Super User
“Gördüm ki, Hacıbala Abutalıbovla işləyə bilməyəcəyəm…”
Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Qəribədir, müğənnilər, aktyor və yazarlar daha tez tanınsalar da memarların məşhurlaşması üçün bəzən insan ömrü bəs etmir. Gecəsini gündüzünə qatıb ərsəyə gətirdikləri gözəl tikililərin müəlliflərindən nədənsə çoxları xəbərsiz olur…
Deyir ki;- “2001-ci ildə Hacıbala Abutalıbov Bakı şəhərinin icra başçısı təyin olunandan sonra gördüm ki, onunla işləyə bilməyəcəm. Çünki o, dediklərimi başa düşmürdü və mən məcbur olub vəzifəmi tərk etdim. Hacıbala müəllim bir qədər qeyri-standart düşüncəli insan idi. Bir dəfə bir layihə ilə bağlı mübahisəmiz olmuşdu. Mən dedim ki, şəhərin baş memarı olduğum üçün hesab edirəm ki, bu layihə bu cür olmalıdır. Hacıbala müəllim də cavab verdi ki, Bakının başçısı da mənəm, memarı da, hakimi də. Mən də ona siz çox böyük adamsınız deyib, çıxıb getdim. Bizim necə ayrılmağımızı hamı bilir. Hətta bu hadisəni o vaxt Heydər Əliyevə də məruzə etmişdilər. Bu hadisədən bir ay sonra mənə “Şöhrət” ordeni verildi...”
Söhbət Elbay Qasımzadədən gedir. O, 1948-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub, Ənvər Qasımzadənin oğludur. 1971-ci ildə Azərbaycan Politexnik İnstitutunun memarlıq fakültəsini bitirib. 1989–2001-ci illərdə Bakı şəhərinin baş memarı, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin Memarlıq və Şəhərsalma üzrə Baş İdarəsinin rəisi vəzifələrində çalışıb. Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetinin memarlıq fakültəsinin professorudur. 150-dən artıq layihənin, o cümlədən “Azadlıq prospekti” metrostansiyasının memarıdır. 1998-ci ildə "El&En" memarlıq şirkətini təsis edib və hal-hazırda da ona başçılıq edir və Azərbaycan Memarlar İttifaqının sədridir…
Sevinir ki, Qarabağın işğaldan azad olunmasına şahidlik edib. Qorxurdu ki, birdən ömrü yetməz…
“Qarabağda görüləcək işlər çoxdur. Bəzi uzağı görməyən adamlar deyir ki, beş ilə yenidən hər şeyi bərpa edəcəyik. Bu, düzgün söhbət deyil, məsuliyyətsiz sözdür. Buna xeyli vaxt lazımdır. Beş ilə hər şey düzələ bilməz. Oranı 30 ilə viran qoyublar. Əgər ermənilərin Qarabağda qalmaq niyyəti olsaydı, dağıtmazdılar, qurub-yaradardılar. Onlar bilirdilər ki, gec-tez torpaqların əsl sahibləri gələcək və oradan çıxacaqlar…”- söyləyir.
İşlədiyi dövrdə başına xeyli maraqlı hadisələr gəlib.
Deyir ki;- “Bakının baş memarı işlədiyim dövrdə Milli Bankın təzə binasının tikintisi başladı. Halbuki mən bankın binasının Tbilisi prospektində tikilməsini istəyirdim və o cür sənədləşdirmişdim də. Ancaq mənim razılığım olmadan binanın tikintisinə başladılar. Güclü adamlar idilər. Açılış mərasimi zamanı rəhmətlik Heydər Əliyev çıxışında dedi ki, bu binanın tikintisində baş memar səhvə yol verib, əslində, bu bina burada tikilməli deyildi. Bu çıxış xronikada da, dövrün qəzetlərində də var. Bir dəfə Heydər Əliyev şəhəri seyr edərkən mən də yanında idim. İmkan tapıb dedim ki, cənab prezident, icazə verirsinizmi bir söz deyim? Dedi, buyurun. Dedim;- “Mən nə bu binanın tikintisinə, nə də layihəsinə icazə vermişdim, icazəsiz tikdilər.”
İnanın ki, uzun müddət Rəşid Behbudov küçəsindən keçəndə Milli Bankın binası tərəfə baxmırdım. Artıq zaman ötüb, yaxşı ku, bina mühitə uyğunlaşıb…”
Çox baməzə adamdır. İncə yumor hissi var. Şirin Bakı ləhcəsiylə adamı məftun edir. Necə deyərlər, əsl “qədeş”lərə məxsus dialekti var.
“Bakının ruhu təkcə onun daşlarında deyil, Bakının ruhu orada yaşayan insanlardadır. Altmışıncı illərdə deyirdilər ki, İçərişəhərin əhalisini köçürmək, bəzi abidələri söküb yeniləmək lazımdır. Nə yaxşı ki, o vaxt başa düşən adamlar bu layihəni yaxın buraxmadılar və dedilər ki, İçərişəhərdə əhali yaşamasa, İçərişəhər də yaşamaz. Cansız daşlarda nə ruh ola bilər? Heç bir şey. Onu ruhlandıran orada yaşayan insanlardır. İçərişəhərin də əlbəttə ruhu dəyişib. Mən ora tez-tez gedirəm. Orada mənə yaşlı içərişəhərlilər hələ də “qədeş” deyirlər. Bu söz pis söz deyil ha. Onlar qədeş sözünü hörmət etdikləri adamlara deyirlər. Həyatdır da…”- söyləyir.
Zəngin kitabxanası var. Bu kitabxanada texniki kitablarla yanaşı, ümumilikdə doqquz minə yaxın bədii kitab da toplayıb. On iki yaşından şeir yazır, amma şeirlərini heç vaxt üzə çıxarmayıb.
Nə isə, Elbay Qasımzadə haqqında çox danışmaq olar, məqsədim, onu 75 illik yubileyi münasibətilə təbrik etmək olduğu üçün hələlik burada saxlayıram. Axı dekabrın 26-sı onun ad günü idi.
Ömrünüz uzun olsun, Elbay müəllim!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.12.2023)
Yatmış cahillər - AKTUAL
Xədicə Əliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Fikir vermisinizmi? Eyni kitabları oxuyur, eyni filmlərə baxır, eyni musiqiləri dinləyir, eyni yerlərə gedib-gəlir, qısacası, düşüncələrimizi eyniləşdirmişik. Az izlənməsi, az dinləyicisi olan film-mahnıları sınayıb, bəyənməkdən qorxuruq. Dillərdən "mən azad fikirliyəm" sözləri, gözlərdən "mən fərqliyəm" baxışları əks olunur və iddia edilir. Amma heç kim özünü dinləyəcək cəsarəti tapmır. Hissləri danışmaq istəyib dilə gəldikdə, həmin o dili, kəsir yavaş-yavaş beyindəki məntiq.
Daima bir-birləri ilə məsləhət alış-verişi edir, sanki biz qarşı fikirlə, qarşımızdaki isə bizim fikrimizlə özünü qarantiya altına alır. Hərkəs azad fikrə sahib olub, sürü psixologiyası ilə gedir, istəklərini isə susdurub, ruhunda dustaq edir. Hərkəs eyniləşmiş düşüncələr zəncirinə tutunub gedir. Kiçikkən beyin və düşüncələrimiz istədiyimiz kimi yox, istədikləri kimi formalaşdırılır, eyniləşdirilir. Sanki gözlərimizi bağlayıb, cahillik yolundaki karvana qoşurlar. Biz isə, o qədər kor oluruq ki, əllərimizin olduğundan xəbərsiz qalırıq. Gözlərimizin görməsinin nə xeyri, başqa əllər bizi həqiqətə kor etdikdən sonra?
Yolunu itirmiş bir insanın qarşısına iki yol çıxır. Bir yolda insanlar baş alıb, karvantək ard-arda, "gözləri bağlı" şəkildə gedir. Digər yolda isə heç kim olmur. Həmin insan heç düşünmədən sürüyə qoşulub gedəcək. Qaranlıq yolun sonunu aydınlıq, aydınlıq yolun sonunun qaranlıq ola bilmə ehtimalını düşünmədən gedəcək. Yolun hara aparacağını bilmədən. Bəlkə də o qorxduğu yol, onu "özünə aparacaqdı." Lakin o, özündən qorxurdu. Çünki o, özünü tanımırdı, çünki o, özünə yad idi. İnsan çox qorxaq varlıqdır əslində. Daima "əsl özündən qorxub." Tək qərar verməyə, tək düşünməyə, tək addım atmağa, tək yaşamağa, bir şeyləri tək başına bacarmaqdan qorxub.
Hər məsələdə özünə hər daim "yol yoldaşı" axtarıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.12.2023)
Bəxtiyar Vahabzadə: “İmamverdi kimi insanları başıma tac edərəm”
Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının ən görkəmli nümayəndələrindən biri olan İmamverdi Əbilovun anadan olmasının 96-cı ildönümü tamam oldu. Bu münasibətlə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin 2007-ci ildə İmamverdi müəllimin 80 illiyi münasibəti ilə yazdığı məqaləni təqdim edir. Məqaləni redaksiyaya İmamverdi müəllimin oğlu Etibar Əbilov təqdim etmişdir.
Allah İmamverdi Əbilova, Bəxtiyar Vahabzadəyə rəhmət eləsin!
MİLLƏT VƏ ANA DİLİ ÜÇÜN YANAN ADAM.
İmamverdi Əbilov mənim həqiqi dostum olub. Hər adama dost demək olmaz. Mən rəhmətlik Qasım Qasımzadə, Xudu Məmmədov, Nurəddin Rza və İmamverdi müəllimlə dostluq etmişəm. O mənim sirdaşım olub.
İmamvetdi qəlbən yüksək düşüncəli insan olsa da, özünü çox sadə, təvazökar apardığına görə onu çox istəmişəm. Sadəqəlblidir. Amma el üçün, millət üçün, ana dili üçün yanan adamdır. Mən onu buna görə sevmişəm. Sevmək azdır, mən İmamverdi kimi insanları başıma tac edərəm. Bu sözləri Nurəddin, Xudu, İmamverdi və bir də rəhmətlik Qasım haqqında deyə bilərəm.
Bilirsinizmi, əqidə deyilən bir anlam var. Bir var adi söhbət, bir də var əqidə söhbəti. Əqidə mənim hər şeyimdi, çismimdi, varlığımdı, nəfəsimdi. Əqidəmə toxunanda dözə bilmirəm. İmamverdi mənim əqidə dostumdur.
Bir məsələdə təsəlli tapıram ki, onun oğlu Azər Turan atasına layiq oğul oldu. Hər oğul, hər kəs o cür olmur.
Mən İmamverdi ilə 60 ilə yaxındır ki, dostluq edirəm. Dönə-dönə Neftçalada- onun evində olmuşam. İmamverdi müəllimin hesabına Neftçala respublikanın ədəbi mərkəzlərindən birinə çevrildi. Onun evini, oçağını pirə bənzədirəm. İmamverdi Allah adamıdır. Övliya kimi bir insandır
Bəxtiyar Vahabzadə
“Ədəbiyyat qəzeti", 28 aprel 2007-ci il.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.12.2023)
QİRAƏT SAATInda “Eşq mələyi”
“Ədəbiyyat və incəsənət”in Qiraət saatı rubrikasında bu gündən etibarən siyasi romanlar müəllifi kimi tanıdığınız Adəm İsmayıl Bakuvinin bu dəfə eşq romanı ilə tanış olacaqsınız.
“Eşq mələyi” sizi bir başqa dünyaya aparacaq. Orada haqq ilə nahaq, yalan ilə həqiqət, namus ilə əxlaqsızlıq mübarizə aparır. Bu sayaq mübarizələrdə ədalət qalib gəlirmi?
Bu sualın cavabını romanı bitirərkən biləcəksiniz.
23-cü hissə
Yeni həyata başlamaq
Gülgün Rəşid müəllimin ayırdığı maşınla Ülkərin dalınca gəldi, Bayıla getdilər. Orada Rəşid müəllim onları gözləyirdi. Axunddar küçədə yerləşən öz həyət evində onların kəbinini kəsdi. Məscidə getməyi Rəşid müəllim istəməmişdi, kiminsə görə biləcəyindən narahat olmuşdu.
Elə həmin gün gecə Rəşid müəllimin Namiq adlı sürücüsü Ülkərin dalınca gəldi ki, onu hotel otağına – Rəşid müəllimlə ilk zifaf gecəsi yaşamağa aparsın.
Ülkər arxada əyləşmişdi, salon güzgüsündən ona odlu-odlu baxan sürücünün baxışlarından narahat olurdu.
Hotel otağında Rəşid müəllim əla süfrə açdırmışdı, şampan partladıb badə-badəyə toqquşdurdular, birgə həyatlarının sağlığına içdilər.
-- Sən, həqiqətən, mənim qadın idealımsan. Xoşbəxtəm ki, səni tapmışam.
-- ...
-- Bu gözəlliyi Tanrı necə yaradıb? Sizin rayonu mən gözəllər diyarı elan edirəm.
-- ...
-- Sən ən gözəl qadınsan. Xasiyyətin də ipək kimi mülayimdir. Kül o ərin olmuş kişinin başına ki, sənin kimi mələkdən vaz keçib.
-- ...
Rəşid müəllim Ülkərin ata-anasının, tanışlıqlarına bais olmuş Gülgünün, bir qədər sərxoş olduqdan sonra (şampanı araqla qarışdırmışdı) növbəti badəni hətta Madarın sağlığına içdi, dedi, o köpəyoğlu səni boşamasaydı, biz indi əsla qovuşa bilməzdik.
Sonra iri, enli, pərqu yatağa saldı Ülkəri. Həyatında iki kişi olmuşdu, birinci ilə yataq münasibətləri tamamilə zövqsüz olmuşdu, gah sərxoş, gah nəşəli, gah yorğun gələn, robot kimi tezbazar “işini görüb dərhal da xoruldayan” Madarla yataq bölüşmək ona əsl işgəncə olmuşdu. İkincidə bu münasibətlər həzzvericiydi, Rasimə simpatiyası vardı, bir-birinin bədənlərindən ləzzət duya-duya sevişirdilər. Bax, indi isə Ülkər özünü bu yaşlı adamla xeyli narahat hiss edir, aralarında baş verən prosesin tez bitməsini arzulayırdı.
Rəşid müəllim elə həmin o Bayıl ərazisində yeni tikilmiş çoxmərtəbənin altıncı mərtəbəsində Ülkəri ikiotaqlı mənzilə köçürtdü. Ülkərin anası ilə vidalaşıb yeni mənzilə köçməsi mənzərəsi çox toxundurucu oldu.
Zöhrə qızının yaşlı kişiylə yaşamasını həzm edə bilmirdi, kişinin bağışladığı evdə yaşamaqdan da qəti imtina etdi.
-- Sən bir çirkabdan çıxıb birinə batmağının fərqindəsənmi? Atan yaşda kişi səni xoşbəxtmi edəcək? Onun varına, puluna niyə aldanırsan axı? Evində yavan çörək ye, amma başını uca tut.
-- Ana, niyə məni başa düşmək istəmirsən? Mənim nə yaşım var ki, ömrümün sonuna kimi tək yaşamağa qərar verim? Mənim də sevgiyə, tumara, nəvazişə ehtiyacım var. Üstəlik də dəstəyə, maddi təminata ehtiyacım var. Hələ ömrümün az hissəsini yaşamışam, indidən məğlubiyyətlə barışıb niyə özümü puç eləyim ki? Bəs mənim gül balamın axırı nə olar onda? Rasim uşaq idi, razıyam səninlə, uşaq əqli ilə anasından yox, məndən vaz keçdi. Amma Rəşid müəllim ki yetkin bir şəxsdir, böyük vəzifə sahibidir, nüfuzlu birisidir. Onun da ana sözü ilə məndən vaz keçəcəyi məsələsi gündəmdə deyil axı.
Beləcə, Ülkər qızı Aylini yeni mənzilə gətirdi. Zoğalı rəngli çamadanını komodun üzərinə qoyanda kövrəldi, dedi, mənim vəfalı dostum, sən bu ünvanda mütləq xoşbəxt olacaqsan, bu qədər bədbəxtlik yetər!
Aylin bu gen mənzildə ayrıca otaq yiyəsi oldu, ona çəhrayı mebel gətirilib quraşdırıldı, ayrıca yazı masası, hətta lövhəsi də var idi. Otağından eyvana adlayır, maşınlar şütüyən prospektə baxır, skaypla rəfiqələri ilə danışır, təzə mənzillərini onlara nümayiş etdirir, fərəhlə anasının boynuna atılırdı.
Rəşid müəllim Ülkərin üç yüz əlli manat maaşa görə həftənin beş günü səhərdən-axşamadək işləməsinə dərhal son qoydu, onu işdən çıxartdırdı. Ülkərə arzusuna görə bir qadın salonu açdı. Həmin qışda sevgili cananını Dubaya apardı, yayda Bodruma.
Dubay möcüzə idi, Ülkər bu gözəllikləri ağzıaçıq seyr edirdi, o vaxt Dubaya ilk gəlişində kimsə ona desəydi ki, illər sonra sən gəlib burada fahişəlik edəcəksən, inanardımı? Dilindən vurmazdımı?
Dubaya Aylini aparmamışdılar, məktəb vardı, məşğələlər vardı, uşağı təhsildən ayırmaq qəti olmazdı. Amma yayda Bodruma üçlükdə getmişdilər. Egey dənizinin maviliyində Ülkər sanırdı ki, keçmişinin bütün ağrı-acılarını yuyub tökür. Ona elə gəlirdi ki, Aylini çiyninə alıb gəzdirən, onlar üçün hər cür əyləncə təşkil edən bu kişi onun xoşbəxtlik açarıdır.Gah hava şarında uçur, gah gəmi kruizinə çıxır, gah diskotekaya, konsertlərə gedirdilər. O yay Bodrumda Səda Sayanın konsertinə gedib xeyli məmnun olmuşdular.
Səda Sayan da Səda Sayandır. Bu meqaulduzun canlı-canlı konsertində olmaq az iş deyil. Məşhur “Gecələr” mahnısının ifası bütün zalı coşdurmuşdu, hamı ayaqda idi.
Sensizligi yaşarken,
Nerelere gideyim,
Her kes gülüp oynarken
Ben senin derdindeyim.
Ah geceler, sensiz geceler,
Kabus kibi çöker geceler.
Ayrılıklar vurur beni,
Sabahları dar geceler...
Rəşid müəllim iri bir gül buketi bağlatdırmışdı, onu da Aylin aparıb Səda Sayana vermiş, şəkil çəkdirmişdilər.
Salon işlətmək isə Ülkər üçün bir ayrı xoşbəxtlik idi. Ülkər salondan ayda nə qədər pul götürürdü, üstəlik, hər ay Rəşid müəllim ona iki min dollar xərclik verirdi. Ülkərə maşın almaq istəyirdi, amma Ülkər maşın sürməyə həvəsli olmadığına görə onu ora-bura Namiq aparıb gətirirdi.
Allah mərdimazara lənət eləsin, onlar hər addımda adamın qarşısına çıxırlar, onu kölgə kimi izləyirlər. Allah, görəsən, bu pisləri, bu murdarları niyə xəlq edir? Bu qədər yaramazlıqları niyə axı bir adamda cəmləyir, görən?
Bu Namiqi hansı ana doğmuşdu? İlk baxışda adi adam təsiri bağışlayan bu kəs nə qədər üfunətli birisi imiş? İdmançı olmuşdu əvvəllər, bədənindən əzələli olduğu dərhal duyulurdu. Çox kor-kobud, nataraz birisi idi. Ədəb-ərkanın nə olduğunu bilmirdi. Sanki bu insanın beyni, düşüncəsi yox idi.
Bir dəfə Namiq Ülkərə kompliment dedi, Ülkər bunu cavabsız buraxdı. Növbəti dəfə Namiq “Atan yaşda kişidə nə tapmısan axı? Mənim kimi simpatyaqa ilə yəni seks yaşamağın gözəlliyini dadmaq istəmirsən? Seksin hər çalarını eləyək, elə ləzzət yaşadım ki sənə” kəlmələrindən qeyzə gəldi, Namiqin üstünə çəmkirdi.
-- Utanmırsan? Sənin anan-bacın yoxdur ki, qarşındakı hər qadına yataq təklif edirsən?
Namiq də qəzəbini boğa bilmədi:
-- Anam-bacımın adını dilinə gətirmə. Sən yönlü qadın olsaydın, vara-dövlətə görə atan yaşda kişinin altına yıxılmazdın.
Ülkər həmin gün Rəşid müəllimdən xahiş etdi ki, bir də Namiqi sürücü qismində onu aparmağa yollamasın. Səbəbini “çox deyingəndir” deyə izah etdi. Kaş ki, o vaxt deyəydi əsl səbəbi.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.12.2023)
Məleykə Əsədovanın “bığı”
Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu gün amerikalılar Qutuda Konfet Gününü qeyd edirlər.
Madam ki, qutuda konfetdən söhbət düşdü, mütləq bir haşiyəyə çıxım. Bizdə sovetlər dönəmində, eləcə də müstəqilliyin ilk illərində qutuda şokolad ən qiymətli hədiyyələrdən sayılırdı, insanlar bir-birinin evinə gedəndə bir şokolad qutusu aparırdılar, o evdəkilər də onu açmır, servantda əziz əşya kimi saxlayırdılar. Sumqayıtda yaşayan Vəliyevlər ailəsi də onlara gətirilmiş, üzərində Məleykə Əsədovanın şəkli olan şokolad qutusunu açıb yeməmişdi, dar gün üçün saxlamışdı, amma evin kiçik uşağı nadinclik edib xanım Əsədovaya bığ çəkmişdi, evin qadını da bu bığı cidi-cəhdlə silsə də yeri qalmışdı.
Bir il keçəndən sonra Vəliyevlər hansısa bir qohumlarıgilə qonaq getməli olanda bu qutunu da büküb aparırlar, qutuyla vidalaşırlar. Daha iki il keçmiş onlara hansısa bir tanışları qonaq gələndə bığlı Məleykə qutusu yenidən onların evinə qayıdır. Qonaqlar gedəndən sonra Vəliyevlər bu dəfə “halal qismətləri olan” şokoladları yemək qərarı verirlər, qutunu açanda görürlər, şokoladlar qurdlayıb, ovxalanıb. İndi diqqət edirlər ki, ərzağın yararlılıq müddəti 4 ildir ki ötübmüş.
Bax belə bir əhvalat. Biz “saxla samanı, gələr zamanı” deyibən dar gün üçün tədarüklü xalqıq, düzdür. Amma bəzən fərqinə varmırıq ki, samanın da saxlanma zamanı var, bu zaman keçəndən sonra o, ən yaxşı halda zibilə atılası olur.
Allah sizləri heç vaxt dəyərdən salmasın, əziz oxucular!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.12.2023)
Aygün Bəylər: “Әvvәllər toylarda nağara çalardım...”
Bəzən jurnalist müsahibindən söz ala bilmir. Necə edəsən ki, müsahibin danışsın? “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış tənqidçi Əsəd Cahangirlə “Ustad dərsləri” rubrikasını təqdim edir. Burada Əsəd Cahangirin müxtəlif illərdə götürdüyü ən maraqlı müsahibələr tarixi ardıcıllıqla təqdim olunur.
Müsahiblərdən vəfat edəni də var, fəaliyyətini davam etdirəni də.
Növbəti müsahib müğənni Aygün Hümmətovadır (hazırda özünə Bəylər təxəllüsünü götürüb) . Ondan müsahibə1998-ci ilin sentyabrında götürülüb.
“KİŞİNİN PAPAĞI BAŞINDA OLAR”
Bu sözləri gənc və istedadlı müğənni Ayğün Hümmətova dedi.
-Aygün xanım, sənətə gәlişiniz necә olub?
-(gülümsəyərək) Әvvәllər toylarda nağara çalardım. Sonra toyda qarmon çalan xalam mәnә mәslәһәt gördü ki, sәnin “slux"un var. Niyә maһnı oxumursan? 13 yaşından etibarәn nağara çalırdım. 19 yaşımdan müğәnni kimi fәaliyyәt göstәrirәm.
-Bәs, televiziyadakı ilk çıxışınız necә oldu?
-Mәnim çıxışım Ramiz Mirişlinin çox xoşuna gәlmişdi. O mәni "Gәl, sәһәrim" verilişinә dәvәt etdi vә bu verilişdәn sonra birdәn-birә bütün respublikada mәşһurlaşdım.
-Demәli, siz musiqi tәһsili almamısınız?
-Bu il Bakı Dövlәt Musiqi Akademiyasının muğam şöbәsinә daxil olmuşam.
-Hәlә dәqiq mәlum deyil. Yәqin ki, İslam Rzayev olacaq.
-Tәһsil almamısınızsa, çox çәtin muğamlarımızı indiyәdәk necә ifa edirdiniz?
-Beş il әrzindә mәn Alim Qasımovun һәtta iyirmi il bundan әvvәl yazılmış “zapis"lәrinә qulaq asmışam. Mәһz bu mәndә muğam oxumağa böyük һәvәs oyatdı.
-Siz oxuyanda eһtiyatda olan bütün sәsinizi sәrf edirsiniz. Müəyyən müddәt keçәndәn sonra sәsinizin korşalaçağından eһtiyat etmirsinizmi?
-Eһtiyat elәmirәm, amma qorxuram. Elә ona görә dә oxumağın texnikasına yiyәlәnmәk üçün Musiqi Akademiyasına daxil olmuşam. Bir dә ki, qadınlarda sәs 40 yaşa qәdәr getdikcә güclәnir. Ağaxan Abdullayev mәnә deyir ki, sәnin sәsin günü-gündən güclənəcək.
-Sənət alәmindә kimi zirvә һesab edirsiniz?
-Zeynәb Xanlarovanı. Zeynab xanımın maһnılarını uşaqlıqdan çox sevirәm. Mәnim fikrimcә, o, ideal müğәnnidir.
-Zeynәb xanımla şәxsәn tanışsınızmı?
-Bәli. Konsert zamanı o, mәnә yaxınlaşdı vә bildirdi ki, mәnim ifamı bәyәnir. Konsertdә Heydәr Әliyev dә iştirak edirdi. Zeynәb xanım mәni Prezidentә tәqdim etdi vә bir yerdә şәkil çәkdirdik.
-Әgәr elәdirsә, niyә daһa çox İbraһim Tatlısәsin maһnılarını oxuyursunuz?
-Bunu mənә һamı deyir. Amma mәn bu fikirlә razı deyilәm. Mәnim öz stilim var. Mәn Azәrbaycan maһnılarını türk maһnılarından daһa çox oxuyuram. Amma nәdәnsә, oxuduğum türk maһnıları xalq arasında daһa çox populyardır. Mәn һәr stildә oxumağı xoşlayıram. Hәtta rus maһnıları da oxuyuram. Ümumiyyәtlә, klassikanı sevirәm.
-Az-az gedirәm. Tanışlar әl çәkmirlәr. Bir də ki, müәyyәn maliyyә problemlәri var. Mәnim öz ansamblım var - “Şövkәt” ansamblı. Onu saxlamaq lazımdır.
-Ailәnizdә sizdәn başqa incәsәnәt adamı varmı?
-Atam vә anam tәqaüdçüdürlәr. Dörd bacım, bir qardaşım var. Bacılarımdan Zümrüd vә Aynurә müğənni kimi formalaşırlar. Zümrüd, ola bilsin ki, gәlәcәkdә mәni ötüb keçsin.
-Şәһәrdә sizi tez-tez maşın sürәn görürük.
-Maşınım “09”-dur. Üç-dörd ay olar ki özüm sürürәm. Tez-tez yol һәrәkәti qaydalarını pozuram (gülür)
-Tanıyırlar vә "çest” verib gedirlәr. “Avtoşkola"nı һәlә bitirmәmişәm. Kәsirim var, diplom ala bilmirәm.
-Ailә qurmaq һaqqında düşünürsünüzmü?
-Hәlә ki, elә bir fikrim yoxdur. Mәndәn balacaları bir yana çıxardım, sonra.
-Bir sәһәr durub görsәniz ki, sәsiniz batıb, nә edәrsiniz?
-(Qulaqlarını çәkir) Oy... Allaһ eləməsin. Bir dә ki, başqa sәnәtim də var - nağaramı çalaram. Royalda da çox gözәl çala bilirәm.
-Heç sizә evlәnmәk tәklif edәn olub?
-Mən özümü elə aparmıram ki, tәklif etsinlәr.
-Arzum budur ki, məni da başqa gənc müğənnilər kimi bayram konsertlərində, rəsmi təntәnәlәrdә oxumağa dәvәt etsinlәr.
-Yox. Cəmi iki dəfә "Xoş gəlmisiniz”ə dәvәt ediblәr.
-Yox, yox. Heç vaxt işim düşmәyib. Balaca olanda bir dәfә anam mәnә baxdırdı, "sıqan" dedi ki, gәləcәyin çox parlaq olacaq.
-Hәmişә kişi paltarında oxuyursunuz. Nə üçün?
-Xalq mәni belə tanıyıb vә belә qәbul edib. Başımda papaq olmayanda sәsim çıxmır. Kişinin papağı başında olar (Gülür)
-Niyә çox vaxt retro maһnılara üstünlük verirsiniz?
-“Yandım, elә yandım”, “Qızlar bulağı".,. Ramiz Mirişlinin bu maһnıları, elәcә də, Şәfiqə Axundovanın, Caһangir Caһangirovun və digәr korifeylәrimizin maһnıları imkan verir ki, müğәnni oz ürәyini tam açıb göstәrə bilsin. Mәn oxuyanda ürәyimi göstərmәk istəyirəm.
-Qorxmursunuz? Ürәk yaman şeydir.
-Üç dəfə sәһnədә başım fırlanıb. Tutmuşam stuldan, dayanmışam.
-Tәsәvvür edin ki, seһrli xalçaya minib başqa planetә gedirsiniz. Sizә özünüzlə yalnız bir şey götürmәyә icazә verirlәr. Nәyi seçәrdiniz?
- (gülür) Mənim üçün һeç burda da pis deyil.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.12.2023)
ŞƏHİDLƏR BARƏDƏ ŞEİRLƏR – Alı Həsənli
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, şair Çoşqun Xəliloğlu Şəhidlər barədə şeirlər silsiləsini Redaksiyamıza təqdim edib. Növbəti şeir Alı Həsənliyə ithaf olunub.
ALI NOFƏL OĞLU HƏSƏNLİ
(22.06.1995.-21.11.2020.)
Əslən Borçalı elindən olan, Bakı şəhərində anadan olmuş, Bakıdakı 220 nömrəli orta məktəbin və ADNSU-nun məzunu, SOCAR-ın Təhlükəsizlik İdarəsinin əməkdaşı, Qarabağın azad edilməsi uğrunda Vətən müharibəsinin şəhidi.
A L I
Dostlar, gəlin Alını biz yaxından tanıyaq,
Qorxmaz qəhrəmandır o, onu xalqa tanıdaq.
Alı Vətən istəkli, Vətən sevdalısıydı,
Ərənlərin ərəni, oğulların xasıydı.
İki bacının əziz, istəkli qardaşıydı,
Təkcə qardaş deyildi, həm də bir sirdaşıydı,
Ananın həm fərəhi, həm də qüruru idi,
Atanın ümidləri, fəxri, uğuru idi.
Ocağa bir hərarət, evə yaraşıq idi,
Sevirdi Vətənini, yurduna aşiq idi.
Sakitdi, təmkinliydi, həm də istiqanlıydı,
Yurdumuzun vurğunu, sonsuz vətəncanlıydı.
Zəhməti, işi sevər, daima çalışardı,
Sanki vaxtla -zamanla inamla yarışardı.
Lap kiçik yaşlarından Alı çəkirdi zəhmət,
Kim tər tökərsə əgər qazanar, xətir- hörmət.
Məktəbə gedən zaman bəli, altı yaşında,
Hər bir suala vardı cavab – onun “başında”.
Əlaçıydı, məktəbi əlalarla bitirdi,
Mühəndis olmaq üçün ali məktəbə girdi.
Vətənə qulluq, xidmət necə müqəddəs işdi,
Budur, əsgərlik vaxtı gəldi, çatdı, yetişdi.
Hərbi xidmətdə Alı möhkəmləndi, bərkidi,
Hamı sevirdi onu, cəsur mərdi, igidi.
Əsgərlik xidmətini, vurub uğurla başa:
“- Dedi, ən böyük arzum, dərddən qurtulsun Şuşa.”
Bir gün SOCAR-da işə qəbul olundu Alı,
Xeyir işlər görməkdi, onun məqsəd-amalı.
Vətənin dar günündə Vətən deyib yeridi,
Bildi mərdlik zamanı, bildi hünər yeridi,
Atəşə döndü Alı, alov oldu, od oldu,
Önündə namərd düşmən suya döndü, əridi.
Qızğın döyüşlər gedir, bir an döyüş səngimir,
Hərə öz yerindədir, heç bir əsgər ləngimir.
Dayanmayır Alıgil, bax, necə vuruşurlar,
İşıqlı gündüz olsun, ya gecə vuruşurlar.
Cəbrayılda düşmənlə qanlı döyüş zamanı,
Tanımaq olmayırdı cəsur, mərd qəhrəmanı.
Taleyin qismətidir pələng kimi bu igid,
Əziz canından keçdi, oldu müqəddəs şəhid.
Düşməni məğlub etdi, ordumuz gəldi qalib,
Xalqımız torpağına, elinə oldu sahib.
Alı ürəklərdədir, hər bir zaman o sağdır,
Nə qədər xalqımız var, Alı yaşayacaqdır.
Düşmənin üzərində şanlı zəfər çalınıb,
Şərəfsiz düşmənlərdən, gözəl Şuşam alınıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.12.2023)
Uorren Baffet: “Ən xırda şeylərə belə diqqət edin və onlardan öz maraqlarınız üçün istifadə eləyin”
Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Dünyaşöhrətli investor, filantrop Uorren Baffet həm də uğur nəzəriyyəsinin banisidir. Onun 13 bənddən ibarət “Uğur qazanmaq qaydası” təlimi də var. Bu gün sizlərə növbəti bəndi təqdim edəcəyik.
Əminik ki, sizlərə bu dahi şəxs çox faydalı olacaq.
Qayda 8
Ən xırda şeylərə belə diqqət edin və onlardan öz maraqlarınız üçün istifadə eləyin
«Həmişə xırda şeylərə diqqət etsəniz yaxşıca qənaət etmiş olacaqsınız. Bir yaxşı nümunə gətirim: Mənim bir tanışım evinin küçə divarlarını rəngləmək qərarına gəlmişdi, o bunu çox ağılla etdi. 4 divarın hamısını yox, yalnız əsas küçəyə baxan divarı rənglədi».
Əvvəlki günlərdə isə bunları təqdim etmişdik:
Qayda 1
Unutmayın – həmişə özünə investisiya qoymaq lazımdır!
«Hər gün öz xarakterinzin zəif cəhətləri üzərində çalışın, onları daha yaxşı edin, öz qabiliyyət və bacarıqlarınızı inkişaf etdirin. Özünə investisiya qoymaq həmişə universitetlərə təhsil haqqı ödəmək anlamında deyil. Mənim iki diplomum var, amma mən onları çərçivəyə salıb divardan asmıram. Mən hətta bilmirəm ki, onları hara qoymuşam».
Qayda 2
«Yox!» deməyi öyrənin
«Siz «yox» deməyi öyrənməsəniz, heç vaxt öz zamanınızı tam olaraq idarə edə, ona nəzarət edə bilməyəcəksiniz».
Qayda 3
Heç vaxt başqalarına qulaq asmayın
«Çalışın, başqalarının düşüncəsinə əsaslanan qərar qəbul etməyəsiniz. Karyeramın əvvəlində mənə yalnız uğursuzluq vəd edirdilər. Hətta mən investorlardan 100 min dollar toplamağı bacaranda da həmin şəxslərin fikirləri dəyişməmişdi. Təsəvvür edin, 10 ildən sonra bu pullar mənə 100 milyon dollar gətirəndə onların sifətlərinin ifadələri nə cür oldu.
Özünüzə yalnız öz daxili şkalanız ilə qiymət verin!»
Qayda 4
Cəld və məhsuldar hərəkət edin
«Qərarı çox uzadıb çox düşünməyin. Həmişə çalışın, hər şeyin məğzini cəld, zamanında anlayasınız. Sonradan başa düşəcəksiniz ki, bu, pul qazanmağın yeganə vasitəsidir».
Qayda 5
Çalışın, öz gəlirlərinizi təkrar investisiyaya qoyasınız
«Öz ilk biznesinizlə qazandığınız pulu çalışın xərcləməyəsiniz, işin inkişafına qoyasınız. Haçansa mən dostumla bərbərxanada oyun avtomatı quraşdırıb bir qədər pul qazanmışdım. Amma bu pulu digər yeniyetmələr kimi xərcləmədik, dövriyyəyə buraxdıq. Nəticədə, 26 yaşda artıq mənim 1,4 milyon dollarım var idi».
Qayda 6
Hər şey barədə əvvəlcədən razılaşın
«İstənilən işi başlayanda dərhal maliyyə məsələsində razılaşın. Bunu etməsəniz, böyük ehtimalla siz aldadılacaqsınız. Bu dərsi mən yeniyetməlik vaxtımda əxz eləmişəm. Necəsə, mənim babam məndən və dostumdan mağazasını təmizləməyi xahiş etmişdi. Biz 5 saat ərzində süpürgələrlə işlədik, yeşikləri daşıdıq. İş qurtaranda babam bizim ikimizə cəmi 90 sent ödədi. Həmin anda şəraitin ədalətsizliyindən mən çox sarsılmışdım».
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.12.2023)
Qasım Qasımzadənin Sovet rejimi dövründə Türkiyə sevgisi
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sizlərə Dərgidə kitab təqdim ediləcək. İntiqam Qasımzadənin atası, mərhum şair Qasım Qasımzadə ilə bağlı xatirələri, şairin Türkiyə həsrəti, bu mövzuda yazdığı qeydləri ilə tanış olacaqsınız.
DƏRGİDƏ KİTAB
NƏRİMAN QASIMOĞLU
"TÜRKİYƏ HƏM SİZİNDİ, HƏM DƏ BİZİM"
Azərbaycanda və Türkiyədə iki ölkənin münasibətlərinə dair xeyli işlək, lakonik bir ifadə çoxlarının dilində səslənir. Qarabağ savaşında Azərbaycanın zəfərini həm də bir növ rəmzləndirən ifadədir: “Bir millət, iki dövlət”.
İstər Türkiyədə, istər Azərbaycanda siyasilər bunu dillərinə gətirdikcə alqış qazanırlar.Ancaqazadambilirki,buifadəyəaidməzmunuilkdəfəsürəklialqışlar altında yüksək tribunadan car çəkən kim olmuşdur. Bəri başdan desəm ki, dörd yaşlı bir qız çocuğu, oxucunu təəccüb bürüyər.Axı necə, nə zaman, harada?
Ötən əsrin 70-ci illərinin sonları olardı. Türkiyə müğənnisi MüşərrəfTezcan (sonralar Müşərrəf Akay) Bakıda anşlaqla keçən qastrol konsertində idi.
Zaman o zaman idi ki, “millətlərin yeni tarixi birliyi” kimi sovet ideologiyasının qələmə verdiyi “sovet xalqı” məfhumu ətrafında Azərbaycanda təbliğat səngimirdi. Sovet İttifaqında yaşayan xalqlar milli kimliklərini “sovet xalqı”na qurban verməyə məhkum bir duruma salınmışdı.
Amma bizdə bu da vardı ki, ruslaşmanın “sovet xalqı” qiyafəsində şüurlara yeridilməsinə Azərbaycanlıların intellektual, milli ziyalı kəsimi müqavimətsiz deyildi. Belə ziyalılara öncüllük edənlər Azərbaycan türkcəsində əsərlər yazan yazıçılar, şairlər idilər. Yaxşı iş yeri tapmaq, rəsmi qurumlarda çalışmaq, karyera qurmaq üçün ruscanın məcburi olduğu bir vaxtda Azərbaycan yazıçılarıruslaşmaya hətta məişət səviyyəsində belə müqavimətli idilər, övladlarını məhz milli məktəblərdə oxutdurur, onların milli ruhda tərbiyəsinə çalışırdılar. Bu tərbiyənin içində ailələrdə Türkiyəyə sevgi təlqinləri də yer alırdı.
Yaxşı xatırlayıram, Qasım Qasımzadə həmişə deyirdi ki, sovetlər Azərbaycanda bizimkiləri öz içində əridib nə zamansa bitirsələr də, bitməyəcəyik, çünki Türkiyə var. Yəni ümid yeri olan Türkiyə.
Qasım Qasımzadənin Türkiyə sevgisinin dərin kökləri vardı. Bu barədə bir qədər sonra. Qayıdıram Müşərrəf xanımın Bakıdakı o məşhurkonsertinə.
Konsert indiki Heydər Əliyev, ozamankı Lenin sarayında keçirilirdi. Qasım müəllim çox çətinliklə bilet tapıb bizi ailəlikcə konsertə aparmışdı.
Müşərrəf xanım hər gözəl şarkı ifasından sonra gül dəstələrinə qərq edilirdi. Olduqca duyğulu idi, onun bu tövrü Türkiyə sevdalısı seyrçilərə də aşkar sirayət etmişdi. Şarkılar bitincə səhnəyə qalxıb gül dəstələrini ona verənlər əsasən gənclərdən ibarətdi.
Konsertə gülsüz gəlmişdik. Sözün açığı, gül almağa fürsət də tapmamışdıq. Belə konsertlərə biletlərin bir qismini musiqi başlayana qədər hökumətrəsmilərinin əqrəbası üçün saxlayırdılar. Görünür, ya onlardan hələ soraq yoxidi, ya da elə Qasım müəllimin özünə xatir telefonla sarayın müdirinə etdiyi xahiş cavabsız qalmamışdı,müdir “gəlin, sizin üçün yerlər olacaq” demişdi və biz tələm- tələsik, çətinliklə özümüzü oraya çatdıra bilmişdik.
Müşərrəf xanımı gül dəstələrinə qonaq etməkdən ötrü səhnəyə qalxanlar arasında valideynlərinin tapşırığını canfəşanlıqla yerinə yetirən və bunu özlərinə əyləncə bilən azyaşlı uşaqlar da az deyildi.
Müşərrəf xanımı sevdirən həm də əlində mikrofon ara-sıra seyrçilərlə həvəslə ünsiyyətə girməsi, gözəl natiqliyi, bəlli bir intellekt sərgiləməsi, səhnədə sərbəst davranışları, ümumiyyətlə, sovetlərin səhnə xadimləri üçün müəyyənləşdirdiyi qəliblərdən fərqli ampluada olması idi. Bir sözlə sənətçi xanım konsertauditoriyası ilə məhrəm bir əlaqə yaratmağa tam nail olmuşdu.
Konsertin bir məqamında oxuduğu şarkıdan sonra sevənlərini yenə səhnədəcə qarşılayıb bağrına basır. Bir uşaq yaxınlaşır ona. Gül dəstəsini uzadır. Diqqətcil, həssas xanım duyur bu uşağın ona nə isə deyəcəyi var. Dərhal mikrofonu uzadır uşağın dillənən dodaqlarına sarı. Uşaq:
– Türkiyəhəmsizindir,həmbizim,– deyir.
Və sarayı alqış sədaları bürüyür. Müşərrəf xanım şövqə gəlir, onun üçün də təbii olaraq gözəl bir fürsət yaranıb ki, könlündəkiləri daha aşkar büruzə versin:
– Nasılsöylədin,yavrum,tekrarsöylesene?!
Uşaq təkrarlayır:
– Türkiyəhəmsizindir,həmbizim!
Yenə alqışlar...
Özüdəuşağınardınca:
– Türkiyəhəmsizindir,həmbizim,–deyir.
Seyrçi alqışlarınınbudəfəki ünvanıtəkcəxanım sənətçideyil.Görünür,bunu hiss etdiyindəndir ki, səhnədə azərbaycanlı uşaqla zaldakılar üçün ucadan səslənən ekspromt bir dialoq qurur:
– Oğlanmısın,kızmısın,yavrum?
– Qızam.
– Saçlarınaneyapmışsın,nedenhiçsaçlarınyok?
– Saçımı qırxıblar.
– Kaç yaşındasın?
– ...
– Hm...Neçeyaşınvardiyesoruyorum.
– Dördyaşım var.
– Allah korusun seni nazardan. Seni şuraya gönderen annene, babana teşekkür ederim, sağ olsunlar. Hadi, bir kez dahi söylermisin? Nasıl dedin? Türkiye...
– Türkiyəhəmsizindir,həmbizim!
Alqışlar qopur. Müşərrəf xanım qızcığazın üzündən-gözündən öpüb bağrına basır.
Çox keçmir, sarayın iki qadın əməkdaşı səhnəyə hər iki tərəfdən bitişik pillələrın qarşısını Ərəbzəngi (“Şah İsmayıl dastanı”nda kişi geyimində qadın pəhləvan obrazı) kimi kəsdirir və heç kimə daha imkan vermirlər xanım sənətçi ilə ünsiyyətə girsin.
Gül dəstələrini aşağıdan yuxarıya uzatmalı olurlar, müğənni də aşağı əyilərək minnətdarlıqla gülləri götürür. Amma ona bu möhnəti yaşadan KQB – Dövlət Tərlükəsizlik Komitəsi qarşısında borclu qalmır. Mikrofonla ucadan alt mənası hamıya aydın ifadələrini səsləndirir:
– Tüm alkışlarınızdan, güzel çiçeklerinizden, sevgilerinizden dolayı ben sizin önünüzdə eyiliyorum, onların yok. Bu nasıl bir gün, ellerimiz ellerinize ulaşmıyor.
Vəbusözlərinardıncadahüznlünəğmələr...
Nəğmələr hüznlü idisə də, seyrçilər konserti üzlərində təbəssümlə tərk edirdilər. Mən də Qasım Qasımzadənin təbəssümlə parlayan gözlərinə baxıb gülə- gülə demişdim: "Hə, necədir səninçün, sovetlərin on illərlə apardığı təbliğatı bir konsert alt-üst elədi".
Bu, indilərdə baş versəydi, şəksiz, sıradan bir əhvalat təsiri bağışlayardı,amma o zamanlar siyasi basqı altında olan azərbaycanlıların adi bir mədəniyyət tədbirində könlündən keçən mətləbin mikrofonla Lenin sarayında səsləndirilməsi, həqiqətən, hadisə idi. Elə bir hadisə ki, üstündən 40 ildən artıq müddət keçsə belə, xatırlayanlarını hələ də riqqətə gətirir. Yetmiş yaşını haqlamış bir şairimiz, Hafiz Rüstəm danışdığım bu xatirəni yad edərək deyir: “Bu təəssürat məni çox kövrəltdi yox, gizlətmirəm, ağlatdı. O səhnə indi də xatirimdən silinmir. Sanki son dərəcə əziz, doğma, bizdən olan bir mələk (bizlərdə məlaikə çağırılan) səhnəyə göydən enmişdi – bizim şirin, azacıq fərqli ləhcəmizdə oxuyurdu, süzürdü. Təkcə bütün salon yox, bütün ölkə onun şaqraq səsini acgözlüklə dinləyir, o ilahi səsə biçilmiş plastik üz-göz, əl-qol-ayaq hərəkətlərini dayanmadan alqışlayırdılar! O zaman Müşərrəf Akayın səhnəyə çıxan körpə uşaqla süni ögeylik buzunu sındıran, iki dövlət və bir milləti birləşdirən dialoqu indi də ictimai-siyasi həyatımızdan qırmızı xətt kimi keçir: “Türkiyə həm sizindir, həm bizim!”
80-ci illərin əvvəlləri olardı. Bir dəfə Qasım müəllim çalışdığı MilliElmlər Akademiyası binasında yerləşən Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutuna gedəcəkdi. Avtomobilimə əyləşdi. Bizimlə eyni binada yaşayan Xalq yazıçısı Hüseyn Abbaszadənin də gedəcəyi yer vardı, bizə qoşuldu. Avtomobil elə yerindən təzəcə tərpənmişdi ki, Hüseyn bəy birdən:
– Qasım, sənə xoş bir xəbər deyim, Türkiyədə, deyəsən, neft yataqları tapılıb. Hüseyn bəy yaxşı mütaliəçi idi, hansısa qəzetə istinadən bunu deyirdi. Qasım bəy də qayıdasan:
– Aysənixoşxəbərolasan...
HüseynbəyavtomobildənenəndənsonraQasımQasımzadəyəzarafatyana:
– Sən də lap ağını çıxartdın, pantürkizmin də dərəcəsi var, daha bu qədər olmaz, heç Bakı neftinin sənə dəxli yoxdur, o ki qala Türkiyədə hələ yeri- yatağı bəlli olmayan neftin! – dedim.
İkimizdəgüldük.Dedi:
– Zarafat bir yana, millətimizin gələcəyindən ötrü bizə Türkiyənin qüdrətli olması çox vacibdir...”
Qasım Qasımzadəyə bu sözləri dedirdən bir səbəb də vardı: Türkiyənin qüdrətli olmadığı bir zamanına şahidlik etmişdi.
1968-ci ildə Azərbaycan yazıçılarından ibarət böyük bir dəstənin tərkibində xanımı Tamara Ələkbərqızı ilə Türkiyədə səfərdə olmuşdu. Sovetlərin dövründə, xaricə çıxışların olduqca məhdud olduğu bir dönəmdə Azərbaycandan bir qrup ziyalıya imkan yaratmışdılar ki, qardaş ölkəni turist qismində birgə ziyarət etsin.TürkiyəsevdalısıQasımQasımzadəhəminsəfərdənboltəəssüratvəsilsilə şeirlərlə qayıtdı.
Türkiyədən dönəndə “On günün təəssüratları” yazısını qələmə aldı və “Azərbaycan gəncləri” qəzetinin on sayında ardıcıl olaraq dərc etdirdi. Türkiyə həqiqətlərini azərbaycanlılara öz ətraflı qeydlərilə müjdələyən Qasım Qasımzadənin bu yazısını, demək olar, oxumayan qalmadı, oxucular səhərlər növbəyə dayanıb qəzet köşklərindən çox ucuz qiymətə, 2 qəpiyə satılan “Azərbaycan gəncləri”ni alırdılar.
Qasım Qasımzadənin Türkiyə silsiləsindəki şeirlərindən biri “İki bayraq” adlanır.BuşeirQasımbəyinozamanindikikimiqüdrətliolmayanTürkiyəsarıdan narahatlığını, baxın, necə ifadə edir:
Birbayraqvartəkulduzlu,
Şölə saçır hilal ona.
DalğalanırDardaneldə
Saçaqları yana-yana.
Qanadlanırdövreləyib
Zaman-zaman,dünən,bugün–
Gah yaxın, gah uzaq düşür
AmalındanAtaTürkün.
Birbayraqdaçoxulduzlu…
Boğazlarda sönür, yanır.
Tək ulduza şölə salıb
Şərəfini onun danır.
Türk övladı, tədbirini,
Əncamınıindidənçək.
Çoxyubansan,oçoxulduz
Tək ulduzu söndürəcək…
İndi çoxulduzlu bayrağı olan supergüc qarşısında qüdrətli Türkiyənin əyilməzliyi, həqiqətən, qürurvericidir.
Qasım Qasımzadənin 1968-ci ildə yazdığı Türkiyə xatiratı əhatəli bir yazıdır. Görünür, gələcək yazısını planlaşdırırmış deyə, xeyli qeydlər götürürmüş. Etnoqrafik təsvirlərdən tutmuş, gəzdiyi yerlərə, muzeylərə dair hər şeyindəqiqliklə, görüşdüyü şəxslərlə söhbətlərinin təfərrüatlarına qədər təqdimatı Türkiyəyə gediş-gəlişin məhdud olduğu, yazıçılar üçün isə, ümumiyyətlə, əlçatmaz bir zamanında qardaş ölkəni sovet Azərbaycanının oxucularına əməlli-başlı tanıtdırır. Xatirat belə başlıqlarla təqdim edilir: “İstanbulda nə var, nə yox”; “Bu dağlar ulu dağlar”; “Möcüzələrdən üçü”; “Tamaşalı, bulaqlı yollar”; “Haldun Tanerin teatrı”; “O, Türkiyəni necə görmək istəyirdi”; “Qəzetlərə də baxırdıq...”; “Doğma mahnılar”; “Bələdçimiz Erdənbəy”; “Ölümsüz ot”.
Bu sonuncu hissə yazdıqlarının bir növ ümumiləşdirilməsi səciyyəsindədir. Necə olub "qlavlit"dən – sovet senzurasından keçib deyə, təəccüblənirəm. Türk ədibi Yaşar Kamal Azərbaycan yazıçıları ilə səfərləri sonunda mehmanxanada vidalaşıbmış, amma buna baxmayaraq, təyyarə meydanına da gəlibmiş. “Onu buraya gətirən dostluq duyğusu deyildimi?” – yazır Qasım Qasımzadə. Əlbəttə, o zamanın “qlavlit”indən keçsin deyə, sadəcə “dostluq duyğusu” deyir. Sonra yazır: “Görkəmli ədib həyatı, təbiəti bilməyin zərurətindən söhbət salıb dedi ki, o, “Ölümsüz ot” adlı əsərində nağıllardan eşitdiyi bu əfsanəvi bitkidən söhbət açıbmış. Kəndli oxucularından biri ona irad tutubmuş ki, bu bitki əfsanəvi deyil, həqiqətən, mövcuddur. Yazıçı həmin bitkini görməkdən ötrü oxucunun dəvəti ilə kəndə gedibmiş. Ölümsüz ot kiçik tağlar atan, kökü isə torpağın altında xırman-xırman yayılan bitkidir. Onun üzdəki tağını, yaxud torpaqdakı kökünün tellərini nə qədər kəsib töksən də, bircə buğumundan belə boy atıb böyüyür, yenidən üzə çıxa bilir. Ölümsüz ot barədə bu həqiqət nədənsə məni çox düşündürdü. Təbiət və insan həyatında bir-birini xatırladan cəhətlər az deyildir. İnsanlar arasındakı, xalqlar arasındakı doğmalığı, ünsiyyəti, mehribanlıq tellərini qırıb tökmək, məhv etmək mümkün deyildir. Çünki bu tellər çox-çox dərinliklərə rişələr atıb yayılmışdır. Ölümsüz otun kökləri kimi!”
TürkiyəsəfərindənilhamlananQ.Qasımzadəninyazdığısilsiləşeirlərdəbelə misralar var:
Bosfor sahilinə düşdü güzarım,
Nağılmı, röyamı, bilə bilmədim.
Çoxaldı sevincim, artdı məlalım,
Ağlayabilmədim,güləbilmədim.
Sevincinin səbəbidəmir pərdələr arxasından Türkiyə iləvüsalıdırsa,məlalı bu vüsalın qısa müddətldə başa çatacağı ilə bağlıdır...
İndi təsəvvür edirəm, Qasım Qasımzadə bu günlərə kimi yaşayıb məşhur “Şuşa bəyənnaməsi”ndə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin imzası ilə yanaşı, qüdrətli Türkiyənin Cumhur Başqanı Ərdoğanın imzasını görə bilsəydi, hansı coşqulu bir əhvalda olardı.
Şuşanın, Laçının işğalını ağır bir dərd kimi yaşayan şair 1992-ci ildə yazırdı: “Əgər biz inansaq ki, Şuşa biryolluq əlimizdən çıxıb, Xocalı həqarəti, Laçın bədnamlığı ilə barışası olacağıq, elə bilirəm, Azərbaycan qeyrətli hər birvətəndaşın fikrini ifadə edib deyərdim ki, onda daha yaşamağın mənası qalmamışdır. Bir adı Qala, bir adı da Pənahabad olan Şuşa təkcə bugünümüz yox, tariximizdir, sərkərdələr, sənətkarlar yetirən əcdadımızın yadigarıdır, Pənah xanı, İbrahim xanı, Vaqifi, Nəvvabı, Natəvanı, Adıgözəl bəyi, Mehmandarovu, Xosrov bəyi, Üzeyir bəyi, Seyidi,Xanı, Bülbülü yetirən diyardır. Şuşabizim qartal qıyyalı, bülbül cəh-cəhliyuvadır.BunagörədəindiŞuşasızgünlərimdəmənözümüyuvasız quş sayıram...
Ərşəqalxıbnaləmmənim,
Alınıbdır Qalam mənim.
Əsirdüşübciyərparam,
Şuşammənim,balammənim.
Şəhid bağrı dəlik-dəlik,
Şüşə qəlbim cilik-cilik.
Şənlikedir,şonquyubdur
ŞahevimdəŞöklüMəlik.
KəsilibdirXaçınyolu,
Dağılıbdı Laçın yolu,
MəmmədƏmindurubgəlir,
İgidlərim, açın yolu.
Millətimin atasıdı,
Ruhuzəfərbutasıdı.
Birharayvar,on səkkizin
Bu gün əksi-sədasıdı:
“UrusgəlirAbdallara,
Etibar yoxdu bunlara;
Soruşun,türklərhardadı,
Topları çəkin yallara”.
Misriqılınchanı,hanı?–
Sel-sel ola gavur qanı!..
Hayandadır bugünümün
Soltan bəyi, Pənah xanı?
Hayandadır,hayandadır
BamsıBeyrək,XanBayandır?
Türk oğlu, çox qandırıbsan
Ermənini, yenə qandır.
BuraNəbi oylağıdır,
Laçın,tərlanyığnağıdır.
Bir həmləsi, bir uçuşu
Quzğun cəmini dağıdır.
Qarlı qışın da yazı var,
Toy-düyünün də yası var.
Basmaqistərqurduköpək,
Arxası – ağ ayısı var.
OnadaBozqurddeyərlər,
Şəstini çətin əyələr;
Min il nəslini öyüblər,
Minilnəsliniöyərlər”.
Bu yazı Ədəbiyyat qəzetində dərc ediləndən az sonra Qasım Qasımzadənin ağır xəstəliyə düçar olduğu aşkarlanır. O, məhz Türkiyədə sağalacağına inanır. Azərbaycan Prezidenti Əbülfəz Elçibəyin tapşırığı ilə onu qardaş ölkəyə göndərirlər. İstanbulun Haseki xəstəxanasında müalicə almağa başlayır. Orada keçirdiyi anların bir qismini yazdığı gündəlikdə qeydə alır:
“14aprel,1993
Ötən gecə narahat yatmışam. Dolaşıq-qarışıq yuxular da əl çəkmir. Turqut Özal Bakıdadır. Görək ermənilərə qarşı qəti tədbirdə onun fəaliyyəti nədən ibarətolacaq. Əbülfəz Elçibəyi tez-tez göstərirlər (tv kanallarında – N.Q.).Allah ona bu ağır sınaqdan çıxmaqda kömək eləsin! Vallahi, billahi, ən səmimi ürək sözümdür ki, bu halımda mənə silah versinlər, ən şiddətli döyüş xəttinə gedim, qanım torpağımaqarışsın. Bilmirəm butəmənnamınecəçatdırım ki,məni qınamasınlar… Gərək də qınamazlar. Çünki ömrüm boyu milli mənafedən başqa mənafeyim olmayıb.
14-15aprel 1993
İndicə (s.12:30) Bayram (xalq yazıçısı Bayram Bayramov – N.Q.) zəng vurdu. Dedi ki, Turqut Özal Ali Məclisdə çox yaxşı çıxış elədi. Dedi ki, ermənilər çıxmasalar (işğal etdikləri torpaqlarımızdan – N.Q), zorla çıxardacağıq.
17aprel1993
Televiziya xəbər verdi ki, Turqut Özal ağır vəziyyətdə xəstəxanaya götürüldü. Hər beş dəqiqədən bir vəziyyətinin ciddiliyi barədə mə’lumat verilirdi. Nəhayət, saat 14-da “Turqut Özal öldü” deyə ekranda yazıldı. Mənə çox təsir etdi. Dünən Bakıdansəsigələn,bizimüdafiəyəqalxacağındandanışangüvəncimiziitirdik.Çox sarsılmışam...”
Beləliklə,özxəstəliyiniTürkiyənindərdiiləbirgəyaşamalıolur...
Əlbəttə, indi ruhu şaddır Qasım bəyin. Həm Qarabağ sarıdan, həm Türkiyə sarıdan. Düşünürəm, elə Turqut Özalın da ruhu şaddır...
Qasım Qasımzadənin gündəliklərində Türkiyə sevgisinin çox uzaq illərdə yarandığına dairmaraqlı məlumatlarlarla rastlaşıram. Söhbətonun əzəldənsevdalısı olduğumillidəyərlərəbağlılığınınibtidaibirəlamətindəngedir:Türkiyətürkcəsinə sevgisindən.
Onun haqqında çoxlarının bilmədiyi bu məqam 1988-1992-ci illərə aid qeyd dəftərçəsində belə ifadə olunur: “Mən Universitetdə (1944-cü ildə) Şərqşünaslığın türk şöbəsinə girmişdim. Türk dili müəllimimiz Cabar Cabarov idi. Çox intellektli bir ziyalı idi. Türkcə yazdığım “Türk əsgər marşı”nı (gərək ki, 1945-ci, ya da 1946-cı il olardı) ona etibar edib verdim ki, oxusun. Səhəri güngəlib dedi, sən odla oynayırsan, yavrum, böylə işlərlə məşğul olmaq yaramaz. Demə, Cabar müəllim DTK (Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi – N.Q.)-nın polkovniki imiş. Hərbi tərcüməçi sifəti ilə. Yəni taleyim tükdən asılı imiş o dəhşətli dövrdə. Görünür, mənə yazığı gəlib, ya da özü elə, sadəcə, humanistmiş. Onu da deyim ki, Cabar həm də radioda türk verilişləri üzrə diktor işləyirdi. Nəbi də (şair Nəbi Xəzri – N.Q.) o zaman Azərbaycan dili üzrə diktor idi. Bu barədə mənim həmkarım kimi Nəbiyə də deyib ki, ona de, belə işləri buraxsın. Həmin şeiri,təəssüf ki, tapa bilmirəm (gizlətmiş, ya da cırmışam, yadıma gəlmir, hələ də axtarıram, bəlkə, tapıldı). O zaman türkcə başqa bir şeir də qələmə almışdım. O şeirin qaralamasını “Vətən uğrunda” jurnalının 1943-cü il tarixli 1-2 saylı cildinin içəri səhifəsinə yazmışdım. İndi təsadüfən rastıma çıxdı. Üzünü köçürdüm. İlk varıantı latın hürufatındadır”.
O uzaq 1945-ci ildə gənc şairin ilk qələm təcrübələrindən biri kimi jurnal qabığının iç tərəfinə Türkiyə türkcəsində yazdığı və çox sonralar gəncliyinə aid türklük xatirəsi kimi qeyd dəftərçəsinə köçürdüyü o “başqa bir şeir” Azərbaycan türkcəsinə çevrilmədən oradaca qalır. İndi bu xatirə yazısında həmin şeirin, məncə, yeri görünür:
YOLUNUBEKLİYORUM
Sebanınməskəniolmuşgülüstan,
Bir sorak vermiyorvefalı dostan.
Hala ufuklarda kızarmamış tan.
Bülbülün sesine uyanıp hemen,
Güzelim,yolunubekliyorumben.
Güneşgökyüzünüateşeyaktı,
Çimen sinesine bin lale taktı,
Zulmet örpeyini göke buraktı,
Sen bizim illeregelmedin neden?
Güzelim,yolunubekliyorumben.
Dakikamayoldu,saatlarımyıl,
Geçir mayıs günü hey pırıl-pırıl,
Barırahmediptebirmarhametkıl,
Nafile kendini sakın, tutma gen,
Güzelim, yolunu bekliyorum
Senbanagitdedin,benqamlibaktım,
İçten bir ah çektim, alemi yaktım,
Eski sevdaların hepsin buraktım,
Gel,seninaşkındagönlümolsunşen,
Güzelim, yolunu bekliyorum ben.
Dalıram hüsnünle bahar eyyamı,
Mahtapın seyrine mayıs akşamı.
Benzer cemalına göklerin şamı,
Güneş hifet çeker güzelliyinden,
Güzelim,yolunubekliyorumben.
“Birbusesun”dedim,“olamaz”dedin,
Dedim: “kurbanınım”, danış az dedin,
Bin şaka gösterdim “oyunbaz” dedin,
Sallayıp elini kayb oldun hemen,
Güzelim, yolunu bekliyorum ben.
Ormanafaşolsunsirrimizniçin?
Bentenhaselvolum,sentekgüverçin.
Uçup-uçup bir an dinlenmek için
Köksümde boy atan dala kon herden,
Güzelim, yolunu bekliyorum ben.
Yeri gəlmişkən, qeyd dəftərçələrində yazılmayan, ancaq özünün vaxtilə mətbuata verdiyi bir müsahibəsində toxunduğu epizodu da xatırladardım. 22 yaşlı tələbə Qasıma onun əsl-nəslini yaxşı tanıyan yaşlı yazıçılarımızdan biri o zaman deyibmiş:
– Şairsən, özün də bəy nəslindən, təkcə elə türk şöbəsində oxumağın yetər ki, hökumət sənə pantürkist damğası vurub təqib etsin, yaxşısı budur, türk şöbəsindən keç filologiya şöbəsinə.
Qasım bu tövsiyəyə qulaq asır, universitet rəhbərliyinə ərizə ilə müraciət edərək təhsilini filologiya şöbəsində davam etdirir.
Universitetin türk bölməsindən yadigar qalan bir maraqlı ədəbiyyat faktına da onun arxivindəki dərftərlərdən birində rast gəldim. Türkiyə yazıçılarının əsərlərindən, qəzetlərdən parçaları bu dəftərlərə köçürürmüş. “Qaragöz” qəzetində dərc edilmiş bir xəbər diqqətimi çəkdi. 2-ci dünya müharibəsi illərində Qara dənizdə batmış bir alman yük gəmisi haqqındadır:
“Karadenizdebiralmanşilebibatırıldı
BirkaçgünevellimanımızdankalkarakKaradenizeaçılan2.700tonilatoluk “Tiyoles” şilebi Kilyosun’un 8 mil açığında bir torpil yarası alarak hemen batmıştır.Şilebinmürettabatıkarasularımızharicindekendisinerefakatetmeğe başlıyan alman himaye gemileri tarafından kurtarılmıştır”.
(“Karagöz”)
Dəftərə köçürdüyü bu qəzet xəbəri diqqətimi niyə çəkdi? Məlum etdim ki, ozamankı Türkiyə mətbuatında gedən həmin məlumat 23 yaşlı gənc Qasımın “Sular pərisi” adlandırdığı ilk poemasının yazılmasına təkan veribmiş. Yazısını 1945-ci ildəmartın3-dəbitirmişdi.İndiyədəkçapolunmamışəsərdir. Şair özü də poemasını çapa vermək üçün cilalamamış, qaralama vəziyyətində saxlamışdır deyə, düşünürəm o zaman dərc etdirmək fikrində də olmamışdır. Əslində, poema sovet senzurasının tələblərinə cavab vermədiyindən əsəri heç çap etməzdilər də.
Müharibə dövrünə aid lirik sətirlərdə ifadə olunan süjet bundan ibarətdir ki, dənizdə fəlakətə uğramış bir gəminin yaşlı matrosu onu xilas etmiş düşmənlərinin gəmisindədir. Əvvəl-əvvəl milli mənsubiyyətləri aydın olmayan matros yığınında gedən söhbətdən məlum olur ki, əsirlikdə olsa da, nicat tapan yaşlı matrossovetlərin rəqibi tərəfdən olan birisidir, yəni almandır. Poemada “alman”, “faşist” kimiozamankıişləksözləryoxdur.Heç“sovet”,“bizimkilər”,“düşmən”kimi
sovet dövrünün müharibə ədəbiyyatına xas sözlər də işlənmir poemada. Yalnız bir yerdə təyin etmək olur ki, matroslar sovetlərə aiddir. Alman kimliyində anlaşılan əsir, matrosların diqqət kəsildiyi bir yerdə qağayıların nədən dəstə-dəstə cəmləşdiyini onlara izah edir. Deyir, qağayılar (poemada “martılar”) dənizortasında harasa cəm olaraq qonurlarsa, deməli, orada fəlakət qurbanları qərq olmuşlar və qurbanlıqları özlərinə yem etmək üçün sulara baş vururlar. Sonra həmin əsir belə fəlakətlərdən biri haqqında söhbət açır.
Bu söhbəti Q.Qasımzadənin təsvirində öncə belə izləmək olur ki, göydə üç təyyarə ilə bir təyyarə arasında ağır döyüş gedir. Tək təyyarənin üzərində ulduz nişanı var. Oxucu bu nişandantəyyarənin sovetlərə məxsus olduğunu kəsdirəbilir. Döyüşdə iki təyyarəni pulemyot atəşi ilə sıradan çıxaran pilotun ulduz nişanlı təyyarəsi də zədələnir.Qəhrəman pilot təyyarəsini salamat qalan düşmən təyyarəsinə çırpır, katapult edərkən isə həlak olaraq sulara gömülür.
Saçıdağıldıküləkdə,
Ah,okidilbərmələkmiş,
İnandırram gözəllikdə,
Cəsurluqda o qız təkmiş.
...Birmənanısaldıyada
O uçuşun nihayəti.
Sığışamaz liraya da
Omənanınşeriyyəti.
Göy dalğalar yakadılar
Onun siyah saçlarını.
Cəm oldu orda martılar
Bulmaqçünyemşikarını.
Bu misralardan bilinirki,katapultedənqəhrəman“siyahsaçlarını”dalğaların “yakadığı” qız imiş. Söhbətin sonrasında “siyah saçlı” təyyarəçi qızın azərbaycanlıolduğuaydınlaşır.
Yaşlıəsirmatrosgördüklərinidanışandansonraonuxilasetmişləriçindəbir gəncin hönkürdüyünü görür. Gənc cibindən çıxardığı şəkli ovcunda tutur, şəklə baxaraq ağlayır: həlak olan pilot qız onun sevgilisi imiş. Əsir matros onu ovundurmağa çalışır: qədim Misirdə məhsul bol olsun deyə, ən gözəl qızları Nil çayınaatırmışlar;“odlarölkəsi”ndəisəƏhriməninqəzəbindəntəbiifəlakətlərbaş verərkən xalq nicat tapsın deyə, yurdun ən gözəl qızı ilahi qüdsiyyətin gücünə sığınaraq özünü pərvanətək oda atırmış.
Poema bu misralarla bitir:
Xeylikeçmişogünlərdən...Dənizyenəodənizdir,
Çəmən üzlü səmalar da qaraltısız, ləkəsizdir.
Deyirlərki,obakirqızzülmətbağrısöküləndə,
Tutqun dəniz səmasına qızıl şəfəq töküləndə
Su içindən pəri kimi asimana qanad açır,
Sonsuz göylər aləminə cəmalından şölə saçır.
Deyirlər ki, o güldükcə nur tökülür yanağından,
Pərvazedirqumrukimiqəhqəhələrdodağından.
Fəzalarda büsat qurur bir ruhani xülya kimi,
Yenə cumur dalğalara gözdən itən röya kimi.
DiqqətçəkənbaşqabirməqamAzərbaycantürkcəsindəyazdığıpoemasında Türkiyə türkcəsinin təsiri ilə“martı”, “siyah” və s. kəlmələrin işlədilməsidir.
Yuxarıda qeyd etdiyim dəftərdə gənc Qasımın Türkiyənin ünlü yazar, ədəbiyyatçı, qəzetçi, siyasətçi və diplomatı Ruşen Eşref Ünaydından gətirdiyi bir sitat da yer alır:
“RuşenEşref,“Damla-damla”isimlikitaptanbirparça:
Ressam gider, resmi kalır; şair ölür, şiiri kalır; mimar yıkılmış, yapısı ayakta; bestekar susmuş, bestesi kulakta!..
Bucihanhepyaratılmışlarıncihanımıki,yaratanlarbirerhiçgeçip gidiyor?!.”
…Qasım Qasımzadənin gəncliyindən ömrünün sonunadək yaşatdığı Türkiyə sevgisi, heç şübhəsiz, Azərbaycanın milli istiqlal idealları ilə sıx bağlı idi. Ancaq bunun başqa bir səbəbi də varmış.
Bir dəfə ondan ali təhsil üçün niyə məhz türk şöbəsini seçdiyini soruşmuşdum. Demişdi, atası Xansuvar bəyin Türkiyə, Anadolu türkləri haqqında hərzamandiləgətirdiyixoşsözlər,görünür,yeniyetməikənonunşüuraltısında özü də duymadan Türkiyəyə xüsusi rəğbət yaradıbmış. Onda ağlıma gəlməmişdi dərinə gedib babam Xansuvar bəydə bu sevginin nədən qaynaqlandığını Qasım müəllimdən soruşum. Amma sonradan ipucunu nənəm Arəstə xanımdan eşitdiyim sözlərdən aldım.
Deməli, Arəstə xanımın xeyli yaşlandığı 80-ci illər idi, şəkərdən əziyyət çəkirdi,üstəlik, görmə qabiliyyəti xeyli zəifləmişdi. Qasım müəllim onu gözününmüalicəsiüçünMoskvayaaparmış,oradaaldığımüalicəgörməsindəciddi irəliləyişə səbəb olmamışdı.
Yeri gəlmişkən, Arəstə xanım 1918-ci ildə Azərbaycan Cümhuriyyyəti qurulanda milli hökumətin təyinatı ilə Zəngəzurda qəza rəisinin müvavini işləmiş, əhali içində xeyli nüfuz qazanmış, sonradan sovet hökumətinin təqiblərinə məruz qalmış məşhur Şahsuvar bəy Kələntərovun (Hüseynbəyov) qızı idi. Biz nəvələrinə atasından qürurla söhbət açardı. Onun ara-sıra səsləndirdiyi şeir parçalarının içində bir bəndi, yeridir, burada da diqqətə çatdırım. Cümhuriyyət dövründən qalma xalq yaradıcılığı nümunələrindəndir:
QoşungəldiAbdallara,
Topları çəkin yallara.
Etibaryoxdubunlara,
Gedingörüntürklərnecoldu.
Q.Qasımzadə bu bəndi belə yozurdu: “qoşun” işğalçı qırmızı ordudur, bölgələrdə sovet hakimiyyətini qurmağa gəlib; Cümhuriyyətin hələ təslim olmamış fəalları camaatı silahlı müqavimətə çağırır; gələnlərin yerli fəhlə-kəndlilərəazadlıq, bərabərlik gətirmək şüarları saxtadır, onlara etibar etmək olmaz; əsl azadlığı, milli müstəqilliyi qazanmaqda bizə türk qoşunları yardım edib, indi yenə də onların gəlişinə ehtiyac var.
Qəribədir, tarix bir qədər başqa məzmunda həm də təkrarlanır, deyəsən. Şeir bəndində “Abdallar” indiki Laçın dəhlizi ərazisidir, rusların “sülhməramlı qoşunları” yenə oradadır. Amma nə yaxşı, durum fərqlidir. Bu yaxınlarda o ətrafda Türkiyə-Azərbaycan xüsusi təyinatlılarının keçirdiyi birgə hərbi təlim yaxın gələcəyin daha fərqli olacağına ümid verir.
Arəstəxanımındilindəndüşməyənbaşqabirbənddəvardı:
Qatar gəlib dayandı,
Körpəbalamoyandı.
Gedin deyintürklərə,
Gəncəqana boyandı.
Qatar Cümhuriyyətimizi devirən 11-ci qırmızı ordunun qatarıdır. Sonuncu misra 1920-ci il may ayının son günlərində işğala qarşı həyata keçirilmiş və xeyli insan tələfatı ilə nəticələnmiş Gəncə üsyanına işarədir…
Arəstə xanım Moskvada müalicəsindən narazı qalmışdı deyə, oğlu Qasıma deyir, axı onu müalicə üçün niyə də Türkiyəyə aparmasın, oranın həkimləri daha yaxşı olar. Türkiyəyə gediş-gəlişlərin çətin vaxtları idi. Bilmədim Qasım müəllim bu çətinliyimi ona anlatmaq istəyirdi, ya nə isə başqa şey deyəcəkdi, demək istədiyi sözünü kəsən qohumlarımızdan biri Arəstə xanıma ərkyana, zarafatla:
– Ay arvad, qoy oturmuşuq, gedərsən, orada ölüb-eləyərsən, yad yerdir,qalarıq məəttəl ki, səni harada, necə dəfn edək, nə işin var axı o uzaqlarda, – dedi.
– Nə olar axı, ora da bizim dədə-baba yurdumuz, orda ölsəm, nə yaxşı, orda da dəfn edərsiniz.
Sonralar öyrəndim ki, Arəstə xanım ulu babalarının türkiyəli olduğunu nəzərdə tuturmuş. 18-ci əsrdə Türkiyənin Amasiya bölgəsindən köç edib Azərbaycanın indiki Qubadlı ərazisində yurd salıblarmış. Burada Xocaisaqlı kəndinin əsasını da onlar – İshaq Xocanın Qarabağ xanlığı qoşunlarında yüksək hərbi postlar tutmuş törəmələri qoyublarmış.
Şəksiz ki, Qasım Qasımzadənin Türkiyə sevgisinin belə bir bioloji səbəbi də vardı...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.12.2023)
Mədəniyyət könüllüləri - onlar mədəniyyətə könül veriblər
Nihad Alimoğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Mədəniyyət sferasında kürəklərinə “mədəniyyət könüllüləri” sözləri yazılmış gənc oğlanlar və qızlar günümüzün vacib personalarına çevriliblər, belə ki, 2023-cü ilin aprelindən üzübəri bir mötəbər kütləvi nədəniyyət tədbiri onlarsız ötüşmür. Onlar mehriban, qayğıkeşdirlər, ən əsası, mədəniyyəti sevirlər, missiyalarına ürəklə yanaşırlar.
Dəvət alıb iştirak etdiyimiz növbəti tədbur Nizami Kino Mərkəzində düzənlənmişdi və "Mədəniyyət Könüllüləri" İctimai Birliyinin 2023-cü ilin yekunlarına həsr olunmuş toplantısı idi.
Tədbirdə Mədəniyyət Nazirliyinin nümayəndələri, Milli Məclisin deputatları, qeyri-hökumət təşkilatlarının rəhbərləri, incəsənət nümayəndələri və ictimai xadimlər iştirak edirdilər.
Biz əvvəlcə mədəniyyət könüllülərinin il ərzində fəaliyyətini əks etdirən fotosərgi ilə tanış olduq.
Tədbirin açılışında torpaqlarımızın azadlığı uğrunda canından keçən şəhidlərin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edildi. Müdafiə Nazirliyinin Əlahiddə Nümunəvi Orkestrinin ifasında Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirildi.
Daha sonra təşkilatın fəaliyyətlərini əks etdirən videoçarxlar təqdim olundu.
FƏRİD CƏFƏROV
Tədbirdə çıxış edən mədəniyyət nazirinin müavini, vaxtı ilə Gənclər Fonduna rəhbərlik edən və gənclərə gözəl bələd olan Fərid Cəfərov bildirdi ki, könüllülük insanları vahid niyyət ətrafında birləşdirən, vətəndaş, cəmiyyət və dövlətin birgə fəaliyyətinin ən uğurlu formatıdır. Könüllülük həm də vətənpərvərlik məktəbi, öz xalqına, dövlətinə, milli mənəvi dəyərlərə bağlılıq və xidmət örnəyidir. Bu fəaliyyətin təşviqi məqsədilə dövlətimiz tərəfindən zəruri addımlar atılıb, normativ hüquqi baza təkmilləşdirilib, dövlət dəstəyi mexanizmləri formalaşdırılıb. Könüllülük bir çox fəaliyyət sahələrinə nüfuz edərək ümummilli hərəkata çevrilib, ölkəmizin hər bir bölgəsinə, ictimai həyatın müxtəlif sahələrinə yayılaraq, cəmiyyətimizin bütün təbəqələrini əhatə edib, gənclərimizin həyat tərzinə çevrilib. Könüllülər öz kreativliyi, təşəbbüskarlığı, innovativ düşüncə tərzi və müasir dünyagörüşləri ilə qoşulduqları fəaliyyətə yeni nəfəs verir, irimiqyaslı beynəlxalq tədbirlərin həyata keçirilməsində əvəzsiz rol oynayırlar. 2023-cü ilin aprel ayında yaranan “Mədəniyyət Könüllüləri” İctimai Birliyi yarandığı gündən ölkəmizin mötəbər mədəni tədbirlərində fəallıq nümayiş etdirir. Mədəniyyət könüllüləri 2023-cü il ərzində həyata keçirilən layihələrdə çox yaxından iştirak edib və onların fəaliyyəti olduqca təqdirəlayiqdir.
ÜLVİYYƏ BƏBİRLİ
Daha sonra “Mədəniyyət Könüllüləri” İctimai Birliyinin sədri, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Ülviyyə Bəbirli çlxış etdi, bildirdi ki, mədəniyyət könüllüləri 2023-cü il ərzində həyata keçirilən layihələrdə - Teatr, Kino, Azərbaycan Dili və Ədəbiyyatı, Musiqi, Mədəniyyət və Yaradıcı Sənayelər, Mədəni İrs forumlarında, “Şuşa – Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı–2023” ilinin rəsmi açılış mərasimində, Uşaq İncəsənət, Muğam Aləmi: 6-cı Beynəlxalq Musiqi və “Korkut Ata” Türk Dünyası Film festivallarında, 9-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisində, Özbəkistan və Qazaxıstanın mədəniyyət, Vaqif Poeziya günlərində, həmçinin Füzuli və Laçın şəhəri günlərində iştirak ediblər. Hazırda çox sayda gənci ətrafında birləşdirən mədəniyyət könüllüləri ölkəmizin mədəni həyatında baş verən bütün tədbirlərə qoşulurlar və mədəniyyətə könül vermək üçün həqiqətən böyük səy göstərirlər. İctimai Birliyin təşkilatçılığı ilə cari ildə müxtəlif tədbir və layihələr – “Sən də Oxu!” adlı flaşmob, 1 İyun - Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi Günü münasibətilə konsert proqramı, “Zəfərin rəngi” adlı rəsm müsabiqəsi, istedadlı gənclərin tanıdılması və fəaliyyətinin stimullaşdırılması məqsədilə “Aparıcı kastinqi” və müxtəlif ali təhsil müəssisələrində gənclərlə görüşlər təşkil olunub.
Toplantıda Milli Məclisin deputatı, Mədəniyyət Nazirliyi yanında İctimai Şuranın sədri, akademik Nizami Cəfərov, Xalq rəssamı, akademik Ömər Eldarov, Xalq artistləri Nurəddin Mehdixanlı, Faiq Sücəddinov və Azərbaycan Dövlət Film Fondunun direktoru, Əməkdar incəsənət xadimi Cəmil Quliyev mədəniyyət könüllülərini təbrik edərək onlara uğurlar arzuladılar.
Yekunda 2023-cü il ərzində həyata keçirilən tədbirlərdə xüsusi fəallığı ilə seçilən 10 gənc “İlin mədəniyyət könüllüsü” mükafatı ilə təltif olundu.
“Mədəniyyət Könüllüləri” İctimai Birliyinin fəxri üzvləri - solistlər Türkay Cəfərlinski, İlkin Dövlətov, Orxan Hüseynli və Ərəstun Quliyev tərəfindən unudulmaz bəstəkarımız Elza İbrahimovanın “Ey Vətən” mahnısının səsləndirilməsi ilə tədbirə yekun vuruldu.
Bəli, bu gün minlərlə könüllü ölkəmizin müxtəlif sahələrində çalışır, dövlətə xeyir gətirir. Bu, gənclərimizin istedadını, biliklərini aşkara çıxarmaqla yanaşı, kadr hazırlığı üçün də çox önəmlidir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.12.2023)
