Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər bir söz öz informativ mənasında işlənməlidirmi? Bu sözlər əks mənanı bildirmək gücünə malikdirmi? Maraqlı suallara daxil edilən bir sual...

Bəzən beyində öz informativ mənasını sübüt edən sözlər qəlbin gözündə ayrı cür təsvir olunur.

Gəlin bu sözlərdən bir neçəsi ilə tanış olaq.

"Uzaq" sözü. Gözlərinizi yumun, Sizə uzaq olan, amma hər zaman qəlbinizdə olan birini düşünün. Fərqi yoxdur, o dostdur, sağdır, ölüdür, ya qeyri- birisidir. Əsas odur ki, onun varlığı Sizin varlığınızda nişanədir...

Hə, indi O Sizə uzaq oldu, ya yaxın? Düşünürəm ki, uzaq adı altında "pərdəyə bürünən yaxın" oldu.

Keçək "həqiqət" sözünə. Neçə yalan həqiqət pərdəsi ilə həqiqəti sarsıtmaq istədi, lakin əvvəllər bacarsa da, sonra məyusluğa qucaq açdı. Qəlb gözü ilə görənlər "Saxta həqiqəti" bir baxış ilə  sezdilər. "Daşqəlbli" çağırdılar. Amma, anlamadılar ki, bu "daşqəlbli" əvvəllər, bəlkə də, ən həssasqəlbli insan idi. Onun qəlbinin yumşaqlığından istifadə edib hər küncünü bərkitmək üçün daş divarlar hördülər. İndi kimdir daşqəlbli? Qəlbi daşla hörülənmi, ya daşları düzənlər?

“Gülən sima" Sizi cəlb etdimi? Bu sima dünyanın ən xoşbəxt siması rolunu mükəmməl oynayırdı,  lakin bu simadakı gözlər qəlbdəki ağrını istəməsə də, bildirməkdə idi.

Bəs dil necə? Hər zaman həqiqətimi dedi? Bəzən o , məcbur olduğu üçün danışdı, bəzən isə məcbur qalıb susdu... Nə qəribədir, bəzi anlarda fikrimizi gizlətmək üçün danışırıq.

Eh, suallar, təzadlar elə çoxdur ki, düşündükcə düşüncə dəryasında yoxa çıxırsan. Ən əsas odur ki, Səbri unutmayaq, səbirli davranaq və addımlarımızın istiqamətini "100 ölç 1 biç"  prinsipi ilə ataq.

Çox güman ki, bu zaman sözlərin informativ mənası məcazi mənada işlənməz. Kaş ki, bütün məcazlar bədii üslubu "gəlin kimi" bəzəmək üçün işlədilsin!

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.10.2023)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ta qədimdən filosoflar, yazıçılar, dövlət xadimləri uğur barədə, məqsəd və hədəfə çatma yolları barədə fikirlər söyləmiş, rəy bildirmişlər. Bu söylənilənlərdən ən qiymətliləri aforizim halını almış, tarixin sınağından çıxaraq bu günə qədər gəlib çıxmışdır.

Bu aformzmləri elə bircə dəfə oxumaq insana bəs edir ki, fikir təlatümlərindən qopub müəyyən qərarları qəbul etsin, özünə lazımi keyfiyyətlər aşılasın, uğura, məqsədə doğru gedən düz yolu tapıb inamla, qətiyyətlə irəliləməyə nail olsun. Bu cür kəlamlardan bəziləri, düşünürəm ki, uğura doğru yolunuza işıq tuta bilər. Odur ki, uğur barədə aforizmlərdən ən seçmələrini verməyi məqsədyönlü hesab edirəm.

Bu gün daha 10 aforizm:

Uğurun nələrin bahasına başa gəldiyini düşünəndə ona qarşı bir həqarət duyuram.

Q.Flober

İnsanlar uğursuzluqla qarşılaşmaq qorxusundan təslim olmağı üstün tuturlar.

H.Ford

Kim öz uğuruna inanırsa, gec-tez onu əldə edəcək.

K.Gebbel

İynəni tikməyi bacaran adama verirlər.

A.Hoffman

Dünyada tikan toxumu əkən insanı gül baxçasında axtarma!

   C.Rumi

Heç vaxt ümidsizliyə qapılmayan adam üçün dünyada qeyri-mümkün iş yoxdur.

Xaqani

Həyatda ən böyük uğur xoşbəxtliyə nail olmaqdır.

A.Kamyu

Qələbənin ilkin şərti cəsarətdir.

A.Kembell

Yalnız həyatın sirlərini bilən insanlar uğur  qazana bilər.

C.Kollenz

Kamalındır dövlətin, kamalına arxalan.

N.Gəncəvi

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 (30.10.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qiraət saatında Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı” sənədli romanının dərci davam edir. Roman erməni millətindən olan bəşəriyyət canilərinin utopik məhkəməsindən bəhs edir. Onu nəinki oxumaq, hətta ən maraqlı faktları yaymaq, təbliğ etmək lazımdır.

49-CU DƏRC

Baş Hakim üzünü Kerkoryana tutdu:

-Cənab Kerkoryan, zəngin bir həyat sürmüsünüz, hər cür maddi təminat içində daim xumarlanmısınız, lyuks həyat sizə hər yerdə müşayiət edib. Las Veqas yaxınlığında nağıllardakı kimi əsrarəngiz qəsriniz olub, DC-9 reaktiv təyyarənizlə ölkələrdən ölkələrə səyahət etmisiniz, sularda 45 metrəlik yaxtanızla üzmüsünüz. Bəs mənəvi cəhətdən necə, özünüzü xoşbəxt sanmısınızmı?

Kerkoryan çətinliklə bir-iki sözü ardıcıl düzdü:

-Mən sual eşitməyə alışmamışam, həyatım boyu özüm sual vermişəm.

Baş Hakim bu cür həmlələrə öyrəşmişdi, həyatı boyu proseslər aparmış, hətta daşdan keçən alibi olan, ən güclü vəkillərin müdafiə etdiyi, siyasi güclər tərəfindən təzyiq göstərməklə dəstəklənən şəxslərə belə layiq olduqları hökmləri çıxarmışdı, ona görə də əsla özünü itirmədi, təmkinlə, soyuqqanlılığla prosesi davam etdirdi. Bu dəfə Kerkoryana söylədi:

-Axirət Divanı Əsas dünya məhkəmələrindən fərqlənir, cənab Kerkoryan. Burda heç bir müdafiəçi, siyası dəstək, varidat adama kömək ola bilmir. Və bir də, burada suallardan yayınmaq da mümkün deyil. Suala sualla cavab vermək, dolaşıqlıq törətmək, izi azdırmağa cəhd etmək Axirət Divanında yolverilməzdir. Odur ki, mümkünsə də suallara konkret cavablar verin. Yəqin ki, məni anladınız.

Kerkoryan Baş Hakimin ona zillənən və cavab gözləyən qətiyyətli baxışlarının müqabilində başını yelləməklə razılıq bildirməkdən başqa çarə bulmadı. Bu razılıqdan sonar Baş Hakim nitqinə davam etdi:

-Siz kazinolar kralıydınız. Mən hətta sizə avtomobillər kralı da deyərdim, ABŞ-ın "Ford", "General Motors", "Kraysler" kimi nəhənglərinin aksiyalarını əlinizdə cəmləmişdiniz, "Tracinda Corporation"ın prezidenti olmuş, Hollivudda da "Metro-Goldwyn-Mayer" (MGM), "United Artists", "Columbia Pictures" və "20th Century Fox" kimi nəhəng kino istehsalçılarının direktorluğunda təmsil olunmuşdunuz, hətta kino kralı olmağa da iddialıydınız. Erməni mənbələrinin rəsmən təsdiqlədiyinə görə siz Ermənistana ən çox yardım edən milyarder olmusunuz. Əsas dünyadan köçdüyünüz zaman - 2015-ci ilin iyun ayında sizin var-dövlətiniz 4 milyard ABŞ dollarını haqlamışdı. Qərb mənbələri hətta 4,2 milyard dollar rəqəminin üstündə dayanmışdılar. Siz böyük himayədar, donor kimi də ad çıxarmışdınız.

Kimsə yerdən replika atdı:

-Həm də sponsorlar kralı.

Baş Hakim replikanı başı ilə təsdiqləyib baxışlarını Kerkoryandan ayırdı, ekspertlər səmtə tuşladı:

-Ekspertlərdən xahiş edirəm ki, cənab Kerkoryanın himayədarlıq fəaliyyəti barədə arayış səsləndirilməsini təmin etsinlər.

Ekspertlər dərhal diktorların masasına bir kağız yolladılar, kişi diktorlardan biri kağızı tribunadan oxumağa başla

-“Kirk Kerkoryan rəsmən himayədarlıq və xeyriyyəçilik fəaliyyətinə 1992-ci ildə başlayıb. O, ilk məbləği ermənilərin Artsax deyə adlandırdığı Dağlıq Qarabağın müstəqilliyi üçün ayırıb. Bu məbləğ o dövr üçün fantastik olub – 224 milyon dollar. Onun tarixi vətəninə ayırdığı pullarla müstəqilliyinin ilk illərində Ermənistanda strateji magistral yollar çəkilib, tunellər istifadəyə verilib, şəhər təsərrüfatları yenilənib. 1988-ci ildə zəlzələdən dağılan şəhərlərdə, xüsusən Spitakda o, yüzlərlə yeni evlər tikdirib, mikrorayonlar saldırıb. Xeyriyyəçilik işləri üçün Kerkoryan “Linsi” adında məxsusi Fond da təsis edib. 1998-ci ildə ilk dəfə tarixi vətəninə gələn Kerkoryan bu dəfə mədəniyyət sahələrinə dəstək göstərib, muzey, teatr, rəsm qalereyalarını təmir etdirib, modernləşdirib. O, həm də ABŞ-dakı erməni diasporuna böyük pullar xərcləyib. Kənar xərclərdən aşağıdakıları göstərmək olar: Kaliforniya Universitetinə 200 milyon dollar, ABŞ və Ermənistanda elmi-tədqiqat işləri üçün 1,1 milyard dollar, erməni əsilli məşhur tennisçi Andrey Aqasinin tennis məktəbinə 18 milyon dollar ianə verilməsi.

Diktor mətni oxuyub qurtaran kimi birdən bir qadın mahnı oxuya-oxuya səhnəyə çıxdı, hətta mühafizəçilər belə onu tutub saxlaya bilmədilər. İnsafən, məlahətli səsi vardı, mahnısı ritmik idi. Bu vaxt yerbəyerdən tamaşaçıların “Şer” nidaları yüksəldi. Bu, məşhur pop müğənni Şer imiş. O, məşhur “I Got You Babe” , “Bang Bang” və “Love Hurts” sinqllarını dalbadal ifa elədi, ilk mahnının təsirindən, həm də gözlənilməzlikdən Baş Hakim Şeri səhnədən çıxarmaq istəyən mühafizəçilərə əli ilə dayanmaq işarəsi verdi.

Şer alqış sədaları altında çıxışını bitirib prosesə bir qədər rəng, canlılıq, yüngüllük qatdı, tamaşaçıların eynini açdı!

Və Şer ifasını bitirib, bolluca da alqış qazanıb üzünü öncə Kerkoryana tutub “Ata, biz həmişə səninləyik” söylədi, sonra isə Baş Hakimə bildirdi ki, Əsas dünyadan gələn nümayəndə heyətinin içində o da bu prosesə gəlib, böyük erməni Kerkoryanı dəstəkləmək onun amacıdır. Və hakimdən xahiş etdi ki, Kerkoryanı aç-burax eləsin!

Fürsətdən istifadə edib müttəhimlər sırasında əyləşmiş həmcinsi Kim Qardaşyana da hava öpüşü göndərdi, hakimlər masasına “Mənim sevimli rəfiqəm Kimi də mütləq azad edin!” ismarıcını yolladı.

Baş Hakim publikaya səsləndi:

-Möhtərəm izləyicilər, biləsiniz ki, məşhur amerika müğənnisi, aktrisası, musiqi prodüsseri, bir sözlə, pop ulduz Şer milliyyətcə ermənidir, adı-soyadı Şerilin Sarkisyandır. O, özü deyən kimi bura Kerkoryanı müdafiə etməyə gəlib, icazəsiz səhnəyə çıxdı, xahişini də səsləndirdi. Xahişinə əməl edə bilməyəcəyik, bəri başdan söyləyirəm, amma gözəl ifaya görə, eynimizi açdığına görə ona minnətdarlıq bildiririk.

Şer etiraz notları səsləndirsə belə mühafizəçilər onu əyləşmək üçün səhnədən çıxardılar, proses davam etdi.

(Cəmi bir neçə dəqiqə keçmiş artıq Şer fanatları üçün avtoqraf paylamağa girişmişdi.)

Baş Hakim üzünü Şerin ifasından xeyli feyziyab olan, rəngi bir qədər düzəlmiş Kerkoryana tutdu:

-Cənab Kerkoryan! Musiqi gözəldir, əyləncə gözəldir, amma bizi iş gözləyir.

Prosesin bu yerində Kerkoryanın qumar, avtomobil və kino biznesi barədə, qazanılan ağlasığmaz pullar barədə sənədli filmlər, Kerkoryanın tele müsahibələri göstərildi, sonra onun Ermənistana səfəri barədə süjet nümayiş etdirildi, milliyyətcə erməni olan rəsmilər onun “Artsaxın azadlığı” işinə töhfələrindən ağızdolusu danışdılar.

Fasilə elan olundu. Bu gün fasilədə təkcə kofe, çay və şirniyyat deyil, isti yeməklər də verildi. Bu, ad günü olan xanım Divan üzvünün şərəfinə idi.

Fasilə bitən kimi Baş Hakim Kerkoryanın qanını hədsiz qaraltdı:

-Cənab Kerkoryan! Xatırlayırsınızmı, dünyadan köçəndə, qeyd etdiyimiz kimi, sizin rəsmən 4,2 milyard dollarınız olub. Siz bu pulların bir qismini varislərinizə vermiş, 2 milyardını Ermənistanın çiçəklənməsi üçün vəsiyyət etmişdiniz, yəqin xatırlıyırsınız. Bilmək istəyərdinizmi o pullar hara xərcləndi? Qədrini çox bildiyiniz, hətta itkisindən depressiyaya düşüb rahatsızlıq tapdığınız sevimli pullarınızın aqibətini bilmək istəyərdinizmi?

Kerkoryanı maraq bürüdüyü dərhal sezildi, gözlərinin qıyıqlığı azaldı, bununla belə, əlinin və çənəsinin əsməsi həyəcandan daha da artdı. O, “Deyin görək” nidası ilə Baş Hakimdən danışmasını dilədi.

Baş Hakim sözü ekspertlərə verdi, ekspertlər adından bir nəfər – özünü hədsiz çılğın aparan, suallara dərhal reaksiyalar verən, mətnə kommentlər edən gənc şəxs tribunaya çıxdı və danışmağa başladı. Proses boyu artıq bu ekspert də tamaşaçıların simpatiyasını qazanmışdı, Siciliyada doğulan, milliyyətcə italyan olan həmin o istiqanlı, tez alışan ekspert idi o.

-Möhtərəm hakimlər, Divan heyəti, tamaşaçılar, cənab Kerkoryan. Məlumunuz olsun ki, 2016-cı ildə o vaxt müxalifətdə olan Ermənistanın keçmiş xarici işlər naziri Vardan Oskanyan erməni mətbuatına sensasiyalı bir açıqlama verdi. O, bəyan etdi ki, cənab Kerkoryanın erməni xalqının çiçəklənməsi üçün vəsiyyət etdiyi 2 milyard dollar it-bat olub.

Kerkoryan yerində təlaşlandı:

-Necə yəni it-bat olub?

Ekspert artistlik qabiliyyəti nümayiş etdirərək ağzını əyməklə, üz-gözünü turşutmaqla, səsini cırlaşdırmaqla söylədi:

-Sadəcə it-bat olub. Odda yanıb, suda batıb, yerə gömülüb, havaya sovrulub. Dörd ünsürün dördünün də təsiri ilə yox olub.

Onun bu jestlərini tamaşaçılar coşqu ilə qarşıladılar.

Sonra ekspert yenidən kağızdan oxumağa başladı:

-Oskanyanın sözlərinə görə, bu pullar bir neçə xeyriyyə təşkilatı arasında bölüşdürülməli idi. Lakin siyasətçi narahatlığını bildirmişdi ki, Kerkoryan əvvəllər də Ermənistana xeyli miqdarda təmənnasız pul verib, ancaq həmin vəsaitlər haradasa “itib” və ünvanına çatmayıb. Çox güman ki, indiki ianəni də oğurlayıb bölüşdürəcəklər...

Ardınca yenidən tamaşa oynamağa başladı:

-Zavallı və sadəlövh Vardan Oskanyan! Neçə il Xarici İşlər Nazirliyinə başçılıq edib, ancaq hələ də bir çox mətləbləri anlaya bilməyib. Məgər o, bilmir ki, belə pullar hardan gəlib, hara gedir? Prezident Serj Sarkisyanın başı xarab olub ki, 2 milyard dolları gətirib versin camaata? Desin, alın, mən yeyə bilmirəm, siz yeyin, Kerkoryan demiş, çiçəklənin?! Yəqin, Vartan uşaqlığında yaxşı padşahlar haqqında çoxlu nağıl oxuyub və ona elə gəlir ki, Ermənistanın ovaxtkı başçısı da belə humanist rəhbərlərdəndir. Amma yox, Serj öz tamahkar xislətiylə bir belə sərvəti həzm-rabedən ustalıqla keçirib, heç kəslə də bölüşməyib.

Kerkoryanın halı pisləşdi, o, “Ola bilməz” deyə zarıyaraq sinəsini açdı, nəfəsi kəsilirdi, kömək istədi, dərhal şəfqət bacıları onun köməyinə tələsdilər. Ekspert Kerkoryanın haçandan-haçana özünə gəldiyini görüb davam etdi:

-Cənab Kerkoryan, mən çoxlu məsəl bilirəm, bunlardan biri də “oğrudan oğruya halaldır” məsəlidir. Siz sərvətinizi harda və necə toplamısınız? Beverli-Hilzin ən varlı işbazlarından biri kimi Las-Veqasdakı məşhur otel və kazinolardan. Siz orada 40 faiz paya malik idiniz. Qumar biznesi sizə fantastik gəlir gətirirdi. Siz də həmin pulun bir hissəsini Dağlıq Qarabağ münaqişəsi başlayandan bəri qanunsuz erməni quldur dəstələrinin yaradılmasına, silah və sursat alınmasına xərcləyirdiniz. Həmişə də çirkin məqsədinizi gizlətməyib deyirdiniz ki, “Qarabağ müstəqil olandan sonra orada dəbdəbəli otel və kazinolar tikdirib ikinci Las-Veqas yaradacaq və bu diyarı dünyanın möhtəşəm turizm mərkəzinə çevirəcəksiniz”. Şəxsən mənim sizə antipatiyam bu qumar biznesinizə görə yaranmışdı. Çünki mənim böyük qardaşım da bu iyrəncliyin qurbanı olub, o, kazinoda hər şeyini uduzub intihar edib.

Zala iniltili ah dalğası çökdü. Ekspert azacıq toxtayıb davam etdi:...

 (Davamı var)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.10.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində yaşı 35-ədək olan şairlərin şeirlərinin dərcini davam etdiririk. Bu gün növbə Cavid Qasımovundur.

***

İndi məndən ötrü bu ayrılıq da

İsanın sonuncu şam yeməyidir.

Əzizim, həyatdır, bizdən birimiz

Zəhərdən nuş edib, tez ölməliydi.

Nə fərqi, sən içdin, ya da mən içdim?

Nə fərqi, tələsdin, ya mən gecikdim?

Yenə də nuş olsun hər ikimizə...

Bircə pıçıltımı yadında saxla,

Cəllad kötüyüdür çiyinlərimiz.

Gedəndə özüylə səbəbsiz yerə

Başını aparmır əzizlərimiz.

Sənin də çiynində qan ləkəsi var,

Mənim də çiynimdə qan ləkəsi var.

Hirsini doğrayır sağ qulağıma

Hər dəfə boynumdan öpən qılınclar.

Uzaqlaş, uzaqlaş üfüqlərəcən,

Səhər yeməyinə çıxıb gələrsən.

***

Məndən bir qarış yuxarıda

Kim çəkib çarmıxa quşları?

Bunlar İsanın göndərdiyi

Bəlkə, çarmıx məktublarıdı?

Oxuya bilmirəm hələ də

Ağ-qara xəttini yazının,

Qolumu açıb oynayıram

Səsinə qarğa avazının.

Kiməsə qucağını açmaq –

Çarmıxa çəkilmək rəmzidir.

Bizi ən çox qucaqlayan da

Quşlardı, İsanın özüdür.

***

Görürsənmi, əzizim,

Bizdən çox-çox uzaqda

Afrikalı uşaqlar günəş şəkli çəkirlər.

Nə fərqi var, şəkildir,

Göy üzünə çəkildi,

Ya torpağa çəkildi.

Bir az solğun, həm qara,

Bir az soyuq, həm isti,

Bir az susuz, həm quru,

Belə baxsan, günəşdir,

Nə yaxşıdır, nə pisdir.

Birdən çaşıb deyərsən:

– Afrikalı uşaqlar rəng tərəfdən xəsisdir.

Yox, əzizim, yaxşı bax,

Bizdən çox-çox uzaqda

Yeni günəş doğacaq.

Ya torpaqdan,

Ya göydən.

Ya dənizdən,

Ya dağdan .

Bizdən çox-çox uzaqda

Afrikalı uşaq da

Gözlərini tutacaq

Dan yeri söküləndə...

***

Çoxdan öyrəşmişəm tənhalığıma,

Nə dostum axtarır, nə də düşmənim.

Gedirəm dən səpəm göyərçinlərə,

Məndən ölən olmaz, öldürən olmaz.

Gündüzlər kəpənək qanadlarının

Səsinə tuturam qulaqlarımı.

Gecələr çiçəkdən süd dişi kimi

Çəkib çıxarıram ləçəklərini.

Bir də, mənim üçün bütün adamlar

Daman evlərinin damında gəzir.

Hamının evinə damdığı yerdən

Göylərə qapqara baca yüksəlir.

Bir ovuc vaxtım var, nə edim, Allah,

Gedirəm dən səpəm göyərçinlərə...

***

Baş açmadım, gözəl qız, özüm bu ayrılıqdan,

Qırıldı qol-qanadım, dizim bu ayrılıqdan.

Dodaq-dodaq gəzişdi, qulaq-qulaq yox oldu –

Fələk nələr demişdi bizim bu ayrılıqdan.

Sabah gözüm sulansa, günahı məndə görmə,

Su içməmişdi əvvəl gözüm bu ayrılıqdan.

Bu ayrılıq bizimçün ayaq döyəndə başdan,

Yox idi yol, ayağın üzüm bu ayrılıqdan.

O incə tellerintək damarlarım əsirdi

Qəfil gəlib düşəndə sözüm bu ayrılıqdan,

Nə müşkül işdi, bilməm, düyünlərin açan yox,

Tapılmır e, tapılmır çözüm bu ayrılıqdan.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.10.2023)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu ilə “Ulduz" jurnalı “Ədəbiyyat və İncəsənət" portalının media dəstəyi, Şirvan Xeyriyyə Cəmiyyətinin isə təşkilati dəstəyi ilə görkəmli qələm ustası, Xalq yazıçısı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri Anarın 85 illik yubileyinə həsr edilmiş, yaşı 35-dək gənc yazarlar arasında hekayə müsabiqəsi keçirir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, ölkədə gənc nasirlərin nəsr nümunələrinin daha da püxtələşməsinə xidmət edən, mövzu seçimi sərbəst olan müsabiqəyə iki yüzdən artıq hekayə ünvanlanıb, Münsiflər tərəfindən 8 finalçı müəyyənləşib. Ötən gündən etibarən, portalımızda 8 finalçının hekayələri dərc edilməkdədir.

Qeyd edək ki, müsabiqənin qalibi və mükafatçılar noyabr ayının ikinci yarısında elan ediləcək.

Bu gün Xan Abdullanın hekayəsini təqdim edirik.

Mahmudov Xanbala Elçin oğlu (Xan Abdulla) 1994-cü ildə Gürcüstan Respublikasının Tbilisi şəhərində anadan olub. 2017-ci ildə BDU-nun hüquq fakultəsini bitirib. Hazırda «Teas Press» nəşriyyatının redaktorudur. 

YAZGÜLÜN NƏVƏSİ

        Yataqxanada itikçilər yaşayırdılar – qaçqınlar, məcburi köçkünlər, dolanmaq üçün kənddən şəhərə gələnlər, kimsəsizlər... Yataqxananın məxsusi qoxusu vardı. Bu, səfalətin qoxusu idi; yüz addım uzaqda olsan belə, gəlib burnunu dalayır, ürəyini bulandırırdı. Buna rəğmən yataqxananın qarşısından keçmək, kir tutmuş divarlara, uçuq-sökük eyvanlara, zivələrdən asılmış qara-qura paltarlara baxmaq xoşuma gəlirdi. Qışqırıqçı, hay-küyçü arvadlar bir-birilərini təhdid etməkdən, söyməkdən, saçlamaqdan, dişsiz, maymaq qocalar həyətdə domino, nərd oynamaqdan, burnufırtıqlı uşaqlar ağlayıb-zırıldamaqdan, burnuyelli gənclər binanın qarşısında küllənməkdən bezməzdilər. Ən çox pəncərələrə oğrun-oğrun baxmaqdan xoşlanırdım, qıraqdan bu bəxtsiz insanların həyatına tamaşa edirdim. Bəzi evlərin içi aydınca görünürdü –maykalı arıq bir kişi tosqun arvadını öpürdü, balaca bir uşaq iştahla çörək gəmirirdi, ana yeniyetmə oğlunu döyürdü...

Demək olar ki, yataqxanın bütün sakinləri qarabəniz idi. İkisindən başqa...

On beş yaşım təzəcə tamam olmuşdu. Yaşdaşlarım kimi bütün gün qadınlar barəsində düşünürdüm. Erotik filmlərə baxır, xoşuma gələn, gözüm tutan qızları fikirləşib yaşdaşlarım nə edirdisə, onu edirdim. Sakit, qaradinməz, adamayovuşmaz bir uşaq idim. Hansısa qızın dodağından öpmək, hətta əlindən tutmaq mənimçün əlçatmaz bir xəyal idi. Qızlarla dilxoşluq edən söhbətcil, qanışirin, yapışıqlı oğlanlara qiptə edirdim. Çirkin uşaq deyildim... Sadəcə, bəxtim gətirməmişdi, dovşandodaq doğulmuşdum... Dodağımın üstündə çəhrayı bir çapıq vardı. İndi də var, amma çox da bilinmir. Çünki bığ saxlayıram...

Günlərin bir günü tənəffüsdə sinif yoldaşım Həsəni yanlayıb müxtəsərcə dedim:

– Məni Yazgülün yanına apar. Pulum var.

Yazgül fahişə idi. Yataqxanada yaşayırdı. Onu bir neçə dəfə uzaqdan görmüşdüm. Yataqxananın iki sarışın sakinindən biri o idi. Həsən danışanda eşitmişdim, bilirdim ki, on manata görüşür. Anam mənə hər gün bir manat verirdi ki, məktəbdə acsam, nəsə alıb yeyim. On gün heç nə alıb yeməmişdim.

Həsən mənə baxıb rişxəndlə gülümsədi. Sinifin ən hərcayi uşağı idi. Qalın, pırpız qaşları vardı – sanki kimsə kiminsə saqqalını yolub alabaşına-külbaşına Həsənin qonur gözlərinin üstünə yapışdırmışdı. Həsən rişxəndlə gülümsəyəndə şeytana oxşayırdı. Düzdür, heç kəs şeytanın necə göründüyünü bilmir, amma Həsəni (daha doğrusu, rişxəndlə gülümsəyən Həsəni) şeytana oxşadanların sayı az olmadığı üçün bunu əminliklə yaza bilirəm.

– Deyəsən, qızmısan, – Həsən dedi. – Özün niyə getmirsən? Qorxursan?

Sözün düzü, qorxurdum. Daha doğrusu, utanırdım. Yazgüllə necə danışmalı olduğumu bilmirdim. Çünki heç vaxt heç kimlə belə bir sövdəyə girməmişdim. Bir az həyəcanlanan kimi dilim dolaşırdı, boğulurdum. Yazgülün yanında gülünc vəziyyətə düşmək, naşı kimi görünmək, pərt olmaq istəmirdim.

– Aparırsan, ya yox? – mən soruşdum.

– Yaxşı, dərsdən sonra gedərik, – Həsən cavab verdi.

Dərsdən sonra birlikdə yataqxanaya getdik. Mart ayı idi. Binanın həyətindəki ağaclar çiçəkləmiş, çiçəklərin xoş rayihəsi binanın üfunətinə qarışmışdı. Həyəcanlı idim. Ürəyimin guppultusunu eşidirdim. Qaçıb getmək, aradan çıxmaq istəsəm də, namusa boğulub gözləyirdim.

Yazgül birinci mərtəbədə yaşayırdı. Bloka girib qapıya yaxınlaşdıq. Həsən qapını döydü. Bir neçə dəqiqə sonra qapı açıldı, iyirmi-iyirmi beş yaşlı kürən bir oğlan mənzildən çıxdı və bizə salam verib getdi. Yazgül Həsəni tanıyıb gülümsədi:

– Xoş gəlmisiniz, – dedi.

Mənim üzümə baxanda duruxdu, sanki özünü itirdi. Mən daha da həyəcanlandım. Elə güman etdim ki, qadının sir-sifətimdən xoşu gəlmədi.

– Xoş gördük, Yazgül, – Həsən əkəc-əkəc diləndi. – Necəsən? Nə var, nə yox? Dostum görüşmək istəyir. Siftəsidir.

Yazgülün otuz-otuz beş yaşı olardı, parlaq dərisi, nazik dodaqları, yaşıl gözləri,əyri və bəyaz dişləri, sısqa ayaqları, iri döşləri vardı. Qəhvəyi rəngli şort, pələngi köynək geyinmişdi.

– Yaxşıyam, şükür...

– Gör nə deyirəm... On beş manatımız var. Bəlkə, ikimiz də girək?

– Yaxşı... Keç içəri, iki dəqiqəyə gəlirəm.

Yazgül həyətə düşdü.

– Qapının ağzında gözlə, – Həsən dedi və bic-bic gülümsəyib içəri keçdi.

Yazgülün səsini eşitdim, kimisə haylayırdı: “Yaqut... Yaqut... Yaqut...” Üç-dörd dəqiqə sonra qayıtdı. Yanımdan keçib içəri girdi və qapını kilidlədi. Gözləməyə başladım...

Beş-altı yaşlı sarışın bir qız uşağı gəlib qapının dəstəyini burdu, kilidli olduğunu anlayıb geri çəkildi. Əlində sarısaç bir kukla vardı. Bu qızı bir neçə dəfə uzaqdan görmüşdüm. Amma dodağının üstündə çəhrayı rəngli, səliqəsiz bir çapıq olduğunu bilmirdim. Qıza ürəyim yandı. Mən heç olmasa bığ saxlaya bilərdim... Kuklasının da ağzı cırıq idi. Güman ki, hansısa uşaq ona sataşmaq üçün gəlinciyin ağzına mismar batırmışdı. Mənim özüm də belə zarafatlara, hənəklərə tez-tez məruz qalırdım. Bəlkə də, bunu qızın özü etmişdi, istəmişdi ki, kuklası özünə oxşasın...

– Sən Yazgülün qızısan? – ondan soruşdum.

– Hə, – deyə qız gülümsədi.

Yaşıl gözləri par-par parıldayırdı. Ağzında dişi yox idi. Bununla belə, gülümsəmək ona yaraşırdı. Allah bilir, kimin qızı idi. Yaşım çatsaydı, Yazgüllə beş-altı il qabaq görüşsəydim, elə bilərdim ki, mənim qızımdır. Çünki mənə çox oxşayırdı. Qızın başını sığallamaq, üzündən öpmək istədim. Lütf edirmiş kimi... Nədənsə belə güman etmişdim ki, indiyədək anasından başqa heç kim onu tumarlamayıb, üzündən öpməyib.

– Nə gözəl kuklan var, – deyə qızın saçını sığalladım, amma öpmədim, çiyrəndim. – Anan alıb?

– Hə, o mənim qızımdır, – uşaq sevincək dedi və kuklasını möhkəmcə qucaqladı.

Nitqi qüsurlu idi, sözləri düzgün tələffüs edə bilmirdi. “O mənim qızımdır” yox, “o əim ıdımdı” demişdi...

– Böyüyəndə nə olmaq istəyirsən? – vaxt keçirmək üçün soruşdum.

– Həkim... Anamı sağaltmaq istəyirəm... Başı ağrıyır tez-tez...

– Hə, mən də həkim olmaq istəyirəm. Ananı çox istəyirsən?

– Hə, hamıdan çox istəyirəm. O da məni hamıdan çox istəyir. Qızımı da hamıdan çox istəyirəm...

– Necə yəni? Ananı hamıdan çox istəyirsən, ya qızını? – deyə gülümsədim.

– İkisini də, – qız gülə-gülə dedi və qaçaraq həyətə düşdü.

Bir neçə dəqiqə sonra qapı açıldı. Həsən mənzildən çıxdı. Pörtmüşdü. Üzünə xoş bir təbəssüm qonmuş, yumru sifəti sanki daha da yumrulaşmışdı.

Əlini çiynimə qoyub dedi:

– Qorxma, keç içəri.

Deyəsən, həddən artıq həyəcanlı olduğumu anlamışdı.

İçəri keçdim. Mənzilin təmirinin, şəraitinin bizim evimizə bab olması məni əməllicə təəccübləndirdi. Dəhlizdə yaşıl bir ləyənlə qırmızı aftafa vardı. Yazgül otaqda siqaret çəkirdi.

– Keç əyləş. Çəkənsən? Götür birini.

Nəzakətlə imtina elədim və keçib divanda – televizorun qarşısında oturdum.

– Qızının adı Yaqutdur? – deyə soruşdum.

– Hə, gözləri yaşıldır deyə adını Yaqut qoymuşam, – Yazgül məmnunluqla cavab verdi.

Onda yaqutun, əslində, qırmızı rəngdə qiymətli bir daş olduğunu mən də bilmirdim. Yazgül qızının adını “Zümrüd” qoymalı idi.

Televizorda hansısa cizgi filmi göstərilirdi. Yazgül gözlərini televizora zilləmişdi, aramla siqaretini tüstülədirdi. Nəhayət, siqaretini külqabıya basdı. Ayağa qalxıb dəhlizə doğru addımladı. Ləyənin yanında dayanıb şortunu çıxardı və əyilib aftafadan su tökərək qasığını yaxşı-yaxşı yudu. Sonra birlikdə çarpayıya uzandıq...

Doğrusu, heç bir dəqiqə də çəkmədi. Qalxıb alt paltarımı, şalvarımı geyindim. Yazgülə on manat verdim və sağollaşıb mənzildən çıxdım. Həsən həyətdə idi.

– Sən də kişi oldun? – məni görüb irişərək dedi.

– Kişiliyi bununla ölçürsən?

– Yazgülün ləyəninə düşmüşdün? – deyə Həsən qəhqəhə çəkdi. – Elə bildim, düşüb boğulmusan. Niyə gec çıxdın?

– Gec çıxmadım. Mən on manat verdim, sən beş manat. Niyə məndən qabaq girdin?

– Kişi kimi düzünü de. Sənə milyon manat versələr, ləyəndəki sudan içərsən?

– Söhbəti fırlatma.

Doğrusu, əməllicə peşmanlamışdım. Hər şeyi başqa cür təsəvvür edirdim. Belə olacağını bilsəydim, nəinki on, heç beş manatımı da qıyıb verməzdim. On manata nə qədər kökə, şirni, qutab almaq olardı. İçəri birinci girməyin elə bir təfavütü yox idi. Sadəcə, Həsəni acılamaq istəyirdim. O, yanımızda Yazgüldən şirin-şirin danışmasaydı, belə bir həvəsə düşməzdim.

– Əşi, birinci girsəydin, guya nə edəcəkdin? Bu gün bizdən qabaq, kim bilir, neçəsi girib.

­– Sən girəndə tamam soyundu?

– Necə yəni?

– Koftasını da çıxardı? Döşlərini gördün?

– Hə, əlbəttə.

– Bəs niyə mənlə görüşəndə soyunmadı? Soruşdum ki, koftanı soyuna bilərsənmi. Dedi, yox.

– Mən haradan bilim? Ac tülküyə oxşayırsan. Yəqin, düşünüb ki, dişləyib qopardarsan.

– Görəsən, Yazgül bu yola necə düşüb?

– Sənin kimi yaramazlara görə.

– Çaşma. Allah haqqı, vurub ağzını dağıdaram.

– Yaxşı, incimə. Bir dəfə soruşmuşdum, yetimxanada böyüdüyünü demişdi. Sonrası da məlumdur... 

Deyişə-deyişə məktəbə qayıtdıq, çantalarımızı sinifdən götürüb evə getdik. Eyni binada yaşayırdıq...

Gələn il Yazgülün qızı Yaqut məktəbə başladı. Görəndə salam verirdim, başını sığallayırdım. Məhzun-məhzun salamımı alırdı. Deyəsən, ona salam verməyimi, başını tumarlamağımı istəmirdi. Həmişə sıranın ən axrasında dururdu. Mən də vaxtilə sıranın ən arxasında dururdum, hamının gözündən oğurlanmağa çalışırdım. Deyəsən, onun da sinif yoldaşları ilə arası yaxşı deyildi. Gözləri əvvəlki kimi parıldamırdı. Özü boyda çantası vardı. Əyin-başı həmişə səliqəli olurdu.

Aradabir zarafatla ondan soruşurdum:

– Qızın necədir, Yaqut?

Üzünü turşudub cavab verirdi:

– Yaxşıdır.

Yaqutun şəklini şərəf lövhəsinə vurmuşdular. Şərəf lövhəsinə əlaçı şagirdlərin şəklini vururdular. Nədənsə şəkildə dodağındakı çapığı silmişdilər. Yazgülün təhrif olunmuş şəkilləri cəmi iki il şərəf lövhəsini bəzədi. Uzun illər bəzəyə bilərdi, amma olmadı...

O məşum hadisənin üstündən on beş il keçib. Mən həkiməm. Şəhər xəstəxanasında işləyirəm. Aradabir Çexov kimi hekayələr yazıram... Ailəm, arvad-uşağım var. Şəhərin küçələrində Yazgülü tez-tez görürəm. Bütün günveyil-veyil gəzir. Cındırından cin ürkür. Öz-özünə danışır, qışqırıb-bağırır, kimisə söyür... Yay-qış boynuna şərf dolayır... Yaqutun ağzıyarıq kuklası həmişə qucağında olur... Yataqxananı uçurub yerində çoxmərtəbəli, qəşəng bir bina tikiblər. Həmin məşum hadisədən altı ay sonra dağıtdılar yataqxananı...

Bir nəfər Yazgülün boğazını kəsmiş, qızını boğub öldürmüşdü... Xoşbəxtlikdən, Yazgül sağ qalmış, qatilin kim olduğunu polislərə deyə bilmişdi. Qatil Yazgülün qonşusu idi. Sərxoş halda gəlib onunla görüşmüş, sonra pulu olmadığını bildirmişdi. Yazgül hay-kül qaldıranda kişi öz bıçağı ilə onun boğazını kəsmişdi. Evdən çıxanda Yaqutun qapının ağzında durduğunu görmüş, talesiz qızcığazı içəri çağırıb kandardaca boğazlamışdı... Ələ keçməmək üçün...

Yaqut indi yoxdur... Nə vaxtsa Yazgül də olmayacaq... Günlərin bir günü haradasa soyuqdan donacaq, acından öləcək, ürəyi partlayacaq, beyninə qan sızacaq, ya da maşın vuracaq onu... Yaqutun ağzıyarıq gəlinciyi hansısa zibilxanada yandırılanda iki öksüz başdaşından savayı bu dünyada Yazgülün və onun qızının izi, nişanəsi qalmayacaq...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.10.2023)

Qoşqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bilirsən, bu həyat bir yoldu, enişli-yoxuşlu, sağlı sollu, dolanbacları onsuz da yetəri qədərdir...

Hər döngədə biri ilə qarşılaşırıq, amma bu, “sənə qismət olaraq”, “Allah sənə göndərdi” deyə yox, sadəcə, hər ikiniz eyni yolda olduğunuz üçün və ya yollarınız müəyyən nöqtədə kəsişdiyi üçün bu belədir...

Bu riyazi nöqtə deyil, bu fiziki maddi nöqtə də deyil...

Həmin yollarda yıxılsaq ağlamağa gərək yoxdu, inan ki, səsimizi elə özümüzdən başqa eşidib bizi qaldırmaq üçün tələsən biri olmayacaq, yalnız bizimlə eyni yolda addımlayıb bizi anlayan  birilərindən başqa...

Ona görə hər yıxılanda gözləmə ki, kimsə səni gəlib qaldırsın. Lap köməyə gələn olsa belə, sən də o əlini uzadana kimi, onun uzanmış əlinə ayağa durmaq üçün yox, qalxıb ayağa məğrur mübarizlik salamı verəsən deyə əl uzadasan. 

Yoxsa nə bilmək olar ki, həmin şəxsin uzatdığı əl bizi növbəti dəfə yıxmaq üçün uzadılmayıb...

Sözümü cümləmi çox uzadıb səni, sizi yormaq istəmirəm ...

Dediyim odur ki, hər zaman düşdüyün vəziyyət nə olursa olsun, yaxşı fikirləşib addım atasan, heç zaman ruhdan düşməyəsən, yalnız irəli, irəli və yalnız irəli !!!

Amma, unutmayasan ki, atdığın hər irəli addımı eyni anda geriyə atdığın bir addımdı...

Ölümə doğru addımladığın, lakin xatirələrdə, düşüncələrdə irəli atdığın olaraq qalacaq bir addım...

Ola bilsin, bu irəlilik yolunda ən doğma, yaxın saydığın adamlar səninlə olmayıb, səni yarı yolda qoyacaqlar...

Amma sən də onların niyə belə etdiklərini sorğulayıb vaxtını qətiyyən itirmə...

Qarşında bir məqsəd olsun həmişə, irəli, heç nəyə də üzülmə. Əgər ki, getdiyin yolda insan fitnəsi ilə qarşılaşsan bax buna qətiyyən təəccüb etmə...

Hər zaman özün ol, bir müddət səni tərifləyib, "səndən yaxşısı yoxdur, sən yaxşı insansan, yaxşı ki varsan" deyənlərə bir də  onların istəklərinə uyğun olmayan, öz şəxsi qərarlarınla və "yox" seçimlərinlə cavab verməyə çalış...

Bir də, elə yoxla, gör ki, özün olduğun zaman həqiqətən qarşındakı insan üçün yaxşı ki varsan, ya yox deyə...

Hər zaman gülümsə, içindən gülümsəmək keçməsə belə...

Heç zaman günəşli havada ağlama, heç bunu ağlına belə gətirmə...

Ağlamaq üçün yağışlı havanı seç, qoy göz yaşlarını ağlayan buludlar ört-basdır etməyə çalışsın...

Gülümsə, gülümsə, ən yaxşı və bahalı aksesuar elə gülümsəməkdir, təbəssümdür...

Bunu qətiyyən unutma...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.10.2023)