Super User
Nəcib Fazil Qısakürəkdən qiymətli kəlamlar
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı bu gün sizlərə “Fikir xəzinəsi” rubrikasında Nəcib Fazil Qısakürəkdən qiymətli kəlamları təqdim edir.
Allahsız adamın fikrinə, Allahsız cəmiyyətin məfkurəsinə inanmıram!
***
Ya Allaha baş əyər, heç kimsəyə əyməzsən,
ya hər kəsə baş əyər, heç bir şeyə dəyməzsən.
***
Kaş mən Allah kəlməsindən başqa
ağzından tək bir söz çıxmayan dilsiz olaydım!..
***
Aldığımız nəfəsi belə geri veririksə, heç bir şey bizim deyil.
***
Ağıl ağıl olsaydı, ismi könül olardı...
***
Dünya gözəl olsaydı, doğularkən ağlamazdıq…
Yaşarkən təmiz qalsaydıq, öləndə yıxanmazdıq.
***
Əgər dadını bilsəniz, çörəyi bölüşmək çörəkdən daha ləzzətlidir.
***
Həyatımızın yarısını uyuyaraq keçiririk, qalan yarısını da uyudularaq…
***
Siz bir sərrafın bağırdığını heç eşitdinizmi? Qiymətli malı olanlar bağırmaz.
***
Tövbə qapısı açıqdır dediksə, təzə günahlarmı işləməlisən?
***
Qurban olduğum Allaha belə gündə beş vaxt yetmək mümkün ikən özünü əlyetməz sananlara salam olsun...
***
Çox sıxıldınsa həyatdan, bir məzarlığa get. Ölülər yaxşı bilir; yaşamaq gözəldir.
***
Bu gedişlə utanmaqdan utanan bir nəsil gələcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.08.2023)
Bu gün Azərbaycanda Özbəkistan mədəniyyət günləri başlayır
Bu gün Bakıda Özbəkistan Mədəniyyəti Günlərinə başlanılır və bu mərasim avqustun 4-dək davam edəcək.
Avqustun 2-də Özbəkistan Mədəniyyəti Günləri çərçivəsində Azərbaycan Milli Kitabxanasında iki ölkənin mədəniyyət nazirlərinin “Özbək ədəbiyyatı guşəsi”nin açılışı və özbək ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Abdulla Qadirinin “Ötən günlər” (“Otgan kunlar”) əsərinin Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş yeni nəşrinin təqdimat mərasimi baş tutacaq.
Qeyd edək ki, Azərbaycanda və Özbəkistanda qarşılıqlı olaraq mədəniyyət günlərinin keçirilməsi barədə razılıq Prezident İlham Əliyevin ötən il Özbəkistanda dövlət səfəri zamanı Prezident Şavkat Mirziyoyevlə görüşündə əldə olunub.
Ümumiyyətlə, Azərbaycan ilə Özbəkistan tarixi, dini, mədəni əlaqələr baxımından bir-birinə yaxın ölkələrdir. Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev dövlətimizin başçısı ilə görüşündə bu əlaqələr belə xarakterizə edib: “Özbəkistanda Azərbaycan ilə ənənəvi dostluq, etimad və qarşılıqlı anlaşma münasibətlərinə xüsusi qiymət verilir. Bu münasibətlərin əsasını ortaq mənəvi dəyərlər, din, oxşar mədəniyyətlər və dil təşkil edir. Xalqlarımızı çoxəsrlik tarix bağlayır. Əhməd Fərqaninin və Əbu Reyhan Büruninin elmi əsərlərində Azərbaycanın bir çox şəhərləri xatırlanır, bu şəhərlərdə Şərq və Qərb sivilizasiyaları bir-birinə qarşılıqlı təsir göstərir. Bizim Şərqşünaslıq İnstitutunun fondlarında Nizami, Xaqani, Tusi, Füzuli, Xətai və bir çox başqa Azərbaycan şairlərinin və mütəfəkkirlərinin onlarca nadir əlyazmaları qayğı ilə qorunub saxlanır. Füzulinin əlyazmalarından birini mən bu gün hörmətli İlham Heydər oğluna hədiyyə etdim. …Bu, bir daha onu göstərir ki, özbək xalqı əsrlər boyu Azərbaycan mədəniyyətinə böyük hörmət və maraq bəsləyir. Xüsusi qeyd etmək istəyirəm ki, özbək ədəbiyyatının və poeziyasının banisi Əlişir Nəvai böyük Nizami Gəncəvinin əsərlərindən ilham alırdı, Nizamini “şairlərin şahı” adlandırırdı. O, Nizamiyə belə qiymət verirdi”.
Xatırladaq ki, Azərbaycan ilə Özbəkistan arasında tarixən sıx mədəni əlaqələr mövcud olub. Hər iki xalq bir-birinin mədəniyyətindən bəhrələnib, bir-birinin mədəniyyətinə və onun inkişafına özünəməxsus təsir göstərib. Sovet İttifaqı dönəmində hər iki xalq arasında mədəni əlaqələr daha da inkişaf edib.
Azərbaycan xalqının Ulu Öndəri Heydər Əliyev də özbək xalqına böyük sevgi ilə yanaşırdı. 1970-ci illərdə də onun Şərəf Rəşidoviç Rəşidov ilə, ondan sonra - 1990-cı illərdə isə İslam Abduqəniyeviç Kərimov ilə dostluğu münasibətlərimizin bugünkü inkişafının təməlini qoyub. Ötən il Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Özbəkistana səfəri zamanı Daşkəndin mərkəzində Ulu Öndər Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr edilmiş guşənin açılışı Özbəkistan xalqının Azərbaycan xalqının böyük Liderinin xatirəsinə, bütün Azərbaycan xalqına həqiqi qardaşlıq münasibətinin təzahürüdür.
1979-cu ildə Azərbaycanda keçirilən Özbəkistan SSR ədəbiyyatı və incəsənəti günlərinin davamı olaraq 1980-ci ilin iyununda Özbəkistanda Azərbaycan ədəbiyyatı və incəsənəti günləri keçirilib.
Ölkələrimiz arasındakı mədəni əlaqələrdən danışarkən görkəmli özbək şairi və tərcüməçisi Osman Qoçqarın Azərbaycan ədəbiyyatından tərcümələri də qeyd olunmalıdır. Onun Mirzə Cəlildən, Mirzə Ələkbər Sabir, Məhəmməd Hadi, Hüseyn Cavid, Cəfər Cabbarlı ("Od gəlini", "Sevil", "1905-ci ildə" pyesləri) və başqa klassiklərimizdən, xüsusən Hüseyn Cavidin “İblis”, “Əmir Teymur”, “Şeyx Sənan” kimi əsərlərinin tərcümələri özbək ədəbi mühitində böyük rəğbətlə qarşılanıb.
Müstəqillik illərində Azərbaycan-özbək ədəbi əlaqələri müxtəlif aspektlərdə – həm tədqiqat, həm də dissertasiya mövzusu olaraq geniş araşdırılıb, bədii əsərlərin tərcüməsi həyata keçirilib. Bu əlaqələr kontekstində müstəqillikdən əvvəl beş, müstəqillik illərində isə iki doktorluq dissertasiyası müdafiə edilib.
Bu dövrdə Azərbaycan-özbək ədəbi əlaqələrinin poetik təməli Nizami irsinə özbək klassik şairlərinin məhəbbəti üzərində daha da möhkəmlənib. Eyni zamanda, XV əsrdən sonra Nəvainin əsərlərinin Azərbaycan ədəbiyyatına, o cümlədən Füzuli, Kişvəri kimi nəhəng Azərbaycan klassiklərin yaradıcılığına təsiri çox olub.
2010-cu ilin sentyabrında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Özbəkistana rəsmi səfəri zamanı tərəflər dilimizin, mədəniyyətimizin, Azərbaycan və Özbəkistanın birmənalı şəkildə qürur duyduğu mənəvi dəyərlərin ümumiliyini qeyd ediblər.
Ovaxtı Özbəkistan Prezidenti İslam Kərimov dövlətlərimiz və xalqlarımız arasında mədəni əlaqələrə toxunaraq bildirib: “Daşkənd və Bakı şəhərlərində dahi əcdadlarımız Nizami Gəncəvi və Əlişir Nəvainin abidələrinin açılması, Azərbaycan paytaxtında küçələrdən birinə dünya şöhrətli astronom Mirzə Uluqbəyin adının verilməsi azərbaycanlılar və özbəklər arasında qarşılıqlı marağın, tarixən mövcud olan qarşılıqlı hörmətin parlaq nümunəsidir”.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev isə ölkələrimiz arasında əlaqələrin, xüsusilə də humanitar sahədə əməkdaşlığın əhəmiyyətini önə çəkərək qeyd edib: “Biz ölkələrimiz arasında humanitar əməkdaşlığı çox yüksək qiymətləndiririk. Bu, tamamilə təbiidir, çünki xalqlarımız qardaş xalqlardır, yaxın xalqlardır. Biz özbək ədəbiyyatını, musiqisini, mədəniyyətini çox sevirik. Yəni, bunlar sizin üçün olduğu kimi, bizim üçün də əziz və doğmadır".
Həmin səfər çərçivəsində Daşkənddə Azərbaycanın Özbəkistandakı səfirliyinin nəzdində Heydər Əliyev adına mədəniyyət mərkəzinin açılışı olub.
Xatırladaq ki, 2017-ci ildə Özbəkistanda fəaliyyət göstərən Beynəlxalq Babur Fondunun Azərbaycan bölməsi yaradılıb. 2020-ci il fevralın 17-də isə bölmənin nəzdində Əlişir Nəvai adına Ədəbiyyatşünaslıq Mərkəzi açılıb.
Xüsusi qeyd olunmalıdır ki, Azərbaycan mahnıları Özbəkistanda olduqca məşhurdur. Özbəkistanda yaşayan bir sıra azərbaycanlılar bu ölkənin elminə və mədəniyyətinə töhfələrini verməkdə davam edirlər. Təsadüfi deyil ki, 2022-ci il avqustun 30-da mədəni əlaqələrin inkişafında xidmətlərinə görə məşhur Azərbaycan əsilli özbək müğənnisi Nəsibə Abdullayeva Azərbaycanın “Xalq artisti” fəxri adı, eləcə də Haşimjon İsmayılov, Əli Heydər Nəsirli və Kamoliddin Urinbayevə “Dostluq” ordeni verilib. Habelə Özbəkistan Prezidentinin müvafiq Sərəncamı ilə Gülyanaq Məmmədova Özbəkistanın “Xalq artisti” fəxri adı, Şahin Mustafayev, Ramiz Əskərov və Almas Binnətova isə “Dostlik” ordeni təltif ediliblər.
Eyni zamanda, ötən il oktyabrın 16-22-də Özbəkistanın Daşkənd, Buxara, Nəvai və Səmərqənd şəhərlərində “Azərbaycan mədəniyyəti və ədəbiyyatı günləri” keçirilib.
Sadalanan faktlar və sadalanmayan neçə-neçə məsələlər bir daha göstərir ki, Azərbaycan ilə Özbəkistan arasında bütün sahələrdə, o cümlədən mədəniyyət sahəsində tarixən mövcud olan əlaqələr möhkəm təməllər üzərində bundan sonra da inkişaf edəcək və zənginləşəcək.
(Xronika AzərTAC-ın materialları əsasında hazırlanmışdır)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.08.2023)
“Hər kəs Allahın sözünü öz ana dilində daha düzgün anlaya bilir”
Yusif Alıyev, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Mən Böyük Səlcuqlu tarixini oxuyub, dərk edəndən sonra anladım ki, İslam dini türkün eşqinə, ruhuna, batini dünyasına uyğun bir dindir. İslam dininin yaranma hadisələri ərəb torpaqlarında baş versə də bu dinin qorunması, inkişafı və yaşaması türklərə bağlı olmuşdur.
XI yüzilin ortalarında ərəblərin yaşadığı ərazilərdə təriqətlər səbəbindən yaranmış çəkişmələr islam coğrafiyasında mövcud dovcud dövlətləri tamamilə zəiflətmişdi. Şiə Fatimi dövlətinin gücü qarşısında tab gətirə bilməyən, Məkkə və Mədinə xalqı az qala təriqət dəyişikliyinə uğrayacaqdı. Bağdadın işğalı ilə Abbasi xəlifəsi Qaim bin Əmrullahın həbs edilməsi (məncə həbs edilmişdi) ilə əhalinin qılınc gücünə Şiə Fatimi dövlətinin şəriət tələblərinə ram edilməsi başlamışdı. İslamı təriqət fanatizmində boğulmadan xilas edəcək güc ünvanı isə öz dini inancını Cənd şəhərindən başlayaraq islama bağlamış, peyğəmbərin yolunu davam etdirən Səlcuqlu hökmdarı Sultan Toğrul oldu. Şiə Fatimiləri geri oturdaraq Mədinədən Bağdadadək hər yerdə Xəlifənin hökmünü bərpa etdi. Bundan sonra məscidlərdə Xəlifə ilə yanaşı onun da adına xütbələr oxundu.
Amma bütün bu olanlar dinin daxilində baş verən təriqət çəkişmələrindən baş verirdi: şiə və sünni məzhəbin çəkişməsindən yaranan zəiflik xaçlıların damağına şirə çəkmişdi. Ona görə də Şərqi Roma (Bizans) imperatoru Roman Diogen imperiya büdcəsinin 80%-dən çoxunu dövrün ən müdhiş ideologiyası və ən müasir silahları ilə təchiz edilmiş 220 min nəfərlik ordu yaradaraq yer üzündən Səlcuqlu dövlətini və islamı silmək üçün yola çıxdı.
Dünyanı lərzəyə gətirəcək ordunun irəliləyişi islam coğrafiyasında qeyd-şərtsiz təslimin qaçılmazlığını ortaya qoyurdu. Lakin uca Yaradan sonuncu dinini kafirlərə yendirmək istəmədi, görünür. Şiə Fatimilərlə aparılan döyüşlərdə gücü zəifləmiş, orduda kifayət qədər maddi təchizatın olmadığı bir dönəmdə Bizans imperiatorunun qarşısına yeganə şəxs türk oğlu, Səlcuqlu imperatoru Sultan Alp Arslanın çıxması ilə bəlanın sovuşulacağına inanırdılar.
Elə də oldu...
Tarix 26 avqust 1071-ci ili göstərirkən, məkan Malazgird idi. Səlcuqlu dövlətinin müqəddəratı ilə yanaşı, Allahın qüdrətli dini hesab edilən İslam dininin yaşam, yaxud parçalanma taleyi həll olunurdu.
Həmin gün 50 min atlı ilə günorta namazından sonra düşmənlə misli bərabəri olmayan savaşa girildi. Babamız Sultan Alp Arslanın o vaxta kimi hərb elminə məlum olmayan döyüş taktiki sərgiləməsi ilə Bizans imperiyasının 220 minlik ordusunu döyüş meydanında mühasirəyə salaraq impertaor Diogenlə birlikdə ordunun böyük qismini əsir götürməsi türkün şanlı tarixinin ən parlaq səhifəsidir.
Beləliklə, Səlcuqlu Sultanı Abbasi xəlifəsini, təriqətlərə bölünmüş İslam dinini Allahın qüdrətinilə qorudu və o vaxtdan İslam dinini türkün qüdrəti ilə Allah eşqinə bağladıq.
Bu qalibiyyətin səbəblərindən biri də lap öncələrdən Qurani-Kərimin ərəbcədən qıpcaq dilinə, daha sonralar isə Səlcuqlunun dövlət dili olan türk dilinə çevrilməsi olmuşdur. Çünki hər kəs Allahın sözünü öz ana dilində daha düzgün anlaya bilir və nəticədə mənsub olduğu din uğrunda, Allah uğrunda cihada girirdi.
P. S. Mən də Qazağa səfərim zamanı kutsal hesab olunan məkanlara gedərkən xalqım, dövlətim, qüdrətli Ali Baş Komandanım, ordumuz, doğmalarım, özüm və boynumda haqqı olan insanlar üçün uca Tanrıya öz dilimdə, türkcə xidab edib, şəhidlərimizə və Sultan Alp Arslana, böyük sərkərdə babalarıma rəhmətlər dilədim.
Şəkildə Qazax rayonunun Aslanbəyli kəndində yerləşən, tanınmış din adamı Hacı Mahmud Əfəndinin türbəsidir. Bura el arasında pir, ziyarətgahdır. Mən də oğlum Atabəyə mənsub olduğumuz mənəvi ənənələri öyrətmək, anlatmaq üçün bura gətirdim. Dualarımızı edib mənən rahatlıq tapdıq.
P.S.S. Dəyərli tarixçilərimiz səhflərimi düzəldər, yanlışlarım olarsa.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.08.2023)
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə TÜRKSOY arasında gələcək birgə layihələrə dair müzakirələr aparılıb
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunda təşkilatın prezidenti Günay Əfəndiyeva ölkəmizdə səfərdə olan TÜRKSOY-un Baş katibi Sultan Raev ilə görüşüb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” Fonda istinadən xəbər verir ki, görüşdə müasir dövrdə ortaq köklərə, mədəniyyətə mənsub türk xalqlarının bir-biri ilə daha geniş əlaqələndirilməsi üzrə birgə əməkdaşlığın vacibliyindən söz açılıb.
Türk dünyasının çoxtərəfli inteqrasiya prosesində ümumtürk mədəni birliyi önəmli məsələlərdən biri kimi qiymətləndirilib. Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun və bu il 30 illiyini qeyd edən TÜRKSOY-un qarşılıqlı fəaliyyətlərindən, türk xalqlarının görkəmli şəxsiyyətlərinin yaradıcı irsinin tanıdılması istiqamətində həyata keçirilən layihələrindən bəhs olunub.
TÜRKSOY tərəfindən Şuşa şəhərinin “2023-cü il Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan olunması vurğulanıb. Şuşanın tarixi və mədəni irsinin təbliği yönündə Fond tərəfindən müxtəlif ölkələrdə “Şuşa günləri”nin keçirilməsi yüksək dəyərləndirilib.
Görüş Fond ilə TÜRKSOY arasında tərəfdaşlığın daha da gücləndirilməsinə və gələcək birgə layihələrə dair müzakirələrlə davam edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(01.08.2023)
Avqustun 1-dən 4-dək Bakıda Özbəkistan mədəniyyəti günləri keçiriləcək.
Özbəkistan Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə baş tutacaq mədəniyyət günləri çərçivəsində tanınmış özbək sənətçilərinin iştirakı ilə böyük konsert proqramı, eyni zamanda teatr tamaşalarının nümayişi, kitab sərgisinin keçirilməsi və digər tədbirlər nəzərdə tutulub.
Dörd gün davam edəcək mədəniyyət günləri çərçivəsində məşhur sənətçilərdən Özbəkistanın Xalq artistləri Fərrux Zakirov, Nəsibə Abdullayeva, Haşimjon İsmaylov, Zulayxo Boyxanova, Gulsanam Mamazoitova, Jenisbek Piyazov, Samandar Alimov və başqaları azərbaycanlı sənətsevərlərin qarşısında çıxış edəcək.
Bu barədə Mədəniyyət Nazirliyindən məlumat verilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.07.2023)
Bakı sinaqoqunda İsrailə yay düşərgəsinə yollanan azərbaycanlı uşaqlarla görüş keçirilib
Avropa yəhudilərinin Bakı dini icması diabetdən əziyyət çəkən azərbaycanlı uşaqların bir qrupunun İsrailə səfərini təşkil edib.
İcmadan verilən məlumata görə, bu münasibətlə Bakı sinaqoqunda bu yeniyetmələrin diabetdən əziyyət çəkən israilli həmyaşıdları ilə görüşü olub.
Sözügedən layihə Azərbaycan Səhiyyə Nazirliyi və “Stolero” qrupunun dəstəyi ilə Avropa yəhudilərinin Bakı dini icması tərəfindən İsrail və Azərbaycan əməkdaşlığı çərçivəsində həyata keçirilir. Unikal olan bu layihə diabetin birinci tipi ilə mübarizədə, habelə onun uşaqlar və yeniyetmələr arasında müalicəsində mühüm mərhələdir. İsraildəki Yeniyetmə Diabeti Assosiasiyası (JDRF) hər il diabetdən əziyyət çəkən uşaqlar üçün unikal yay düşərgəsi təşkil edir. Bu təşəbbüsün həyata keçirilməsi azərbaycanlı yeniyetmələrdən olan qrupun səfərinin maliyyələşdirilməsini öz üzərinə götürən Avixay Stoleronun rəhbərlik etdiyi “AS Holdings” kompaniyasının köməyi sayəsində mümkün olub.
Görüşdə Avropa yəhudilərinin Bakı dini icmasının baş ravvini Şneor Seqal, icmanın sədri Aleksandr Şarovski, həmçinin “AS Holdings” kompaniyasının sahibi Avixay Stolero və kompaniyanın biznesin və sosial layihələrin inkişafı üzrə vitse-prezidenti Ruti Rubin-Qross iştirak ediblər. Azərbaycan Diabet Liqasının sədri Yeganə Sultanova da tədbirə qatılıb. Azərbaycan Ali Məhkəməsinin hakimi Elşad Şamayev görüşdə xüsusi qonaq qismində iştirak edib.
İsraildən olan yeniyetmələr qrupunun təmsilçisi İdan Stolero çıxış edərək diabetlə mübarizədə öz təcrübəsindən bəhs edib, habelə yeniyetmələrin hər birinin diqqətinə onların güclü cəhətlərinin cəmləşdirilməsinin zəruriliyini çatdırıb.
Görüş iştirakçıları Avropa yəhudilərinin Bakı dini icmasının unikal tarixinin bir hissəsi kimi, həmçinin Azərbaycan ilə İsrail arasında dostluq əlaqələrinin inkişafında bu təşəbbüsün əhəmiyyətini qeyd ediblər.
Natiqlər, həmçinin İsrailin Azərbaycandakı səfiri Corc Dikə və Azərbaycanın İsraildəki səfiri Muxtar Məmmədova yeniyetməlilərin İsrailə səfərinin təşkilində göstərdikləri səylərə, habelə iki ölkə arasında səhiyyə sahəsində əlaqələrin inkişafına verdikləri töhfəyə görə təşəkkürlərini bildiriblər.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.07.2023)
Sabah Bakıda 35, bəzi bölgələrdə isə 38 dərəcə isti olacaq
Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin Milli Hidrometeorologiya Xidmətinin yaydığı məlumata görə, sabah Bakıda və Abşeron yarımadasında hava şəraitinin dəyişkən buludlu olacağı, əsasən yağmursuz keçəcəyi gözlənilir. Şimal-qərb küləyi əsəcək. Havanın temperaturu gecə 20-25°, gündüz 30-35° isti olacaq.
Abşeron çimərliklərində gözlənilən hava şəraitinə əsasən mülayim şimal-qərb küləyi əsəcək. Dəniz suyunun temperaturu şimal çimərliklərində - Sumqayıt, Novxanı, Pirşağı, Nardaran, Bilgəh, Zuğulbada 25-26°, cənub çimərliklərində - Türkan, Hövsan, Sahil, Şıxda 26-27° isti olacaq.
Azərbaycanın rayonlarında hava əsasən yağmursuz keçəcək. Lakin gündüz bəzi dağlıq ərazilərdə qısamüddətli yağış yağacağı, şimşək çaxacağı ehtimalı var. Şərq küləyi əsəcək. Gecə və səhər bəzi rayonlarda duman olacaq. Havanın temperaturunun gecə 20-25°, gündüz 33-38° isti, dağlarda gecə 11-16°, gündüz 19-24° isti olacağı ehtimal edilir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.07.2023)
Ombudsman: Ermənistanın siyasi rəhbərliyi Azərbaycana qarşı nifrət və dözümsüzlük siyasətini davam etdirir
Azərbaycan Respublikasının insan hüquqları üzrə müvəkkili (ombudsman) Səbinə Əliyeva Ermənistanın ölkəmizə qarşı nifrət və dözümsüzlük siyasətinə münasibət bildirib.
AzərTAC xəbər verir ki, ombudsmanın məsələ ilə bağlı açıqlamasında deyilir: “Son günlər sosial şəbəkələrdə erməni istifadəçilər tərəfindən azərbaycanlılara qarşı nifrət dolu təhqirləri əks etdirən mesajlar bir daha onu göstərir ki, Ermənistanın siyasi rəhbərliyi Azərbaycana qarşı nifrət və dözümsüzlük siyasətini davam etdirməkdədir.
Əvvəlki bəyanatlarımızda da qeyd etdiyimiz kimi, Qarabağda yaşayan erməni əsilli vətəndaşların hüquqlarının təmin edilməsi məsələsi Azərbaycan dövlətinin yurisdiksiyasındadır.
Ermənistan ombudsmanının bu məsələ ilə bağlı əsassız iddiaları tamamilə yersizdir və başqa ölkənin suverenliyinə müdaxilədir.
Bütün bunlara baxmayaraq, Ermənistan siyasi rəhbərliyinin dəstəyi ilə mətbuatda hadisələrin qərəzli şəkildə şişirdilməsi, insanlar arasında nifaq salınması regionda dayanıqlı sülh prosesinə mane olur və eyni zamanda, mövcud vəziyyətin daha da gərginləşməsinə xidmət edir”.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.07.2023)
Bütöv Azərbaycan həsrətlisi
Bu gün Azərbaycanın böyük şairi Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın doğum günüdür
Könlüm quşu qanad çalmaz sənsiz bir an, Azərbaycan.
Xoş günlərin getmir müdam xəyalımdan, Azərbaycan.
Səndən uzaq düşsəm də mən eşqin ilə yaşayıram,
Yaralanmış qəlbim kimi qəlbi viran Azərbaycan.
Bütün dünya bilir – sənin qüdrətinlə, dövlətinlə
Abad olub, azad olub mülki-İran, Azərbaycan.
Bisütuni-inqilabda Şirin-vətən üçün Fərhad
Külüng vurmuş öz başına zaman-zaman, Azərbaycan.
Vətən eşqi məktəbində can verməyi öyrənmişik,
Ustadımız deyib “heçdir vətənsiz can”, Azərbaycan.
Qurtarmaqçün zalimlərin əlindən Rey şümşadını
Öz şümşadın başdan-başa olub al qan, Azərbaycan.
Yarəb, nədir bir bu qədər ürəkləri qan etməyin,
Qolubağlı qalacaqdır nə vaxtacan Azərbaycan?!
İgidlərin İran üçün şəhid olub, əvəzində
Dərd almısan, qəm almısan sən İrandan, Azərbaycan.
Övladların nə vaxtadək tərki-vətən olacaqdır?
Əl-ələ ver, üsyan elə, oyan, oyan, Azərbaycan!
Bəsdir fəraq odlarından kül ələndi başımıza,
Dur ayağa! Ya azad ol, ya tamam yan, Azərbaycan!
Şəhriyarın ürəyi də səninki tək yaralıdır,
Azadlıqdır mənə məlhəm, sənə dərman, Azərbaycan!
Bu gün Azərbaycanın görkəmli şairi, bu ölməz misraların müəllifi Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın anadan olmasının 117-ci ildönümü tamam olur.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, şeirimizi yüksək zirvələrə qaldıran, insanlara vətənpərvərlik duyğuları aşılayan, milli həmrəylik ideyası təbliğ edən, milli ruhun oyanışında böyük xidmətləri olan Şəhriyar yaradıcılığı hər zaman Azərbaycan xalqının güvənc yeri olub. O, klassik şeirin bütün şəkillərinə müraciət edib, ölməz sənət inciləri yaradıb.
1906-cı il iyulun 31-də Təbriz şəhərinin Bağmeşə bölgəsində, o zamanın tanınmış hüquqşünaslarından Hacı Mirağa Xoşginabinin ailəsində dünyaya göz açan Məhəmmədhüseyn Şəhriyar Təbrizdə orta təhsil alaraq Tehran Universitetinin tibb fakültəsinə daxil olub. Təhsilini yarımçıq qoysa da, dahi şair xalq təbabətinə dərindən bələd olduğu üçün həkimliklə də məşğul olub.
Tələbəlik illərində Sürəyya adlı gözəl bir qıza vurulan Şəhriyar o qıza şeirlər həsr edir. Deyilənlərə görə, həmin vaxt Sürəyyanı şahın qohumlarından olan başqa bir nəfər də sevir. Qızın və şahın qohumları Şəhriyara təzyiq etməyə başlayırlar. Universitetin son kursunda şah rejimi onu Nişapura sürgün edirlər. Sevgilisi üçün bəstələnən şeirlərin içərisində ən məşhuru "Yar qasidi" şeiri olub ki, sonralara şair bu şeiri ağlaya-ağalaya məclislərdə deyib. Şəhriyar sevgisini belə ifadə edib:
"Sürəyyanın eşqi olmasaydı men şair yox, həkim olardım"...
Şəhriyarın ilk şeir kitabı 1931-ci ildə Tehranda üç böyük şair və alimin – Məlikü-şüəra Baharın, Səid Nəfisinin və Peyman Bəxtiyarinin müqəddimələri ilə nəşr olunub.
O, XX əsrin 19-20-ci illərin ortalarından etibarən artıq istedadlı bir şair kimi tanınmağa başlayıb. Məhəbbət lirikasının böyük korifeyləri Hafiz və Məhəmməd Füzulinin qəzəlləri ilə müqayisəyə qadir olan sevgi şeirləri, dünya həyatının mahiyyəti barədə fəlsəfi düşüncələri əks etdirən hikmətli qəsidələri, real həyat müşahidələrinin məhsulu kimi yaranan lirik poemalar müəllifi olan sənətkarı Azərbaycan şeirinin ən yüksək zirvələri sırasına ucaldan, ilk növbədə onun vətənpərvərlik duyğuları aşılayan, milli həmrəylik ideyasını təbliğ edən əsərləri olub.
M.Şəhriyarı XX əsr Azərbaycan poeziyasının nəhəngləri sırasına ucaldan, ilk növbədə, onun ölməz “Heydərbabaya salam” poeması olub. Şəhriyar “Heydərbabaya salam” əsəri ilə Azərbaycan türkünün milli həyatını bütün cəhətləri ilə göstərməyə müvəffəq оla bilib. Sadə bir fоrmada yazılan poema hələ əlyazma şəklində yayılaraq şöhrət tapıb və dövrün ziyalılarının diqqətini özünə cəlb edib. Şairin ata-baba yurdunun şirin xatirələri ilə yaşayan, “Heydərbabaya salam” poeması haqqında M.Rövşənzəmir yazırdı: “Heydərbaba dağı bir gün yerlə-yeksan оla bilər, yer üzərindən silinə bilər. Ancaq nə qədər ki, Azərbaycan xalqının həssas qəlbi döyünür, Şəhriyarın bu şeiri nəsildən-nəslə ötürüləcək və yaddaşda qalacaqdır”.
Ömrünün son günləri Tehranın Mehr xəstəxanasında yatır. 1988-ci il sentyabrın 18-də o, ağciyər iltihabı və ürək çatışmazlığından dünyasını dəyişir. Öz vəsiyyətinə görə Təbrizdəki Surxab qəbiristanlığında “Məqbərətüş-şüəra”da (“Şairlər məqbərəsində”) dəfn edilir. Onun ölümü İranda “Milli şeir” günü kimi qeyd olunur.
Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın xatirəsi ədəbiyyatsevərlərin ürəyində əbədi yaşayır və sevilir.
Ruhu şad olsun!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.07.2023)
Işığa qaranlıq demək məqbuldurmu, yaxud kinomuzdakı inqilabi islahatlar kimləri qıcıqlandırır?
Varis,
Azərbaycan Ədəbiyyyat Fondunun Baş direktoru,
Azərbaycanın Əməkdar Jurnalisti
(“Ədəbiyyat və incəsənət” üçün)
Böyük işlər görmək üçün böyük düha olmaq, insanlardan bir baş hündür olmaq lazım deyil. Böyük işlər görmək üçün insanlarla birgə olmaq lazımdır.
Şarl Monteskyü
Bəli, mədəniyyətimizdə həlli vacib məsələlər illərdir ki, üst-üstə qalaqlanmışdı, bu xüsusda kino başda dayanırdı. Kino xadimləri altermativ yaradıcı qurumlarda iki cəbhəyə parçalanmışdılar, kino təsərrüfatı büsbütün intriqalara köklənmişdi, dövlət sifarişi ilə çəkilən filmlərin büdcəsi dost-tanışlara paylanırdı, peşəkarlar və istedadlı gənclər xarici ölkələrə üz tutur, yaxud kinodan küsürdülər. Nəticədə kino təsərrüfatı problemlərin altında inləyir, sadə vətəndaşlara isə yalnız “köhnə fiımlərin” nostalgiyası ilə yaşayaraq müasir kinoya fatihə vermək qalırdı.
Və məhz belə bir ortamda yeni mədəniyyət nazirinin kino cəbhəsindəki bərbadlıq atəşkəsini pozması, Ümummilli Kino Forumunun keçirilməsi - kino sahəsindəki bütün nöqsanların açıq müstəvidən dilə gətirilməsi, Dövlət Kino Agentliyinin yaradılması – öz aydın proqramı, açıq məramı olan funksional mexanizmin işə düşməsi, filmlərin çəkilməsi üçün ədaləti bərqərar etməklə müsabiqə elan etməsi sakit səmada bir partlayış effekti verdi. Amma nə yazıq ki, bu nəcib təşəbbüs müəyyən şəxslər tərəfindən dərhal sərt təpkilərlə, böhtan və qarayaxmalarla qarşılandı. Hələ yenicə startı verilən, tam şəffaflığı təmin edilən, şərtləri də həqiqətən təqdirəlayiq olan müsabiqəni “artıq nəticələr bəllidir” çamırı ilə bulamağa çalışanlar dərhal meydana atıldılar.
Şəxsən mənim hekayə və romanlarımın ssenariləri əsasında əvvəlki dönəmlərdə bir neçə film və teleserial çəkilibdir, bununla belə, daim kinomuzun durumundan narazı olmuşam, onu yataqdakı ağır xəstəyə bənzətmişəm. İndi isə kinomuza əsən xoş bahar nəsimini duymaqdayam, bunu hamınız duyursunuz, kinomuzun üstünü qapamış qara pərdənin yırtılmasını da hamımız görürük. O ki qaldı duymayanlara və görməyənlərə, daha doğrusu, bunun imitasiyasını edənlərə, zalımcasına işığa qaranlıq deyənlərə, onlar, “ilk növbədə” hansısa sehirli dirijor çubuqlarına oynayanlardır. Bu çubuqları isə idarə edənlər, təbii ki, kinomuzun zülmətdə qalmasını istəyənlər, ümumən mədəniyyət sahəsində inkişafımızı arzulamayanlardır. Ümumi söz yığını, şər, qarayaxma və ortada bircə faktın, bircə arqumentin belə olmaması. Bəlli ssenaridir. Bir qapıya oyundur. Qarşı tərəfin böhtanlara əhəmiyyət verməyərək öz işini görəcəyinə əminlik böyükdür.
Orta statistik oxucu bəlkə də kino sferasındakı əsaslı, inqilabi dəyişikliklərin məğzini dərindən bilmir, ona görə də bəzi açıqlamalar verməyi özümə borc sayıram. Xüsusən açıqlamaq istəyirəm ki, yeni filmlər üçün nazirliyin Kino agentliyinin müsabiqə elan etməsi zərurətdən doğurdu. Çünki yaxşı anlayırdılar ki, əvvəlki inzibati-amiranə üsul – yəni, filankəs, sən bunu çək, bəhmənkəs, sən bunu çək üsulu daha işə yaraya bilməz. Uzun illər Azərbaycan kinosu məhz bu üsulla idarə edilib, büdcələr nazirliyin yuxarı eşalonunda əyləşənlərinin yaxın çevrələrindəki bəlli rejissorlar arasında bölüşdürülüb, nəticədə zəif, sönük, boz filmlər çəkilib.
Mən çox diqqətlə nazirliyin kino strategiyasını izləyən bir adam kimi çıxardığım arqumentləri dilə gətirmək istəyirəm.
Yeni kino strategiyasının ilk bəhrəsi olan müsabiqə özündə filmlərin 5 xətt üzrə maliyyələşəcəyini ehtiva edir:
-Dövlət sifarişi ilə çəkilən filmlər - ilk öncə milli-mənəvi və sənət dəyərlərinə xidmət edəcək filmlər;
-Kommersiya filmləri - daha çox gəlir əldə etməyə hesablanan, bir sözlə, “kassa filmləri”;
-Sənət filmləri (art-hauslar) –istedadlı rejissorlarımızın öz seçim və istəkləri ilə çəkdikləri, beynəlxalq kinofestivallarda təmsil olunacaq yüksək zövq filmləri;
-Debüt filmlər – gənc rejissorların debüt işləri;
-Tələbə filmləri - İncəsənət Universitetinin və digər kino təhsili verən ali məktəb tələbələrinin çəkdikləri filmlər.
Beləliklə, peşəkar və həvəskar hər bir kəs kino çəkmək şansı əldə edir. Razılaşın ki, indiyədək nəinki belə, heç bunun həndəvərinə yaxınlaşan bir şey olmayıb.
Bir baxın, qısa müddətdə bu müsabiqənin elan edilməsi ilə yanaşı parçalanmış və iki kinematoqrafçılar ittifaqında cəmləşən kino cameəsi birləşdirilibdir. “Debüt studiyası” bağlanmışdı, bərpa edilibdir. Kino mediasının maliyyələşdirilməsinə başlanılıbdır.
Bu gün Mədəniyyət Nazirliyi ən əvvəl prodüsser mərkəzlərinin çoxalmasında və təkmilləşməsində maraqlıdır. İkinci - bazarın və rəqabətin yaranmasında maraqlıdır. Seleksiya yolu ilə tələbələr arasından, gənc istedadlar arasından yeni rejissorlar, ssenaristlər, operatorlar, aktyor və aktrisaların müəyyənləşdirilməsində maraqlıdır. Və bu sahələrdə artıq canlanma hiss edilməkdədir.
Ölkəmizdə kino festivallarının keçirilməsi ənənəvi hal alacaq. Beynəlxalq anima, doko və kiçikhəcmli filmlər festivallarını maliyyələşdirməklə mədəniyyət nazirliyi eyni zamanda ölkəmizə təşrif buyuran tanınmış əcnəbi kino mütəxəssilərini panel müzakirələrinə cəlb etmək, Azərbaycan kinosu barədə bilgiləri dövriyyəyə buraxmaq fikrindədir. Tədricən A kateqoriyalı festivallara çıxmaq, ölkədə kino pavilyonları tikmək məqsəd kimi götürülür.
Mədəniyyət Nazirliyi dünyaçaplı studiyaların gəlib Azərbaycanda filmlər çəkməsində maraqlıdır. Hətta onları maliyyələşdirməkdə də. Azərbaycan ərazisində film çəkən bütün xarici şirkətlərdən yalnız bir şey tələb olunacaq: 60-70 faiz yerli işçilərdən – azərbaycanlı mütəxəssilərdən istifadə etsinlər. Bu bizə nə verəcək? Yeni kadrlar hazırlanacaq, hazır kadrların isə kino təcrübəsi artacaq.
Yeni kadrların hazırlanması prosesində tələbələrin xaricdə təhsil almasına önəm veriləcək, ssenaristlərin təkmilləşdirilməsində xeyli işlər görüləcək. Animasiya Akademiyası açılacaq, uşaqlarımızın Betmənlərin, Spaydermənlərin, Maşaların və Ayıların təsirindən qopmaları üçün milli animasiya filmlərinin çəkilməsi prioritet sayılacaq.
Kinoaktyor truppası bərpa ediləcək, texniki heyət üçün hər 6 aydan bir kvalifikasiya kursları keçiriləcək, dünyanın qəbul etdiyi ən yüksək avadanlıqlarla işləyən peşəkarlar dəvət ediləcək ki, bizdəki texniki heyətə ustad dərsləri keçsinlər. Bu dərsləri mənimsəyənlər müvafiq sertifikatlar alacaqlar.
Kinoteatrlarda göstərilən əcnəbi filmlərin dublyaj keyfiyyəti məsələsi də önəm daşıyır, buna görə dublyaj studiyaları yaradılacaq, yüksək səviyyədə tərcümə mətnlərindən istifadə ediləcək.
Kinoteatrlarda Azərbaycan filmlərinin nümayişinə üstünlük veriləcək və bu filmlər üçün üstün prokat şərtləri müəyyənləşəcək.
Yadıma düşənlərin hamısını qeyd elədim. Gördüyünüz kimi, kinomuz reanimasiyadan çıxıb. Bir azdan tam sağalmış halda xəstəxanadan da çıxacaq.
Ən sevdiyim kinorejissor olan Federiko Fellininin bir fikri var. Deyir: “Mən yalnız öz işimi görəndə özümü ölü yox, diri hiss edirəm.”
Razılaşın ki, öz işini görmək əvəzinə başqasının gördüyü işə pəl vurmaq heç də dirilik əlaməti deyil.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.07.2023)
