“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ədəbiyyatşünas, şair Ramil Əhmədin yazısını təqdim edir. 

 

Bir çox yazarlar həyatlarının müəyyən bir dövründə yaza bilmək problemi yaşayıblar. Bəziləri nə qədər istəsələr də yeni bir əsər yaza bilməyiblər, bəziləri isə öz seçimləri ilə yazı macəralarını sonlandırıblar.

 

Bu sindromun adı Amerikalı yazıçı Herman Melvilin (1819-1921) “Katib Bartlebi” hekayəsindən yaranıb. 1853-cü ildə nəşr olunan bu hekayənin qəhrəmanı hüquq bürosunda işləyən bir katibdir. O, işə olan həvəsini tamam itirmiş, heç nə yazmayan, qəzet və kitab oxumayan bir personajdır. Bu personajla H. Melvil özünün portretini yaradıb. 34 yaşından sonra Melvil demək olar ki, aktiv yazarlıq fəaliyyətini sonlandırıb və hekayədəki personaj kimi bir ofisdə ömrünün sonuna qədər işləyib.

 

Ədəbiyyat tarixində bir çox məşhur yazıçı ömürlərinin bir mərhələsindən sonra yazmaqdan imtina edib. Onlar arasında Artur Rembo, Selincer, Mopassan, Oskar Uayld, Xuan Rulfo kimi böyük ədiblər də var. 

 

❗Oskar Uayld: “Həyatı tanımamışdan əvvəl yazırdım, indi yazmağa heç nəyim yoxdur, çünki həyatın mənasını bilirəm.”

 

❗Xuan Rulfo: “Yaza bilmirəm, çünki bu hekayələri mənə danışan əmim Celerino ölüb.”

 

❗Selincer: Bartlebi sindromuna tutulan yazar ömrünün son 45 ilində heç nə yazmadı və təkliyə çəkildi.

 

❗Artur Rembo: 19 yaşında böyük şöhrət qazansa da, elə gənc yaşında da yazmaqdan imtina etmişdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.08.2023)

 “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucuları üçün professor, yazıçı, motivasiya spikeri Əlibala Məhərrəmzadənin “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq” layihəsinin təqdimini davam etdiririk. Sizi liderlik nəzəriyyələri ilə tanış etməkdəyik.

 

«Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

Bu kitab lider olmaq istəyən, liderlik eşqi ilə alışıb yanan şəxslər üçün liderlik karyerinə başlamaqçün bir tramplin hesab olunur. Eyni zamanda da o, təcrübəli liderə də liderlik xüsusiyyətlərini daha da yaxşılaşdırmaq imkanı qazandırır. Mən bu kitabdan bəhrələnənlərin siyahısını verməyəcəyəm. Ən azı onu deyə biləcəyəm ki, bu, şəxsən mənim stolüstü kitabımdır. Bu kitabı bir neçə dəfə oxumuş, yüz dəfələrlə də vərəqləmişəm. Bizə ilk baxışda sadə görünən bu mürəkkəbliklərdə birincilik əldə etməyin yolları o qədər asan, mənimsənilən halda göstərilib ki, o yolu getməmək, sadəcə günahdır. Yeri gəlmişkən, ev tapşırığımızda bu qanunları əzbərdən bilmək də yer alır!

 

Beləliklə, 21 qanun var. Hər gün onlardan biri ilə tanışlığının baş tutacaq. Bu gün sırada 8-ci qanundur:

8.İntuisiya qanunu

«Liderlər hər şeyi liderlik prizmasından qiymətləndirirlər».

Reallıq belədir ki, məhz lider intuisiyası görkəmli liderləri yaxşı liderlərdən fərqləndirir. Lider gərək situasiyanı oxusun və instinktiv olaraq hansı hərəkət variantını seçəcəyini bilsin.

Bəzi insanlar liderlik xüsusiyyətləri ilə doğulurlar. Onlarda liderlik intuisiyası da anadangəlmə olur. Bəziləri doğulanda heç bir liderlik instiktinə malik olmurlar, amma yaşadıqca liderlik keyfiyyətlərini əxz edirlər. Eləcə də liderlik intuisiyası onlara sonradan gəlir.

İntuisiya liderlərə liderliklə bağlı bir çox gizlinləri oxumağa kömək edir. Liderlər cari situasiyanı oxumağı bacarırlar. Liderlər tendensiyaları oxumağı bacarırlar. Liderlər öz resurslarını oxumağı bacarırlar. Liderlər öz adamlarını oxumağı bacarırlar. Və nəhayət, liderlər özlərini oxumağı bacarırlar.

Liderlik elmdən daha çox incəsənətdir.

 

***

Digər 7 qanunla isə ötən günlər tanış olmuşdunuz:

1.Tavan qanunu.

«Liderlik qabiliyyətini insanın effektivliyi müəyyənləşdirir».

Şəxsin liderlik effektivliyi tavanla xarakterizə edilir. Şəxsin insanları öz ardınca apara bilmək qabiliyyəti nə qədər azdırsa, onun potensial imkanlar tavanı da o qədər alçaqdır.

Liderlik keyfiyyətləri həmişə individuumun təşkilatda effektivlik tavanı yaratmasını təmin edir. Liderlik güclüdürsə, tavan da yüksək olacaq. Ölkə çətin duruma düşəndə yeni prezident, firma pullarını itirəndə yeni baş direktor, kilsə ziyarət olunmayanda yeni baş pastor, idman komandası ardıcıl məğlubiyyətlərə uğrayanda yeni baş məşqçi axtarışına çıxırlar. Liderliklə effektivlik arasındakı qarşılıqlı əlaqə ən çox idmanda özünü göstərir. Hər bir komandada istedadlar olur. Amma komandaların fərqini məşqçi və bir neçə əsas oyunçunun təmin etdiyi liderlik yaradır. Komandanın effektivliyini dəyişmək üçün məşqçi tərəfindən onun liderlik çəviyyəsini yüksəltmək lazımdır. Bax bu da fəaliyyətdə olan tavan qanunudar.

2.Təsir qanunu

«Liderliyin həqiqi ölçüsü təsirdir».

Əgər insan başqalarına təsir edə bilmirsə, heç vaxt öz ardınca adam apara bilməz. Əsl liderlik heç vaxt hansısa posta təyin olunmaqla baş tutmur, o, yalnız təsir edə bilmək qabiliyyətindən asılıdır.

3.Proses qanunu

«Lider bir gün ərzində deyil, günbəgün olurlar».

Liderə çevrilmək prosesi haradasa aksiya bazarında müvəqqəti kapital investisiyasına bənzəyir. Siz bir günə varidat toplamaq istəyirsinizsə, uğur qazanmağa əsla şansınız yoxdur. Burada ən vacib olan olduqca uzun məsafəyə qaçışda sizin gündəlik hərəkətlərinizdir. Liderlik – çox mürəkkəb məfhumdur. Onun olduqca çox aspektləri var: təcrübə, emosional güc, hörmət, insanlarla ünsiyyət təcrübəsi, nizam-intizam, perspektiv, uzaqgörənlik, vaxtında qərarvermə bacarığı, hücuma keçmə əzmi. Bunların hamısı qeyri-maddi şeylərdir, onları birdən-birə əldə etmək mümkünsüzdür. Məhz buna görə də liderlərə effektiv olmaq üçün belə uzun müddətlik möhkəmlənmə, güclənmə lazım gəlir.

Con Maksvell iddia edir ki, liderliyin bir çox aspektlərini o özü məhz uzun illərdən sonra 51 yaşında hiss etməyə başlayıb. Liderləri digərlərindən fərqləndirən əsas cəhətlər məhz öz bacarıqlarını inkaşaf etdirmək, yaxşılaşdırmaq qabiliyyətidir. Uğurlu liderlər öyrənməyi bacarır və sevirlər. Və öyrənmə prosesi onlarda ömür boyu davam edir.

«İnsan nəyi bilmədiyini bilmirsə, o inkişaf edə bilməz».

Liderlik – inkişaf qanunlarına tabedir.

4.Naviqasiya qanunu

«Gəminin sükanını hər kəs fırlada bilər, ancaq kursu tapmaq üçün lider lazımdır».

Bəzi şturmanlar limanı tərk etməzdən öncə bütün baş tutacaq səyahəti beyin süzgəclərindən keçirə bilirlər. Onlar gözəl bilirlər ki, lazım olan məntəqəyə çatmaq üçün nə qədər güc sərf etmək, komandaya ekspedisiyanın uğur qazanması üçün kimləri salmaq lazımdır. Onlar üfüqdəki maneələri hamıdan tez görürlər.

Lider elə bir şəxsdir ki, başqaları görəndən daha çox görür, başqaları duyandan daha çox duyur.

Bəzən eyni zamanda dörd təyyarənin məhv olmasından danışılır. Bu ona görə olur ki, qırıcı təyyarə dördlükdə sıx halda uçanda mütləq onlardan birinin pilotu aparıcı olur, lider olur. O, öndə gedir, digər üçü ardınca gedərək onun hərəkətlərini təkrarlayır. Bu təkrarlama sonadək, hətta lider sürəti itirib dağa çırpılanda belə davam edir.

Naviqatorlar üçün hər bir keçmiş uğur və uğursuzluq özlüyündə informasiya, müdriklik mənbəyidir. Uğurlar insana özünü daha yaxşı tanımağa, öz bacarıq və istedadına daha çox güvənməyə imkan verir. Uğursuzluqsa səhvləri görüb onların üzərində işləməyə, onları düzəltməyə imkan yaradır.

Naviqatorlar bir çox mənbələrdən informasiya toplayır, aşağı səviyyədə nə baş verdiyini öyrənmək üçün komanda üzvləri ilə daim təmasda olurlar. Onlar situasiyanı dərindən öyrənməyə çalışırlar.

«Əgər siz açıq gözlərlə fəaliyyət göstərməsəniz həyat daim sizə qurşaqdan aşağı gözlənilməz zərbələr vuracaq», - yazır müəllif. O yazır: «Optimizmlə realizmi, intuisiyayla planlaşdırmanı, inamla faktları balanslaşdırmaq çox çətindir. Amma yol göstərən lider kimi effektiv olmaqçün məhz bunlar vacibdir».

Con Maksvell kitabın bu bölümündə öz liderlik fəaliyyətində daim istifadə etdiyi strategiyanı da göstərib:

 - Bütün fəaliyyət ardıcıllığını öncədən düşünmək;

 - məqsədi lokallaşdırmaq və sistemləşdirmək;

 - prioritetləri ünvanlı korrektə etmək;

 - əsas personalı müəyyənləşdirib onu məlumatlandırmaq;

 - planın bəyənilməsi üçün vaxt rezervasiya etmək;

 - reallaşdırmaya fəal qoşulmaq;

 - gözlənilən problemlərə uyğunlaşmaq;

 - uğurları təbii şəkildə görmək və qeyd etmək;

 - hər gün öz planına nəzarət etmək.

Con Maksvellin naviqasiya qanununun əsas məğzi – hazırlıqdır.

5.     E.F.Xatton qanunu.

«Əsl lider danışanda insanlar ona qulaq asır».

Əsl lider təkcə vəzifəyə malik deyil, o, hakimiyyətə malikdir.

«E.F.Xatton» - maliyyə xidməti göstərən kompaniyadar. ABŞ-da belə bir televiziya reklamı var imiş bir zamanlar: Ağzınadək dolu restoranda iki nəfər maliyyə mövzusunda danışırmış. Biri deyirmiş ki, hansısa investisiya barədə filan şey eləmək lazımdır. Bu vaxt ikinci deyirmiş ki, hər şey yaxşıdır, amma mənim brokerim Xatton deyir ki... Həmin an səs-küylü restoranda lal sükut yaranırmış, hamı gözləyirmiş ki, ikinci personal Xattonun sözlərini söyləsin.

Maksvell məhz buna görə öz növbəti qanununu hamının qulaq asdığı Xattonun adı ilə adlandırıb.

Əgər siz əvvəl heç tanımadığınız insan qrupu ilə görüşə gedirsinizsə, cəmi beş dəqiqəyə onların hansının lider olduğunu sezə biləcəksiniz. Kiminsə sualı yarananda bütün qrup uzvləri kimə baxırlar? Kimin sözlərini gözləyirlər? Bax real lider odur.

Vəzifəcə lider birinci danışır, real lidersə sonda.

 - Həqiqi liderlik həmişə daxildən gəlir, xarakterin gücündə özünü göstərir;

 - Liderlik ətrafdakılarla yaxşı əlaqə qura bilmək, güclü çevrəyə malik olmaqdan qaynaqlanır; lazımi adamları tapa bilməklə əlaqələndirilir;

 - Lider çoxlu informasiyaya malik olur;

 - Liderlik intuisiya qabiliyyəti tələb edir;

 - Liderlik təcrübədən qaynaqlanır;

Maksvell Xatton qanununun məğzini dərk etməkçün liderlik arzusunda olan insana məsləhət görür ki, özü-özünə bu sualları versin:

 - Mən danışanda insanlar həqiqətənmi məni dinləyirlər?

 - Onlar bu mövzuda başqa birisinin də danışmasını arzulamırlar ki?

6.Möhkəm özül qanunu

«Liderliyin əsası etibardır»

Sistematik olaraq yaxşı qərarlar qəbul edən, öz hesabına qələbələr yazan lider komandasının etibar kreditini daim yüksəldir. O, hətta nöqsan buraxanda belə etibarına xələl gətirmir.

Özünə etibar qazanmaqçun liderdə kompetentlik, xarakter, habelə ətrafındakılarla əlaqə yaradıb müntəzəm bu əlaqəni saxlamaq bacarığı olmalıdır.

General Şvartskopf yazır: «Liderlik strategiya və xarakterin güclü birliyidir. Əgər siz bu iki keyfiyyətdən birindən imtina etməyə məcbursunuzsa, onda yaxşısı budur strategiyasız qalın».

Liderin xarakteri güclü olanda insanlar ona etibar edirlər, eləcə də onlarda çalışdıqları təşkilatın gözəl gələcəyinə böyük inamları yaranır. Güclü xarakter – liderin möhkəm özül üzərində bərqərar olması deməkdir.

Liderlər necə olur ki, özlərinə hörmət qazanırlar? Ağıllı qərarlar qəbul edəndə, öz səhvlərini etiraf edəndə, bir də ardıcıllarının, təşkilatının maraqlarını öz şəxsi maraqlarından üstün tutanda.

Liderin möhkəm xarakteri ardıcılları arasında ona etibar yaradır. Amma elə ki, lider ümidləri doğrultmur, o, insanları ardınca aparmaq qabiliyyətini itirir. Möhkəm özül qanunu məhz budur.

7.Hörmət qanunu.

«İnsanlar təbii şəkildə elə bir liderin ardınca gedirlər ki, o, onlardan güclü olur».

1820-ci ildə ABŞ-ın cənubundakı Merilend ştatında anadan olan Qarriet Tabmen adlı zənci qadın cəmi 30 yaşında liderə çevrilərək Peyğəmbərin şərəfinə Musa adlandırıldı. Xırda mehmanxanalarda döşəmələri silən, zibil daşıyan, hədsiz dərəcədə yoxsul olan, savadı olmayan, yeniyetməliyində iş yerində sahibkar tərəfindən başına dəmir parçası ilə vurularaq ağır zədə alıb sağlamlığını belə itirən bir qadının lider olmaq ehtimalı neçə faiz ola bilər? Əlbəttə ki, sıfır deyəcəksiniz.

O dövrdə qara dərililər cənub ştatlarında qul hesab edilirdilər. Bununla əsla razılaşmayaraq «ya azadlıq, ya ölüm» devizi ilə Tabmen şimala – Filadelfiyaya qaçır. Özü azad olur, ancaq Merilenddə qalan qohumlarını da azadlığa çıxarmaq fikri ilə yaşayır. Tezliklə gizli dəmir yolu vasitəsilə gedib onları da Filadelfiyaya gətirə bilir. Bundan sonra qadın hər bahar həyatı ilə risk edərək cənub ştatlarına gedib çox sayda zənciləri xilas edərək Şimala gətirməyə başlayır. O, qorxu bilməz birinə çevrilir, onun liderliyi isə get-gedə möhkəmlənir.

1850-1860-cı illərdə Qarriet Tabmen 19 dəfəyə Cənubdan 300-dən çox qul çıxara bilir, «mənim qatarım bircə dəfə də relsdən çıxmayıb», - söyləyən qadın xilas etdikləri arasında bircə nəfəri belə itirmir.

Cənubdakı ağ ağalar hətta onun başına 12 min dollar pul da qoyurlar. Bununla belə, onun gözünü qorxuda bilmirlər. Tabmenin şöhrəti get-gedə artır, o, Amerika tarixinə ən çox qulun azadlığına nail olmuş insan kimi düşür.

Tabmen şimalda təşkil edilən iclaslarda iştirak edir, onu tək zəncilər deyil, bütün cəmiyyət lider kimi tanımağa başlayır. Hətta Avraam Linkoln hökumətində dövlət katibi olmuş Frederik Duqlas, senator Uilyam Syuard, məşhur inqilabçı Con Braun belə bu qadından liderlik sirlərini öyrənirlər.

Beləliklə, əslində lider olmaqçun heç bir perspektivi görünməyən Qarriet Tabmen inanılmaz gücü və təsiretmə qabiliyyəti ilə liderə çevrilir. Səbəb sadədir: insanlar onların özlərindən güclü olan liderin ardınca gedirlər. Heç vaxt olmur ki, insanlar kiminsə ardınca elə-belə getsinlər. Onlar, liderliyinə hörmət etdikləri adamların ardınca gedirlər.

 

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.08.2023)

 

 

Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin xanımı Ziroatxon Mirziyoyeva avqustun 22-də Heydər Əliyev Mərkəzində olub. 

 

AzərTAC xəbər verir ki, Mərkəzin direktoru Anar Ələkbərov Ziroatxon Mirziyoyevaya dünya memarlığının nadir incilərindən sayılan Heydər Əliyev Mərkəzi haqqında məlumat verib.

Qeyd olunub ki, Mərkəzin fəaliyyəti Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsinin, irsinin dərindən öyrənilməsinə və tədqiq edilməsinə yönəlib. Mərkəzin həyata keçirdiyi layihələr, həmçinin Azərbaycan tarixinin, mədəniyyətinin və digər milli sərvətlərin beynəlxalq aləmdə təbliğinə xidmət edir.

Qonaq “Azərbaycan inciləri” sərgisi ilə də tanış olub. Bildirilib ki, Azərbaycanın tarixini və mədəniyyətini əks etdirən bu sərgidə ölkəmizin tükənməz təbii sərvətləri, çoxəsrlik tarixi, mədəni irsi ilə bağlı eksponatlar nümayiş olunur. Azərbaycan milli geyimlərinin, qədim sikkələrin nümayiş etdirildiyi sərgiyə gələnlər burada müxtəlif dillərdə müqəddəs kitabları da görə bilərlər.

“Mini Azərbaycan” sərgisi ilə tanışlıq zamanı isə diqqətə çatdırılıb ki, bu ekspozisiyada Bakıda və Azərbaycanın regionlarındakı tarixi memarlıq abidələri və bir sıra müasir binaların maketləri nümayiş etdirilir.

Özbəkistan Prezidentinin xanımı Heydər Əliyev Mərkəzində, eyni zamanda, “Musiqi alətləri: birlik və müxtəliflik” adlı sərgi ilə tanış olub. 

Qeyd olunub ki, burada Heydər Əliyev Fondunun müxtəlif mənbələrdən topladığı unikal kolleksiya – XVIII-XX əsrlərə aid 200-dək musiqi aləti sərgilənir.

Bunlar 31 ölkəyə - Azərbaycan, Albaniya, Bolqarıstan, Çin, Dağıstan (Rusiya Federasiyası), Əfqanıstan, Əlcəzair, Gürcüstan, Hindistan, İndoneziya, İraq, İran, Kipr, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Liviya, Macarıstan, Makedoniya, Mərakeş, Misir, Monqolustan, Özbəkistan, Pakistan, Rumıniya, Serbiya, Suriya, Tacikistan, Türkiyə, Türkmənistan, Yəmən və Yunanıstana aid musiqi alətləridir.

Sərgidə Azərbaycan musiqi mədəniyyəti və tarixinə də geniş yer verilib. Ekspozisiyada 50-dək milli musiqi aləti təqdim edilir.

Özbəkistanlı qonaq “Kukla incəsənətdə” sərgisi ilə də tanış olub. Diqqətə çatdırılıb ki, burada nümayiş etdirilən sənət əsərlərinin əksəriyyəti tək nüsxədə hazırlanıb və yüksək bədii dəyərə malikdir. Həmin əsərlərin çoxu beynəlxalq kukla festivalları və biennalelərində qalib olub.

Sonra Özbəkistan Prezidentinin xanımı “Azərbaycan xalçası - ilmələrin rəqsi” adlı xalça kolleksiyasına baxıb. 

Məlumat verilib ki, Azərbaycanda xalçaçılıq sənəti əsrlər boyu xalqın məişət və mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsi olub və bu günümüzə qədər gəlib çatıb. 

Kolleksiyada “Yaranış”, “Şikargah”, “Xan ovu”, “Cəng və barış”, “Bəndi-rumi”, “Şəbəkəli”, “Adəm və Həvva, “Ağaclı”, “Narlı“, “Göllü”, “Ləçək-turunc”, “Dörd fəsil”, “Tağlı”, “Cəmadət” xalçaları, “Cənnət quşları” və “Cənnət bağı” dəstxalı - gəbələri kimi bənzərsiz sənət nümunələri qonağın marağına səbəb olub.

Özbəkistan Prezidentinin xanımına, həmçinin “Azərbaycan xalçası-ilmələrin rəqsi” kolleksiyasına daxil olan əsərlər barədə ətraflı məlumat verilib.

Daha sonra qonaq Heydər Əliyev Mərkəzinin Auditorium zalında olub. Bildirilib ki, bura müxtəlif tədbirlərin – konfrans, simpozium, forum, konsert və s. keçirilməsi üçün ideal məkandır.

Ziroatxon Mirziyoyeva Mərkəzdə 1969-cu ildən 2003-cü ilədək Ulu Öndər Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrlərdə xidməti istifadəsində olan avtomobillərə baxıb.

Sonda Özbəkistan Prezidentinin xanımı xatirə kitabına ürək sözlərini yazıb.

Qonağa “Azərbaycan xalçası – ilmələrin rəqsi” adlı kitabı hədiyyə olunub.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.08.2023)

Kubra Cəfərzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

 

 

Qədim zamanlarda, amma həqiqətən ən qədim zamanlarda insanlar yaradılıb, ya da var olub. Birdən birə yaranan bu varoluş anında bir sıra insanlar yarandıqları yerdən başqa yerlərə razı halda köç ediblər, ya  var olduqları yerdə məskən salıblar, ya da məcbur qalıb qaçıblar. Bəzən gedilməli yolun əksinə, bəzən də gedilməməli yola tərəf gediblər. Bəzən nə etməli olduqlarını bilmədən sürü şüurunun arxasınca düşüblər. Bəzən məsuliyyət hissini, vicdan ağırlığını çəkmək istəməyiblər. Bəzən heç kimin arxasınca getməyib öz yollarıyla gediblər. Ya bilərək, ya da bilməyərək. 

 

Düzü, insanlığı ilbizə bənzədirəm. İlbiz kimi gedərkən arxalarında iz qoyurlar deyə. İzlər görünməyə bilər. Bəziləri iz buraxdığından xəbərsiz, bəziləri necə iz buraxdığından xəbərsizdir. Bəziləriysə heç buraxdığı izin dərdində də deyil.  Nəticə olaraq o izlə rastlaşan hansısa bir həşərat ya yolunu dəyişdirər, bəlkə izdə sıxışıb qalar ( boğular),  bəlkə də başqa bir həşərat o izi izləyib öz yolundan ayrılar. 

 

İnsan da elədir. Birisi özsevgi nədir bilməz, dərk etməz. Çünkü özsevginin məlumat kitabçası onun şüuraltında yoxdur, qeyd olunmayıb. Kimilərində qərar, istək düyməsi işləməz, çünki mükəmməliyyətçi və tələbkar insanlar əhatəsində böyüyüb və ya ünsiyyətdə olmaq məcburiyyətində qalıb. Kimiləri də vecsiz. "Uzağı, vaxtı çatanda ölüb gedəcəm də, nə olacaq ki, niyə nəyinsə dərdini çəkim? " deyə düşünüb yaşayanlardır. Bunlar da tənbəl və günü günə satan insanlar əhatəsində var olanlardır. 

 

Doğrudur. Hər kəs, hər şey kimlərəsə, nəyəsə görə daim dəyişir. Heç nə sabit qalmır. Ya da bəziləri özünü yaxşıca manipulyasiya edir, ya da manipulyasiya edən insanlara məruz qalır. Amma bəzən də bu, yaxşı nəticə verir. Çünki bəzi insanlar qərarsızdırlar.

Eyni fikri dəfələrlə deməyə hövsələm də çatmır. Buna səbəb ailə, mühit, maraq dairəsidir. Lakin belə insanlar da cəmiyyətin üzvü olduqlarından, dözüm göstərməlisən, çiban deyillər ki, sıxıb partladasan, sonra yerinin sağalmağını gözləyəsən. Belə insanları da motivasya kouçları, psixoloq, ekstrasens, rejissor, yazıçı və.s  idarə edir. Lakin bu, uğur da gətirə bilər. Əgər həmin öncü olan kəs  xarakteri müsbət və dünyaya faydalı biridirsə həmin kəslərə də xeyri dəyəcəkdir. Başıboş ortalıqda gəzməklərindənsə, onun - bunun pəncərəsinə daş atmaqdansa, bəlkə də özlərinə, həyatlarına, vərdişlərinə xeyirləri dəyəcək. Kim bilə bilər ki.  

 

Bütün insanlığa yüklənən xüsusiyyət olan müqayisələndirmək, özü elə bəşəriyyətin məhvinə səbəb ola bilər. Yeridilən düşüncə isə budur. Yaradıcılıq, qabiliyyət yaradılışından varsa vardır, yoxsa yoxdur. Ya da genetikdir. Mən isə heç birinə qatılmıram. Qəbul edilən demək olar ki, çox düşüncəni də rədd edirəm. Hazırkı, şüur vəziyyətimə gələnədək də şüuraltı kassama nə qədər düşüncə yığmışdım.  Lakin indi başa düşürəm ki, bu dünyada niyə qonağıq. Çünkü tum çırtlayaraq ətrafda və içimizdə baş verənləri izləyirik, sadəcə. Varoluşdan ölənədək bu belədir. Belə də olacaq.

Qeyri-ixtiyari bir şeylər hiss edəcək, eşidəcək, görəcək, yığacaq, paylaşacayıq. Həyatın açması budur.

Bu, bəzilərinə ağırlıq, bəzilərinə yüngüllük bəzilərinə də boşluq hissi verəcək.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.08.2023)

 

\

 

Bu gün gənc şair Taleh Mansurun doğum günüdür. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı onu təbrik edir və bir neçə şeirini oxucularının ixtiyarına verir.

Taleh Mansur 1987-ci il avqust ayının 22-də Qazaxda doğulub. “Azərbaycan” Universitetinin məzunudur.
Poeziyaya erkən yaşlarından maraq göstərib. 2012-ci ildə Azərbaycan Respublikası Gənclər və İdman Nazirliyi tərəfindən maliyyələşdirilən və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi tərəfindən həyata keçirilən “Bölgələrdə yaşayan yaradıcı gənclərlə görüşlər” adlı layihə çərçivəsində “Bölgələrdən səslər” kitabında şeirləri dərc olunaraq ilk dəfə ölkə səviyyəsində geniş oxucu kütləsinin nəzərinə çatdırılıb. Hazırda dövri mətbuat səhifələrində şeirləri ilə mütəmadi çıxış edir.

Taleh Mansur həm də bacarıqlı naşirdir, “Ulduz” jurnalında çalışır, Baş redaktor  Qulu Ağsəs demiş, jurnalın sütunlarından biridir.

 

 

Qalmır

 

Üzürəm taleyin, bəxtin əksinə,

Xəyalım düşüncə selində qalmır.

Ahımı küləklər çəkir köksünə,

Nəfəsim dünyanın yelində qalmır.

 

Ömür nə haydadı, dünya nə hayda?

Özüm daxmadayam, adım sarayda.

Qorxağın kəməri olsa nə fayda,

Onsuz da şalvarı belində qalmır.

 

Tikanlı söz demə, batır kağıza.

Ürəyin hər sözü çatır kağıza.

Gec, ya tez özünü atır kağıza,

Yaxşı söz şairin dilində qalmır.

 

Gedənlər Tanrının özüylə gedir.

Bir kəlmə "Gəl mənə" sözüylə gedir.

Ocaq da qoşulub közüylə gedir,

İstisi, tüstüsü külündə qalmır.

 

Uduzur axırda söz udan adam.

Kor olur gözünü unudan adam.

Neynəsin gül tutan, əl tutan adam? -

Əl ətri, gül ətri əlində qalmır.

 

Dənizin, torpağın tanış damlası,

Məhəbbət damlası, barış damlası.

Tanrıdan gəlsə də yağış damlası,

Süzülür, bəndənin telində qalmır.

 

 

Sözdü də, qalacaq...

 

Bəlkə də, yağışlar yağmamalıydı,

Buludlar könlünə dəydi ki, yağsın.

Damcılar ovcuma sığmamalıydı,

Uşaq paltarını geydi ki, sığsın.

 

Bir eşqin haqqını min insan verər,

Ən doğru cavabı düz susan verər.

İldırım düşdüyü yerdə can verər,

Neynəsin, ay bulud, göydü ki, çaxsın?

 

Dağların zirvəsi düzə baxmadı,

Baxışı buz tutdu bizə baxmadı.

Gözləri bir yerdə sözə baxmadı,

Axırda birini qıydı ki, baxsın.

 

Ağrılar sonuncu mənzilə qalmaz,

İçər göz yaşını, bir gilə qalmaz.

Dünyanın gecəsi hamilə qalmaz,

Zülməti qısırdı, Aydı ki, doğsun?

 

Sevdalı adamın izləndi eşqi,

Gizlənqaç oynadı, sözləndi eşqi,

Yumdu gözlərini gizləndi eşqi,

Bir ömür günləri saydı ki, çıxsın.

 

Xərclədi bu adam ömrü, qədəri,

Qazancı nə oldu, yoxdu qədəri...

Gah saçı töküldü, gah alın təri,

Başından tökülən nəydi ki, yığsın?

 

Şeirimi işıq bil, çıraqda saxla,

Gələr qara günlər, bük, ağda saxla.

Dilində saxlama, dodaqda saxla,

Sözdü də, qalacaq, meydi ki, axsın?

 

 

Yaz

 

Ay doğma daş, yad daşımı,

Barmaq dözməz, biləklə yaz.

Başdaşıma yaddaşımı

Yağışla yaz, küləklə yaz.

 

Qədəh dolu, misra yarı.

Ürək simdi, misra sarı.

Quşqanadlı misraları,

Qələmlə yox, lələklə yaz.

 

Görmə gözlə seziləni.

Düzmə hər cür düzüləni,

Barmağından süzüləni,

Xəlbir götür, ələklə yaz.

 

Yersiz olma, yerinə düş,

Sərin olma, sərinə düş.

Dərdin varsa, dərinə düş,

Dərin dərdi fələklə yaz.

 

Bir ah çəkməz min ah yazan.

Danış barı, din, ah yazan.

Ay boynuma günah yazan,

Yazdığını mələklə yaz.

 

Eşidirəm kar qışı da,

Boranı da qar, qışı da.

Məni tutan qarğışı da

Xoş arzuyla, diləklə yaz.

 

Allah, məni qınıma çək,

Yetim dərdi canıma çək,

Əvvəlimi sonuma çək,

Kəfənimi bələklə yaz.

 

 

Həsrət

 

Bu şəhərə gələn gündən şirin yuxum acı olub,

Bal yuxumun ləzzətini

Kəndimizdə arıların pətəyində unutmuşam.

Yadaşımda xatirəsi dağdan uca

Yastı-yastı təpələrin ətəyində unutmuşam,

Ya da arxın üstündəki

Salxım söyüd kötüyündə unutmuşam.

Bu şəhərə gələn gündən

kəndimizin gecələri gəlib girir yuxuma.

Görürəm ki, xəlvət bilib

Ay işığında çimir kəndin zil qaranlıq gecəsi...

Hamı yatıb yuxuları şipşirindi, nabat kimi,

qənd kimi,

Adamların yuxuları bərq vurur

Ay işığında bir nağıllı kənd kimi.

Görürəm ki, bağımızda ağacların budaqları

bir anadil nəğməsini çiçəkləyib.

Ah anadil!

Bezmədinmi min illərin ağrısına-acısına

                        nəğmə qoşub oxumaqdan?

Bir gecə də şair balan

                        düzüb-qoşan sözdən oxu.

Ah çəkirəm dərin-dərin,

Ürək dözmür, bəsdi dərin oxuduğun,

Qurban olum, o nəğməni

                    bir dəfə də üzdən-üzdən oxu.

Aman Allah, yuxuya bax!

Bir gör mənim ürəyimindən nələr keçir?

Gündüz məni uşaq kimi ağlar qoyan xatirələr,

Gecə gəlib yuxularda xəyalımdan

üzü-gözü gülər keçir.

Çoxu bilmir ömrüm-günüm necə keçir?

Yaşadığım gecələri

Səhərlərdə qocalıram.

Mən bir kənddə göz açmışdım,

O kəndə də ölməliydim,

Nə oldu ki, indi gəlib yad şəhərdə qocalıram?

Nədir məni qaçaq salan bu şəhərdən?

Kəndimizin əl çatmayan

                sıldırımlı yuxusuna çəkilmişəm?

Nə çıxacaq bu gördüyüm yuxulardan,

Qatar-qatar yuxulara əkilmişəm?

Bir kimsəyə üzüm gəlməz,

Ürəyinin döyündüyü

                 kəndimizə qurban olum, ay ana,

Bilirsənmi bu buz şəhər kəndimizdən

                 neçə sevgi uzaqdadı?

Bilirsənmi bu həsrətlər şəhərindən

                 çox sevgilər uzaqdadı?

Doğma deyil buraların küləkləri,

Sənin kimi sığal çəkmir saçlarıma

Nə yağışı, nə soyuğu,

nə də qarı.

Sızıldatmır ruhumdakı kövrək-kövrək duyğuları

İstəmirəm sovqat-filan,

Kənddən mənə yağış göndər bir buludluq,

Külək göndər bir udumluq.

Qar yağanda qar payımı göndər mənim.

Yığ beşiyə oxşamanı,

Körpə vaxtı şirin-şirin uyuduğum,

Bərbəzəkli çarpayımı göndər mənim. 

 

 

Düşür

 

Görünmür yanaqda xalın qarası,

İzn ver telini qaldırım, düşür.

Sənin saçlarına yağış damlası,

Mənim ürəyimə ildırım düşür.

 

Yanıma-yörəmə uzaq dəyəndə,

Qara gözlərimə üz ağ dəyəndə.

Sənin yanağına sazaq dəyəndə

Mənim dağlarıma ilk qarım düşür.

 

Məhəbbət dolusu ürək istəsən,

Saçını dağıdan külək istəsən,

Tanrıdan nə zaman kömək istəsən,

Göydən qollarına qollarım düşür.

 

Astagəl könlünə yeyin düşürəm,

Sən gəlin olanda bəyin düşürəm.

Desələr, kiminəm, nəyin düşürəm?

Denən ki, doğmaca öz yarım düşür.

 

 

Oluramdan olarama...

 

Ürəyim dünyanın içində deyil,

Köçüm adamların köçündə deyil,

Yuxuda şərabı içəndə deyil,

Yuxumu yozanda sərxoş oluram.

 

Canımda can verir, Ya Rəbb, duyğular,

Qızılgül qoxulu-gülab duyğular,

Ruhumu axmalı şərab duyğular

Yolunu azanda sərxoş oluram.

 

Məni seçən sözü seçib yazmıram,

Hər sözün başından keçib yazmıram,

Mən heç vaxt şeiri içib yazmıram,

Mən şeir yazanda sərxoş oluram.

 

Məni unudanın gəlməz yadına

Mən ona doğmaydım, döndüm yadına.

Şərab atəşinə, şərab oduna

Badələr qızanda sərxoş oluram.

 

Göz yaşı üzümə güləndə içdim,

Ayılıb özümü biləndə içdim,

Şərabı dünyaya gələndə içdim,

Qəbrimi qazanda şərxoş olaram.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2023)