Azərbaycanlı jurnalist Hafiz Əhmədov əlçatmaz görünən əcnəbiləri – bəşər tarixi dahilərinin varislərini tapır, onlarla çox maraqlı müsahibələr edir. Növbəti belə müsahibəni o, dünyaşöhrətli Cek Londonun nəticəsi Tarnel Abbott ilə aparıb. Həmin müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik. Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biri, əsərləri ən çox oxunan və tərcümə olunan amerikalı məşhur yazıçı Cek Londonun nəticəsi və varisi Tarnel Abbott müsahibə zamanı bir çox mühüm məqamdan söhbət açıb, babasının ölümü ilə bağlı gizli qalan faktları açıqlayıb. O, ilk dəfə olaraq Azərbaycan, Bakı ilə bağlı fikirlərini də ifadə edib:

– Sizi daha yaxından tanımaq istəyirik. Hazırda harada yaşayırsınız və nə işlə məşğulsunuz? Sağlamlığınız necədir?

– San-Fransisko körfəzinin şərq tərəfində olan Kaliforniyanın Riçmond şəhərində yaşayıram. Berklidən bir az şimaldadır. Çox kiçik sənaye şəhəridir. Mən itimi hər gün Körfəz kənarında və ya Şərqi Körfəz təpələrində gəzintiyə aparıram. Təbiəti bərpaedici hesab edirəm, mənzərələrimiz möhtəşəmdir. Rəssam və şairəm, yağlı boyadan istifadə etməkdən həzz alıram. Bağçama da qulluq edirəm. 30 ilə yaxın kitabxanaçı işləmişəm, indi təqaüdə çıxmışam. Lakin ətraf mühit məsələlərində könüllü şəkildə aktiv fəaliyyət göstərirəm, sosial və ekoloji ədaləti müdafiə edən yerli mütərəqqi siyasəti dəstəkləyirəm. Oxumağa da vaxt tapmağa çalışıram. Səhhətim də əsasən qaydasındadır.

– Müsahibə üçün sizə Azərbaycandan yazdığımızı biləndə ilk nə fikirləşdiniz?

– Əvvəlcə Xəzər dənizinin sahilində yerləşən qədim bir şəhərin təsviri gözümdə canlandı. Romantik, həsrət dolu bir hiss yaşadım. Sonra isə Azərbaycanda birinin Cek Londonla maraqlanmasının nə qədər gözəl olduğunu düşündüm.

– Sizcə, Cek Londonun ən dəyərli ideyaları nələrdi? Çox sevdiyiniz Cek London hekayəsi hansıdır?

 – O, böyük humanist idi. İnanırdı ki, bəşər nəsli nə vaxtsa utopik sosialist harmoniyaya, ədalət idealına nail olacaq və özünün “İnsan Qardaşlığı” adlandırdığı maarifçi dövrə doğru təkamül edəcək. Eyni zamanda o, sadəlövh deyildi. Bilirdi ki, tüğyan edən zalım kapitalizmin gücü mübarizəsiz təslim olmayacaq. O, başa düşürdü ki, yaşamaq və dəyişiklik üçün birgə səy lazımdır. Bir çox sevdiyim hekayələri var: “Adəmdən əvvəl” (“Before Adam”), “Od yandırmaq” (“To Build a Fire”), “Vəhşilərin çağırışı” (“The Call of the Wild”), “Qırmızı vəba” (“The Scarlet Plague”), “Yuvanın cənubu” (“South of the Slot”), “Meksikalı” (“the Mexican”) və “The Star rover”…

“Qocaların Liqası” (“The League of the Old Men”) ağdərililərin Yukonun yerli xalqı ilə münasibətlərində rəzilliyini, acgözlüyünü göstərir. Bu, irqçilik və tamahkarlığın nə qədər məhvedici olduğunu nümayiş etdirir və insanları üsyana necə sövq etdiyinə dair kəskin tənqiddir. Və uzun müddətdir sevilən, qeyri-bədii janrda yazılmış “Uçurumun insanları” (“The People of the Abyss”) əsərini bəyənirəm.

– Cek London digər yazıçılardan nə ilə fərqlənir?

– Cek Londonun bir çox hekayələrini müxtəlif yaş səviyyələrində oxumaq olar. Məsələn, onun ən məşhur hekayəsi olan “Vəhşilərin çağırışı” (“The Call of the Wild”) çox vaxt gənclər üçün it haqqında sadə, macəra hekayə hesab olunur. Bunu da deyim ki, 10 yaşımda ilk dəfə həmin hekayəni oxuyanda itlərə qarşı olan vəhşilikdən dəhşətə gəldim və bu istiqamətdə mübarizə aparmağa başladım. Mən yetkin bir insan kimi həmin əsəri yenidən oxuyanda isə fəhlə sinfinin çəkdiyi əziyyətin geniş siyasi təsvirini görə bildim. Bu həm də sevginin qəddarlığı necə dəf edə biləcəyi, yoldaşlığın önəmi, kütlənin ehtiyacının aradan qaldırılması haqqında bir hekayədir.

Məncə, Cek London bir heyvanın nöqteyi-nəzərindən də baxıb yaza bilən ilk insandır. O, dünyanı daha zərif və ya romantik hala gətirmədən, sadəcə olaraq müşahidə etdiyi kimi yazdı. O, bildiyi yerlər – Yukon, dəniz, adalar haqqında gözəl yazırdı.

– Cek Londonun “Martin İden” romanında baş qəhrəmanın son hərəkəti haqqında nə düşünürsünüz? Sizcə, Martin İden Cek Londonun özüdür? (*Bu sualın müəllifi azərbaycanlı məşhur yazıçı, şair Aqşin Yeniseydir)

– Martin İden ümidsizliyə qapılan, yadlaşmış biri olduğu üçün intihar edir. Müəllifin özünün də yazdığı kimi Martin İden qətiyyən Cek London DEYİL. Martin İdenin bəzi təcrübələri Cek Londonun həyatına əsaslanır. Yadda saxlamaq lazımdır ki, Cek Londonun anası Flora Uellman yuxarı, orta təbəqəli ailədə böyüyüb və xüsusi müəllimlər tərəfindən yaxşı təhsil alıb. Ailəsi mübarizə aparsa da, bəzən yoxsulluq içində yaşasa da, dörd yaşında ikən ona oxumağı öyrətdi, məktəbə yola saldı. Hamı onun poçtalyonluqla məşğul olmasını istəyəndə, o, oğlunu yazıçı olmağa həvəsləndirdi.

– Cek London haqqında ən böyük yanlış təsəvvür nədir?

– O, güclü individualist idi. Cek London sosialist idi və insanların bir-birindən asılı olduğuna inanırdı. Ömrünün sonuna yaxın qardaşlıq haqqında gözəl bir ifadə yazdı, üzr istəyirəm, səyahət etdiyim üçün dəqiq sitatı tapa bilmirəm – belə ifadə edir: Çağırış xidmət etməkdir – onun gözəlliyi və sadəliyi belədir: “Hamıya xidmət edən, özünə ən yaxşı şəkildə xidmət edir”. Başqa böyük yanlış təsəvvürlər də var.

– Cek London ateist idi? Dinin sizin həyatınızdakı rolu nədir?

– Bəli, ateist idi. O, materializmə inanırdı. Məni ateistlər böyütdü, amma mahiyyətcə təbiətə pərəstiş edirəm, aramızda universal bir ruh əlaqəsi var, planetin öz sakinləri ilə münasibətini, birliyini hiss edirəm. Mənim təşkil olunmuş heç bir dinə daxil olmaq kimi bir istəyim də yoxdur.

– Cek Londonun uğur sirrini nədə görürsünüz?

– O, müxtəlif etnik qruplara, siniflərə və yaşa mənsub çoxlu insanlarla münasibət qururdu və bununla da onlara müraciət edə bildi. Hələ uşaqlıq illərindən bəri onun kitablara olan ehtiyacı doymaq bilmirdi və yazıçı olmaq, bacarıqlarını daha da inkişaf etdirmək üçün ciddi şəkildə çalışırdı. Çox intizamlı idi, gündə 1000 söz yazırdı. Aldığı bir çox rədd cavablarına baxmayaraq, o, yazı yazmaqdan imtina etmədi. Yazmaq üçün onun minlərlə fikri var idi. O, insanları yaxşı və pis şəkildə başa düşürdü. O, həyatı dəhşətli və gözəl yanları ilə birlikdə dərk edirdi. Onun yazıları qeyri-bərabər idi: əlindən gələn hər şeyi edirdi ki, siz həmin xarakterin içində olduğunuzu hiss edəsiniz. Lakin o, həddindən yüksək olan planlarına çatmaq üçün bəzən aşağı səviyyəli kitablar da yazdı.

– Cek Londonun sizin üçün ən təsirli romanı hansıdır? Niyə?

– Faşizmin yüksəlişini və “İnsan qardaşlığı” dövrünə aparan son mübarizəni proqnozlaşdıran distopiya romanı olan “Dəmir daban”dır. Romanı 1909-cu ildə yazıb, həmin dövrdə olduğu kimi, bu gün də aktualdır. İnsanların diqqət etmələri vacib olan bir xəbərdarlıqdır, çağırışdır. Biz təhlükəli dövrlərdə yaşayırıq və düşünürəm ki, insanlar gələcək fırtınadan xəbərsizdirlər.

Mən onu Türkiyədə Ankara Beynəlxalq Etos Teatr Festivalı üçün bir tamaşaya çevirdim. Daha sonra isə həmin tamaşa 5-6 dəfə nümayiş etdirildi.

– İnsanlığın deqradasiyasının əsas səbəbini nədə görürsünüz?

– İqtisadi bərabərsizlikdə!

– Cek Londonun dahiliyini təsdiqləyən ən tutarlı fakt hansıdır?

– Ən çox olmasa da, indiyə qədər əsərləri ən çox tərcümə olunan müəlliflərdən biridir.

– Bir çox mənbələr Cek Londonun ölümünü intihar kimi təqdim edirlər. Bu haqda nə demək istərsiniz? Doğrudanmı o, intihar etdi?

– Məncə, çox az ehtimal var. O, Nyu-Yorka səfər etməyi planlaşdırırdı. Ölümündən bir gecə öncə o, nənəm Coan Londona bir qeyd yazdı və yaxın bir neçə gün ərzində onunla və kiçik bacısı Bekki ilə görüşmək üçün tarix təyin etdi. Mən çoxdan hiss etmişəm ki, onun ölüm şəraiti şübhəli olub və onun vəsiyyətinə müdaxilə edilib. O, müxtəlif xəstəliklərdən əziyyət çəkirdi və mən elə bilirdim ki, o, təsadüfən, həddindən artıq dozada qəbul etdiyi morfindən (ağrıları kəsmək üçün) ölə bilər. Bununla belə, bu yaxınlarda məhkəmə-tibbi sahədə bir inkişaf baş verməkdədir. Bu isə belə ölümün çətin baş verə biləcəyini göstərir.

– Cek Londonun kitablarında bəyənmədiyiniz personaj kimdir?

– Yadıma “Wolf Larson” gəlir.

– Dəyəri lazımınca bilinməyən üç Cek London əsəri?

– “Uçurumun insanları” (“People of the Abyss”), “İnqilab” (“Revolution”) və digər esseləri, “Dəmir daban” (“The Iron Heel”)

– İnsanlar Cek Londona nəyi borcludur?

– Ümid, güc, əzm, cəsarət, sevgi, yaxşı mübarizəni davam etdirməyin vacibliyinə inam – bunlara silahlanmaq üçün ilham verdiyinə görə ona təşəkkür edirik.

– Xəyanətkarların, acgözlərin “Həyat eşqi” nə vaxt bitir?

– İnsanlar qarşılıqlı (birlikdə) sağ qalmağın bu həyatda mümkün, yeganə sağ qalmaq yolu olduğunu başa düşəndə! Acgözlüyümüz planeti öldürür.

– Sizcə, bütün zamanların ən yaxşı yazıçısı kimdir?

– Mən hələ o qədər oxumadığım üçün bu suala cavab verə bilmirəm. “Çox kitab, çox az vaxt”. Amma qeyd edim ki, Dostoyevskini, Marqaret Atvudu, Qabriel Qarsia Markesi, Barbara Kinqsolveri sevirəm.

– Bakı, Azərbaycan haqqında fikirlərinizi bilmək istərdik. Bakıya səfər etmək istərsinizmi?

– Bununla bağlı bir az tarix oxudum, bir neçə şəkil gördüm. Mən Azərbaycan haqqında daha çox bilmək istərdim. Bakı gözəl, kosmopolit şəhər kimi görünür. Şərqlə Qərbin kəsişməsində, müasirlik və qədimliyin yan-yana olmasını xoşlayıram. Gördüyüm qədəri ilə ənənəvilik və müasirliyi də özündə cəmləşdirib. Mən Azərbaycanı, Bakı şəhərini ziyarət etməkdən çox məmnun olardım.

– Azərbaycanda Cek Londonu sevən insanlara nə demək istərsiniz?

 – Təşəkkür edirəm, ümidinizi üzməyin, daha yaxşı dünya mümkündür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2023)

DÜNYACA MƏŞHUR ROBBİ UİLYAMS KONSERT VERƏCƏK

Dünyaşöhrətli britaniyalı müğənni, 85 milyon albom satmış Robbi Uilyams sabah - avqustun 17-də Bodrumda - ultra lyuks Lujo otelində konsert verəcək. 

Məşhur müğənni konsert zamanı populyar  mahnılarından - Let Me Entertain You, Millennium, Supreme, No Regrets, Angels - 

əlavə, əfsanəvi “Feel” adlı əsərini də ifa edəcək. 

Konsertin təşkil olunacağı otelin saytında verilən açıqlamada oteldə qalanların ödəniş etmədən konsertdə iştirak edə biləcəkləri qeyd olunub. 

Konsert biletinin 17 min 600 lirəyə (1105 manat) satışa çıxarıldığı da bildirilib.

Lujo oteli Bodrumda nömrə bir olmağa can atır, dünyaşöhrətli Robbi Uilyamsı da prestij xatirinə gətirib.

Konsertə biletlər o cümlədən Azərbaycanda da satılır. iTichket.az ölkəmizin varlı təbəqəsini Bodruma dəvət edir. Və kifayət qədər bilet alan azərbaycanlı var.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Aida Adıgözəlin əbədi mövzuya baxışlarını təqdim edir. 

Mənsə nə dindaram, nə də mifiologist... O üzdən Dostoyevski və Oşoya hə deyirəm.

Ərəbin inancına görə Cəhənnəm həddindən çox isti olan, insanların durmadan əzab çəkdiyi bir yerdi. Orada qaynar yeməklər və içməklərdən başqa bir şey yoxdu.

Səbəb? 

Çünki, Ərəblər isti bir coğrafiyada yaşayan və istidən əziyət çəkən bir toplumdur. Ona görə də, onlar üçün ən iztirablı yer elə isti yerdir.

Norveç mifologiyasına görə isə Cəhənnəm (Niflheim) buz kimi soyuq yeraltı dünyadır və ordakı bütün göllər donmuş haldadır. 

Səbəb? 

Çünki, Norveçlilər soyuqda yaşayan və soyuqdan əziyət çəkən bir toplumdur. 

Yaxşı bəs həqiqi cəhənnəm haradır? 

Buna ən gözəl cavabı isə Dostoyevski belə verib:

"cəhənnəm insanın qəlbində sevginin bitdiyi yerdir"... və Oşo əlavə edər -

"Yaxşı insanlar cənnətə gedən deyil, yaxşı insanlar hara gedərsə cənnət orasıdır"

 (c)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün Poeziya vaxtıdır, Rəşad Abidoğlu qarşınızda öz lirik “İlişib qalmısan kirpiklərimdə” sətirləri ilə başlayan şeiri ilə dayanır.

***

İlişib qalmısan kirpiklərimdə,
Nə süzülə bildin, nə düşə bildin.
Nə mənim eşqimdən əlini üzdün,
Nə də ki, qəlbimə yerləşə bildin.

Allaha yalvarıb, tövbəkar oldun,
Tanrı şahid oldu acı taleyə.
Puç olan sevgiyə səbəbkar oldun,
Kəsdin ümüdümü üzü qibləyə.

Bilmirəm dərdimin carəsi nədir,
Bilmirəm sevirsən, nifrət edirsən?
Bəzən də can alan baxışlarınla
Məni intihara dəvət edirsən.

Qacırsan eybi yox, qac uzaqlara.
Xəyalım axtarıb səni tapacaq.
Məni qərq etdiyin qəm dəryasına,
Bu axşam mənimlə günəş batacaq.

Deyəsən, ağlımı itirirəm mən.
Titrəyir ruhumun əli əlində.
Qayıt ürəyimə havalanmamış,
Sonra qalacaqsan dəli əlində.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2023)

 “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucuları üçün professor, yazıçı, motivasiya spikeri Əlibala Məhərrəmzadənin “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq” layihəsinin təqdimini davam etdiririk. Sizi liderlik nəzəriyyələri ilə tanış etməkdəyik.

«Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

Bu kitab lider olmaq istəyən, liderlik eşqi ilə alışıb yanan şəxslər üçün liderlik karyerinə başlamaqçün bir tramplin hesab olunur. Eyni zamanda da o, təcrübəli liderə də liderlik xüsusiyyətlərini daha da yaxşılaşdırmaq imkanı qazandırır. Beləliklə, 21 qanun var. Hər gün onlardan biri ilə tanışlığının baş tutacaq. Bu gün sırada 3-cü qanundur:

3.Proses qanunu

«Lider bir gün ərzində deyil, günbəgün olurlar».

Liderə çevrilmək prosesi haradasa aksiya bazarında müvəqqəti kapital investisiyasına bənzəyir. Siz bir günə varidat toplamaq istəyirsinizsə, uğur qazanmağa əsla şansınız yoxdur. Burada ən vacib olan olduqca uzun məsafəyə qaçışda sizin gündəlik hərəkətlərinizdir. Liderlik – çox mürəkkəb məfhumdur. Onun olduqca çox aspektləri var: təcrübə, emosional güc, hörmət, insanlarla ünsiyyət təcrübəsi, nizam-intizam, perspektiv, uzaqgörənlik, vaxtında qərarvermə bacarığı, hücuma keçmə əzmi. Bunların hamısı qeyri-maddi şeylərdir, onları birdən-birə əldə etmək mümkünsüzdür. Məhz buna görə də liderlərə effektiv olmaq üçün belə uzun müddətlik möhkəmlənmə, güclənmə lazım gəlir.

Con Maksvell iddia edir ki, liderliyin bir çox aspektlərini o özü məhz uzun illərdən sonra 51 yaşında hiss etməyə başlayıb. Liderləri digərlərindən fərqləndirən əsas cəhətlər məhz öz bacarıqlarını inkaşaf etdirmək, yaxşılaşdırmaq qabiliyyətidir. Uğurlu liderlər öyrənməyi bacarır və sevirlər. Və öyrənmə prosesi onlarda ömür boyu davam edir.

«İnsan nəyi bilmədiyini bilmirsə, o inkişaf edə bilməz».

Liderlik – inkişaf qanunlarına tabedir.

***

İlk 2 qanunla isə dünən tanış olmuşdunuz:

1.     Tavan qanunu.

«Liderlik qabiliyyətini insanın effektivliyi müəyyənləşdirir».

Şəxsin liderlik effektivliyi tavanla xarakterizə edilir. Şəxsin insanları öz ardınca apara bilmək qabiliyyəti nə qədər azdırsa, onun potensial imkanlar tavanı da o qədər alçaqdır.

Liderlik keyfiyyətləri həmişə individuumun təşkilatda effektivlik tavanı yaratmasını təmin edir. Liderlik güclüdürsə, tavan da yüksək olacaq. Ölkə çətin duruma düşəndə yeni prezident, firma pullarını itirəndə yeni baş direktor, kilsə ziyarət olunmayanda yeni baş pastor, idman komandası ardıcıl məğlubiyyətlərə uğrayanda yeni baş məşqçi axtarışına çıxırlar. Liderliklə effektivlik arasındakı qarşılıqlı əlaqə ən çox idmanda özünü göstərir. Hər bir komandada istedadlar olur. Amma komandaların fərqini məşqçi və bir neçə əsas oyunçunun təmin etdiyi liderlik yaradır. Komandanın effektivliyini dəyişmək üçün məşqçi tərəfindən onun liderlik çəviyyəsini yüksəltmək lazımdır. Bax bu da fəaliyyətdə olan tavan qanunudar.

2.Təsir qanunu.

«Liderliyin həqiqi ölçüsü təsirdir».

Əgər insan başqalarına təsir edə bilmirsə, heç vaxt öz ardınca adam apara bilməz. Əsl liderlik heç vaxt hansısa posta təyin olunmaqla baş tutmur, o, yalnız təsir edə bilmək qabiliyyətindən asılıdır.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2023)