Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ta qədimdən filosoflar, yazıçılar, dövlət xadimləri uğur barədə, məqsəd və hədəfə çatma yolları barədə fikirlər söyləmiş, rəy bildirmişlər. Bu söylənilənlərdən ən qiymətliləri aforizim halını almış, tarixin sınağından çıxaraq bu günə qədər gəlib çıxmışdır.

Bu aformzmləri elə bircə dəfə oxumaq insana bəs edir ki, fikir təlatümlərindən qopub müəyyən qərarları qəbul etsin, özünə lazımi keyfiyyətlər aşılasın, uğura, məqsədə doğru gedən düz yolu tapıb inamla, qətiyyətlə irəliləməyə nail olsun. Bu cür kəlamlardan bəziləri, düşünürəm ki, uğura doğru yolunuza işıq tuta bilər. Odur ki, uğur barədə aforizmlərdən ən seçmələrini verməyi məqsədyönlü hesab edirəm.

Bu gün daha 10 aforizm:

Yüksəyə qalxmaq istəyirsənsə, lap aşağıdan başlamalısan.

Y.Simonis

İnsan həyatına müdriklik deyil, uğurlar yön verir.

Siseron

Kiçik uğurlarınızla qürrələnməyin.

Sokrat

Layiq olmadan qazanılan uğurlar narahatlıq doğurur.

H.Spenser

Dünyanın böyük adamları öz istəklərinə böyük zəhmət və əziyyət sayəsində çatmışlar.

C.Teylor

Rahat yaşamaq və uğur qazanmaq üçün səy göstərmək lazımdır.

A.Tomas

İnsan uğur qazana bilməsə də, əgər o, uğur üçün əlindən gələni edibsə, heç vaxt onu qınamaq fikrinə düşməyin.

C.Vaşinqton

Kürək çəkməyi bacarana qayıqda həmişə yer tapılar.

Afrika xalqları atalar sözü

Uğur qazanmaq üçün bir az da laqeyd olmaq lazımdır.

Alman atalar sözü

Səndən hərəkət, məndən bərəkət.

Azərbaycan atalar sözü

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 (01.11.2023)

Bildiyiniz kimi, Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu ilə “Ulduz" jurnalı “Ədəbiyyat və İncəsənət" portalının media dəstəyi, Şirvan Xeyriyyə Cəmiyyətinin isə təşkilati dəstəyi ilə görkəmli qələm ustası, Xalq yazıçısı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri Anarın 85 illik yubileyinə həsr edilmiş, yaşı 35-dək gənc yazarlar arasında hekayə müsabiqəsi keçirir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, ölkədə gənc nasirlərin nəsr nümunələrinin daha da püxtələşməsinə xidmət edən, mövzu seçimi sərbəst olan müsabiqəyə iki yüzdən artıq hekayə ünvanlanıb, Münsiflər tərəfindən 8 finalçı müəyyənləşib. Ötən gündən etibarən, portalımızda 8 finalçının hekayələri dərc edilməkdədir.

Qeyd edək ki, müsabiqənin qalibi və mükafatçılar noyabr ayının ikinci yarısında elan ediləcək.

Bu gün Şəhriyar Bəhmənov öncə özünü, sonra isə hekayəsini təqdim edəcək.

    Mən Bəhmənov Şəhriyar Təyyar oğlu 27 fevral 1995-ci ildə Lerik rayonu Rvarud kəndində doğulmuşam. 2001-ci ildə Bakı şəhəri Binə qəsəbəsi S.Abbasov adına 117 saylı tam orta məktəbin birinci sinfinə getmişəm. 2012-ci  S.Haciyev adına Rvarud kənd tam orta məktəbini bitirmişəm.

   2012-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin filologiya fakültəsinə(Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimliyi ixtisası) qəbul olmuşam. 2016-cı ildə universiteti bitirmişəm və ADPU-nun magistraturasına (Azərbaycan dili və ədəbiyyatın tədrisi metodikası və  metodologiyası ixtisası) qəbul olmuşam.

Hazırda müəllim kimi çalışıram. Bədii və publistik əsərlərim dövri-mətbuatda mütəmadi çap olunur.

TƏLƏBƏ BILETI

Zzzzzzzzzzzzzzzzzzz…. Zəngli saatın xoşagəlməz səsi darısqal otağı bürüdü. Bununla da üçüncü kərə zəng çalan saatı köhnə taxta çarpayıda körpə kimi şirin-şirin yatan gənc oğlan hər dəfəsində susdurur, “hələ vaxt var, sonra” deyib yenə yuxulayırdı. Bu dəfə də eyni hal təkrarlandı. Amma birdən ildırım vurmuş kimi dik atılıb: “Yox, bu dəfə durmalıyam. Bu gün də geciksəm, Sədyarovun üzünü gələn il də görəcəyəm. ” - dedi. Əsnəyə-əsnəyə ayağa qalxan oğlan tez saata baxdı. 08:00. Düz 30 dəqiqə. Nə az, nə çox. Vaxt yox idi, tələsmək lazım idi. Gecə şərhçinin dediyi kimi indi hər dəqiqə qızıla bərabər idi. Hərəsi otağın bir küncündə olan paltarlarını cəld geyinib, pencəyini götürüb sürətlə qapıya tərəf yönəldi. Qapını açanda qeyri-ixtiyari və istehzalı şəkildə dedi: Nə gözəl mənzərə.

Görünür, gecədən şıdırğı yağış yağıbmış. Yaz yağışı. Kimin üçünsə romantika, kimin üçünsə fəlakət. Kəndin çala-çuxur yolu da nəticədə Çin səddi kimi keçilməz olmuşdu. İnkişaf hələ buralara gəlib çatmadığı üçün sakinlər yarızarafat-yarıciddi qəsəbəni “Allahın da yadından çıxan yer” adlandırırdılar. Nədənsə, məktəbdə coğrafiya dərsi yadına düşdü.

“Uşaqlar, palçıq vulkanlarının sayına görə dünyada birinci ölkə hansıdır? “Azərbaycaaaaan, müəlliiiiim”.

 Düzü, nədənsə o vaxtlar, uşaq ağlı ilə buna inanmırdı. İndi isə müəllimin atasına rəhmət oxuya-oxuya, “vulkanları” ayaqlaya-ayaqlaya düz 15 dəqiqə vaxt itirmişdi.

   Gecikəcəyinə inamı artırdı. Lıqqa palçığı tapdalaya-tapdalaya özünə acıqlanıb: Gecəyarısına kimi futbola baxanda belə olar da. 22 nəfər bığıburma kişi uşaq kimi bir topun arxasıyca o tərəfə, bu tərəfə qaçır. Nə məcbur idi axı o qədər vaxt oyaq qalmaq?! Onlar pulunu qazanır, sənə nə hay düşüb, ay yazıq?! Çox vacib idi sənin futbola baxmağın?! Bir tərəfdən də özünə haqq qazandırmağa çalışıraq: Əşşi, dünya dağılmayıb ki. Axı bu final idi. Messinin son finalı. Axı idmanın şahı- futbolun dahi Messiyə dünya kuboku borcu vardı. Bu oyuna necə baxmaya bilərdim? Bir halda ki, bütün dünyanın gözü bura zillənmişdi. Camaat ərinməyib burdan ora gedir, stadiondan baxıre. Allah kasıbçılığın üzünü qara eləsin. Mən televizordan baxıb gec yatmışam deyə indi özümü öldürümmü?! Lap yaxşı eləmişəm.

   Kamil 20 yaşında bığyeri təzə tərləyən, bəstəboy, qarayanız oğlan idi. 5 yaşından qaçqın düşən Kamil universitetin üçüncü kursunda, memarlıq və inşaat fakültəsində oxuyurdu. Ucqar dağ kəndindən şəhərə oxumağa gəlmişdi. Kənddə gördüyü uca dağlar kimi əzəmətli binalar inşa etmək üçün alışıb-yanırdı.  Atası evin böyük uşağı olan Kamilin üstündə əsir, təlim-tərbiyəsi ilə ciddi maraqlanırdı. Kamil də məsuliyyətini dərk edib səylə çalışdı, atasının əməyini itirmədi. Oğlu ali məktəbə qəbul olanda ata sevincində quş kimi uçmaq istəyirdi. Kamil dərrakəli uşaq olmaqdan əlavə həm də məlahətli səs sahibiydi. Oxuğu muğamlar ilə dinləyənləri tamam başqa dünyaya aparardı. El şənliklərində, məktəbdəki tədbirlərdə Kamilsiz öz parlaq istedadı ilə həmişə öndə idi.

    Palçıqlı ayaqqabıları ilə dayanacağa çatan oğlanın bəxti yenə gətirmədi. Avtobus ağzına kimi dolu idi. Sürücü təzəcə çəkilmiş asfaltın üzərindəki gölməçənin suyunu dayanacaqdakı sərnişinlərə sıçradıb sürətlə ötüb keçdi. Qapıdan sallanan sərnişinlər öz halınamı ya onlara həsrətlə baxıb paltarları islananlaramı dişlərini qıcayıb hırıldayırdılar.

   Taksi ilə getmək istədi. Əlini cibinə salanda qəpiklər cingildəməyə başladı. Təzəcə aldığı təqaüdü də qurtarmaq üzrə idi. Avtobusdan başqa çarə yox idi. Ümidini üzməyib: Əşi, Allah kərimdir. Allah eləsin ki, Sədyarov gəlməsin, geciksin, xəstələnsin, işi çıxsın, tıxacda qalsın, maşını qəzaya düşsün. Nə isə baş versin ki, bu mədəniyyətdən və rəhmdən uzaq adam mənə qayıb yaza bilməsin.

  Nəhayət ikinci avtobus da gəlib çıxdı. Bunun birincidən bircə fərqi o idi ki, dolu olsa da, qapıdan sallanan yox idi. Bir təhər içəri sivişən Kamil özünü məngənədə hiss elədi. Ayaq üstə olanlar bir-biri ilə burun-buruna qalmışdı. Bu döyüşdən qabaq üzləşdirilən qaydasız döyüşçüləri xatırladırdı. Elə bil bu qədər adamı pərçimləmişdilər. Tamahkar sürücü 5-10 metr sürüb yenə saxlayır, sanki bu basabasdan həzz alırdı. Vəhşi kapitalizmin bir qarın çörəyə möhtac, müti qulları  isə elə bil yatmışdı. Qara kütlədən bir nəfər də ağzını açıb bir kəlmə  demir və ya deyə bilmirdi. Elə bil ayaqları tapdalanan, nehrə kimi çalxalanan, əzilən, sıxılan bunlar deyildi. Əyləşənlər isə tiryəkli adamlar kimi hərəsi öz aləmində idi. Kimisi mürgüləyir, kimisi uca səslə əcaib musiqiyə qulaq asır, kimisi başını pəncərəyə söykəyib xəyallara dalırdı. Arabir sürücün “bir az mehriban olun” “arxaya keçin arxa boşdu” sözləri eşidilirdi. Sürücünün bu sözləri onsuzda dilxor olan cavan oğlanı bir az da hiddətləndirirdi. Kamil düşündü ki, ya bunlar buna öyrəşib, ya da bu qədər adamın arasında tələsən təkcə mənəm. Avtobusdakı vəziyyətin betərini metroda yaşayan Kamil vaqondan çıxanda qantərin içində idi.

 Uzun sözün qısası, Kamil universitetə saat 9-da gəlib çata bildi. Düz 30 dəqiqə gecikmişdi. Pillələri iki-iki, üç-üç qalxan gənc özünü üçüncü mərtəbəyə çatdırdı. Koridorda sakitlik idi. Sinif qapısına yaxınlaşdı. Əgər sinif hay-küy olardısa, bu içəridə müəllimin olmamasına işarə idi. Amma sinifdə də sükut hökm sürürdü. Deməli, müəllimin olduğu aşkar idi. Yenə nikbinliyi tutdu. Son ümid... Son ümidi o idi ki, içəridə əvəzləyici müəllim olsun ki, bəlkə davamiyyətə fikir verməsin. Bu ümidlə qapını döyüb içəri keçdi. Bu vaxt Sədyarovun amiranə səsi eşidildi:

- Zapisıvayte!

Qorxduğu başına gəlmişdi. İçəridə fakültənin ən “hörmətli” müəllimi,kafedra müdiri akademik Sədyarov saralmış kağızlardan höccələyə-höccələyə fəlsəfə mühazirəsi oxuyurdu: (Keçmişdə yüksək çinli məmur olmuş bu şəxsin hansı yolla elmin şahı olduğu müəmma idi. Ömrünün yarısından çoxunu rəhbər vəzifələrdə keçirmiş bu zat qalaq-qalaq kitablar yazmış, işlədiyi bütün yerlərə özü ilə “hörmət” gətirmişdi.)

    - Siisse-ron demişdir. Ka-sib işləyir i var-li issstisssmar edir.

   Kamil dərsi bölüb salam verdi. Acizanə şəkildə başını aşağı əyib cavabını bildiyi sualı verdi:

    - Müəllim, gəlmək olar?

     Sədyarov gözündəki eynəyi aşağı salıb, oğlana baxdı. “Hörmət” olmadığı üçün salamı da almayıb, aşağıdan yuxarı onu süzdü. Tələbələrin diqqəti bu iki nəfərə cəmlənmişdi. Bir tərəfdə - saçları dağınıq, paltarları əzik-üzük, üzü tüklü, ayaqqabıları palçıqlı, tər iyi verən Kamil, digər tərəfdə - ətli üzü körpə dərisi kimi yumşaq və təmiz, qapqara və təptəzə kostyum geyinmiş, saçı səliqə ilə daranmış, ayaqqabıları par-par parlayan, bahalı ətri yarım metrdən insanı valeh edən  Sədyarov. Həyatın iki üzü. Yoxsulluq və zənginlik. Kamil bu görkəmi ilə yaşından böyük görsənirdisə, Sədyarovda əksinə idi.  80 yaşlı bu “növcavan” ən az 15-20 yaş cavan və gümrah görsənirdi. Hamı təəccüb içində idi: Sədyarov bu uşağın necə cürət edib onun dərsini bölməyini həzm edə bilmirdi. Tələbələr maddım-maddım baxıb Kamilin cəsarətinə həm heyran olur, həm də ona acıyırdılar. Bir dəfə dərsi bölən dekanı Sədyarovun itiqovan kimi qovub rusca ağzınagələni deməsi hələ də danışılırdı. Kamil isə təəccüb edib düşünürdü ki, bu yaşda belə cavan qalmaqmı olar? Bunun kimi yaşamağa nə var ki. Bir əli yağda, bir əli balda, problemsiz insan tipi.

   Müəllimin səsi Kamilə sinifdə olduğunu xatırlatdı. O, yaşına xas olmayan cəldliklə əlini qaldırıb rus dilində “von otsuda!” dedi.  

 Suyu süzülə-süzülə pillələri enən Kamil əsəbdən partlayırdı. Ürəyində müəllimi söyüb lənətləyirdi: “Məni qovana bax bir! Başdan-ayağa çirkaba bulaşmış haramzadə! Lənətə gəlmiş qoca. Tay-tuşları mərmərdən baxır. Nənəm yaşdadıre. Bir ayağı burda, bir ayağı gorda. Yapışıp ikiəlli dünyanın yaxasından kaftar. Mənə qayıb yazır. O biri dünyada özünə qayıb yazırlar xəbəri yox.

   Kamil heç cür bu vəziyyətlə barışa bilmirdi. Hələ də qəbul edə bilmirdi ki, onsuz da  sevmədiyi bu fənni gələn il də Sədyarovdan dinləyəcək. Bu məsələdə haqsız olsa da, ağlına bir fikir gəldi. Amma bu xam xəyal idi. Mümkünsüz işdir. “Dekandan, rektordan kömək istəmək.” Axı, Kamil qabaqcıl tələbə idi. Universitetdəki tədbirlərin bədii hissəsi onsuz keçməzdi. Sonra öz sadəlövhlüyünə daha da gülərək, “lap haqlı da olsam, kimdir onu qoyub məni müdafiə edən.” Bir halda ki dekan, prorektor, hətta rektor özü ikiəlli Sədyarovla görüşür.

Kamil sakitləşmək üçün yaxınlıqdakı parka üz tutdu. Onsuz da içində qovrulan oğlanı günəşin qızmar şüarları da bir yandan boğurdu. Kölgəlik axtarıb əyləşmək istəyirdi ki, yad biri onu səslədi:

- Kamil,  Kamil.

Arxaya çevriləndə tanış olmayan qarabuğdayı bir qızın ona tərəf qaçdığını gördü. Qız tənbəh edirmiş kimi:

- Bayaqdan çağırıram, elə hey gedirsiz. Bir dayanın da. Bu, sizdən düşüb.

- Eşitmədim.

O, əlindəki tələbə biletini uzatdı. Bilet Kamilinki idi. Onu harada və necə saldığını bilmədi. Bileti cibinə qoyub başının hərəkəti ilə qıza təşəkkür edib əyləşdi. Qız soyuq təşəkkürdən razı qalmayaraq üzünü turşutdu. Kamil onun könlünü almaq üçün soruşdu:

- Harda gördüz biletimi?

O, əli ilə arxadakı binanı göstərdi. Sonra Kamili çoxdan tanıyırmış kimi əlavə etdi:

- Adam da bir biletdən ötrü bu qədər bikef olarmı?

- Sağ olun.

- İndiki, tapılıb niyə sevinmirsiz?

- Əlbəttə, sevinirəm.

- Görən də deyər nə böyük fəlakət baş verib.

İlk dəfə gördüyü bu qızın belə səmimi danığı xoşuna gəlmədi:

- Siz nə bilirsiz ki, mən buna görə bikefəm?

O, suala sualla cavab verdi:

- Elə isə nə olub?

Bunu deyib əyləşməsi bir oldu. Kamil söhbəti dəyişmək üçün dedi:

- Adımı hardan bilirsiz?

O, bir qədər karıxıb cavab verdi:

- Aaaa biletdə yazılmışdı. Siz bu universitetdə oxuyursuz?

- Bəli

- Mən də.

Kamil qızın hələ də nə üçün getmədiyini başa düşmürdü. Onsuz da dərdi özünə bəs idi. Üstə gəl havanın hərarəti. Qız isə dayanmadan suallarını yağdırırdı:

- Hansı fakültədə oxuyursuz? Neçənci kursdasız?

Suallar nəfəs kəsirdi. Kamil pencəyin cibindəki kitabı çıxarıb özünə sərinlik etmək istədi. Səbri tükənən oğlan özünü saxlaya bilməyib kobudcasına:

- Xanım qız, bunları bilmək...

Qız oğlanın sözünü kəsdi:

- Ay aman, nə vaxtdır bu kitabı axtarıram. Sizindir ya kitabxanadan götürmüsüz?

- Özümün.

- Deyirəm axı kitabxanada yoxdur. Baxmaq olar?

- Bəli.

O, kitabı maraqla vərəqləyib gülümsəyir, sevincini gizlətmirdi. Təbəssüm qonmuş dodaqları, gülümsəyən gözləri bu qarabuğdayı qızın üzünü işıqlandırırdı. Yaranmış sükutu özü pozaraq dedi:

- Siz də mənə bir yaxşılıq edə bilərsiz?

- Nə yaxşılıq?

- Kitabı mənə bir həftəlik verin də.

- Axı…

- Nə olar? Oxuyub qaytararam.

- Yaxşı.

- Elə mən də sizin universitetdə oxuyuram.

- Lap yaxşı.

Kitabı sevincək çantasına qoyub, gün işığında bərq vuran qol saatına baxdı:

- Vaxtdır, daha mən gedim. Dərsim başlayır. Kitaba görə çox sağ olun. Oxuyub bitirən kimi sizə qaytararam. Sağ olun!

- Yaxşı yol!

Qoşa çinarların altında tək qalan Kamil parka göz gəzdirdi. Necə deyərlər ətrafda gül gülü, çiçək çiçəyi çağırırdı. Güllərin bihuşedici ətri fonunda quşların cəh-cəhi, fontan səsi xoş bir melodiya və əhval yaradırdı. Kamil isə kəsir məsələsini necə həll edəcəyini düşünürdü. Evdə necə izah edəcək? Nə deyəcək? Bu da başqa bir dərd idi. Atası onun üzünə baxarmı? Deməzmi, biz səni min cür əzab-əziyyətlə oxudaq, hər ay boğazımızdan kəsib sənə xərclik, pay-puş göndərək sən də gedib heç nədən kəsilib gələsən üstümüzə? Vay o gündən ki, Sədyarov məni inistutdan qovdursun.

  Uzun çək-çevirdən sonra belə qərara gəldi ki, bu məsələni evdə deyib, heç kimin qanını qaraltmasın. "Gələn il bir şey fikirləşərəm. Sağlıq olsun. "

   Kamil kirayədə qaldığı evə qayıdırdı. Təzəcə evə girmişdi ki, qapı döyüldü. Gələn ev yiyəsi idi. Evi dağınıq görməyi yaxşı olmazdı. Başqa vaxt olsaydı, qapını açmağa cürət də etməzdi. Amma indi qanı qara olduğundan heç nə vecinə deyildi. Qapını açdı. Ev yiyəsi evi bu vəziyyətdə görsə də, əhvalını pozmadı. Əksinə zarafatla dedi:

- Hə, deməli getməyə hazırlaşırsan. Oxuyub əldən düşmüşdüz, indi bir az istirahət edin.

- İstirahət? Nə istirahət, xozeyin? Mən ölüm, xozeyin, başım ağrıyır, zarafat vaxtı deyil.

- Xəbərin yoxdu?

- Nədən????

- Məktəblərdə dərsləri dayandırdılar axı.

- Nə??? Onu kim dedi sənə?

- Səhərdən bütün kanallar, radio bar-bar bağırır. Heç yaxşı olmadı bu virus. Deyirlər, çox təhlükəlidi. Ehtiyatlı olmaq lazımdı.

  ***

Bu söhbətdən bir neçə ay keçdi, dərslər başladı. Bu dəfə hamı bir-birindən utanırmış kimi üzünü örtür, bir-birindən gen dolanırdı. Birinci mərtəbədə kiminsə şəkli önünə gül dəstələri qoyulmuşdu. Kamil şəklə ötəri nəzər salıb sinfinə getdi. Yoldaşları bir tələbə qızın bu yaxınlarda xəstəlikdən öldüyünü danışırdılar. Bu vaxt iki nəfər qız oğlanlara yaxınlaşdı. Yoldaşları Kamillə zarafatlaşaraq:

- Hə, sənətkar, qələminizi hazırlayın. 2 nəfər göyçək qız avtoqraf almaq üçün sizə sarı gəlirlər.

Qızlar salam verdi, sonra onlardan biri çantasından kitabı çıxarıb Kamilə uzatdı: -Əfsun vermişdi. Sizə çatasıdır.

  Bu qaraşın qıza verdiyi kitab idi. Doğrusu, Kamil kitabdan əlini çoxdan üzmüşdü. Axı kitabı bir həftəlik vermişdi. Tənəffüsdə kitabın vəziyyətinə baxmaq üçün vərəqləyirdi. Birdən kitabın orta səhifələrindəki kağız gözünə sataşdı. Kağızda yazılmışdı:

  “Çox istərdim ki, kitabı sizə özümə qaytarım. Amma…utanıram. Sizə yalan dedim. Əslində, sizi çoxdan tanıyıram. Siz rayonumuzun fəxri, istedadlı oğlansız. Həm səsinizin, həm özünüzün vurğunuyam… Bəlkə də siz məni zəhlətökən qız kimi xatırlayırsız. Amma mən sizi sevirəm...”

   Kamil cəld birinci mərtəbəyə endi. Şəklə diqqətlə baxanda gözlərinə inana bilmədi. Şəkildəki Əfsun idi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.11.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində yaşı 35-ədək olan şairlərin şeirlərinin dərcini davam etdiririk. Bu gün növbə Eminqueyindir.

***  

elə qısqanarsan, qan tutar gözü,

adam sevdiyini öldürər özü...

neçə milyon ildir öldürür bizi,

necə qısqanc imiş Yaradanımız?!

çörək arxasınca sürünha sürün,

ellə, Allah deyib, palaza bürün,

necə sevəsən e bu rəngsiz ömrü,

ev-iş, iş-ev keçir güzəranımız.

şükür, az da olsa, işimiz gedir!

bəzən taqətimiz, huşumuz gedir,

çax-çax baş ağrıdır, yaşımız gedir

ömür üyüdəndə dəyirmanımız.

qaldır bu badəni, içək dəmadəm,

içimdə hüzn var, içində matəm,

buğda oğrusuydu babamız Adəm,

çörək olmasınmı imtahanımız?!

*** 

bu təklik xərçəng kimidir,

tutulmaq ehtimalı var.

gəbərir içində adam

saçın yolan bir halı var.

tarla müqəvvası kimi

açanda qollarımızı,

nolar, bizi də qucaqla

Məryəmin İsası kimi.

hardasa bir çomağın var,

təkliyin gözünü çıxart,

başını əz, ilahi.

vallah, öz aramızdı da,

təklik sənə yaraşır,

özün tək gəz, ilahi!

***

ilk dəfə kəndirimi anamın bətnində kəsdilər,

atdılar bu quyu dünyaya məni,

mən ağladım,

onlar isə həmişəki kimi güldülər.

məni böldülər:

biraz atama,

biraz anama,

biraz da başqa kimsələrə oxşatdılar,

baxışıma atam vuruldu,

gülüşümə anam,

yerişimə başqa kimsələr.

böyüdükcə daha çox atasına,

anasına oxşayır adam,

hə,

yavaş-yavaş onların surəti çıxır cismimizə,

ruhumuza,

özlərini səndə qoyub gedirlər bu dünyadan,

onlar ölsələr də, biraz gülüşündə,

biraz baxışında diridirlər.

məsələn, atam...

***  

özümdən böyüyəm beş-on yaş,

sözümdən birazca kiçiyəm.

yaşayan beşindən biri mən,

can verən birindən üçüyəm.

kimsəsiz Hirayam, Sinayam,

dillərə gəlməyən duayam,

bir adam tapılmır sınaya

ki, hardan enmişəm, nəçiyəm?

Azan mən, namaz mən, pir də mən,

alətə dönmüşəm yerdə mən,

bölündüm üçə mən, dördə mən,

hələ də bilmirəm neçəyəm?!

şər düşmür mindiyi atından

sübh çağı – ya beş, ya altıda,

dağılmış bu evin altında

can verən uşağın içiyəm…

*** 

Sığal istər tellərin, qıvrılarsan yanıma,

Balaca, laaap balaca ağappaq pişiyimsən.

Başıma oyun açan, ərköyünüm, şıltağım,

Evinin ortancılı, mənim sonbeşiyimsən.

Yaralarım var idi, gəlib bir-bir sarıdın,

Sənsiz ömrüm qaraydı, indi qara-sarıdı,

Günəbaxan ömrümün üzü sənə sarıdı,

Batma bir ömür boyu, qıyma ki üşüyüm.

Sən…

Dodağına boya çək, sürmələn, bəzən mənə,

Ay gözünü süzdürən, dodağın büzən mənə,

Məni mən kimi sevən, sənə də dözən mənəm,

Böyüyəm, dayağımsan, körpəyəm, beşiyimsən.

“Xoşbəxtlik” əllərində barmaq sayı qədərdi,

Əllərindən öpməsəm, dodaqlarım hədərdi,

Bir də gördün, gözünü yumub-açdın, səhərdi,

Barmağında üzüyüm, evimsən-eşiyimsən.

***  

səhər yuxularımızdan çin çıxmır ölən adamlar...

yuxumuza elə-belə gəlmir ki gələn adamlar,

ey siz, yuxusunu suya danışıb bölən adamlar,

o sular axıb gedir,

qayıtmır.

yuxuya qoşa düşdüyün adamla qoşa düşmürsən,

kiməsə sirrini versən, yuxuda işə düşmürsən,

bir də görürsən, bir adam danışır, başa düşmürsən,

əlini sıxıb gedir,

qayıtmır.

yuxudan dirilər adam, adam yuxuda ölər də!

yuxusunu çin istəyir yuxu görən ölülər də,

hamı ölmür bu dünyada...

bilirsənmi,

ölmür,

hərdən çin çıxıb gedir,

qayıtmır....

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.11.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qiraət saatında Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı” sənədli romanının dərci davam edir. Roman erməni millətindən olan bəşəriyyət canilərinin utopik məhkəməsindən bəhs edir. Onu nəinki oxumaq, hətta ən maraqlı faktları yaymaq, təbliğ etmək lazımdır.

51-Cİ DƏRC

Sonra Baş Hakim dedi, gəlin internet axtarış resurslarında eksperiment üçün bir “Sumqayıt” sözü yazaq, görək nə çıxır. Qarşısındakı kompüterin göstəricilərini texniklər monitora yönləndirdilər. O, “Sumqayıt” yazdı, çıxan mətn avtomatik ermənicədən Axirət dilinə tərcümə edildi və hamı onu oxumağa başladı:

“1988-ci ildə baş vermiş Sumqayıt hadisələri 1915-ci ildə Osmanlı imperiyasında baş vermiş soyqırımın sanki davamıdır. Azərbaycanlılar ermənilərə qarşı olan qəddarlığı və nifrətinə görə türklərdən heç nə ilə fərqlənmirlər, əslində heç bir fərq ola da bilməz, çünki azərbaycanlılar türkdürlər. Sumqayıt - ermənilərin Azərbaycandan təhdid və terror yolu ilə birdəfəlik köçürülməsi planıdır.

Ermənilərin siyahılarının tutulması, müəssisələrdə soyuq silah (söhbət ilk növbədə, armatur çubuqlardan gedir) hazırlanması, talan günlərində şəhər rabitə qovşağı işçiləri tərəfindən telefonların kəsilməsi, bütövlükdə bir sıra məhəllə və mikrorayonlara elektrik enerjisinin verilməməsi, "istintaqa mane olmaqda davam edən uydurmalar" deyil, hadisələrdə üzdə olan faktlardır və onların nəzərə alınmaması istintaqı hakimiyyət tərəfindən nəzərdə tutulmuş dalana aparır.

Bunların izahını tarixdə, bəzi ideoloji və psixoloji həqiqətlərdə axtarmaq lazımdır. 1918-ci ildə Bakı şəhərində və 1920-ci ildə Şuşada törədilmiş erməni qırğını, yerli erməni əhalisinin Naxçıvan MSSR-dən müntəzəm surətdə sıxışdırılıb çıxarılması, milli zəmində tez-tez baş verən cinayətlər, bütün Azərbaycan Respublikası üzrə erməni əhalisinə qarşı daim və açıq-aşkar ayrı-seçkiliyin salınması, ermənilərin tarixi və memarlıq abidələrinin təhqir edilməsi, uşaqlıqdan ermənilərlə düşmənçiliyin təlqin edilməsi.”

Baş Hakim ikrahla söylədi:

-Ardını oxumayaq. Bir məsəl var, “Adımı sənə qoyum, səni də yana-yana qoyum”, bunlarınkı lap bu məsəldəkindəndir.

Sonra sözü ekspertlərə verdi. Ekspertlər Sumqayıt hadisələri barədə hazırladıqları arayışları təqdim etdilər:

“Arayış. 1988-ci il fevralın 27-dən 28-nə keçən gecə Azərbaycan SSR-in Sumqayıt şəhərində baş vermiş, nəticəsində 26-sı erməni, 6-sı isə azərbaycanlı olmaqla 32 nəfər həyatını itirmiş Sumqayıt hadisələrində 400-dən çox insan xəsarət alıb, 200-dən artıq mənzil talan edilib, 50-dən çox mədəni-məişət obyekti dağıdılıb, 40-dan çox avtomobil yandırılıb, şəhərə 7 milyon rubl və ya 10 milyon dollar məbləğində ziyan vurulub..

SSRİ Baş Prokurorluğu həmin cinayəti araşdırarkən 444 nəfər məhkəmə qarşısında cavab verməli olmuş, 400 nəfər isə 10-15 sutka təcridxanada saxlanılmışdı. Bir nəfər – Əhməd Əhmədov ölüm cəzasına məhkum olunmuşdu.

Həmin hadisələrin bəzi əsas məqamlarını xatırladaq. İğtişaşlardan bir neçə gün əvvəl 100-dən çox qara erməni ekstremisti Sumqayıta göndərilib. Onlar şəhərin “Dalğa” və “Sumqayıt” mehmanxanalarında gecələyiblər.

Şərti olaraq “Nalyotçik” adlandırılan qrupun üzvləri fevralın 27-də küçələrə çıxaraq əhali arasında ekstremist əhval-ruhiyyəli iş aparmağa başlayıblar. Sumqayıtın mərkəzi meydanında, bazar və univermaq ətrafında camaatı başına toplayan, əsasən qara meşin və dəri gödəkçələr geyinmiş bu naməlum şəxslər özlərini Ermənistandan qaçmış azərbaycanlılar kimi qələmə verir, ermənilərin onlara necə divan tutduqlarından dəhşətli faktlar danışırdılar.

Təhrikçilər insanları cürbəcür şüarlarla meydana topladılar. Mitinqlər başlandı və Sumqayıtda yaşayan ermənilərə divan tutmaq çağırışları eşidildi. Şəhər rəhbərliyi, ziyalılar əhalini şayiələrə uymamağa, təmkinli olmağa çağırsa da, artıq gec idi, ox yaydan çıxmışdı. Elə həmin andan qanunazidd hərəkətlər baş alıb getdi. Fevralın 27-29-da şəhərdə hadisələr idarəolunmaz şəkil aldı, yuxarıda qeyd etdiyimiz dağıdıcı nəticələrə gətirib çıxardı..

Ölüm hökmü almış azərbaycanlı Əhməd Əhmədovun hökmü ermənilərin təkidi ilə  tez-tələsik Moskvada yerinə yetirildi. Ziyalı ailədən olan azərbaycanlı Taleh Ismayılova da əsas təşkilatçı damğası vurularaq 15 il iş kəsildi. O, cəzasını “siyasi məhbus” kimi çəkmək üçün Tbilisiyə göndərildı, bir il sonra orada vəfat etdi”.

Birinci arayışdan sonra Qriqoryan danışmaq istədiyini bildirdi, amma nə düçündüsə, sonradan danışmadı, dedi, danışmaq hüququmu sonraya saxlayıram. Ardınca ikinci arayış səsləndi:

“Sumqayıt qırğınlarının fəal təşkilatçılarından olan bir neçə erməninin adı uzun müddət mətbuatdan, ictimaiyyətdən gizli saxlanıldı. Hüquq-mühafizə orqanlarının arxiv materiallarına istinad edərək onlardan bir neçəsinin adını nəzərinizə çatdırmaq istəyirik:

1. Levon Saturyan, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Təklükəsizlik Komitəsinin əməkdaşı. Milli zəmində ¬anti-azərbaycan təbliğatı ilə məşğul olur, millətçi qüvvələri lazım olan informasiyalarla təmin edirdi.

2. Eduard Mosesov, Yerevanda nəşr olunan “Kommunist” qəzetinin müxbiri. Sumqayıtda video və foto çəkilişləri ilə məşğul olurdu.

3. Q.Ağacanyan, Yerevanda nəşr olunan “Kommunist” qəzetinin müxbiri, Sumqayıtda video və foto çəkilişləri ilə məşğul olurdu.

4. Albert Qriqoryan, Divanın müttəhimi Eduard Qriqoryanın qardaşı, iğtişaşda iştirak edən gənclərə narkotik paylayırdı.

 O ki qaldı əsas təşkilatçıya, məhz azərbaycanlılar hadisələrin təşkilatçısı kimi ağır cəzalar alsalar belə, təkzibedilməz faktlar və şahid ifadələri əsas təşkilatçının əvvəllər dəfələrlə məhkum olunmuş erməni Eduard Qriqoryan olduğunu göstərir.

Planlı təxribatın icraçısı olan Qriqoryan “Paşa” ləqəbi ilə tanınırdı. “Krunk” cəmiyyətinin fəal üzvlərindən idi. Gözünü qan örtmüş ədabaz gizlində özünü millətinin qəhrəmanı sayırdı. Hadisələrdən öncə təlimat almaq üçün dəfələrlə Xankəndinə gedib-gəlibmiş. Beli bağlı olduğuna görə heç nədən çəkinmirdi. Qanlı aksiyalarda Qriqoryan şəxsi “nümunə” göstərərək bir neçə ermənini öldürdü, bir neçə erməni qızını zorladı. Cinayətkar qruplar onun dirijorluğu ilə hərəkət edirdi. Paşanın cəza qruplarını talan və qətllər üçün yönəltdiyi ünvanlar isə “Krunk”a üzvlük haqqı ödəməyən ermənilərin mənzilləri idi.

Məlum olub ki, Yerevandan gələn emissarlar da Sumqayıtda Paşanı təlimatlandırıb, ona pul və narkotik veriblər. Ertəsi gün isə Qriqoryan tapşırıq üzrə fəaliyyətə başlayaraq ətrafına xeyli səbatsız gənci toplayıb və bəzi əməliyyatlarda iştirak etsələr, onlara çoxlu pul verəcəyini bildirməklə talanlara, qətllərə təhrik edib.

SSRİ DTK-sının himayə etdiyi qruplar şəhərin müxtəlif yerlərində qətliamlar törədib. 26 erməninin qətlə yetirilməsini məhz bu dəstələr həyata keçirib. Şəhərə yeridilən ordu hissələri isə bunları kənardan izlədikdən sonra fevralın 29-da hadisələrə müdaxilə edib. Nəticədə 6 azərbaycanlı PDM-lərin altında qalaraq şəhid olub.

Martın 1-də - iş işdən keçəndən sonra Sumqayıtda komendant saatı tətbiq olunub”.

Ekspertlərin arayışları səslənəndən sonra Baş Hakimdən icazə alaraq yaşlı hakim söz aldı:

-Möhtərəm Divan üzvləri, möhtərəm proses izləyiciləri. Sual edə bilərsiniz, niyə məhz Sumqayıt hadisələrində baş rol üçün Qriqoryan seçilib? Cavab çox bəsitdir: Bu şəxs sumqayıtlı idi, zahirən qətiyyən erməni görkəminə malik birisi deyildi. Onu daha çox rusa, ləzgiyə oxşatmaq olardı. Buna görə də yaxın ətrafında olan qısa dairədən başqa hamı onu ləzgi kimi tanıyırdı. Məhz bu səbəbdən, həm də Azərbaycan dilində təmiz danışdığından, onun baş verən cinayətlərdəki aktivliyi heç kimdə şübhə doğurmayacaqdı. Üstəlik, əvvəllər dəfələrlə məhkum olunması onun uf da demədən cinayət törədə biləcəyini təmin edirdi.

Yaşlı hakim nəfəsini dərib davam etdi:

-Başqa bir sualınız isə Qriqoryanın Sumqayıt hadisələrini törədən dəstəyə rəhbərlik etməsi faktının necə üzə çıxması ola bilər. İstintaq prosesi zamanı onun dəstə üzvləri arasında xüsusi nüfuza malik olması müşahidə edildi. Bu nüfuz qorxu səviyyəsinə gəlib çıxmışdı. Belə ki, məhkəmə iclaslarında bəzən təqsirləndirilən şəxslər çarpaz suallara cavab verilərkən, həqiqəti söyləyəndə, Qriqoryan bir baxışı ilə onları dərhal susdurur və dediklərindən imtina etməyə məcbur edirdi. Ümumiyyətlə, təqsirləndirilən şəxslər ifadə verərkən, bir gözləri daim Qriqoryanda olur, mimikasını izləyirdilər və onun mimikasındakı, hərəkətlərindəki hər hansı dəyişiklik onların ifadələrini dəyişməsinə kifayət edirdi. Qriqoryanın özünə arxayınlığı o qədər artmışdı ki, təqsirləndirilən şəxsləri təkcə təklikdə, üzləşmələrdə deyil, məhkəmə prosesində də açıq-aşkar təhdid edirdi. Qalib Məmmədov ifadə verərkən Qriqoryan bir neçə dəfə heç kimdən çəkinmədən ona “Sən prosesdən sonra baş verəcəkləri düşünmürsən?” – deyərək, hədə-qorxu da gəlmişdi. Bu cür hədə-qorxular tez-tez bütün təqsirləndirilən şəxslərə qarşı olurdu.

Yaşlı hakimə minnətdarlıq bildirdikdən sonra “İndi isə 1989-cu ildəki hadisəylə və məhkəmə prosesi ilə bağlı şahid və iştirakçı ifadələri səsləndirilsin” deyə Baş Hakim prosesin növbəti mərhələsinə keçid etdi.

Qriqoryan yerindən qışqırdı ki, “Mən şahid ifadələrinin səsləndirilməsinə etiraz edirəm. Şahidlərin hamısını satın almısınız”.

Erməni vəkil isə vəsadət qaldırdı ki, prosesdə Qriqoryanın həyat yoldaşının ifadəsi dinlənilsin, Qriqoryanın alibi var, hadisə günü o, həyuat yoldaşı ilə bağda olub, iki sutka Sumqayıta getməyiblər, bağda yeyib-içib cavanlıq ediblər.

Təbii ki, Baş Hakim tərəfindən bu vəsadət təmin olunmadı.

Şahidlərdən vaxtın dar olması səbəbindən olduqca qısa danışmaları xahiş edildi:

Sumqayıt hadisələrilə bağlı dövlət ittihamını müdafiə edən ovaxtkı prokuror Aslan İsmayılov ilk olaraq çıxış etdi:

-Qriqoryan haqqında verilən xasiyyətnamədə göstərilir ki, o, 10 yaşından atasız böyüyüb, onun tərbiyəsi ilə anası məşğul olub, orta məktəbdə pis oxuyub. Ancaq bu, heç də onun ağıl göstəricisi ilə bağlı deyildi. Çünki məhkəmə dindirmələri zamanı verdiyim çarpaz suallarda təqsirləndirilən şəxslərin hamısı bəzən həqiqəti söyləyirdilər. Qriqoryanı isə bu cür suallarla dolaşdırmaq mümkün deyildi. Ona sualları verəndə, sanki, əvvəlcədən fikrimi oxuyur, 3-4 sual sonra nə soruşacağımı bilirdi. Və bütün çarpaz suallara əvvəl düşünür, analiz edir, sonra cavab verirdi. Məhkəmə boyunca bir dəfə də olsun onun verilən suala dərhal cavab verməsinin şahidi olmadım. Verilmiş suala cavab tapmadıqda, o ya təhqirə keçir, yaxud da gülə-gülə “Cavab verməmək mənim hüququmdur” - deyirdi. Ola bilsin, o, yüksək savad sahibi deyildi, ancaq onun ağlı o iş üzrə bütün təqsirləndirilən şəxslərin bir yerdə olan ağlından daha üstün idi. Sanki, o, xüsusi hazırlıq keçmişdi.

Ardınca Azərbaycan Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin Sumqayıt şöbəsinin ovaxtkı sədri polkovnik Vladimir Lebedev çıxış etdi:

– Sumqayıt hadisələrində Ermənistanın xüsusi xidmət orqanları və daşnak partiyasının millətçi üzvləri məharətlə işlədilər. Mikrorayonda kameralar quraşdırıldı, foto çəkilişlər aparıldı. Sonra sənədli film çəkib dünya ictimaiyyətinə çatdırdılar. Həmin film hadisələrdən sonra Fransada nümayiş etdirildi.

Hadisələrdən əvvəl Sumqayıtın ərzaq mağazalarına cədvələ uyğun olaraq həftədə bir dəfə araq gətirilirdi. Hadisələr ərəfəsində mağazaların birindən ticarət birliyinə zəng vurulmuşdu ki, təcili olaraq araq gətirilsin. Əvvəl buna etiraz etmişdilər. Yenidən israrla spirtli içki tələb olunmuşdu. Guya, mağazada araq qurtarıb. Biz bununla maraqlandıq və məlum oldu ki, zəng vuran da, mağaza müdiri də erməni imişlər. Onlar baza müdirinə külli miqdarda rüşvət verib, istəklərinə nail olmuşdular. Həmin günlər ermənilər Sumqayıtın bütün aptek müdirlərinə hədə-qorxu gələrək demidrol dərmanlarını əldə etmişdilər. Spirtli içki demidrolla birlikdə gənclərə paylanılmışdı. Səhiyyə işçiləri daha dəqiq deyə bilərlər, demidrolu spirtli içki ilə qarışdıranda təsiri adi narkotikdən də güclü olur, kişilərdə cinsi hormonları artırır.

 (Davamı var)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.11.2023)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əlamətdar hadisələri təqdim edirik:

1 noyabr. Beynəlxalq Veqan Günü

Olduqca maraqlı bir təqvim günüdür. Veqanlar - ən ciddi vegetarianlardır, onlar öz rasionlarından təkcə ət, quş  və balıq ətini çıxarmırlar, həm də canlı mənşəli bütün ərzaqlardan – yumurtadan, süddən, baldan və s.-dən belə imtina edirlər. Onlar dəridən, xəzdən, ipək və yundan olan paltarlar belə geymirlər. Vegetarianlıq qədim Hindistanda yarandığından bu gün dünya vegetarianlarının 70 faizindən çoxu hindusdur, həmçinin veqanların da böyük əksəriyyəti hindusdur. 87 ildir ki mövcud olan veqanlıq hərəkatına ayrıca təqvim günü həsr etmək, bilin ki,  insanlığı canlı təbiəti bunca çalıb-çapmamağa çağırışdır.

1 noyabr. Qranadada Beynəlxalq caz festivalının açılışı

10 gün davam edəcək bu festival kifayət qədər mötəbər sayılır, adətən 27 gün davam edən festivalın formatına pandemiya təbii ki, dəyişiklik edibdir. Burada daha çox etnik musiqi və caz-fyujn səsləndirilir. Müxtəlif illərdə Mayn Devis, Oskar Piterson, Xerbi Henkok, Dayana Kroll kimi ulduzlar festivalda iştirak ediblər. Teatrto İzabel la Katolika səhnəsində düzənlənən festivala maraq o qədər böyükdür ki, bir ay öncədən bütün biletlər satılmış olur, ona tək yerlilər deyil, əcnəbilər də gəlib baxırlar.

Deyirəm, görəsən bizim möhtəşəm cazmenlərimiz var, tək elə birini deyim, İsfar Sarabski, o, Qranadaya getsə öz virtuoz ifası ilə necə də alqışlar qazanardı, bəlkə hətta Qran-priyə də layiq görülərdi...

1 noyabr. Samxeyndən Ksinonavroya və Movembəyə qədər

Samxeyn günü. Məhsul yığımının qurtardığını bildirən kelt bayramıdır. Beynəlxalq Ksinonavro günü. Bu bir üzüm növüdür, ondan qırmızı süfrə şərabı istehsal olunur. Yunanıstanın simvollarından biri sayılır. Bütün müqəddəslərin günü. Bu günü katolik kilsəsi ölkələri qeyd edirlər. Şabalıd bayramı. Bu günü Qalisiyada – İspaniyada qeyd edirlər. Koreyada itlər günü, Yaponiyada özünümüdafiə qurbanları günü, Meksikada ölülər günüdür, Uelsdə Qalan Geaf günü – Helloin bayramını xatırladan bir bayram qeyd olunur. Ən maraqlı qeydetmə Avstraliyadadır – Movember günü. Bir aylıq mərasimin başlanğıcından kişilər bığ saxlayır, prostat və digər kişi xəstəliklərinin təhqiqi sahələrinə könüllü ianələr ödəyirlər.

ABŞ-da isə qızardılmış molyuska günüdür. Ardına qulaq asın. ABŞ-da həm də milli paştet günüdür. Davamı da var. ABŞ-da milli sirkə günüdür. Və hətta bu da bəs olmayıb, amerikalılar bu günə həm də ev heyvanları aşpazı gününü salıblar. Bəxtəvər o ev heyvanlarının başına ki, bizimkilər kimi artıq-urtuq yemirlər, xüsusi aşpaz hazırlayan dürlü qidalarla qidalanırlar.

O ki qaldı tarixi hadisələrə, 1991-ci ilin bu günündə Çeçenistan müstəqilliyini elan edib, 1955-ci ildə dünyaşöhrətli Amerika psixoloqu və kouçu Deyl Karnegi dünyaya əlvida deyib. 1955-də həm də SSRİ-də abortlara icazə verilib, 1950-ci ildə Amerika Basketbol Liqasında qaradərililərə iştiraka icazə veriblər, 1927-ci ildə Azərbaycanda da çoxlu azarkeşi olan Kiyevin “Dinamo”  futbol klubu yaranıb, 1800-cü ildə Con Adams Ağ Evdə məskunlaşan ilk ABŞ prezidenti olub. 1604-cü ildə Londonun Uaytholl  Kral sarayının ziyafət zalında Şekspirin “Otello” faciəsinin premyerası keçirilib. 1512-ci ildə Mikellancelonun rəsmlərlə bəzədiyi Sikstin kapellasının açılışı olub. 

1 noyabra aid daha iki hadisə var. 1755-ci ilin 1 noyabrında dəhşətli zəlzələ Lissabon şəhərini tam dağıdıb, on minlərlə insan həlak olub, yüz minlərlə insan yaralanıb.1906-cı ilin 1 noyabrında isə Əli Bəy Hüseynzadənin redaktorluğu ilə “Füyuzat” jurnalının ilk sayı işıq üzü görüb. Bu hadisələr barədə daha geniş Heyran Zöhrabovanın yazısında oxuya biləcəksiniz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.11.2023)