“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güneydən gələn səslər rubrikasının ən yaxşı şeirlərinin dərcini davam etdiririk. Növbədə Sara Nacinin həftəsidir. Rubrikanı portalımızın Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağla aparır. 

Sara Naci kimi tanınan Sara Məhəmmədi əfqan əsillidir və 1990-cı ildə Tehranda anadan olub.  1990-cı ildən şeir yazmağa başlayıb və 1998-ci ilin mayında “Səssiz keçidlər” kitabını nəşr etdirib.  O, hazırda Tehranda yaşayır və kino rejissorluğu üzrə təhsil alır.

QIRMIZI MEYVƏ

Kədərlə yuxarı baxdı

Qırmızı bir meyvə dərdi

Kökləri yerin dərinliklərini axtarıb və günahkarların qanını soran

Böyük bir ağacdan

Və bütün fəsillərdə

Şeytanların başlarını

Meyvə verir

Bir cəhənnəm arxın qırağında oturdu

Və meyvəsini dişlədi.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2023)

Neftçalada bir adlı-sanlı Əbilovlar nəsli var, Azərbaycan ədəbiyyat tarixinin ən tanınmış ədəbiyyatşünaslarından olan mərhum İmamverdi Əbilov, onun oğulları - “Ədəbiyyat qəzeti”nin baş redaktoru Azər Turan, ədəbiyyatşünas Etibar Əbilov bu nəslin nümayəndələrindəndir. Nəslin daha bir nümayəndəsi - şərqşünas Əbil Əbilov da tanınmışlar siyahısında yer alacaqdı. Əbil - Etibar Əbilovun oğludur. Amma tale ona çox gənc yaşlarında qıydı. Bu gün onun doğum günüdür.  

Bu münasibətlə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının Əbil haqqında yazdığı yazısını təqdim edir. 

"Həyatdan 25 yaşında nakam getmiş şərqşünas Əbil Əbilovun fəlsəfi düşüncələrindən və gündəliyindən parçaların toplandlğı və ölümündən sonra nəşr edilmiş "Sevda türküsü" kitabından günlərlə ayrıla bilmədim. Gənc yaşından Şərqin, Qərbin poetik və fəlsəfi cərəyanlarını mükəmməl şəkildə öyrənən, Nəsiminin aşiqi olan, vəhdəti-vücud, hürufizm haqqında yazılarının mükəmməlliyi ilə heyrət doğuran Əbil Tanrıdangəlmə, fitri bir istedad sahibi olub. Atası Etibar müəllimə "kaş o kitabı mənə verməyəydin" deməkdən başqa bir söz tapmadım. Çünki kitabı oxuyandan sonra belə bir təfəkkür və qələm sahibinin vaxtsız vəfatı adamı daha çox yandırır. Yalnız o kitabı oxuyandan sonra böyük dostum İmamverdi Əbilovun ailəsinin və bütövlükdə Azərbaycan şərqşünaslıq elminin Əbilin şəxsində nə boyda bir alimi itirdiklərini təsəvvür ermək olur.”

Şəkildə: Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı və Etibar Əbilov Əbilin məzarını ziyarət edərkən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poetik qiraət rubrikasında yenidən sizləri Əlizadə Nuri poeziyası ilə baş-başa buraxırıq. 

Sənə ocaq çatıram-

Misraların ahından.

Yağış dərirəm sənə,

Buludun budağından…

Sənə şeir tikirəm,

Ürəyimin sapıyla.

Cənnət qururam sənə

Cəhənnəm əzabıyla…

Yüz il duran deyiləm,

Sizin elçi daşından.

Sənə üzük yonuram 

Çiçəklərin qaşından…

Sənin üzünə baxıb,

Ayı da danmaq olar.

Səndən ömür düzəldib

Min il yaşamaq olar.

Gör harda tapdım səni?-

Güllərin nəfəsində.

Bir nəğmə yazdım sənə,

Axan çayın səsindən…

…Sənə ocaq çatıran-

Misraların ahından.

Yağış dərirəm sənə,

Buludun budağından…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcinə başlayır. Öncədən deyirik, özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin romanı sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı çox bəyənəcəksiniz.

27-ci dərc

Rəşadın maşınında Layiqəni evə aparmalı, sonra maşını polis bölməsinə sürməli, oradan taksi ilə Gülünün yanına getməliydim. Bunu otuz beş dəqiqədən tez edə bilməzdim. Yalançı olmamaqçün artırdığım beş dəqiqəni isə Gülü şıltaqlıq edib məndən oğurlamışdı.

Sükan arxasına keçib maşını yerindən tərpətdim.

Layiqə susurdu.

-Narahat olma, həkimlər vaxtında gəldilər. Həyatı üçün təhlükə yoxdur.

Onun nə fikirləşdiyini bilmək çətin deyildi.

Rəşadın həyatı üçün təhlükə olmadığını bilirdim. Onun səhərə qədər reanimasiya şöbəsində saxlanılacağını da. Ora isə kənar şəxslərin girişi qadağandır. Bu səbəbdən xəstəxanaya getmək artıq bir iş olardı.

Nərmin üçünsə daha çox narahat idim. Düzdür, qarın nahiyyəsindəki kəsik elə də böyük deyildi, Rəşadla vaxtında özümüzü çatdırmışdıq. Qanaxması da nisbətən zəif idi. Ancaq bu əclafların son üç gündə ona hansı preparatları verdikləri məlum deyildi. Ən pisi də o idi ki, adi cərrahiyyə əməliyyatından fərqli olaraq, bu qatillər onu əməliyyata hazırlayarkən istənilən halda sağ qalmayacağını əvvəlcədən bildiklərindən, qızın sağlamlığı onlar üçün dırnaqarası, işlərini bitirənə qədər əhəmiyyət kəsb edirdi. Bu halda kəsiləcəyi orqanının daha funksional olması üçün Nərminin bədəninə yeridilən preparatlar digər oqanlarını sıradan çıxara bilər, bu yeniyetmə qız şikəst qala bilərdi.

Ancaq mən öhdəmə götürdüyüm işi yerinə yetirmiş, Nərmini demək olar ki, son anda ölümün pəncəsindən qurtarmışdım. Bundan sonrası həkimlərimizə qalırdı.

Bütün bunları fikirləşdikcə, Rəşadın yaralanmasını nəzərə almasaq, uğurlu hesab oluna biləcək əməliyyatdan sonra heç bir sevinc hiss etmirdim. Təkcə məmnunluq hissi var idi. Özümün özümə verdiyim sözü tutmağımın, bir də ki, cinayətkarlar qarşısında növbəti dəfə məğlub olmamağımın məmnunluğu…

* * *

Həmin müdhiş gecədən altı gün keçmişdi. Geniş əməliyyat - istintaq qrupu yaradılmış, hadisənin iştirakçıları və şahidlərinin, o cümlədən, mənim və Layiqənin ifadələri alınmışdı.

Dəstənin Həsənağa adlı üzvü Babaxanın verdiyi məlumat əsasında həmin gecə, daha doğrusu bir saat sonra yaşadığı ünvanın qarşısında maşınına oturarkən saxlanılmışdı. Hərif meyitləri aparmaq üçün bizə məlum ünvana gəlməyə hazırlaşırmış.

Qadın olan digər üzvünün isə bir müddət əvvəl ölkəni tərk etməsi müəyyən edilmişdi. Lazımi sənədləşmədən sonra onun beynəlxalq axtarışı elan olunacaqdı.

İstintaq qrupu təkcə bu cinayətkar dəstənin qətlə yetirdiyi insanların cəsədlərinin torpaqdan çıxarılaraq tanınmasına dörd gün vaxt sərf etmişdi. Bəzilərininsə, şəxsiyyəti hələ də məlum deyildi.

Kapitan Rəşad Qasımlı növbəti gün reanimasiya şöbəsindən ümumi palataya köçürülmüşdü. Vəziyyəti orta ağır kimi qiymətləndirilirdi.

Nərmin hələ reanimasiya şöbəsində saxlanılsa da, həkimlərin səyi nəticəsində onun da həyatı üçün təhlükə geridə qalmışdı. Qarın nahiyyəsindəki kəsik yeri sağaldıqdan sonra hələ uzun müddət reabilitasiya kursu keçməsinə ehtiyac var idi.

Anlaqsız vəziyyətdə bunkerdəki otaqlardan birində aşkar etdiymiz kişinin də vəziyyəti stabil idi. Onun Orta Asiya ölkələrinin birindən gəldiyi məlum olmuş, müalicəsini bitirdikdən sonra şahid qismində ifadə verəcəyi, sonra vətəninə göndəriləcəyi gözlənilirdi.

Rəşad Qasımlının güllələdiyi cinayətkarın da, qatil cərrahın da saxta sənədlərlə ölkəyə gəlmələri, birincinin beynəlxalq axtarışda, ikincinin isə erməni əsilli olması, əvvəllər eyni əməllərə görə vətənində həbsxana həyatı yaşadığı, həkimlik fəaliyyətinə qadağa qoyulduğu müəyyən edilmişdi.

Dəstənin başçısı “Qoca” ləqəbli qatı cinayətkarı təyyarə ilə ölkəni tərk etməyə cəhd edərkən, Hava Nəqliyyatında Polis İdarəsinin əməkdaşları saxlayaraq zərərsizləşdirmiş, istintaq orqanına təhvil vermişdilər.

Həmin gecə, daha doğrusu sübh saatlarında Həsənağanın onunla əlaqəyə çıxmadığını görən Qoca hər şeyi başa düşmüş, izinə belə tez düşüləcəyini təxmin etmədən arxayınlıqla hava limanına gəlmişdi.

Növbəti dəfə təşkil etdiyi cinayətkar dəstəyə cinayət aləmindən xəbəri olmayan, təsadüfi bir adamı cəlb etməsi onun üçün taleyüklü rol oynamışdı. Bu dəfə törətdiyi cinayətlərin məsuliyyətindən kənarda qala bilməyəcək, qatı cinayətlərin təşkilatçısı və cinayətkar dəstənin başçısı kimi müttəhimlər kürsüsündə oturacaq, əməllərinə görə qanun qarşısında cavab verəcəkdi. Ona qarşı kifayət qədər əsaslı sübut və dəlillər var idi. Su çanağı gec-tez suda sınar.

Dəstənin beynəlxalq əlaqələri araşdırılırdı.

Səhv etmirəmsə, istintaq işində bir yerli həkimin də adı hallanırdı.

Vaxt tapan kimi ilk növbədə Sabunçu Quş bazarına gedib Səmədağanın nəvəsi üçün bir danışan tutuquşu almışdım. Tutuquşu uşağın çox xoşuna gəlmişdi, danışdırdıqca şaqqanaq çəkib gülürdü. Quşu Səmədağaya verəndə xoruzunu kəsdiyimi demişdim. Boynumu qucaqlayan Səmədağa, -Lap yaxşı eləmisən, şəhərin mərkəzində, evləri bir-birinə bitişik bir məhəllədə xoruz saxlayanda fikirləşməliydim ki, bu, başqalarının rahatlığını pozacaq, -demişdi.

* * *

Layiqəyə söz verdiyim kimi, onunla canlı musiqi səslənən məşhur restoranlardan birində şam yeməyinə gəlmişdik. Ləziz yeməkləri ilə ad çıxarmış, axşam saatlarında həmişə dolu olan restoranda əvvəlcədən masa sifariş vermişdim.

Həmişə idman üslubunda geyinməyə üstünlük verən Layiqə kürəyi açıq uzun, qara rəngli ziyafət paltarında, hündürdaban ayaqqabılarda xüsusilə cazibədar görünürdü. Yaqut qaşları olan gümüş dəsti onun paltarı ilə çox uyuşur, geyimini tamamlayırdı.

Mənsə, Layiqənin təkidi ilə rəfiqəsinin dərzi dayısının tikdiyi kostyumu, Səməd baba ilə Səlminaz nənənin pay gətirdikləri köynəyi geymişdim.

Qocaların köynəyin üstünə qoyduqları kiçik pul bağlamasına isə əlimi vurmamış, yalnız pulu geri götürdükdən sonra köynəyi qəbul edəcəyimi bildirmişdim.

Onlarla birlikdə gələn Nazansa, məni özünün bişirdiyi piroqla çay içməyə dəvət etmişdi. Nərmin sağalıb xəstəxanadan çıxdıqdan sonra birlikdə gələcəyimizə söz vermişdim.

Kövrələn qocaları qapıya qədər ötürdükdən sonra, türkmənistanlı gəlin obrazını əsil aktrisa kimi yaratdığına, Babaxan kimi bir yaramazı boynunun dalından vurduğu tək bir zərbə ilə yerə sərdiyinə görə Layiqəyə şəxsi vəsaitimdən beş yüz manat mükafat ayırdığımı demiş, o isə bu işdə heç bir qazancımın olmadığını əsas gətirərək mükafatdan imtina etmiş, söz verdiyim şam yeməyi ilə kifayətlənəcəyini söyləmişdi.

Masadakı soyuq qəlyanaltılardan bir qədər yedikdən sonra masamıza xidmət edən ofisiant vasitəsilə həzin bir müsiqi sifariş edib Layiqəni rəqsə dəvət etmişdim.

Təkcə köməkçi lampaların işıqlandırdığı alaqaranlıq rəqs meydançasında səslənən müsiqi bitdikdən sonra yenidən masaya qayıtmışdıq. Çox sevdiyim plov sifariş etmişdim. Şabalıdı çox olan qaralı plov. Layiqə isə iki cür salatla kifayətlənmişdi.

-Şef, öz aramızdır, heç də pis rəqs etmirsiniz.

-Belə gözəl bir xanımla necə pis rəqs etmək olar?

-Hələ iki rəqsimiz də qalıb.

-İki?

-Ən azı iki, -Layiqə ürəkdən qəhqəhə çəkdi.

Həəə, deyəsən özümü işə salmışdım.

-Yaxşı, olsun iki, söz danışıqdan keçər. Ancaq icazə ver plovumu soyumamış yeyim, -sifarişi gətirən ofisiantın yaxınlaşdığını görüb, zarafatla dedim.

-Şef, suallarım var, verim?

-Ver, Layiqə, ver.

-Bu işdə hər şey mənə aydın oldu. Təbii ki, cürbəcür aparatlarla təchiz olunmuş laboratoriya və ya mini klinikanın işıq məsrəfi adi yaşayış mənzilindən qat-qat çox olmalıdıг. Amma bir şey mənə qaranlıq qaldı. Başa düşürəm ki, o adamaoxşamazı aşkar etməzdinizsə, dəstə üzvlərini xəbərdar edər, onlar da ən yaxşı halda qaçıb aradan çıxa bilərdilər. Babaxan heç, o iki əcnəbi isə, şəxsiyyətləri müəyyən olunanadək hətta ölkəni də tərk edə bilərdilər. Bəs siz adamaoxşamazın o kiçik daxmada olduğunu haradan bildiniz? Axı biz də sizin kimi o daxmanın yanından keçdik və orada heç bir həyat əlaməti hiss olunmurdu. Orxan Dəmirli də dedi ki, o adamı yaxşı tanıyır və daxmada olsaydı mütləq onu görüb yaxınlaşardı. Sonra isə, diqqətlə baxanda daxmanın qapısının asma qıfılla qıfıllandığını gördük. Hər şey bir yana, təkcə bu sonuncu dediyim o daxmada heç kəsin olmadığına əmin olmağa yetərli deyildimi? Adam içəridə ola-ola çöldən qapısına necə qıfıl vura bilərdi ki? Təkcə hissiyatlamı bunu müəyyən etdiniz?

İstintaqa ifadə verdikdən sonra Layiqəyə icazə vermişdim ki, dincəlsin. Bir neçə gün idi ki, ofisə gəlmirdi. Görünür bu sual ona neçə gündür ki, rahatlıq vermirdi.

-Güclü hissiyata malik olmaq yaxşı keyfiyyətdir. İntuisiya ilə bağlı aparılan elmi tədqiqatlar sübut edib ki, tərəddüd edilib-edilməməsindən asılı olmayaraq, düzgün qərarlar qəbul edilə bilər. Lakin ən düzgün qərarlar dərhal qəbul edilən qərarlardır. Bununla belə, sənə deyim ki, hələ heç kim indiyənə qədər tək hissiyatı ilə heç bir cinayəti aça bilməyib Layiqə. İndi mən deyim, sən qulaq as. Həmin gecə zibil qutularına çatmamış maşını geri göndərdikdən sonra xeyli yol getdik, yadındadırmı?

-Yadımdadır.

-Mən irəlidə hansı tərəfə dönəcəyimizi bilmədiyimçün həm yolun soluna, həm də sağına baxırdım.

-Hə, bu da yadımdadır, şef, tez-tez başınızı döndərirdiniz.

-Səncə, bunu niyə edirdim?

-Hər şeyi yadda saxlamaq üçün.

-Düz tapdın. Daha sual vermədən hər şeyi izah edəcəyəm. Diqqətlə qulaq as. Orxanın Rəşada “bir qədər irəlidə sağa dönəcəyik” deməsindən sonra diqqətimi daha da artırdım və getdiyimiz məkanda konkret məni maraqlandıran bir məqam var idi ki, onu dəqiqləşdirməyə çalışdım. Sən polis bölməsindəki müşavirədə iştirak etmirdin. Qısa deyəcəyəm, müşavirədə Orxan sakinləri təşvişə salan, canavar səsinə bənzəyən səsin eşidildiyi bir ərazini xatırlatdı. Şəhər üzrə itkin düşən dörd nəfərin itkin düşmə tarixinin həmin canavar ulamasına bənzəyən səsin eşidilməsi ilə yaxın tarixlərə təsadüf etməsi, həmin tarixdə isə Orxan Dəmirlinin zibil qutusundan həmin sayda, yəni dörd telefon aparatına məxsus qırıqları tapması məni ora getməyə vadar etmişdi. Həmin ərazidə köhnə yeraltı sığınacağın olması, səslərin sığınacağın havalandırılması məqsədi ilə quraşdırılmış borulardan gəlməsi barədə Orxanın dediklərini də qulaqardına vura bilməzdim. Orxan bu səslərin küləyin əsməsi nəticəsində borularda yaranması qənaətinə gəlsə də, mən belə düşünmürdüm. Ancaq etiraf edim ki, yenə də hadisələrin bizi həmin bunkerə gətirib çıxaracağını gözləmir, sadəcə bu və bayaq dediyim digər məlumatlar əsasında Nərminin axtarışlarını davam etdirəcəyimiz ərazini minimuma endirmişdim. Səslər hər yerdən gələ bilərdi.

Davam etdim:

-Axtarışlarımı Nərminin gizlədilə biləcəyi konkret evin yerini müəyyənləşdirməyə yönəltmiş, bunkeri ehtiyat variant kimi nə­zər­dən keçirirdim. Ancaq, təbii ki, ehtiyat variantım var idisə, o variantın özünü də yoxlamalı idim. Ona görə də ardına qulaq as. Orxan Rəşada bizə məlum olan bunkerin sərhədlərinə yaxınlaşanda sağa dönəcəyimiz barədə xəbərdarlıq etdi ki, o, sürəti azaltsın. Deməli, daha sol tərəf bizə lazım deyildi. Bütün fikrimi yolun sağ tərəfinə yönəltdim. Bir qədər sonra başlayan, ətrafı evlər olan boş düzənlik sahənin həmin sığınacağın üstü olması şübhə doğurmurdu. Maşınla gedə-gedə onun perimetri üzrə sərhədlərinə fikir verməyə başladım. Əgər insanları hansısa fəlakətlərdən qorumaq üçün bir qurğu tikilibsə, bu fəlakətlər zamanı insanların daxil ola bilməsi üçün o qurğunun ən azı bir qapısı olmalıdır. Bunkerin yola perpendikulyar olan arxa sərhəd­di birbaşa meşə zolağına birləşirdi. Qaranlıq olsa da, meşəlikdəki ağacların siluetindən onların ən azı əlli-altmış illik ağaclar olması bilinirdi. Bunkerin giriş hissəsi orada olsaydı heç vaxt oraya elə sıx, xüsusilə də, divarına çox yaxın ağaclar əkilməzdi. Yola paralel olan sərhəddində də heç bir girişin olmadığı görünürdü. Sonra maşınla sağa döndük və dayandığımız meydançaya qədər də üçüncü sərhəddin yarısını qət etdik. Yenə heç bir giriş qapısı yox idi.

Bunları danışdıqca hərdən fasilə verir, plovdan bir-iki qaşıq yeyib yenə də davam edirdim.

-Daxmaya çatana qədər olanları bilirsən. Ancaq elə daxmaya qədər də heç bir qapı aşkar etmədiymdən daxmanın yanında ayaq saxladım. Düzdür, hələ baxdığımız tərəfdə təxminən qırx metr məsafə və bunkerin dalan tərəfindəki sərhəddi qalmışdı. Ola bilərdi ki, girişi oradan olsun. Ancaq daxmanın bunkerə bitişik tikilməsi mənə maraqlı gəldi. Mənim də uşaqlığım sovet dövrünə təsadüf edib və belə bunkerlərlə tanışlığım var. Bu bunkerlərin əsas hissəsi yer altında olmaqla, yuxarısı səksən santimetrədək yer səthindən yuxarıda olur. O qədər də böyük olmayan dəmir qapılarının təxminən yarısı yerdən hündürdə, qalan hissəsi isə aşağıda olmaqla onlara pilləkənlə düşülürdü. Ona görə də, daxma nə qədər alçaq olsa da, ölçüləri həmin qapını gizlətməyə yetərli idi. Qapının daxmanın içərisində olmasına tam əmin olmasam da, başqa bir şey var idi ki, ona olduqca əmin idim həmin vaxt. Orxanın o daxmada yaşayan adam, daha doğrusu adamaoxşamaz barədə dediklərindən sonra onun Babaxana kömək edən həmin sərgərdan olmasına şübhəm qalmadı. Çünki həmin vaxt artıq Babaxanın olduğu evin yerini müəyyən etmişdik və evə təxminən yüz metrə qalmış, bu evə aparan yolun düz üstündə də, eynilə birinci kimi əyyaş həyatı yaşayan başqa bir sərgərdanın o daxmada yaşaması təsadüfə çox az bənzəyirdi. Elə daxma özü də müşahidə üçün ideal yerdə tikilmişdi və artıq bu məqsədlə tikilməsinə də şübhəm yox idi. Dalana yalnız bir yol aparırdı, bu yoldan keçənlərin daxmada müşahidə aparan adamın nəzərindən yayınması mümkün deyildi. Bax bütün bunlar aydınlaşandan sonra ilk dəfə bunker məni doğrudan maraqlandırdı. Deyim niyə?

-Niyə, şef?

Davamı var

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2023)