Bu gün Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin doğum günüdür

Sovet dönəmində ciddi senzura şəraitində 15 respublikada yaşayan xalqlar zorən sovet xalqı formalaşdırmaqda, milli keyfiyyətlərdən məhrum edilməkdəydi. Ümumi xqlq, ümumi dil, ümumi ideologiya. Belə bir zamanda ədiblər iki cəbhəyə bölünmüşdü, bir qismi kommunizmə ləbbeyk deyir, digər qismi haqsızlıqla vuruşub dissident olurdu. Həmin dövrdə Azərbaycan dilinin keşiyində dayanan və Azərbaycanın rus və fars imperiyaları tərəfindən ikiyə bölünməsini “Gülüstan” poeması ilə diqqətə çatdıran Bəxtiyar Vahabzadə sözün həqiqi mənasında qəhrəman idi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu gün Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin anadan olmasının 98-ci ildönümü tamam olub.

Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının ən parlaq simalarından olan Bəxtiyar Vahabzadə öz yaradıcılığı ilə bədii fikrimizin zənginləşməsində mühüm rol oynayıb. Böyük söz ustası xalqımızın yüz illər boyu təşəkkül tapmış yüksək milli-mənəvi dəyərlərinin qorunması, adət-ənənələrimizin yaşadılması naminə altmış ildən artıq bir müddət ərzində yorulmadan yazıb, yaradıb. O azərbaycançılıq məfkurəsinə dərindən bağlı olan və özünüdərkə çağıran çoxsaylı əsərləri ilə ədəbiyyatımızın inkişafına töhfələr verib. Azərbaycan xalqının tarixinin qədim dövrlərdən bəri müxtəlif mərhələlərində baş vermiş taleyüklü hadisələr, böyük şəxsiyyətlərin parlaq simaları ustad sənətkarın diqqət mərkəzində olub.

Bəxtiyar Vahabzadənin bir alim kimi də Azərbaycan elmi qarşısında xidmətləri danılmazdır. Onun şifahi ədəbi irsimizin, klassik və müasir Azərbaycan ədəbiyyatının öyrənilməsi sahəsində axtarışlarının bəhrəsi olan əsərləri daim elmi ictimaiyyət tərəfindən maraqla qarşılanıb.

Bəxtiyar Vahabzadə ədəbi və elmi yaradıcılığı pedaqoji fəaliyyətlə uğurla əlaqələndirərək, uzun illər Bakı Dövlət Universitetinin professoru kimi Azərbaycanda yüksəkixtisaslı kadrların hazırlanmasına töhfələr verib. 1951-ci ildə "Səməd Vurğunun lirikası" mövzusunda namizədlik, 1964-cü ildə isə "Səməd Vurğunun həyat və yaradıcılığı" mövzusunda monoqrafiyasını müdafiə edib, filologiya elmləri doktoru alimlik dərəcəsini alıb. O, 1980-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü seçilib. 2000-ci ildən isə AMEA-nın həqiqi üzvü olub.

Yetmişdən çox şeir kitabı ilə böyük oxucu sevgisi qazanan B.Vahabzadə 2 monoqrafiyanın, 11 elmi publisist kitabın və yüzlərlə məqalənin müəllifi olaraq əsl alim kimi öz sözünü deyib.

Haqsızlığa, ədalətsizliyə qarşı üsyan Bəxtiyar şeirinin əsas leytmotivlərindəndir. Görkəmli söz ustası hələ ötən əsrin 60-cı illərindən ölkəmizdə sovet imperiyasına qarşı milli azadlıq hərəkatının öncüllərindən biri olub. 1959-cu ildə yazdığı "Gülüstan" poeması ilə iki yerə parçalanmış Azərbaycanın tarixi faciəsini dilə gətirərək, imperiya pəncəsi altında inləyən Azərbaycan xalqının azadlıq və istiqlal uğurundakı ədalətli mübarizəsinə qoşulub.

Bəxtiyar Vahabzadə yaradıcılığında baş mövzulardan biri də ana dilidir. Onun qəti qənaətinə görə, dil xalqın varlığının nişanələrindən biri olub, onun ən qiymətli sərvətidir, üstəlik nəsillər silsiləsini birləşdirən, babaların vəsiyyətini nəvələrə çatdıran qüdrətli tərbiyə vasitəsidir. Görkəmli şərqşünas alim Əhməd Şmide yaradıcılığını dərindən öyrəndiyi, əsərlərini alman dilinə tərcümə etdiyi Bəxtiyar Vahabzadə barədə belə deyib: "Bir insanın öz xalqını və öz doğma dilini dəlicəsinə sevə bilmək qabiliyyətini mən Bəxtiyar Vahabzadədən öyrəndim. Bəxtiyar Vahabzadə realist şairdir. Dolaşıq və müəmmalı ifadələr, aydın olmayan tərkiblər və əllaməlik onun sənətinə yaddır".

Bəxtiyar Vahabzadənin tariximizin bir çox hadisələrini canlandıran dram əsərləri gənc nəslin tərbiyəsində böyük rol oynayır. Müasir həyatdakı ziddiyyətlərin, qarşıdurmaların və mənəvi sarsıntıların təsviri ilə yanaşı, yüksək, pak və ülvi hisslərin tərənnümü ədibin dramaturgiyasında təcəssümünü tapıb. Təsadüfi deyil ki, onun pyesləri Azərbaycan, eləcə də xarici ölkə teatrlarının səhnələrində uğurla tamaşaya qoyulub, müəllifinə böyük şöhrət gətirib. Onun müasir mövzularda qələmə aldığı "İkinci səs", "Vicdan", "Yağışdan sonra", "Yollara iz düşür", "Hara gedir bu dünya?", "Fəryad", "Cəzasız günah", "Dar ağacı", "Rəqabət" və "Özümüzü kəsən qılınc" kimi lirik-psixoloji pyesləri günün aktual problemlərindən, müasirlərimizin daxili dünyasından, daim təzələnən həyat və insan münasibətlərindən söz açmaqla gerçəkliyin ən müxtəlif tərəflərinə diqqət cəlb edib, layiqli səhnə təcəssümü taparaq, yarım əsrədək bir müddətdə Azərbaycan səhnəsindən düşməyib. O, tarixi və müasir mövzuda 20-dən artıq irihəcmli poemanın müəllifidir.

Azərbaycan xalqının müstəqilik ideyalarının ilk carçılarından idi Bəxtiyar Vahabzadə. Bu azadlığın çətin və şərəfli iş olduğunu duyaraq bir an belə seçdiyi yoldan nəinki dönmədi, əksinə daim mübarizənin ön cərgəsində oldu. Bəlkə də bu səbəbdəndir ki, 20 Yanvar faciəsi ilə bağlı qələmə aldığı "Şəhidlər" poeması ilə yeni bir tarix yazdı.

Bəxtiyar Vahabzadə millətin məhəbbətinə layiq olduğunu təsdiq etmək üçün ziddiyyətlər içində keçən həyatının bütün cəfalarına çəkinmədən tab gətirib, heç vaxt sarsılmayıb. Elə buna görədir ki, o unudulmayacaq.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2023)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəzən illərlə bir yerdə çalışdığın, hər gün ünsiyyətdə ollduğun adam haqqında yazmağa söz tapa bilmirsən. Ayrılandan bir qədər sonra unutduqlarından birisi olur. Amma elə adam da var ki, onunla bir neçə saat birlikdə olmaq ömrünün sonunadək bəs edir. Heç vaxt, heç zaman unudulmur. Bizim jurnalist, yazıçı, filoloq Seyfəddin Hüseynli kimi...

Deyir ki;- “Son illər bizdə ədəbiyyat, kitab, kitabçılıq işində ciddi hərəkətlənmə var. Yaxşı haldır ki, bu hərəkətlənmə daha çox praktikdir. Yəni daha nələrinsə vacibliyindən, zəruriliyindən danışılmaqdan çox, o yöndə konkret iş görülür. Nəşr sahəsindəki aktivlik kitabı cəmiyyətin bəlli bir çevrəsində önə çıxardır. Ancaq istənilən sahədə olduğu kimi ədəbiyyat sahəsindəki aktivlik də bir qədər işin ziyanına ola bilər. Yəni elə bir məqam gəlib çatar ki, bu dinamizm, fəallıq bir yandan da cəmiyyəti bezdirə bilər. Əks-effekt gözlənilən haldır, xüsusən də, işlər keyfiyyət yox, kəmiyyət hegemonluğu altında görülürsə, “sayı çox, sanbalı yox” düsturu özünü doğruldursa, çoxlu neqativ nəticələr qaçılmaz olur. Yəni indiki gedişlə günün birində ayılıb görərik ki, bütün uğur hesab etdiklərimiz hay-küydən başqa bir şey deyilmiş. Görünür, bu məsəldə yeri gələndə geri çəkilmək, özünü bir guşəyə vermək, səbirlə işləmək lazımdır. Elə bilirəm, biz özümüzə kənardan baxmağı da öyrənməliyik, ancaq ortada laqeyd, mövqesiz, hərəkətsiz dayanmaq da olmaz.”

Seyfəddin Hüseynli uzun illərdir ki, “525-ci qəzetin” redaktoru vəzifəsində çalışır. Mətbuatda peşəkar tərcümələr, esselər və tənqidi yazılarla çıxış edir. 

“Bir dəfə tanınmış yazıçılardan biri demişdi ki, “525-ci qəzet” qapısını ədəbiyyatın üzünə aralamaqla düz elədi, ancaq taybatay açanda vəziyyət qəlizləşdi. Bu baxımdan uzun illərdir ki, çalışdığım “525-ci qəzet”də cəmiyyətimiz, ədəbi mühitimiz mətn seçimində bizi yaman sıxışdırır. Bu qəzeti uzun müddət ədəbiyyatla bağlı yeganə ünvan kimi tanıyıblar. Bir xeyli yazar, müəllif çap edilib. Bəzilərinin üzündən keçilməyib, bəzilərinin rəhbərliklə yaxşı münasibətləri olub, haqlı olaraq ərk edənlər tapılıb. Ancaq təsəllimiz bundan ibarət olub ki, hər nömrədə ən azı bir neçə yaxşı mətn çap edə bilmişik. Çox sayda yaxşı müəlliflər və mətnlərlə işləmişik ki, bunun da nəticəsində bu gün ədəbiyyatın hörmətli ünvanlarından biri “525-ci qəzet”dir. İmzasını təsdiq eləmiş onlarla yazar saya bilərəm ki, ilk dəfə “525-ci qəzet”də çap olunublar. Bizim üçün bədii mətnin əlahiddə seçim meyarları yoxdur, yaxşı bədii mətn, əsl ədəbiyyat nümunəsi deyilən nədirsə, biz onlara üstünlük verməyə çalışırıq.”- söyləyir.

Bizi Səlim Babullaoğlu tanış edib. İllər öncə Şabrana birlikdə səfər etmişdik. Elə o vaxtdan da aramızda salam əleyküm var. Sadə, təvazökar, məntiqli və təmkinli adamdır. Ədəbiyyata, ümumiyyətlə həyata yanaşma tərzi çox fərqlidir.

Deyir ki;- “Bu gün təkcə ədəbiyyatımız yox, ümumən həyatımız, təfəkkürümüz də dünyadan geri qalır. Həyata ədəbiyyatçı, romançı gözüylə baxmayana qədər, təfəkkürümüz tam yenilənməyincə, nə haqqında yazmağınızdan aslı olmayaraq, arzulanan səviyyədə əsərlər meydana gəlməyəcək. Şeir daha çox intuitivdir, spontandır bəlkə, ancaq roman rasional məsələdir. Əslində, çoxdandır ki, dünya poeziyasında fərqli proses gedir, yəni qəlblə, duyğuyla yanaşı ağlın, məntiqin də iştirakı ilə yaranır poetik nümunələr. Biz bəzən şeirin konstruksiya tərəfini dünyadan götürüb mənimsəyirik, belə olanda da şeirin emosional tərəfi yaddan çıxır. Halbuki şeirimizin həm konstruktiv, həm də intuitiv qollarının uzlaşdığı vaxtlar olub. Eləcə də bizdə postmodernist mətnlər az-çox yaranıb artıq, ancaq bütövlükdə biz o düşüncədən doğan həyatı yaşamamışıq deyə, vəziyyət birtərəflidir. Deyəsən, heç yaşamağa meylimiz də yoxdur o düşüncəni və elə həyatı. Fərd olaraq, ayrı-ayrı imzalar olaraq irəliyə gedənlər, indi hardasa ədəbiyyatda mistikanın əhəmiyyətinə vurğu salanlarımız ola bilər, amma ümumən postmodern düşüncəni köhnəltmədən, tükətmədən yeni bir mərhələyə keçmək inkişafı axsadar, yarımçıqlıq duyğusu yaradar.”

Ötən gün-avqustun 15-i Seyfəddin Hüseynlinin növbəti ad günü idi. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı arzulayırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı olduqca actual mövzuda Aygün Əzizin qələmə aldığı araşdırmanı diqqətinizə çatdırır. Faktlar dil açırlar və deyirlər ki, paytaxtın mərkəzindəki bahalı mənzillər get-gedə əcnəbilərə qismət olmaqdadır. Bizlər duruş gətirə bilməyib məcbur olub satırıq, onlarsa həvəslə alırlar…

2022-ci ildə 40 fərqli ölkədən vətəndaşlığı olmayan 1577 əcnəbi Azərbaycanda mənzil əldə edib. Rusiya, Gürcüstan və Türkiyə vətəndaşları ilk üçlükdədirlər. 4-cü və 5-ci yerləri İran və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin vətəndaşları tutur.

Son vaxtlar ölkəmizdə əcnəbilərin daşınmaz əmlak bazarına artan marağı müşahidə olunur. Mənzil alqı-satqısı ilə məşğul olan rieltorlar da bu faktı təsdiqləyirlər. Onların sözlərinə görə, əcnəbi vətəndaşlar əsasən şəhərin mərkəzindəki mənzillərlə maraqlanırlar. Bəs xarici vətəndaşların Azərbaycan ərazisində mənzil alması qanunla necə tənzimlənir? Daha çox hansı ölkənin vətəndaşları Azərbaycanda yaşamağa maraq göstərir?

Kimlər torpaq ala bilməz?

Hüquqşünas Sabir Qəniyev deyir ki, qanunvericiliyə əsasən, əcnəbilərin Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları ilə bərabər əmlak əldə etmək imkanları var. Amma ölkəmizdə xarici vətəndaş torpaq sahəsinə sahib ola bilməz: “Xarici vətəndaş və ya vətəndaşlığı olmayan şəxs ölkəmizdə ev, villa, mənzil və digər əmlak növlərini ala bilər. Əcnəbilərin torpaq əldə etməsi ilə bağlı isə bir neçə hüquqi məqamlar var. Torpaq Məcəlləsinin 48-ci maddəsinə əsasən, əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər, xarici hüquqi şəxslər, beynəlxalq birliklər və təşkilatlar, habelə xarici dövlətlər Azərbaycan Respublikasında torpaq sahələrini yalnız icarə hüququ əsasında əldə edə bilərlər”.

Dünya təcrübəsində də müəyyən məhdudiyyətlər var

Hüquqşünasın sözlərinə görə, dünya təcrübəsində də əcnəbilərin torpaq alışı yerli qanunlardan asılıdır və müəyyən məhdudiyyətlər var: “Əcnəbilərin torpağa mülkiyyət hüququnun əldə edilməsi imkanları və bununla əlaqədar məhdudiyyətlər dövlətlərdə mövcud olan demoqrafik, siyasi, iqtisadi amillərlə yanaşı, ölkənin milli təhlükəsizliyi, sosial və etnik müxtəlifliyi ilə bağlıdır. Ölkəmizdəki yanaşma Hindistan, Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ, Çin Xalq Respublikası və digər ölkələrdə də tətbiq olunur”.

1577 əcnəbi Azərbaycanda daşınmaz əmlaka sahib olub

Əmlak eksperti Mülkədar Rüstəmov deyir ki, 2022-ci ildə 40 fərqli ölkədən vətəndaşlığı olmayan əcnəbi Azərbaycanda mənzil əldə edib. Ekspertin sözlərinə görə, ötən il 1577 əcnəbi Azərbaycanda daşınmaz əmlaka sahib olub: “Rusiya, Gürcüstan və Türkiyə vətəndaşları ilk üçlükdədirlər. 4-cü və 5-ci yerləri İran və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin vətəndaşları tutur. Bu il həm də Pakistan, Hindistan vətəndaşlarının əmlakla bağlı müraciətlərinin artdığını müşahidə edirik”.

Mənzilləri daha çox şirkət sahibləri əldə edirlər

Əcnəbilərin Azərbaycanda mənzil alma şərtlərinə gəldikdə isə ekspert deyir ki, onlar çıxarışla təmin olunmuş istənilən tikilini ala bilərlər: “Hər hansı bir ölkə vətəndaşı Azərbaycanda müəyyən bir məbləğə, təxmini 100-200 min manat civarında mənzil aldıqda, yaşayışla və vətəndaşlıqla bağlı sənədlər əldə edə bilər. Son dövrlər müşahidələrimizə əsasən görürük ki, mənzilləri daha çox şirkət sahibləri, burada biznes quran şəxslər alırlar”.

Ukrayna vətəndaşları çox yatırım edirlər

Ekspertin sözlərinə görə, əcnəbilərin ölkəmizə axın etməsinin, burada məskunlaşmaq istəməsinin səbəbi Azərbaycanın təhlükəsiz ölkə imici qazanmasıdır: “Xarici ölkələrdə yaşayan, vətəndaşlıq alan həmvətənlərimizin də daşınmaz əmlak bazarına investisiyası müşahidə olunur. Son vaxtlar isə daha çox Türkiyə və Ukrayna vətəndaşlarının əmlak almaq istəyinin şahidi oluruq.Xüsusilə Ukrayna vətəndaşları çox yatırım edirlər.Şəhərimizin inkişafı, sabitliyi, ictimai asayişin qorunması, Azərbaycanın təhlükəsiz ölkə kimi imic qazanması əcnəbilər üçün əsas faktorlardandır”.

Əmlak bazarına sərmayə cəlbi müsbət amildir

Əcnəbilərin Azərbaycanda daşınmaz əmlak bazarına sərmayə qoymasının iqtisadi faydaları çoxdur. Millət vəkili Vüqar Bayramlı deyir ki, əmlak bazarına investisiyaların cəlb edilməsi real sektora sərmayə qoyuluşu baxımından vacibdir. Millət vəkili vurğulayır ki, inkişaf etmiş ölkələrdə əmlak bazarındakı dəyişiklik makroiqtisadi vəziyyətə təsir göstərən faktorlardandır: “İnkişaf etmiş ölkələrdə baş makroiqtisadi vəziyyəti təyin edərkən əmlak bazarındakı indeksdən istifadə olunur. O indeksə uyğun olaraq iqtisadi vəziyyətin qiymətləndirilməsi həyata keçirilir. Əmlak bazarına sərmayə cəlbi müsbət amildir. Bu, həm də real sektora olan investisiyadır. Əcnəbilərin daşınmaz əmlak bazarına olan marağı göstərir ki, əmlak bazarı cəlbediciliyini qoruyub saxlayır”.

Bu sərmayələr passiv olmamalıdır

Millət vəkili vurğulayır ki, xarici sərmayənin əmlak bazarına cəlbi bütövlükdə iqtisadiyyatın bundan faydalanmasına gətirib çıxarır: “Bu kontekstdə əmlak bazarında sərmayə qoyulmasının genişləndirilməsi vacibdir. Amma bu sərmayələr passiv olmamalıdır. İnvestisiyanın sonradan real sektora, xüsusilə də inşaat sektoruna daxil olması çox vacibdir. Bu baş verərsə, bütövlükdə iqtisadiyyatın faydalanmasına gətirib çıxarır. Əmlak bazarına daha çox sərmayənin cəlb edilməsi pozitivdir və bu bazarın dayanıqlılığını və cəlbediciliyini göstərən faktorlardan biridir”.

Fors-major hallar olmasa...

Əcnəbilərin əmlak bazarında yer tutmasının qiymətləri bahalaşdırması məsələsinə gəldikdə isə inşaat eksperti Elnur Azadov deyir ki, ötən il bazarda qiymətlər ciddi şəkildə bahalaşdı: “Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra daşınmaz əmlak tarixində ən böyük axın Rusiya-Ukrayna müharibəsinin başlanğıc dövrünə düşdü. Həmin ərəfədə də tikinti şirkətləri qiymətləri qaldırmağa başladılar. Bu, bazara ciddi şəkildə təsir etdi. Bazarda olan tikinti şirkətlərinin 20-30 faizi böyük axın olacağını düşünürdü. Üstəlik, o vaxt inşaat materiallarının qiyməti qalxır, inşa olunan binaların sayı da bir o qədər çox deyildi. Yəni rəqabət yüksək olmadığına görə, onlar qiymətləri müvəqqəti qaldırdılar. Bu təxminən, keçən il oldu. Ondan sonra qiymətlər yavaş-yavaş aşağı düşdü. Bu kimi fors-major hallar olmasa, 30 illik dövrdə əcnəbilərin Azərbaycan bazarından ev alması qiymətlərə ciddi təsir etməyib”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcini yekunlaşdırdı. Böyük oxucu marağını və istəyini nəzərə alıb romanın davamı olan “On ikiyə işləmiş” romanının dərcinə başlayırıq.

Özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin bu romanı da sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq.

44–cüdərc

-Salam haradadır?

-Dörd saat əvvəl buraxılıb.

-İndi nə etməyi düşünürsünüz?

-İşi prokurorluğa ötürməkdən başqa bir işim qalmayıb. Ancaq başqa şeylər də baş verib, Bəxtiyar müəllim.

Susub Elbrusun davam etməsini gözlədim.

-Dünən gecə saatlarında, təxminən on ikiyə işləmiş tanınmış iş adamı Rəmzi Xanbabayev yaşadığı evdə beşatılan ov tüfəngi ilə atəş açıb özünü öldürüb. Sizcə, bir gecə üçün iki sıradan biri olmayanın intiharı çox deyilmi?

Elbrus həqiqətən də çox təcrübəli müstəntiq idi. Ancaq onun bu iki intiharı bir-birinə bağlaya bilməyəcəyinə şübhəm yox idi. Məndən fərqli olaraq, bunu etməsi üçün heç bir dəlili yox idi. Bu sualı da mənə elə-belə ünvanlamamışdı. Kaş, bu illərin təcrübəsinə malik həmkarıma ehtimallarında necə haqlı olduğunu deyə biləydim. Ancaq susmağa məcbur idim. Danışmağım daha böyuk fəlakətlərə gətirib çıxara bilərdi. Bəzən susmaq, ən yaxşı çıxış yoludur.

-Nə deyim, Elbrus müəllim. Bəlkə də çoxdur, bəlkə də az.

İkibaşlı cavabımı gözlərimin içinə baxıb dinləyən müstəntiq, bir qədər susub fikrə getdi. Mövzunu dəyişmək üçün soruşdum:

-Başqa nələr baş verib?

Elbrus fikirli-fikirli cavab verdi:

-Məsələ burasındadır ki, başqa baş verən bir şey də dediyim son intihara bağlanır.

-Yəni?

-Yəni, dünən Rəmzinin intiharından təxminən saat yarım əvvəl başqa bir tanınmış iş adamı, Səlim Zamanlı ağır dərəcəli insult diaqnozu ilə xəstəxanaya yerləşdirilib. Həkimlər yaşamağa heç bir şansının olmadığını bildiriblər. Hazırda süni nəfəs aparatına qoşulub.

-Bəs bunun Rəmzinin intiharı ilə nə əlaqəsi var?

-Səlimin beyninə qan sızmasından, Rəmzinin isə intiharından az əvvəl hər ikisinin əlamətləri eyni olan qonağı olub. Qonaq, təxminən səksən-səksən beş yaşlarında olan, çəliklə gəzən bir qoca imiş. İkisini də öz evlərində ziyarət edib, təklikdə bir otağa çəkilib söhbət edən qonaq getdikdən bir qədər sonra bu dediklərim baş verib. Qonağın kimliyini müəyyən etmək mümkün olmayıb.

Səlim insult keçirib deyəndə, polkovnikin nəyisə məndən gizlətməsi barədə fikirləşdiklərim yadıma düşdü:«Arif müəllimin bildiyi, amma demək istəmədiyi bir şey var». Deməli, həm də Səlim?..

Elbrus səki ilə bir nəfərin bizə tərəf gəldiyini görüb sözünə ara vermişdi. Adamın keçib getməsini gözləyib davam etdi:

-Bu da son deyil. Təxminən üç saat əvvəl, saat 18:30 radələrində tanınmış kriminal avtoritet, «Qızılbaş» ləqəbli Ağalar Aslanov dünyasını dəyişib. Diaqnozu kəskin ürək çatışmamazlığıdır. Xəstəxanaya çatdıra bilməyiblər. Təcili yardım maşınında canını tapşırıb.

Bu dediklərimlə bağlı hansısa fikriniz varmı? Sizinlə buna görə görüşmək istəmişdim.

Fikirlərim, əlbəttə ki, var idi. «Qızılbaş»a qədər deyilənlərin mənim üçün izaha ehtiyacı yoxdur. Elə sapsağlam «Qızılbaş»ın qəfil ölümünün də məntiqi izahını verə bilərəm. Yuxarı aparan bütün iplər ondan başlayırdı. Bu iplər mütləq kəsilməli idi. Ancaq qarşımda dayanıb məndən cavab gözləyən müstəntiqə nə deyəydim. Əlimdə olan real sübutları ona vermişdim. O da öz topladığı faktları əlavə edib «Karat»ın qatilini həbs etmişdi. Bundan qalanı, özünəməxsus üsullarla apardığımız araşdırmamızda əldə etdiyimiz, sadəcə düzgünlüyünə yüz faiz əmin olduğumuz ehtimallar idi. Ehtimal isə, nə qədər əmin olsan da, ehtimal olaraq qalır. Onu istintaq işinə tikmək mümkün deyil.

-Nə deyim, qardaş. Mənim üçün əsas olan Salamın taleyi idi. Bunu da ki, əl-ələ verib bacardıq.

-Elədirsə, gedək, Bəxtiyar müəllim.

Birlikdə maşınlara qədər bir kəlmə də danışmadan gəldik. Maşınlara çatanda sağollaşıb ondan ayrıldım. Ancaq iki addımdan sonra, qəfildən dayanıb məni səslədi. Ona tərəf döndüm. Düz gözlərimə baxıb, fikirli-fikirli dedi:

-Mən səhv etmirəm, Bəxtiyar müəllim. Söhbətimiz zamanı Qılıncın səhəri gün mənə sifarişçinin adını deyəcəyi dəqiq idi. Hansısa başqa şeyləri də etiraf edəcəkdi. O, özünü asacaq biri deyildi.

Bunları deyən müstəntiq, cavab gözləmədən maşınına oturub sürüb getdi.

Onun ardınca baxıb pıçıldadım: «Sən səhv etmirsən, qardaşım, səhv etmirsən».

Yorğun olduğunu təxmin etdiyim üçün Arif müəllimi bu gün narahat etməyəcəkdim. Onsuz da, baş verənləri ətraflı öyrənə bilmişdim. Bu gecəni evimdə keçirməyə qərar vermişdim. Soltana isə, maşını səhər qaytaracaqdım.

* * *

Polkovnik Arif Dadaşzadə axşam saatlarında neçə gün əvvəl tərk etdiyi evinə gəlmişdi. Qonaq otağında, ətrafına stullar düzülmüş iri masanın yuxarı başında oturmuş polkovnikin qalib görkəmi var idi. Vicdan borcu olan dostunun oğlunun məhz qətlə yetirilməsi ilə bağlı neçə illər əvvəlki şübhələri özünü doğruldandan sonra, bir zamanlar özünə verdiyi sözü tutmaq üçün hərəkətə keçmiş, sonda qatillər cəzalarına çatmışdılar.

Bir neçə saat əvvəl isə, aldığı bir dəvət ilə Dənizkənarı bulvarda olan görüş yerinə getmişdi. Bu dəvətin kimlər tərəfindən gəldiyini gözəl bilən polkovnik, ona qaranlıq qalan bəzi məqamların aydınlaşması üçün görüşə razılıq vermişdi. Bu görüş, bütün məchulların üzərindən qara pərdəni götürmüşdü. İndi, az əvvəl gəldiyi evində həyat yoldaşının gətirdiyi çaydan içə-içə görüş zamanı edilən söhbəti yenidən yaddaşında geriyə qaytarıb təhlil edirdi.

Axşam saat 5 idi. Dənizkənarı bulvarda çox az adam gözə dəyirdi. «Saat qülləsi»ndən bir qədər aralıda, ləpədöyənə yaxın skamyalardan birində oturub gözlərini dənizin ləpələrinə dikmiş Arif müəllim, gələcək adamı gözləyirdi. Onun oturduğu yerin yaxınlığında bir nəfər tilovla balıq tutur, ondan bir qədər o tərəfdə gənc bir ana topla oynayan iki körpəsinin yanında dayanıb maraqla balıqçıya baxırdı.

Çox keçməmiş, skamyaya kostyum və qalstukda olan, olduqca ziyalı görkəmli, təxminən əlli səkkiz yaşlı biri yaxınlaşıb salam verdikdən sonra oturmaq üçün icazə istədi. Yaxınlıqda boş skamya olsa da, onun məhz burada oturması təsadüfi deyildi. Bu adam, Arif Dadaşzadəyə görüş üçün müraciət etmiş kriminal aləmin göndərdiyi nümayəndə idi. Ziyalı görkəmli adam, oturduqdan sonra polkovnikə tərəf baxmadan dedi:

-Mən, hörmətli insanlar tərəfindən peşəkarlığınıza ehtiramımızı bildirmək üçün vəkil edilmişəm.

Onun bu sözlərinə cavab verməyən polkovnik susub heç nə demədi. Adam, buna əhəmiyyət verməyib sözünə davam etdi:

-Siz hər şeyin axırına çıxmağı bacardınız. Bizim üçün arzu olunmayan məqamları belə ortaya çıxardınız. Ona görə də bilmədiyiniz bəzi şeyləri də biz deməyi qərara aldıq. Hər şeyin nədən başladığını bilməyiniz üçün. Onsuz da, daha heç nə dəyişməyəcək.

Doxsanıncı illərin əvvəllərinə qədər şəhərin bir çox imkanlı adamları bizə haqq verirdi. Bu haqqın məbləği onların məşğul olduqları gizli bizneslərinin dərəcəsinə uyğun müəyyən edilirdi. Min manatdan on min manata qədər aylıq haqq verənlər var idi. Yığılan pullarla biz həbsxanalarda olan qardaşlarımıza və onların azadlıqda başsız qalmış ailələrinə yardımlar edirdik. Ən yüksək məbləği verən cəmi dörd nəfər var idi. Onlar, sizin də yaxşı tanıdığınız İsfəndiyar, Səttar, Səlim və Rəmzi idi. Bu adamların hər birinin şəhərdə gizli təşkil olunmuş bir neçə sexi fəaliyyət göstərirdi. Ayrı-ayrılıqda illik qazancları yüz min manatlarla ölçülürdü. Təkcə birinin verdiyi aylıq haqla böyük bir kolonun yüzlərlə məhbusunu bir ay ərzaqla, dərmanla, siqaretlə təmin edə bilirdik. Bizim üçün əlverişli olması üçün hər birinə təyin etdiyimiz on min manatı o vaxtkı yüzlük dəsti ilə vermələrini tapşırmışdıq. Kim bilərdi ki, adi bir tələbimiz sonda bu faciəvi hadisələrə gətirib çıxaracaq? Hər şey qaydasında getdiyi anda kassaya nəzarət edən adamımız son verilmiş yüzlük dəstlərindən birinin «kukla» olduğunu aşkar etdiyini dedi. Şübhəlilər məlum dörd nəfər idi. Ancaq bunu bizə qarşı etməyə kim cəsarət edə bilərdi, onlardan hansı belə ürək sahibi idi, bunu aydınlaşdırmaq lazım gəlirdi. Müəyyən edilmiş vaxtda, iki dəsti axşam, o biri ikisini isə növbəti gün günortaya qədər alan «xəzinədar»ımız yoxlamayaraq götürmüş, üç gün sonra tapşırığımızla bəzi yerlərə pul ayıranda isə dəstin birinin üstündə və altında bir neçə yüzlüyün, aralarında isə yüzlük rəngində kağızların olduğunu aşkar etmişdi. Belə bir şey cavabsız qala bilməzdi. Cavab isə ölüm hökmü idi. «Xəzinədar»ımızın «təmiz» olduğuna şübhəmiz yox idi. Əlbəttə, o da səhlənkarlığına görə cəzalandı. Ancaq sınaqdan çıxmış biri olduğu üçün, kassaya əl uzatmadığına əmin idik. İlkin olaraq məsələni araşdırmağı elə ona tapşırdıq. Dediyim dörd nəfərdən üçü ağır adamlar idilər. Rəmzi isə həmişə canfəşanlığı ilə onlardan seçilirdi. Elə bu səbəbdən adamımız ilk olaraq onunla söhbət edir. Rəmzi İsfəndiyardan şübhələndiyini ona deyir. Həmin vaxt İsfəndiyarın gizli anbarlarından biri yanmış, oradakı mallarını xilas etmək mümkün olmamış, xeyli ziyana düşmüşdü. Ancaq bu hələ sübut deyildi. Başqa heç nə öyrənə bilməyəndə «yığıncaq» çağırmağı və hər şeyi orada aydınlaşdırmağı qərara aldıq. Qalan üç nəfəri də «yığıncağa» çağırmaq Rəmziyə tapşırıldı. Doxsanıncı ilin may ayı idi. Hamı toplaşanda İsfəndiyarın gəlmədiyi məlum oldu. Artıq bu da, anbarının yanaraq ziyana düşməsi də onun əleyhinə işləyən iki hal kimi qəbul olundu. İsfəndiyar nə qədər hörmətli kişi olsa da, bizim statusumuz qarşısında söz sahibi deyildi. Onunla, ya onsuz, «yığıncaq» toplaşmışdısa, belə bir məsələni sonraya saxlamaq olmazdı, həmin gün qərar qəbul olunmalı idi. «Yığıncağ»a kimin başçılıq etdiyini yəqin bilirsiniz, ilk söz bizim idisə, son söz sahibi o idi. Növbə ilə Rəmzini, Səttarı və Səlimi dinlədik. Qəribə də olsa, hamısı İsfəndiyardan şübhələndiklərini bildirdilər. Belə məsələlərdə üç şahidin eyni şeyi təsdiq etməsi kifayət edir. Qərar ölüm hökmü oldu və üç günə hökm yerinə yetirilməli idi. İsfəndiyarın xainlik etdiyini ilk bildirən olduğuna görə, dediklərini təsdiq etmək üçün onu aradan götürmək Rəmziyə tapşırıldı. Kömək üçün isə, ona həmin ərəfədə yenicə həbsxanadan azadlığa çıxmış bir nəfəri verdik. Həmin adam azadlığa çıxmağa az qalmış qumarda böyük məbləğ uduzmuşdu. Borcu isə təyin olunan vaxtda ödəyə bilməmişdi. Qumar borcu bizim üçün müqəddəsdir. Borcunu ödəyə bilmədiyi üçün o, ya zorən üzdəniraq olmalı, ya da «torpeda» olmağa razılıq verməliydi. Adam ikincini seçib bir neçə gün sonra azadlığa çıxmışdı. İçəridəki qardaşlarımızdan biri bu haqda bizə məlumat vermişdi. Onu tapdırıb şəhəri tərk etməməsini tapşırdıq. Bu məsələ düşəndə elə borcunu ödəməsi üçün bu işi ona tapşırmağı qət etdik. Həm də adamın belə işlərdə az-çox səriştəsi olduğunu bilirdik. Rəmzi adama İsfəndiyarın ünvanını, maşınını, getdiyi yerləri göstərib tapşırıqlarını vermişdi. İki gün keçmiş, gecə saatlarında evinin yaxınlığında pusqu qurub gözləyən adam, maşınından düşüb evinə keçərkən İsfəndiyarı vurub öldürdüyünü Rəmziyə, Rəmzi isə bizə xəbər verdi. Hər şeyin bitdiyini düşündük. Ancaq elə həmin gecə, adamın səhvən İsfəndiyarı yox, onun maşınında gəlmiş oğlu Əmirxanı öldürdüyü məlum oldu. Oğlan həm sifətcə, həm də bədən quruluşuna görə atasına çox oxşadığından, üstəlik də onun maşınında gəldiyindən adamımız qaranlıq küçədə onu İsfəndiyarla səhv salmışdı.

Polkovnik bu deyilənlərə sakitcə qulaq asırdı.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güneydən gələn səslər rubrikasında gedən şeirlərdən ən bəyənilənlərin təqdimatında Sevər Şəhabi həftəsi sona çatır. Bu gün o, “Cəhənnəm-cəhənnəm” deyəcək. 

CƏHƏNNƏM - CƏHƏNNƏM

Pambıqları təpməmişdən,

Qulağıma yalan qoyun.

Altıma əqrəb döşəyin,

Üstümə də ilan qoyun.

Yalanlara alışmışam,

Zəhər ilə qarışmışam,

Taleyimlə barışmışam,

Baş altıma saman qoyun.

Burda minlər endilər,

Nədənsə çox sevindilər!

Bəlkə orda da mindilər!

Kürəyimə palan qoyun.

«Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2023)

Azərbaycanlı jurnalist Hafiz Əhmədov əlçatmaz görünən əcnəbiləri – bəşər tarixi dahilərinin varislərini tapır, onlarla çox maraqlı müsahibələr edir. Növbəti belə müsahibəni o, dünyaşöhrətli Cek Londonun nəticəsi Tarnel Abbott ilə aparıb. Həmin müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik. Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biri, əsərləri ən çox oxunan və tərcümə olunan amerikalı məşhur yazıçı Cek Londonun nəticəsi və varisi Tarnel Abbott müsahibə zamanı bir çox mühüm məqamdan söhbət açıb, babasının ölümü ilə bağlı gizli qalan faktları açıqlayıb. O, ilk dəfə olaraq Azərbaycan, Bakı ilə bağlı fikirlərini də ifadə edib:

– Sizi daha yaxından tanımaq istəyirik. Hazırda harada yaşayırsınız və nə işlə məşğulsunuz? Sağlamlığınız necədir?

– San-Fransisko körfəzinin şərq tərəfində olan Kaliforniyanın Riçmond şəhərində yaşayıram. Berklidən bir az şimaldadır. Çox kiçik sənaye şəhəridir. Mən itimi hər gün Körfəz kənarında və ya Şərqi Körfəz təpələrində gəzintiyə aparıram. Təbiəti bərpaedici hesab edirəm, mənzərələrimiz möhtəşəmdir. Rəssam və şairəm, yağlı boyadan istifadə etməkdən həzz alıram. Bağçama da qulluq edirəm. 30 ilə yaxın kitabxanaçı işləmişəm, indi təqaüdə çıxmışam. Lakin ətraf mühit məsələlərində könüllü şəkildə aktiv fəaliyyət göstərirəm, sosial və ekoloji ədaləti müdafiə edən yerli mütərəqqi siyasəti dəstəkləyirəm. Oxumağa da vaxt tapmağa çalışıram. Səhhətim də əsasən qaydasındadır.

– Müsahibə üçün sizə Azərbaycandan yazdığımızı biləndə ilk nə fikirləşdiniz?

– Əvvəlcə Xəzər dənizinin sahilində yerləşən qədim bir şəhərin təsviri gözümdə canlandı. Romantik, həsrət dolu bir hiss yaşadım. Sonra isə Azərbaycanda birinin Cek Londonla maraqlanmasının nə qədər gözəl olduğunu düşündüm.

– Sizcə, Cek Londonun ən dəyərli ideyaları nələrdi? Çox sevdiyiniz Cek London hekayəsi hansıdır?

 – O, böyük humanist idi. İnanırdı ki, bəşər nəsli nə vaxtsa utopik sosialist harmoniyaya, ədalət idealına nail olacaq və özünün “İnsan Qardaşlığı” adlandırdığı maarifçi dövrə doğru təkamül edəcək. Eyni zamanda o, sadəlövh deyildi. Bilirdi ki, tüğyan edən zalım kapitalizmin gücü mübarizəsiz təslim olmayacaq. O, başa düşürdü ki, yaşamaq və dəyişiklik üçün birgə səy lazımdır. Bir çox sevdiyim hekayələri var: “Adəmdən əvvəl” (“Before Adam”), “Od yandırmaq” (“To Build a Fire”), “Vəhşilərin çağırışı” (“The Call of the Wild”), “Qırmızı vəba” (“The Scarlet Plague”), “Yuvanın cənubu” (“South of the Slot”), “Meksikalı” (“the Mexican”) və “The Star rover”…

“Qocaların Liqası” (“The League of the Old Men”) ağdərililərin Yukonun yerli xalqı ilə münasibətlərində rəzilliyini, acgözlüyünü göstərir. Bu, irqçilik və tamahkarlığın nə qədər məhvedici olduğunu nümayiş etdirir və insanları üsyana necə sövq etdiyinə dair kəskin tənqiddir. Və uzun müddətdir sevilən, qeyri-bədii janrda yazılmış “Uçurumun insanları” (“The People of the Abyss”) əsərini bəyənirəm.

– Cek London digər yazıçılardan nə ilə fərqlənir?

– Cek Londonun bir çox hekayələrini müxtəlif yaş səviyyələrində oxumaq olar. Məsələn, onun ən məşhur hekayəsi olan “Vəhşilərin çağırışı” (“The Call of the Wild”) çox vaxt gənclər üçün it haqqında sadə, macəra hekayə hesab olunur. Bunu da deyim ki, 10 yaşımda ilk dəfə həmin hekayəni oxuyanda itlərə qarşı olan vəhşilikdən dəhşətə gəldim və bu istiqamətdə mübarizə aparmağa başladım. Mən yetkin bir insan kimi həmin əsəri yenidən oxuyanda isə fəhlə sinfinin çəkdiyi əziyyətin geniş siyasi təsvirini görə bildim. Bu həm də sevginin qəddarlığı necə dəf edə biləcəyi, yoldaşlığın önəmi, kütlənin ehtiyacının aradan qaldırılması haqqında bir hekayədir.

Məncə, Cek London bir heyvanın nöqteyi-nəzərindən də baxıb yaza bilən ilk insandır. O, dünyanı daha zərif və ya romantik hala gətirmədən, sadəcə olaraq müşahidə etdiyi kimi yazdı. O, bildiyi yerlər – Yukon, dəniz, adalar haqqında gözəl yazırdı.

– Cek Londonun “Martin İden” romanında baş qəhrəmanın son hərəkəti haqqında nə düşünürsünüz? Sizcə, Martin İden Cek Londonun özüdür? (*Bu sualın müəllifi azərbaycanlı məşhur yazıçı, şair Aqşin Yeniseydir)

– Martin İden ümidsizliyə qapılan, yadlaşmış biri olduğu üçün intihar edir. Müəllifin özünün də yazdığı kimi Martin İden qətiyyən Cek London DEYİL. Martin İdenin bəzi təcrübələri Cek Londonun həyatına əsaslanır. Yadda saxlamaq lazımdır ki, Cek Londonun anası Flora Uellman yuxarı, orta təbəqəli ailədə böyüyüb və xüsusi müəllimlər tərəfindən yaxşı təhsil alıb. Ailəsi mübarizə aparsa da, bəzən yoxsulluq içində yaşasa da, dörd yaşında ikən ona oxumağı öyrətdi, məktəbə yola saldı. Hamı onun poçtalyonluqla məşğul olmasını istəyəndə, o, oğlunu yazıçı olmağa həvəsləndirdi.

– Cek London haqqında ən böyük yanlış təsəvvür nədir?

– O, güclü individualist idi. Cek London sosialist idi və insanların bir-birindən asılı olduğuna inanırdı. Ömrünün sonuna yaxın qardaşlıq haqqında gözəl bir ifadə yazdı, üzr istəyirəm, səyahət etdiyim üçün dəqiq sitatı tapa bilmirəm – belə ifadə edir: Çağırış xidmət etməkdir – onun gözəlliyi və sadəliyi belədir: “Hamıya xidmət edən, özünə ən yaxşı şəkildə xidmət edir”. Başqa böyük yanlış təsəvvürlər də var.

– Cek London ateist idi? Dinin sizin həyatınızdakı rolu nədir?

– Bəli, ateist idi. O, materializmə inanırdı. Məni ateistlər böyütdü, amma mahiyyətcə təbiətə pərəstiş edirəm, aramızda universal bir ruh əlaqəsi var, planetin öz sakinləri ilə münasibətini, birliyini hiss edirəm. Mənim təşkil olunmuş heç bir dinə daxil olmaq kimi bir istəyim də yoxdur.

– Cek Londonun uğur sirrini nədə görürsünüz?

– O, müxtəlif etnik qruplara, siniflərə və yaşa mənsub çoxlu insanlarla münasibət qururdu və bununla da onlara müraciət edə bildi. Hələ uşaqlıq illərindən bəri onun kitablara olan ehtiyacı doymaq bilmirdi və yazıçı olmaq, bacarıqlarını daha da inkişaf etdirmək üçün ciddi şəkildə çalışırdı. Çox intizamlı idi, gündə 1000 söz yazırdı. Aldığı bir çox rədd cavablarına baxmayaraq, o, yazı yazmaqdan imtina etmədi. Yazmaq üçün onun minlərlə fikri var idi. O, insanları yaxşı və pis şəkildə başa düşürdü. O, həyatı dəhşətli və gözəl yanları ilə birlikdə dərk edirdi. Onun yazıları qeyri-bərabər idi: əlindən gələn hər şeyi edirdi ki, siz həmin xarakterin içində olduğunuzu hiss edəsiniz. Lakin o, həddindən yüksək olan planlarına çatmaq üçün bəzən aşağı səviyyəli kitablar da yazdı.

– Cek Londonun sizin üçün ən təsirli romanı hansıdır? Niyə?

– Faşizmin yüksəlişini və “İnsan qardaşlığı” dövrünə aparan son mübarizəni proqnozlaşdıran distopiya romanı olan “Dəmir daban”dır. Romanı 1909-cu ildə yazıb, həmin dövrdə olduğu kimi, bu gün də aktualdır. İnsanların diqqət etmələri vacib olan bir xəbərdarlıqdır, çağırışdır. Biz təhlükəli dövrlərdə yaşayırıq və düşünürəm ki, insanlar gələcək fırtınadan xəbərsizdirlər.

Mən onu Türkiyədə Ankara Beynəlxalq Etos Teatr Festivalı üçün bir tamaşaya çevirdim. Daha sonra isə həmin tamaşa 5-6 dəfə nümayiş etdirildi.

– İnsanlığın deqradasiyasının əsas səbəbini nədə görürsünüz?

– İqtisadi bərabərsizlikdə!

– Cek Londonun dahiliyini təsdiqləyən ən tutarlı fakt hansıdır?

– Ən çox olmasa da, indiyə qədər əsərləri ən çox tərcümə olunan müəlliflərdən biridir.

– Bir çox mənbələr Cek Londonun ölümünü intihar kimi təqdim edirlər. Bu haqda nə demək istərsiniz? Doğrudanmı o, intihar etdi?

– Məncə, çox az ehtimal var. O, Nyu-Yorka səfər etməyi planlaşdırırdı. Ölümündən bir gecə öncə o, nənəm Coan Londona bir qeyd yazdı və yaxın bir neçə gün ərzində onunla və kiçik bacısı Bekki ilə görüşmək üçün tarix təyin etdi. Mən çoxdan hiss etmişəm ki, onun ölüm şəraiti şübhəli olub və onun vəsiyyətinə müdaxilə edilib. O, müxtəlif xəstəliklərdən əziyyət çəkirdi və mən elə bilirdim ki, o, təsadüfən, həddindən artıq dozada qəbul etdiyi morfindən (ağrıları kəsmək üçün) ölə bilər. Bununla belə, bu yaxınlarda məhkəmə-tibbi sahədə bir inkişaf baş verməkdədir. Bu isə belə ölümün çətin baş verə biləcəyini göstərir.

– Cek Londonun kitablarında bəyənmədiyiniz personaj kimdir?

– Yadıma “Wolf Larson” gəlir.

– Dəyəri lazımınca bilinməyən üç Cek London əsəri?

– “Uçurumun insanları” (“People of the Abyss”), “İnqilab” (“Revolution”) və digər esseləri, “Dəmir daban” (“The Iron Heel”)

– İnsanlar Cek Londona nəyi borcludur?

– Ümid, güc, əzm, cəsarət, sevgi, yaxşı mübarizəni davam etdirməyin vacibliyinə inam – bunlara silahlanmaq üçün ilham verdiyinə görə ona təşəkkür edirik.

– Xəyanətkarların, acgözlərin “Həyat eşqi” nə vaxt bitir?

– İnsanlar qarşılıqlı (birlikdə) sağ qalmağın bu həyatda mümkün, yeganə sağ qalmaq yolu olduğunu başa düşəndə! Acgözlüyümüz planeti öldürür.

– Sizcə, bütün zamanların ən yaxşı yazıçısı kimdir?

– Mən hələ o qədər oxumadığım üçün bu suala cavab verə bilmirəm. “Çox kitab, çox az vaxt”. Amma qeyd edim ki, Dostoyevskini, Marqaret Atvudu, Qabriel Qarsia Markesi, Barbara Kinqsolveri sevirəm.

– Bakı, Azərbaycan haqqında fikirlərinizi bilmək istərdik. Bakıya səfər etmək istərsinizmi?

– Bununla bağlı bir az tarix oxudum, bir neçə şəkil gördüm. Mən Azərbaycan haqqında daha çox bilmək istərdim. Bakı gözəl, kosmopolit şəhər kimi görünür. Şərqlə Qərbin kəsişməsində, müasirlik və qədimliyin yan-yana olmasını xoşlayıram. Gördüyüm qədəri ilə ənənəvilik və müasirliyi də özündə cəmləşdirib. Mən Azərbaycanı, Bakı şəhərini ziyarət etməkdən çox məmnun olardım.

– Azərbaycanda Cek Londonu sevən insanlara nə demək istərsiniz?

 – Təşəkkür edirəm, ümidinizi üzməyin, daha yaxşı dünya mümkündür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.08.2023)