı. Ağılla düşünməlidi. Burda situasiya məcburiyyət yaradır. Kənddə tək-tək oğlan qalıb, hamısı şəhərə üz tutub. Yelena da əylənməyi xoşlayır. İsmayıldan da başqa heç kim yoxdur. İsmayıl isə dəlidir.    

-"Sərhədçi zabitin etirafı" nəyi dəyişdirdi? Əli bəy, bu kitabla tanış olmayanlara kitabdakı hekayələrin mövzusu baradə məlumat verməyinizi xahiş edirəm.

-Azərbaycan müstəqil ölkədir. Dövlət sərhədlərini öz sərhədçiləri qoruyur. SSRİ-nin tərkibində olduğumuz, yəni müstəqil olmadığımız vaxtlarda Azərbaycan sərhədləri haqqında iki film çəkilib. Otuz illik müstəqillik dövrümüzdə nə film çəkilib, nə samballı əsərlər yazılır. Təkcə bir müəllif – şair Əvəz Qurbanlı “Canlı dirəklər” adlı kiçik həcmli roman (povest də demək olar) yazıb. Vəssalam. O da Sərhəd Qoşunlarının tərkibində xidmət edib deyə yazmağı özünə mənəvi borc sayıb. Mən diqqət çəkmək üçün bu addımı atdım. Müxtəlif illərdə şanlı sərhədçilərimizin həyatından yazdığım povest və hekayələri bir yerə toplayıb kitab şəklində çap etdirdim. O hekayələrdə təsvir olunan sərhədçilər mənim xəyallarım, ideallarımdır. Çox təəssüf ki, bunlar reallığı əks etdirmir və sərhədçilərin yuxarı eşalonunda oturan generalitet bunu qəbul etməyi bacarmır. Mən təsvir edirəm ki, sərhədçilər akademiyasında təhsil alan kursantlarla ayda bir dəfə universitet tələbələri arasında görüşlər, disputlar, intellekt yarışması keçirilir, bunlar isə bunu etmək əvəzinə sərhədçi kursantları cəmiyyətdən təcrid etməyə çalışırlar. Bəyəm sərhədçilər bu cəmiyyətin bir hissəsi deyilmi? Onların sevib-sevilmək, özlərinə təhsilli həyat yoldaşı seçmək hüquqları yoxdurmu? Yaxud, zastavada xidmət keçənlərlə kənd məktəblərinin görüşü, şagirdlər arasında sərhədlərin qorunmasının müqəddəsliyi barədə aparılan maarifləndirmə işləri təqdirəlayiq iş deyilmi? Bir sözlə, şanlı sərhədçilərimiz haqqında çox ibrətamiz epizodlar üzərində hekayələr yazmışam. Onların hər biri ayrıca müzakirə mövzusudur.

-Əli bəy, yaradıcılıq emalatxanasını necə təsvir edərdiniz?

-Emalatxana özlüyündə bir istehsalat müəssisəsi kimi xarakterizə olunmalıdır. İstehsalat isə tək adamın işi deyil, kollektiv əməyin nəticəsidir. Mən bir müddət, hətta deyərdim ki, xeyli müddət yaradıcılıqdan kənarda qalmışam. Hərbçi olmuşam. I Qarabağ müharibəsində iştirak etmişəm. Atəşkəs dövründə səkkiz il cəbhə bölgəsində xidmətimi davam etdirmişəm. Ordudan tərxis olunandan sonra bu sahədə gecikdiyimi hesab edərək bir müddət köklənə bilməmişəm. Düşünmüşəm ki, mən ədəbiyyat üçün bundan sonra nə edə bilərəm. Heç olmasa Dağlıq Qarabağ adı altında baş verən hadisələri nizamla yazmaq missiyasını öz üzərimə götürmüşəm. Bu sahədə hələ də boşluqlar var. 6-8 il müddətində “Hərbi Zəngilan” roman-xronologiyasını, “Arazgersdən keçən köç” və “Qəmlibel müsibəti” povestlərini yazmışam. Onları yaza-yaza digər mövzularda da boşluqlar olduğunu görmüşəm. Cəmiyyətə sırışdırılan “adlı-sanlı” qələm sahiblərinin elementar məsələləri bilməməsi mənə ağır gəlib. Bu gün hekayə adı altında nə cür mətn istəsəniz, taparsınız. Adamlar hekayətlə hekayənin fərqini ayırd edə bilmirlər. Bütün bunlar aidiyyatı yerlərdə müzakirələrin keçirilməməsi, ədəbi tənqidin passivliyi ucbatından baş verir. Odur ki, ədəbiyyat nəzəriyyəsinin tələblərinə uyğun yazmaqla bir növ nümunələr göstərirəm. Şübhəsiz ki, bütün nümunələr ideal ola bilməz. Ancaq sidq-ürəklə deyə bilərəm ki, mənim yazdığım hekayələr janrın tələblərinə tam cavab verir.

Yaradıcılıq emalatxanam da qarmaqarışıqlıqdır. Yarımçıq qalmış əsərlərim çoxdur. Yeni mövzular köhnələri işləməyə imkan vermir. Ancaq onları unuda bilmirəm. Əsas gücümü həmişə olduğu kimi başımıza bəla olan müharibə mövzusunun dərinliklərinə baş vurmaqla məsələni bədii müstəvidə üzə çıxartmağa sərf edirəm. 1986-1987-ci illərin hadisələrinə çıraq tutacaq “Erməni Borisov” adlı povest yazmışam. Yaxın və dürüst hesab etdiyim adamlara oxutmuşam, bəzi müzakirələr əsasında düzəliş və əlavələr etmişəm. Mədəniyyət nazirliyi 2025-ci ilin kitab nəşri planına salıb. 1988-1991-ci illərin hadisələrinə uyğun “İki zəngəzurlu zabit” romanını yenicə bitirmişəm, oxunuşdadır. 44 günlük Vətən Müharibəsindən yazdığım irihəcmli romanım hələ də çap olunmayıb. Mifologiyaya aid sistemli hekayələrim (13 hekayə) digər yarımçıq mətnlərim kimi hələ də kompüterin yaddaşında növbələrini gözləyir.

Bir sözlə, görüləcək işlərim çoxdur.

Gileylənmək kimi çıxmasın, bu tərəfdən də jurnalın nəşri vaxtımın bir hissəsini tutur. Bu da çox vacib məsələdir. Səkkiz ildir ki, davamlı olaraq iki ayda bir dəfə “Xəzan” jurnalını çıxardıram. İndiyə kimi altmış nömrəsi çıxıb, oxucuların ixtiyarına verilib. Elektron variantı internetə yerləşdirilib. Hər nömrəsi 250-300 səhifəlik kitabın materiallarına bərabərdir. Göndərilən materialları oxumaq, müəlliflərin nəzərindən yayınan xırda-para qüsurlara əl gəzdirmək adamdan gərgin iş tələb edir.

Bir sözlə, yaradıcılıq emalatxanamda hər gün iş gedir, boş dayanmağa vaxt yoxdur.   

-Rubrikamıza ömrünüzdən pay ayırdığınız üçün Sizə təşəkkür edirik, bol-bol yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

-Yaradıcılığıma diqqət yetirib işıq tutmağa çalışdığınız üçün əslində mən sizə təşəkkür edirəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.10.2024)

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Biz cinayət hadisələri oxumaqdan yorulduq, mən bu haqda yazmaqdan yoruldum. Amma bu murdar cəmiyyət yorulmadı. O vəhşi oğullarınıza yiyə durmadıqca da belə hadisələr hələ çox olacaq, təkrarlanacaq. Hər dəfəsində yoxe, daha belə xəbərlərə təəccüblənmirəm deyirəm. Düzdür, təəccüblənmirəm. Amma…

Amma təfərrüatları oxuduqca qanım donur, əl-ayağım titrəyir. Yenə heç olmasa Türkiyədə öldürülən qadınlar üçün kampaniyalar başladılır, nə bilim yürüşlər edilir, insanlar ayağa qalxır. Bəs bizim camaat? Bir müddət əvvəl öldürülən başıbağlı Aişə yadınızda? Hər cür ad qoşuldu qıza. Səhvini, düzünü bilmirəm, maraqlanmıram da. Çünki onun nə edib etməməsi hündürmərtəbəli binadan atılaraq qolu qopub başı kəsilərək öldürülməsinə əsas OLA BİLMƏZ. 

Türkiyə elə də uzaq yer deyil. Çoxumuzun oxumaq üçün, tətil üçün üz tutduğu ən yaxın ölkədir. Dilini əzbər bildiyimiz bir ölkə. Və açığı, ordakı cinayət elə mənim ölkəmdə olmuş kimi bir şeydir mənim üçün. Bəs niyə? O psix 1il əvvəl qızı necə parçalamaq istədiyini yazıb yayınlıyanda hardaydı RTE-yə bir söz deyən kimi camaatı həbsxanaya salan hökümət? O xəstə ruhlu məxluqatla bağlı gəncəcik qızın atası dəfələrlə polisə şikayət edib. HARA BAXIR BU MİLLƏT? Şəkilləri gördüm, qanım dondu. 

Mən əvvəllər müxbir olub bu cür cinayətləri, kriminal hadisələri gün üzünə çıxarmaq, onların cəzalarını çəkməsi üçün bir jurnalist kimi əlimdən gələni edib cəmiyyəti ayağa qaldırmaq istəyirdim. Mən daha nə yazmaq istəmirəm, nə müxbir olub belə hadisələri gün üzünə çıxarmaq. Mən daha belə hadisələr olmasını istəyirəm... Qoy işsizlikdən şikayətlənək, qoy dünyəvi problemləri müzakirə edək. Amma nə olar, xahiş edirəm, daha həyatının ən gözəl çağında vəhşi bir yırtıcının qurbanı olan qızlardan danışmayaq. Mədəm bulanır sadəcə. Bu xəbərləri gördükcə bu və bunun kimi insan adına layiq olmayan yüzlərlə Əhmədlə, Semihlə, Muradla və başqa adını bilmədiyim o qatillərlə eyni dünyada oksigen aldığım üçün özümdən nifrət edirəm... Nifrət...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.10.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mütaliə üçün kitab seçərkən diqqətimi çəkən şeylərdən biri də onların adları olur.

"Gün var əsrə bərabər" romanı da ilk olaraq adıyla diqqətimi çəkmişdi.

Daha sonra bu romanın həm də kitabsevərlərin ən çox bəyənmiş olduqları sırasında durduğunu öyrənəndə kitab marağımı daha çox cəlb etdi.

Və mən bir də baxıb özümü Boranlı Yedigeyin xatirələrində tapdım.

Əslində mən əsəri fərqli cür təsəvvür edirdim, əsər isə taman fərqli idi...

Romanda məni ən çox təsirləndirən məqamlardan biri Nayman Ana əfsanəsi, janjunların ağlasığmaz vəhşiliyi, Abutalıbın ailəsi və boranlılarla olan vida səhnəsi idi. Və bir də Birdamərkin kosmonavtlar haqqındakı qərarı...

Yedigeyin Çalağangözlə olan dialoqunu oxuyarkən isə hələ heç bir kitabı oxuyanda bu qədər əsəbləşdiyimi xatırlamıram.

Şəxsiyyətə pərəstiş dövrünün acınacaqlı fəsadları bu əsərdə də öz təsirini bir daha göstərmişdi.

Mənə görə əsərin qəhrəmanlarının, yəni boranlıların ən müsbəxt xüsusiyyəti  onların uşaqlara verdiyi böyük dəyər, hər zaman ilk öncə uşaqların rahatlığını və rifahını düşünmələri və bir də  xoşbəxt olmağı bacarmaqları idi. Bəli düz eşitdiz məhz xoşbəxt olmağı bacarmaları.

Onlar hər şeyə rəğmən xoşbəxt olub sevinməyi bacarırdılar.

Boranlılar günümüz cəmiyyətində olduğu kimi sadəcə uşaqların maddi rahatlıq və rifahını deyil, onların mənəvi rahatlığını düşünür, hər zaman uşaqların günlərinin xoş keçməsinə çalışırdılar.

Və ucsuz bucaqsız Sarı-Özək çöllərinin ağır şəraitində susuz, yaşıllıqsız yaşayıb, zəhnətə qatlaşmaqla ömür-gün sürən bu insanlar bütün bu məhrumiyyətlərə rəğmən əsrə bərabər xoşbəxt günlər yaşamağı bacarırdılar. Onlar əllərimə düşən ən kiçik xoşbəxtlik fürsətinin belə haqqını çox gözəl verirdilər.

Əsərin davamında isə məncə Qaranəri qınayıb, onu vəhşi kimi döyərək öz hisrini də ondan çıxan Yedigey sanki elə özü də bir az Qaranərə bənzədiyinin fərqinə varmırdı. Çünki bu məqamda Yedigey özü də sadəcə özünü, öz qəlbinin istəklərini düşünürdü. Hissləri onun gözlərini elə tutmuşdu ki, vaxtilə onun ən çətin günlərində əlindən tutmuş Qazanqapa və ona vəfa göstərib Yedigeyin yükünü də çiyinləyən, bir zamanlar böyük məhəbbətlə sevdiyi Ukubalaya haqsızlıq etdiyini görmürdü. Hətta bu azmış kimi hələ onlara qarşı bilənirdi də.

Yedigey həmişəki kimi öz fikri-xəyalında olsun gəlin mən sizə biz az da kosmonavtlardan danışım. Allah bəzən insana həyata elə bir baxış bucağından, elə bir pəncərədən baxmağı nəsib edir ki, bir çox şey ordan insanın gözünə çox mənasız, çox cılız görünür.

İnsan elə bir stuasiyaya düşə bilir ki, bir anın içində əvvəllər önəmli saydığı bir çox şey onun gözündə dönüb heç olur.

Məsələn nəfsi istəklər, şan, şöhrət, qəzəb, kin, nifrət, intiqam, müharibə qələbə və daha nələr-nələr.

Əsərimizin qəhrəmanlarından olan kosmonavtlar da məhz belə bir stuasiya ilə qarşı-qarşıya gəlmiş və həyatdakı ən ali, ən ülvi dəyərlərdən, mətləblərdən hali olmuşdular.

Birdamərkin verdiyi qərar isə bir anlıq məndə bəşəriyyətə qarşı nifrət hissi yaratdı. Çünki mənə elə gəlir bu qərar bütün bəşəriyyət naminə  başlarına nələr gələ biləcəyini düşünmədən  sonu bilinməyən bu yola çıxmış fədakar kosmonatvlar göz önündə tutulduqda  çox, amma çox qəddar, yerdənkənar sivilizasiya göz önündə tutulduqda isə çox yersiz və hətta deyərdim qıcıqlandırıcı, təhlükəli bir qərar idi.

İnsanlıq olaraq bəlkə sadəcə hələ bu cür kosmik sivilizasiyalar arası münasibətə hazır olmdığlarını da bildirə bilərdilər.

Axı o kosmonavtları sonsoz, havasız kosmosda tanımadıqları bir sivilizasiyanın fərdlərinə tərk etmək qəddarca deyildimi?! Bilmirəm...

Və beləliklə ürək ağrısı ilə oxuduğum, hafizəmdə silinməz təəssürratlar buraxıb, beynimdəki cavabsız sual qalağının üstünə bir neçə cavabsız sual da əlavə edən bir əsər daha bitdi...

"İndi o qarlar əriyib, o qatarlar keçib, o illər də ötüb. Belə günlər olubmu, olmayıbmı, indi bu heç kimi maraqlandırmır."

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.10.2024)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Kitablar, insanın düşüncəsini genişləndirən, duyğularını dərinləşdirən və həyatı anlamağa kömək edən qiymətli vasitələrdir. Onlar yalnız məlumat mənbəyi deyil, eyni zamanda, insanın daxili səyahətinə və özünü kəşf etməyə olan bir çağırışdır.

1. Düşüncə Azadlığı: Kitablar, müxtəlif fikirləri, perspektivləri və dünya görüşlərini tanıma imkanı verir. Hər bir kitab, yeni düşüncə yolları açır, insanı daha geniş düşünməyə vadar edir. Düşüncə azadlığı, intellektual sərhədləri aşmaq üçün vacibdir.

2. Empati İnkişafı: Müxtəlif personajların hekayələrini oxumaq, bizim başqalarının duyğularını, mübarizələrini və düşüncə tərzlərini anlamağımıza kömək edir. Bu empati inkişafı, insan münasibətlərimizi daha da dərinləşdirir və insanlıq anlayışımızı genişləndirir.

3. Zamanın İzlənilməsi: Kitablar, fərqli dövrləri, mədəniyyətləri və insan təcrübələrini əks etdirir. Onlar vasitəsilə keçmişlə əlaqə qururuq, zamanın və mədəniyyətlərin arxasında duran dərin düşüncələri anlamağa çalışırıq. Hər kitab, tarixin bir hissəsini daşıyır və bizə insanlığın səyahətini izləmiş olmağı təklif edir.

4. İnkişaf və Özünü Kəşf: Kitablar, insanın özünü dərk etməsi və inkişafı üçün bir yol xəritəsi rolunu oynayır. Fərqli ideyalarla tanış olmaq, insanın öz dəyərlərini və inanclarını yenidən düşünməsinə, bəlkə də, onları dəyişməsinə səbəb ola bilər. Bu, şəxsi inkişaf üçün mühüm bir addımdır.

5. Sükunət və Refleksiya: Kitab oxumaq, sükunət anları yaradır. Bu zaman, insan öz düşüncələrini, duyğularını və həyatı dəyərləndirmə fürsəti tapır. Oxumaq, refleksiya etmək və öz iç dünyamızla əlaqə qurmaq üçün bir vasitədir.

Nəticədə, kitablar yalnız yazılı sözlər deyil; onlar düşüncəmizi, duyğularımızı və insanlığın dərin mənalarını kəşf etməyimiz üçün bir açardır. Hər bir səhifə, yeni bir dünyaya giriş imkanı verir.

Təhlildə "Gece Yarısı Kütüphanesi" 

"Gece Yarısı Kütüphanesi" kitabını öz düşüncə tərzimdən təhlil edərkən, onun mövcudluq, seçimlər və peşmanlıqlar haqqında dərin bir hikmət daşıdığını gördüm. Matt Haig-in bu əsəri, qəhrəman Nora Seed-in gecə yarısı kütüphanesindəki səyahəti vasitəsilə həyatın anlamını axtarmaq mövzusunu araşdırır. Nora, bir neçə seçim etdiyi üçün peşmanlıq hissi içindədir. Bu kütüphane ona müxtəlif həyat yollarını, hər birinin öz unikal gözəlliklərini və çətinliklərini təqdim edir. 

Həyatımda da bəzən keçmişimə, etdiyim seçimlərə düşünürəm. İnsanın öz səhvlərini qəbul etməsi, onları dərs kimi görməsi vacibdir. Bu kitabda Nora'nın yaşadığı iç mübarizələr, mənim də bəzən hiss etdiyim bir ruh halını əks etdirir; insanın özünü anlama yolu asan olmur, amma dəyərli dərslər təqdim edir.

Hər bir seçimimizin nəticələri var. Nora'nın müxtəlif həyat yollarını görməsi, mənim üçün seçdiyimiz yolda heç bir şeyin itirilmədiyini, əksinə, hər seçimimizin bizi formalaşdırdığını xatırladır. Həyatın düz və ya yanlış olmadığı düşüncəsi, sənin içindəki gücü kəşf etməyə çağırır. Kitab, insanın özünü tanıma yolunda səyahət etməsinin nə qədər önəmli olduğunu vurğulayır.

1. İçsel Sülh və Qəbul: Nora'nın hekayəsi, keçmişə olan peşmanlıqları ilə barışmağı öyrənmək mövzusunu da vurğulayır. Hər insan öz həyatında müəyyən seçimlərin, yolda qarşılaşdığı çətinliklərin olduğu bir yerdədir. Özümüzü, seçdiklərimizi və yaşadıqlarımızı qəbul etmək, içsel sülh tapmağın bir yoludur. Bu da məni düşünməyə vadar edir: geridə qalan seçimlərimə görə özümü niyə günahlandırmalıyam? Hər seçim, mənə yeni bir dərs verir.

2. Paralel Reallıqların Gücü: Kitabın təqdim etdiyi paralel reallıqlar, insanların həyatlarında müxtəlif yolların və nəticələrin mövcud olduğunu simvolizə edir. Hər birimiz, bəlkə də, həyatımızın hansısa mərhələsində başqa bir seçim etsəydik, necə bir insan olacağımızı düşünmüşük. Bu, mənə həyatın zənginliyini və müxtəlifliyini anlamağa kömək edir. Hər insanın öz hekayəsi var və bu hekayələrin zənginliyi bizə başqalarını daha yaxşı anlamağa və empati qurmağa imkan verir.

3. Hədəflərin Qoyulması: Nora'nın kütüxanada gördüyü seçimlər, hədəflərimizi müəyyən etməyin və onlara doğru irəliləməyin vacibliyini xatırladır. Həyatımda da məqsədlərimi müəyyənləşdirmək və onlara nail olmaq üçün çalışıram. Hədəflər, yalnız həyata keçirilməsi gərəkən şeylər deyil, həm də mənim özümü reallaşdırma yolumda mənə istiqamət verən bələdçilərdir.

4. Empati və İnsan Münasibətləri: Kitabda təqdim olunan insan münasibətləri, empati və anlamaq mövzusunda da dərslər verir. Nora'nın qarşılaşdığı insanlar, onun səyahətində mühim rol oynayır. Bu, mənə göstərir ki, başqalarını dinləmək, onların perspektivlərini anlamaq, insan əlaqələrinin dəyərini artırır. Hər bir insanın öz hekayəsi, öz çətinlikləri var, və bu, mənim başqalarına qarşı daha anlayışlı olmağıma yönəldir.

 "Gece Yarısı Kütüphanesi", yalnız bir hekayə deyil; eyni zamanda, öz həyatımızı, seçimlərimizi və başqaları ilə olan münasibətlərimizi dəyərləndirmək üçün bir əhəmiyyətli çağırışdır. Nora'nın səyahəti, mənim öz iç dünyamla barışmağa, başqalarının gözündən özgüvənimi itirmədən, öz seçimlərimi qiymətləndirməyə dəstək olur. Bu kitab, mənə xatırladır ki, həyatdakı hər an bir fürsətdir — özümüzü tapmaq, peşmanlıqlarımızla barışmaq və yeni yollara açılmaq üçün. Hər səhifəsində, öz mənliyimi axtarmağa, öz gücümü kəşf etməyə təşviq edən bir hikmət var.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.10.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularını ədəbiyyatşümnas Sərvanə Dağtumasın fransız ədəbiyyatı barədə “Alber Kamü və absurdizm” məqaləsi ilə tanış edir.

Absurdizm insanın "öz həyatına məna qatmaq" kimi ən təməl ehtiyacına kainatın "yersiz sükut"la qarşılıq verməsidir. Kamü insan həyatının absurdluğunu yunan mifologiyasındakı Sizif obrazının vəziyyətinə bənzədir. Belə ki, tanrılar onu iri bir daş parçasını dağ ilə üzüyuxarı qaldırmaqla cəzalandırırlar və o, daşın sonda yenə də aşağıya yuvarlanacağını bildiyi halda, bu mənasız tapşırığı ömrünün sonuna qədər yerinə yetirməyə məhkumdur. Həqiqətən vacib olan yeganə fəlsəfi problemin intihar olduğunu düşünən Kamü bu suala cavab verməyi qarşısına məqsəd qoyur: həyatın mənasızlığını və absurdluğunu anlamaq mütləq şəkildə intihar etməyi gərəkdirir? O, sualına cavab axtarmağa absurd vəziyyəti təsvir etməklə başlayır: biz həyatımızı sabaha olan ümidimizin üzərində qururuq, buna baxmayaraq, sabahki gün bizi ölümə daha da yaxınlaşdırır və əsas düşmənimizdir; insanlar həyatını sanki ölümün qaçılmazlığından xəbərsizmiş kimi yaşayır. Romantikləşmiş düşüncələri bir kənara qoysaq, dünya yad və qeyri-insani bir yerdir. Gerçək bilik dediyimiz şeyin mövcud olması mümkün deyil. Rasionallıq və elm dünyanı izah etməkdə acizdir, çünki onların irəli sürdüyü şeylər sadəcə mənasız abstraksiyalar və metaforalarla nəticələnir. Əslində, absurd olan dünyanın özü yox, insanın dünya haqda fikirləridir: insanın anlamaq ehtiyacı dünyanın mənasızlığı, “mütləq və vahid olana duyduğu aclıq” isə “bu dünyanı rasional və ağlabatan bir prinsipə uyğunlaşdırmağın mümkünsüzlüyü” ilə üz üzə gələndə absurd baş qaldırır.

Absurdu qəbul etmək bu mənasız dünyanın insana təklif etdiyi hər şeyə qucaq açmaq deməkdir. Məna olmayan həyatda heç bir dəyər bölgüsü də yoxdur. Beləliklə, sonda Kamü absurdluğunun fərqinə vararaq onunla yaşamağın üç şeylə nəticələndiyi fikrində dayanır: üsyan, azadlıq və ehtiras.

Şopenhauer və Nitşedən təsirlənən Kamü həyatın mahiyyətcə mənasız olduğunu iddia edir, baxmayaraq ki, insanlar varlığa nizam-intizam tətbiq etməyə və cavabsız suallara cavab axtarmağa davam edirlər. 

Kamü tanrılar tərəfindən əbədiyyətə məhkum edilmiş Sizif haqqında Yunan əfsanəsindən metafor kimi istifadə edir. Həyatın əsas absurdluğuna qarşı fərdin inadlı mübarizəsinə görə. Kamüya görə, fərdin atmalı olduğu ilk addım bu absurd həqiqəti qəbul etməkdir. Sizifə gəlincə, intihar mümkün cavab deyilsə, yeganə alternativ daş daşı təpəyə yuvarlamaqla sevinərək üsyan etməkdir. Kamü daha sonra iddia edir ki, məğlubiyyətə qarşı mübarizənin sevinclə qəbul edilməsi ilə fərd tərif və şəxsiyyət qazanır.

Absurd, həyata məna vermək üçün əsas insan ehtiyacı ilə cavab olaraq kainatın "əsassız sükutu" arasında qarşıdurmadadır. Kamü iddia edir ki, absurdun həyata keçirilməsi intihara haqq qazandırmır və bunun əvəzinə "üsyan" tələb edir. Daha sonra o, absurd həyata bir neçə yanaşmanı təsvir edir. Son fəsildə Kamü insan həyatının absurdluğunu yunan mifologiyasının simalarından olan Sizifin vəziyyəti ilə müqayisə edir. Daşı dağa itələmək kimi eyni mənasız işi əbədi olaraq təkrarlamağa məhkum edilmişdi, ancaq yenidən yuvarlandığını görmək üçün. Oçerk belə yekunlaşır: "Mübarizənin özü... insanın ürəyini doldurmaq üçün kifayətdir. Sizifi xoşbəxt təsəvvür etmək lazımdır".

Kamü qeyd edir ki, " Şəxs Allaha inanmasa belə, intihar qanuni deyil".

Ölümü zəncirlə bağlayan Sizif əfsanəsini təsvir edir ki, heç bir insan ölməsin. Absurdu qəbul etmək, ağılsız dünyanın təklif etdiyi hər şeyi qəbul etməyi nəzərdə tutur. Həyatın mənası yoxdursa, dəyərlər miqyası da yoxdur. Kamü Sizifi həyatı doyunca yaşayan, ölümə nifrət edən, mənasız işə məhkum edilən absurd qəhrəman kimi görür. Sizifin aramsız və mənasız zəhmətini fabriklərdə və ofislərdə boş işlərdə işləməklə keçən müasir həyatların metaforası kimi təqdim edir. "İndiki işçi həyatında hər gün eyni işlərlə məşğul olur və bu aqibət heç də az absurd deyil. Ancaq şüurlu olduğu nadir anlarda faciəli olur." Ölümü zəncirlə bağlayan Sizif əfsanəsini təsvir edir ki, heç bir insan ölməsin. Absurdu qəbul etmək, ağılsız dünyanın təklif etdiyi hər şeyi qəbul etməyi nəzərdə tutur. Həyatın mənası yoxdursa, dəyərlər miqyası da yoxdur. İnsan absurddan qaça bilməz. Kamü üçün insan absurd vəziyyətdədir. Absurd, bir tərəfdən dünyanın mənasızlığı ilə insanın məna və ya mənalı hərəkətə olan həsrəti arasındakı gərginlikdə yatır. O iddia edir ki, Sizif öz tapşırığının mənasızlığını və taleyinin əminliyini etiraf etdikdə, o, öz vəziyyətinin absurdluğunu dərk etmək və razılıqla qəbul etmək vəziyyətinə gəlməkdən azad olur. Əgər absurd varsa, o, yalnız insan aləmindədir. Absurdluqla mübarizənin üç ardıcıl səviyyəsi var: onun idrak, onların fərziyyəsi, yüksələn üsyan.

Kamü iddia edir ki, fəlsəfənin əsas sualı həyatın yaşamağa dəyərmi sualıdır. Bu, həyat və intihar arasında seçim etmək məsələsinə köklənir. İntihar xarici aləmdə olan müəyyən bir səbəbdən baş verir, lakin onun əsasını insanın daxili vəziyyəti təşkil edir. Absurd duyğusunun müxtəlif təzahürləri intihara səbəb olur: dünyanın insana biganəlik hissi, həyatın mənasızlığı, öz ölümünü dərk etmək və ən əsası, cansıxıcılıq hissi - həyatda təkrarlanan hadisələrin mənasını itirmək. O vurğulayır ki, dünya özlüyündə absurd deyil, absurd yalnız insan üçün dünya ilə qarşılaşdıqda mövcuddur. Absurddan iki çıxış yolu var: insanı dünyadan uzaqlaşdıran fiziki intihar və “fəlsəfi”. Sonuncu dinə qaçışdır, daha yaxşı gələcəyə ümiddir, bununla belə, problemi həll etmir, ancaq onu ört-basdır edir, müəyyən ali məqsədlə iztirablara haqq qazandırır. İnsan absurddan qaçmaq əvəzinə onu qəbul edə bilər. O, həyatın sonlu, gələcəyin bilinməməsi ilə barışaraq absurdda yaşamağa davam edir. O, dünyaya "meydan oxuyur" və bununla da özünü ucaldır. Belə insan mütləq əxlaqi dəyərləri inkar edir, onun üçün hər şeyə icazə verilir, lakin bu, özbaşınalığa çağırış deyil. Absurd adamı isə hər hansı bir hərəkətin nəticələrinin bərabərliyini və peşmanlığın mənasızlığını dərk edir. Qəbul edir ki, hər bir hərəkətin başqalarının qiymətləndirməsinə görə həm yaxşı, həm də pis bir nəticəsi var və cinayət törədəndə cəzalandırılmağa hazırdır - onun üçün günah yoxdur, amma məsuliyyət var.Absurd insan yaradıcı olmalıdır və onun yaradıcılığı göstərişlərdən və ya çərçivələrdən azaddır - absurd insan sadəcə olaraq gördüklərini və yaşadıqlarını təsvir edir. Absurd yaradıcılıqda özünü göstərir və bununla da insan ona qalib gəlir. Yaradıcılığın mənası gündəlik həyatda sevinc tapmaqdır. Tanrılar inanırdılar ki, dünyada ağır və faydasız işdən daha dəhşətli bir şey yoxdur. Sizifin yaxşılığa ümidi yoxdur, həyatı mənasız və çətin keçir. Buna baxmayaraq, Kamü onu absurd qəhrəman hesab edir. Sizif daşını özü yuvarlayır, dəfələrlə dağın başına çıxır və buna görə də sevinir. Burada müəllif Sizif mifini insanın faydasız və fasiləsiz səyinin metaforası kimi təqdim edərək intihar və həyatın dəyəri məsələsini müzakirə edir. Bu yolla o,həyatımızın əhəmiyyətsiz olduğunu və yaratdığımızdan daha dəyərli olmadığını iddia edən absurd fəlsəfəsini qaldırır. "Sizifmifi"ndə mövcud olan ekzistensializm bizə hər bir insana öz varlığının mənasını verən fərdi qərarlar qəbul edərkən seçim etmək bacarığını təqdim edir. Bu, vicdan üçün xəbərdarlıqdır. Absurddan xəbərdar olmaq intihar tələb edirmi? Kamü cavab verir: “Xeyr, bunun üçün üsyan lazımdır”.

Sizif öz xoşbəxtliyini bu tapşırığın mənasında deyil, üzərinə götürdüyü vəzifəni yerinə yetirməkdə tapır. Şüurlu olmaq bizə varlığımızı daha çox idarə etməyə imkan verir.“Sizif işgəncəsini yaşamaq” faktı o deməkdir ki, insan heç vaxt sonunu və kulminasiyasını görmədiyi təkrarlanan absurd bir vəziyyət yaşayır.

Əsərdən sitatlar:

Yalnız bir ciddi fəlsəfi problem var: o, intihardır.

Miflər təxəyyül üçün yaradılmışdır ki, onları canlandırsın.

Bu odur ki, əslində yolun əhəmiyyəti yoxdur, çatmaq istəyi hər şeyə kifayətdir .

Absurd dünyadan olduğu qədər insandan da asılıdır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.10.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

POEZİYA

FƏRİD HÜSEYN

DAŞ QAZAN

Yanmış kibrit çöplərinə baxıram:

başından kül olmağın kədəri bürüyür könlümü...

Həyat sonda ayaqlarımızın dibinə gömür işığımızı -

eynən kibrit çöpləri kimi...

Sevdiyim şeirləri qalın kitablara sürgün eləyiblər,

Bir də onları axtarıb tapmağa vaxt nə gəzir?

Oğlumun gözlərindən başqa

sürətim hər yerdə kiçilir.

Ölüm ayağındaymışam kimi

itirib bütün mənasını sirlərim.

Qəlbimin daşlığında boğuldu

tumar çəkməyə həsrət əllərim.

Könlümdə qiyama qalxıblar

dilimdəki qullar...

Sizə ölüm yoxdur, ey unutmadıqlarım...

Daş qazandır yaddaşım - gec qızar, gec soyuyar.

TALE YORĞUNU

Çoxumuz yorulduq taleyimizdən,

çünki gec gələn sevincə yer saxlamamışdı təəssüf.

Bir-birini yaxşı tanımaqdan xəstə düşmüş

insanlara necə kömək əli uzadasan?

Qaralmış üzlərə baxmaqdan

qançır olmuş bəbəklərin əllərindən

matəm yaylıqlarını hansı haqla alasan?

Axar sular surətlərimizi

korların qabağına tökdü,

heç kəs tanımadı bizi, dünya!

Özünü də itirdin, bizi də...

Gecəni gözləməkdən qaranlığa qarışdıq, dünya.

Qiyamət günə qurulmuş saatlar yatdı.

Cavabsız suallarda sözləri kim düzdü bir-birinin yanına?

Qəbirlərin arasındakı bir adamlıq cığırları kim saldı?

On bir iqlim qurşağından kim tor atdı nəfəsimizə?

Ananın qocalmasıyla barışmaq üçün

onu nənəmizə bənzətməyi kim öyrətdi bizə?

Yalana şeir donu biçənlərin parçasının pambığı

ölü dillərin kəfəni deyildimi?

Səni tanıyandan sonra,

kitabların üz qabığının hasarından

həqiqət çökəkliyinə yıxılmağa alışdıq.

Yarlı-yaralı su içdik, dünya! -

Özünü də öldürdün, bizi də!

“VƏFA” SÖZÜNÜ İLK DƏFƏ EŞİDƏRKƏN...

Eşitdim qovulmusan yer üzündən,

amma çox qala bilməzsən getdiyin yerdə

qayıdacaqsan qəlbinin ardıyca.

Qayıt, yer tap özünə öz ömründə...

Dilindən "Allah" sözü düşməyən bir riyakarı

bir topa pulu sayarkən görmüşdüm.

Əllərinin sürəti ilə

gözlərinin ehtirasının toqquşduğu yerə baxmışdım.

Orda Allahdan əsər-əlamət yox idi.

Sən ki, "vəfa" sözünü eşidəndə

qulaqlarını tutub qaçan adamsan...

Yerini yaxşı bilirəm.

Pul sayanların əllərinin sürəti ilə

gözlərinin ehtirasının toqquşduğu yerdəsən.

Ən doğma günlərin dərdinə arxa çevirmisən,

yox olmusan,

gücünü arsızlıqdan alan zamana yoluxmusan...

CƏSARƏT GİLEYİ

Bu dəfə bircə sən yox idin həmişəki görüşdə

və hər şeyin əvvəlki kimi olması

yaman üzdü məni,

sanki qorxaqcasına

səni unutmağımızı bayram edirdi işıqlar,

sənsə zülmətin zəncirləri arasından bizə baxırdın.

Kaş bu dəfə məclisdə nəsə çatışmayaydı,

kimsə gəlməyəydi,

birimizin halı pisləşəydi,

amma olmadı.

Dostlar şərab süzdü

və hər şeyin əvvəlki kimi olması

məni yaman üzdü.

Sənin baş qəhrəmanı olduğun

lətifəni danışdılar adını çəkmədən,

arsız gülüşlər arasında əridin ağız boşluğumuzda.

Badə səsləri əvvəlki ahəngiylə qarışdı bir-birinə

və mənim bağrımın başı göynədi

hər şey əvvəlkitək davam etdiyinə görə.

Sonra sənin yoxluğunla sağollaşmadı heç kəs –

dağılışdıq evə.

Mənsə üzümü qaranlığa tutub pıçıldadım:

xatirələrini halal elə.

GÖZƏL XANIMLARIN QOCALMASI

Nədənsə heç qəbul edə bilmirəm
gözəl xanımların qocalmasını.
Boynunun altında şırım qırışı
dəbli şallar ilə sarımasını.

Qabaran damarlar əlin üstündə
sanki qocalığın xəritəsidir.
Alaca gözlərin altında tuluq –
“Geriyə yol yoxdur” – işarəsidir.

Enib dik dabanın göydələnindən
yastı dabanların zirzəmisinə.
Sözlərə işvəylə zinət vurmurlar,
əda od ələmir səs zəmisinə.

Kənar baxışları sezmirlər daha
itir duyumları, itir hissləri.
Hamımız bir bezin qırağıyıqmış, –
daha ayırmırlar yaxşı-pisləri.

Boyasız dırnaqlar qalınlaşaraq
hamısı qayıdıb öz rənglərinə.
Min cür saç rəngindən qisas almaqçün
yaxşı fürsət düşüb ağın əlinə.

Çoxdan xəyal kimi çəkilibdirlər
bir vaxt hər görüşə gül gətirənlər.
Qocalar evində nərd oynayırlar
masaya haçansa ləçək səpənlər.

Hərdən cavanlığı salaraq yada,
şaqqanaq çəkirlər yenə ucadan.
Ürəkdən gəlməyən gülüş tez sönür
sanki sısqa tüstü çıxır bacadan.

Töküb şəkilləri qarşılarına
bəzən özlərinə çəkirlər həsəd.
İtmiş gözəlliyi kim xatırlasın?
Qocada yaddaş yox, cavan nabələd.

Qocalıq azadlıq verir onlara.
gözəllik məhbəsmiş, gözəllər məhbus.
Bugünkü ağ saçlı qadına baxsan
dünənini düşün! Əfsus, səd-əfsus...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.10.2024)