ELZA SEYİDCAHAN DAHA AYB ÜZVÜDÜR

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Sərtyelin müğənni Elza Seyidcahanın Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə üzv seçilməsinə yazdığı gözəlləməni təqdim edir. 

Elza xanımın AYB-yə üzv seçilməsinə hərə bir don geydirir, amma AYB azacıq istedadı olan hər kəsə yaşıl işıq yandırmaq jesti nümayiş etdirir. Məgər bu pisdir?

Elza Seyidcahan musiqidə Qəribəizmin, geyim tərzində Başdaquşizmin, şeirdə isə Taktarakizmin ən görkəmli nümayəndəsidir. Onun AYB-yə üzv qəbul edilməsi çox yerində atılmış addımdır. 

Məndə olan məlumata görə Elza xanım üzvlük vəsiqəsini alan kimi bu şeiri istehsal edib:

Elzada əsla olmadı suç.

Xaqani küçəsi əlli üç, əlli üç, əlli üç

Yerə döşənmişdi qırmızı xalı

Qapıçı yağa qarışdırmışdı balı.

Məni o xalçadan keçirtdilər

Yağbal-çörək yedirtdilər

Sonra yuxarı qaldırdılar

Bütün səsləri aldırdılar.

Hamı nəfəsini kəsib susdaldı.

Elza xanım podiuma ucaldı. 

Verdilər mənə qırmızı vəsiqə

Vəsiqə, əsiqə, məsiqə.

Qafiyəmə oturmasa da bu söz.

Ona qurban bu ürək, bu qaş-göz. 

Mən də oldum professional şair.

Yazacam qazana, çömçəyə dair.

Bu mövzular hələ inhisara alınmayıb,

Onlar hələ hasara salınmayıb. 

Sonra da AYB-dən mükafat istəyəcəm. 

Verməsələr hamısını pisləyəcəm. 

Ha-ha-ha, hi-hi-hi, ho-ho-ho.

Ho-ho-ho, hi-hi-hi, ha-ha-ha. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AMEA-nın Tarix İnstitutunun əməkdaşı Faiq İsmayılovun “Ermənistanda dağıdılan Azərbaycan mədəni irsi” sərlövhəli məqaləsini təqdim edir

Qədim Şinuayr kəndi Qərbi Zəngəzurun Gorus rayonu ərazisində yerləşir. Azərbaycan dilində Gülab (ətir qoxulu ərazi) kimi mənalandırılan və ermənilər tərəfindən dəyişdirilərək Şinuayr adlandırılan kənd Qərbi Zəngəzurun Gorus rayonundan 9 kilometr cənub tərəfdə, Oxçuçayın sol sahilində dəniz səviyyəsindən 1500 metr yüksəklikdə yerləşir. Şinuayr kəndini Qafan rayonundan 68 kilometr məsafə ayırır. Sovet dövründə Yelizavetpol quberniyasının tərkibinə verilən Zəngəzur qəzası 1930-cu ildə heç bir əsas olmadan Şinuayr kəndi ilə birlikdə Ermənistan SSR-in tərkibinə qatıldı. Şinuayr kəndinin əhalisinin etnik tərkibi bütün dövrlərdə Azərbaycan türklərindən ibarət olub.

Ermənilər kəndin XVII əsrdə salındığı iddia etsələr də, Şinuayrın ərazisində eramızdan əvvəl I-II minilliyə aid Oğuz-az mədəniyyətinə məxsus daş nümunələri, at-qoç fiqurları, eləcə də Alban dövrü daş sənduqələr, kitabələr, bədii daş nümunələri müşahidə edilməkdədir. Köhnə Şinuayr kəndində XVII-XVIII əsrə aid 300-dən çox yaşayış evi, ictimai bina və məscid olub.

1988/1990-cı illərdə Ermənistanda baş qaldıran millətçilik və separatizm meyilləri bu kənddən də yan keçməyib. Şinuayrın azərbaycanlı əhalisi etnik təmizləməyə məruz qalaraq kəndi tərk edib, oradakı bütün yaşayış evləri, tarix və mədəniyyət abidələri dağıdılaraq xarabalığa çevrilib. Kəndin daxilində 300, ətrafında isə 200-ə yaxın tarixi əhəmiyyətli bina və qurğu, bədii daş nümunələri, qəbirlər və qəbirüstü abidələr ermənilər tərəfindən dağıdılaraq məhv edilib. 

Ermənistan rəhbərliyi 2000-ci ildə köhnə Şinuayr kəndinin yaxınlığında yeni Şinuayr kəndi inşa edərək orada xaricdən gətirdiyi erməni əsilli 2666 insanı məskunlaşdırıb. Lakin məskunlaşdırılan ermənilərin 667-si 2020-ci ilə qədər yaşayış yerini tərk edib. 

Kəndin cənub hissəsində hündür sal qayalar üzərində IV-V əsrlərdə inşa edildiyi güman olunan, Qafqaz Albaniyası memarlığının çox möhtəşəm nümunələrindən biri sayılan Şinuayr məbəd kompleksinin qalıqları yerləşir. Kompleks 10-a yaxın yardımçı bina, arakəsmələr, kiçik otaqlar və üçnefli böyük bazilikadan ibarət olub. Kompleksin arxa və sağ tərəfi mühafizə divarları, ön və sol tərəfi isə keçilməz sıldırım qayalarla əhatələnib. Bazilikanın ümumi memarlıq quruluşu onun kilsə və ya monastır olmadığını sübut edir. Kompleksin yardımçı bina və otaqları 1988-ci ildə ermənilər tərəfindən vəhşicəsinə dağıdılıb. 

Ermənilər 2000-ci ildən sonra bazilikanı erməni kilsəsi kimi təqdim etsələr də, kompleksin ötən əsrin sonlarında erməni millətçiləri tərəfindən nəyə görə dağıdıldığına aydınlıq gətirmirlər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2023)

YAŞAR ƏLİYEVİN 75 İLLİYİNƏ

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəxtəvər o kəslərdir ki, övladları uşaq olanda ona görə, böyüyəndən sonra isə, onu övladlarına görə tanısınlar. Bəli, tərbiyəli, savadlı, xalqa gərəkli övlad böyüdüb ərsəyə çatdırmaq valideyn üçün böyük xoşbəxtlikdir. Tibb elmləri doktoru Yaşar Əliyev kimi. 

O, 1948-ci ildə iyulun 5-də Bakıda anadan olub. 1966-cı ildə Bakı şəhəri 1 saylı orta məktəbi bitirdikdən sonra Nəriman Nərimanov adına Azərbaycan Tibb İnstitutuna daxil olub və 1971-ci ildən ali təhsilini başa vuraraq həkim ixtisasına yiyələnib.

Əmək fəaliyyətinə 1972-ci ilin yanvar ayından Zaqulba sanatoriyasında həkim kimi başlayıb. Sonra Bakı şəhəri Əzizbəyov rayon Komsomol Komitəsinin II katibi vəzifəsində çalışıb. Daha sonrakı əmək fəaliyyəti Semaşko adına xəstəxana ilə bağlıdır. Burada cərrahiyyə şöbəsində həkim, baş həkimin müavini və xəstəxanasının baş həkimi vəzifələrində işləyib. 1990-cı ildə Azərbaycan SSRİ XII çağırış Ali Sovetinin deputatı, 1992-ci ildə isə Milli Məclisin üzvü seçilib. 1994-cü il oktyabrın 14-dən əmək fəaliyyətini Azərbaycan Respublikası Ali Soveti sədrinin müavini kimi davam etdirib. 1995-ci il I çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə seçilərək, Milli Məclis sədrinin müavini kimi fəaliyyət köstərib. Uzun illər Azərbaycan Respublikasının Çin Xalq Respublikasında, Vyetnamda, Cənubi Koreyada, Şimali Koreyada və Monqolstanda fövqəladə və səlahiyyətli səfiri olub. 20-dən çox elmi əsərin müəllifidir. Fəaliyyəti “Şöhrət” ordeninə layiq görülüb. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsüdür. Evlidir, iki övladı var. Oğlu Rüfət Əliyev 1973-cü ildə anadan olub. Azərbaycan Tibb Universitetini bitirib. Tibb xidməti üzrə DTX zabitidir. 2015-ci ildə Vətən uğrunda medalı ilə təltif edilib. Qızı Səbinə Əliyeva 1980-ci ildə anadan olub. Baкı Dövlət Universitetini bitirib. İxtisasca hüquqşünasdır. 2019-cu ildən Azərbaycanın İnsan Haqları üzrə Ombudsmanıdır...

Deyir ki:- "Əlli yaşdan sonra gələn ömrə sevinmək lazımdır. Qocalıq qorxulu xəstəlik deyil. Qocalığın özü də insan ömrünün bir hissəsidir. Düzdü, mənim də həyatımda müəyyən çətinliklərim olub. Səkkiz il insultdan əziyyət çəkmişəm. Demək olar ki, üç il danışmaq qabiliyyətimdən məhrum olmuşam. Bütün bunlara baxmayaraq, həyatı və insanları sevirəm. Dörd nəvəm var. Onların müasir düşüncəli olmaları məni çox sevindirir...”

Nümunəvi həyat yaşayıb. Qismətinə rəhbər vəzifələrdə çalışmaq düşüb. Adı çəkiləndə heç vaxt haqqında pis sözlər deyilməyib. Bəli, insan şəxsiyyət kimi doğulmur, şəxsiyyətə çevrilir. Onu şəxsiyyətə çevirən iradəsi, ağlı, davranışı, xoş əməlləri, eləcə də müdrikliyi və təfəkkürü olur. Əlbəttə, bu sıraya gen, tarixi şərait, əzmkarlıq da daxildir...

Tanınmış mədəniyyət xadimi, Azərbaycan Respublikasının əməkdar mədəniyyət işçisi Şamil Sadıqov onun haqqında belə deyib:- “Yaşar müəllimi əlli ildən artıq bir müddətdir ki, tanıyıram. Onunla tanışlığım ötən əsrin yetmişincici illərinə təsadüf edir. O vaxt Yaşar müəllim bacım Mənzər xanım Hacıyevanın ailəsinə daxil oldu. Mənzər xanımın yeganə qızı Rəna xanımla ailə qurdu. O vaxtdan etibarən Yaşar müəllimlə mənim qohumluq əlaqələrim getdikcə dostluğa çevrildi. Yaşar müəllim Rəna xanım üçün yaxşı həyat yoldaşı, Mənzər xanım üçün də yaxşı kürəkən olub. Ümumiyyətlə, o, yaxşı insandır, xalqına, dövlətinə sadiq bir şəxsiyyətdir. Xüsusilə vurğulayım ki, Heydər Əliyev onun bacarığına, qabiliyyətinə, dostluğuna, insanlığına görə xətrini çox istəyirdi. Təsadüfi deyil ki, Ulu Öndər ikinci dəfə hakimiyyətə gələndən xeyli sonra Yaşarı Milli Məclisin sədr müavinliyinə məsləhət bildi. Yaşar müəllim İki çağırış Milli Məclisə deputat kimi seçildi. Bu müddət ərzində ölkənin ictimai-siyasi həyatında əlindən gələni etdi. O, İran-Azərbaycan münasibətlərində həm iqtisadi, həm mədəni əlaqələrin yaxşılaşdırılmasında müstəsna xidmət edib. İran-Azərbaycan iqtisadi komissiyasında sədr kimi uğurlu fəaliyyət göstərib. Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Şurasında da Azərbaycanı məhz nümayəndə heyətinin rəhbəri kimi təmsil edib. Onun Çin Xalq Respublikasındakı diplomatik fəaliyyətini xüsusi olaraq qeyd etmək istərdim. O, bu ölkəyə səfir təyin edilməsi ilə bir çox mühüm, əhəmiyyətli işlərə imza atdı. Deyim ki, o, səfirlik fəaliyyəti dövründə təkcə Çinlə deyil, həm də Şərq ölkələri ilə Azərbaycanın əməkdaşlığında əlaqələndirici kimi rol oynadı. O cümlədən Yaşar müəllim bizim ailəyə kürəkən kimi daxil olsa da, bu ailədə özünü övlad kimi təsdiq etdi.”

Bəli, haqqında söhbət açdığım Yaşar Əliyev cəmiyyətdə nümunəvi insan olduğu kimi, ailədə, qohumlar arasında da çox mehribandır. Qızı Səbinə Əliyeva ombusman vəzifəsinə seçiləndə bir ata kimi sevincinin həddi-hüdudu olmayıb.

Deyir ki:- “Qızım Səbinə xanımın Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili seçilməsi bir ata olaraq məni də sevindirdi. Sevincdən göz yaşlarımı saxlaya bilmədim...”

İyulun 5-də Yaşar müəllimin 75 yaşı tamam olur. Onu bu münasibətlə təbrik edir, uzun ömür, can sağlığı, ağrı-acısız günlər arzulayıram. Çox yaşayın, gözəl İNSAN!..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2023)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Haqsızlığa qarşı amansız, cəsarətli xanımdır. Ləyaqət, dürüstlük onun həyat kredosudur. Bütün ömrünü mütaliə, tədqiqat və yaradıcılığa həsr edib. 

Ədəbiyyat tarixini və nəzəriyyəsini dərindən mənimsəyən, müasir ədəbi tənqidin parlaq simalarından biridir. Ədəbiyyatşünas kimi bir çox həlli vacib olan problemlərin mövcudluğunu gündəmə gətirməyi bacarır. 

“Dil məsələsi, ədəbi dilin korlanması, Bakı küçələrindəki yazı dilimizin düşməncəsinə biabırçı hala salınması siyasəti haqqında müxtəlif dövrlərdə ziyalılarımız, filoloqlarımız tək-tək də olsa yazıb, danışıb, etiraz edib. Şəxsən mən dəfələrlə müsahibələrimdə, televiziya çıxışlarımda, sosial şəbəkə statuslarımda narahatlığımı faktlar əsasında ifadə etmişəm. Lakin, bilirsiniz, istənilən fundamental problem haqqında reaksiya və cavab tədbirləri olmayanda adam öz mövqeyinə belə şübhə edir. Özünü inandırmağa çalışırsan ki, bu, ciddi dərd deyil. Dərd olsaydı, hökumət və xalq bu boyda biabırçılığa susmazdı…”- söyləyir.

Klassik, müasir Azərbaycan, o cümlədən dünya ədəbiyyatı, tərcümə problemləri, repressiya tarixi ilə bağlı fundamental silsilə araşdırma məqalələri ərsəyə gətirərək ortaya qoyub. Təhsil, tədris məsələləri ilə bağlı vəsaitlər çap etdirib. Ədəbi prosesləri mütəmadi izləyərək, müxtəlif rəy və resenziyalar yazıb... 

Deyir ki,- “Dərsliklərin vəziyyətini, ədəbiyyatşünaslığın daşlaşmış problemlərini bu sahəyə aid olan adamların hamısı bilir, görür. Sadəcə ucadan demək istəyən azdır və ya yoxdur. Guya dosta-yoldaşa, həmkara sədaqət nümayiş etdirirlər. Minlərlə tələbəni kor qoyan dərsliklərə etiraz etmirlər. Amma bu adamlardan birinin bircə məqaləsini həmin dərslik müəllifi tənqid etsə, qələm yox, az qala qılıncla cavab verərlər. Deməli, şəxsi, subyektiv mənafe və iddia ictimaidən, millidən, ümumidən daha üstün hesab edilir bu məmləkətdə. Mən ziyalılarımızdan çox şey umuram və düşünürəm ki, onların özlərinə aid sahələrdəki biganəliyi, buqələmunluğu, liberallığı onların şəxsi problemi hesab edilməməlidir. Ziyalılıq xüsusi bir statusdur ki, cəmiyyətin qaranlığa qərq olmuş düşüncəsinin səbəbkarlarını mühakimə edəndə “cinayət” ziyalıların boynunda qalır. Bu gün insanlar çox kiçik qəhrəmanlıqların ümidinə qalıb. Adicə bir istedadsızı da tənqid etmək, ya müdirə iclasda etirazda bulunmaq, sanki “igidlik” kimi dəyərləndirilir. Mən ədəbiyyat və təhsil adamıyam. Mənim mücadiləm daha çox bu sahələrə aiddir. Və düşünmürəm ki, hünər göstərirəm, sadəcə dərk etdiyimi ifadə edəndə səmimi olmağa çalışıram. Bir də yeri düşüb, deyim. Bu illərdə bircə məsələyə xüsusilə təəccüblənmişəm. Mən təqdir ya tənqid etdiyim müəlliflərdən 10-dan 9-nu şəxsən tanımamışam, hətta həyatda belə görməmişəm. Amma bəzən “qərəz”, “qəsdlə yazılmış yazı” və bu kimi böhtanlar da eşitmişəm, təəccüblənməmişəm. Amma kimsə deyəndə ki, “İradə xanım, qorxmursunuz, filankəsin romanını ya tərcümə qüsurlarını tənqid edirsiniz?” – Bax o zaman çox təəccüblənmişəm. Yarızarafat-yarıciddi demişəm ki, “qoy məhkəməyə məni versin ki, onun cümləsinin qrammatik cəhətdən yanlışlığını göstərmişəm və ya obrazlarını, süjetini, mətnini tənqid etmişəm...” Gülüncdür bu cür yanaşma. Bu cür təfəkkürlə böyük yaradıcılıq haqqında xəyala dalmaq belə mümkün deyil...”

O, bu problemləri elə-belə sadalamır, içində ağrı-acısını yaşayıb, haray çəkir. Düşünür ki, bu sahədə susmaq olmaz. Amma nə olsun, bədxahları da az deyil. Kimisi "Bu kimə arxayındır?”, "Onun arxasında kim dayanıb?”, kimisi də "Hamıdan fərqlənmək üçün belə yazır” və ya “Öyrədiblər!”- deyə, onu suçlamağa səy göstərir...

BDU-nun filologiya fakültəsini bitirib. “Vaqif Səmədoğlunun yaradıcılığı” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsinə yiyələnib. Bu günlərdə isə filologiya üzrə elmlər doktoru alimlik dərəcəsinə yüksəlib. Ailəlidir, iki övladı var...

Ürəyi ipək kimi yumşaq xanımdır, heç kimə pislik arzulamaz. Ünsiyyətdə mehriban və xoşrəftardır. Fəqət, işində çox tələbkardır, mükəmməlliyi sevir. Səhvləri bağışlamağı xoşlamır. Zəhmli və iradəlidir...

Bir sözlə, haqqında söhbət açdığım İradə xanım Musayeva həytda çox güclü adamdır, sadəcə haqsızlığa dözümü yoxdur...

Onu filologiya üzrə elmlər doktoru alimlik dərəcəsi alması münasibətilə təbrik edir, möhkəm cansağlığı, növbəti elmi rütbə- “AKADEMİK” adına da layiq görülməsini də arzulayıram. 

Çox yaşayın, ədəbi tənqidimizin iradəsi- İRADƏ xanım!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poetik qiraət rubrikasında bu gün sizlərə şair Narıngül Nadirin “Vağzal” şeirini təqdim edirik. 

Vağzal

Yazıçı Seyran Səxavət bu şeiri oxuyub ağladığını dedi... 

Şəhər çoxdan yatıbdı

Təkcə vağzaldır oyaq

Bir gün ölsə şəhəri

Bu vağzal ağlayacaq.

Hey dolur, hey boşalır,

Həmişə basırıqdır,

Burda bircə fəsil var,

O da ki, ayrılıqdır.

Uçmaq həvəsindədir,

Havalanmış adamlar.

Quş kimi dimdiyinə,

Alıb gedir qatarlar.

Bu vağzalda qocalıb

Bufetçi Qafar kişi.

Perik düşmüş Marusya

Bu vağzalın keçmişi.

Bir yanda bilyard zalı,

Bir tərəfdə gözləmə.

Divarda əyri yazı

“Nəzrin, məni gözləmə”

Ötürür, qarşılayır,

Dopdolu hekayədir.

Bu vağzal getmək üçün 

Sonuncu bəhanədir.

Hərə bir səmtə gedir

Tək vağzal səbirlidir.

Bir yol çıxıb gedəmmir

Bu vağzal lap dəlidir. 

Yel qanadlı qatarlar

Təkcə onu aparmır

Bəlkə çoxdan gedərdi

Bu şəhərdən qopammır.

Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2023)