Ülviyyə Heydərova, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Şair Əlisəmid Kür. Bu gün şəhərdə təsadüfən görüşdük, fotosunu çəkdim.

Sözünü sevən, qədrini bilən adam, Var olun! 

Şairin "Kentavr" şeirini diqqətinizə çatdırıram: 

Bir gecə vağzalın yanından keçəndə şəhərdə qəfildən işıqlar söndü.

Kürəyində yük daşıyan adamlar mənə KENTAVRLARI xatırlatdı…

Bir də qulaqlarıma at kişnərtisi gəldi…

Dərdin arxasınca dördnala çapan

Bədəni at, başı adam,

Bu yarıat, yarıadam

Qaçmağa hallı adam

hara gedir, Yaradan?!

Sözünün dalında dağ kimi durub,

Hər gün bir sevdayla döyüşə gedir.

Dalına atdığı şələyə baxmır.

Xəndəyə yıxılmır, tələyə baxmır,

Özüylə söyüşə-söyüşə gedir.

At kimi yeriyir qəmin üstünə

Çapır, dördnala çapır,

Hara gedir qəm gətirir

Bir gün çörək tapır,

bir gün də tapmır…

«Mersedes» gözəllər keçir yanından

Vaxtı yox onlara gözucu baxa.

Faytona qoşulmuş ata boylanır,

Bu yarıat, yarıadama

ana boylanır

ata boylanır.

Kentavr şəhərdən baş aça bilmir.

Dəyənək qorxusu çıxmır canından.

Bu köçkün kentavr,

qaçqın kentavr

Polisin əlindən qaça da bilmir.

Bu qovur, o qovur,

Göydə Allah qovur, yerdə bəndəsi

Kəpənək yuxusu qaçıb gözündən

Hələ kütə gedir onun kündəsi.

– Hara gedirsən, KENTAVR?

– Kimdən qaçrsan, KENTAVR?

Başın bədənindən ayrı,

Bədənin başından ayrı,

Özün-özündən qaçırsan,

Gedirsən qəmin üstünə

söyüşə-söyüşə,

Yaşamaqçün, ölməməkçün

Atlar örüşə gedir,

Kentavrlar – döyüşə!

P.S. Yəqin bu şeiri oxuduqdan sonra şairin fotosunu nə səbəbə ağ-qara çəkdiyimin fərqinə vara bildiniz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Ulduz” jurnalı ilə birgə QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsini təqdim edir. Bu gün sizlər üçün millət vəkili Musa Urudun  “Zəngəzurun təhsil tarixi” məqaləsi təqdim edilir.

Musa URUD

ZƏNGƏZURUN TƏHSİL TARİXİ

Zəngəzur dağlıq ərazi olmasına baxmayaraq, Azərbaycanın elmi, mədəni və  dövlətçilik həyatında mühüm yeri olan bölgələrimizdən biridir. Qarabağ, Naxçıvan və Təbriz kimi mədəniyyət mərkəzlərimizin qonşuluğunda yerləşən qədim Zəngəzur diyarı həmişə bu mərkəzlərlə sıx iqtisadi, mədəni və mənəvi əlaqədə olmuşdur.

Rusiya imperiyasına ilhaq edilənə qədər Zəngəzurda təhsil məscidlərin yanında fəaliyyət göstərən mədrəsələrdə və evlərdə fərdi ruhanilər tərəfindən həyata keçirilmişdir. İlkin səviyyədə təhsil alıb oxuma-yazmanı öyrənən gənclərdən imkanları olanlar sonradan öz təhsillərini Təbriz, Tehran, Ərdəbil, Məşhəd, Nəcəf, Bağdad və Şam kimi şəhərlərin böyük mədrəsələrində davam etdirmişlər. 

          Qarabağ xanlığının tarixinə dair ən etibarlı mənbə sayılan üç "Qarabağnamə" dən birinin müəllifi, əslən Zəngəzurun Məmər kəndindən olan Mir Mehdi Xəzani və tarixi şəxsiyyət sufi şairi, təsəvvüf alimi, Zəngəzurun Cicimli obasında dünyaya göz açmış nəqşibəndi şeyxi Mir Həmzə Nigari, habelə görkəmli şair, tarixçi və siyasi xadim Mir Möhsün Nəvvab ilk təhsillərini Zəngəzurda evdə  fərdi təhsil verən din xadimlərindən almışlar.

        Mir Mehdi Xəzani və Mir Mövsüm Nəvvab uşaq yaşlarından dostluq etmişlər və birlikdə Qafanın Seyidlər kəndində yaşayan, Bağdadda mədrəsə bitirmiş Axund Zülfüqardan dərs almışlar. 

        Mir Həmzə Nigari isə ilk təhsilini atası Mir Rüknəddin Əfəndidən, sonra isə Şəkinin Dəhnə kəndində bir ruhanidən almışdır.

Azərbaycan Rusiyaya ilhaq ediləndən sonra Zəngəzurdan olan bir çox gənclər Tiflis və Gəncə gimnaziyasında, Qori seminariyasında, Sankt- Peterburq, Moskva, Kiyev, Kazan və s. universitetlərdə təhsil ala bilmişdilər. 

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucularından biri, ilk müdafiə naziri və Qarabağın general qubernatoru olmuş Xosrov bəy Sultanov Kiyev Hərbi Tibb Akademiyasının məzunu idi. Onun böyük qardaşı xalq qəhrəmanı Sultan bəy Sultanov isə Gəncə gimnaziyasını bitirdikdən sonra Sankt Peterburqda Ali Hərbi Akademiyada təhsil almışdı.

AXC Maarif və dini etiqad naziri, Kiyev Universitetinin hüquq fakültəsinin məzunu Nurməmməd bəy Şahsuvarov,  parlamentinin üzvləri Cəlil bəy Sultanov, Mirzə Sadıq Axundzadə, Kazan Universitetinin məzunu Həşim bəy Hacıyev, SSRi Elmlər Akademiyasinin ilk azərbaycanlı akademiki Əli Əmiraslanov, Ermənistan SSR KP MK-nın yeganə azərbaycanlı katibi olmuş Məmməd Salman oğlu İsgəndərov Zəngəzur təhsilinin yetirmələri olmuşlar.

Şərqi Zəngəzurun Azərbaycanın tərkibində inkişaf etdiyini  nəzərə alaraq, bu məqalədə daha çox XIX-XX əsrlərdə Qərbi Zəngəzurda təhsilin əsas məqamlarına diqqət yönəltməyi məqsədəuyğun saydıq.

Qərbi Zəngəzurda dini-mənəvi mühit,  təhsil, məktəb həyatı, pedaqoji fəaliyyət tarix elmləri doktoru, professor Vəfa xanım Quliyevanın tədqidat işlərində, həmçinin əslən Zəngəzurun Gorus rayonunun Şurnuxu kəndindən olan tanınmış müəllim Əli Adıgözəlovun 1986-cı ildə müdafiə etdiyi namizədlik dissertasiyasında və qismən tərəfimizdən  ətraflı araşdırılmış, kifayət qədər dərin təhlil edilmişdir.

Sovet hakimiyyəti qurulana qədər azərbaycanlıların təhsili mollaxanalarda, mədrəsələrdə və rus-tatar məktəblərində həyata keçirilmişdir. Zəngəzurda hər üç-dörd kənddən birində mollaxanalar olmuşdur. Mollaxanalarda 6-8 uşaq 4-6 il, adətən, bir molladan təhsil almışlar. 

Zəngəzurun Sisyan rayonunun Şəki kəndində və Qafan rayonunun Kurud kəndində  9-10 il təhsil verən ibtidai mədrəsə olmuşdur. 1900-1917-ci illərdə Şəki məktəbində  Qazı  Məmməd Əfəndinin mədrəsəsində təhsil almış şagirdlər Nuxada təsdiq olunduqdan sonra sünni kəndlərində mollalıq etmək hüququ almışlar.

Kurud kəndindəki mollaxanada dərs deyən Axund Əbdürrəhman Hacı oğlu Tehranda ali mədrəsə bitirmişdi.

Sisyan rayonunun Urud kəndindəki 9 illik mədrəsə tipli mollaxana daha mütərəqqi olub, dini ayinləri öyrətməkdən başqa, dünyəvi elmlərdən də məlumat verirdi. Həmin mollaxanada dərs deyən Mirzə Sadıq Axundzadə Təbrizdəki Ali mədrəsəni bitirmişdi. Urud, Şəki və Kürdük mədrəsələri yerli xeyriyyəçilər tərəfindən maliyyələşdirildiyindən burada oxuyan şagirdlər təhsil haqqı verməkdən azad idilər.

XIX əsrin axırları, XX əsrin əvvəllərində Zəngəzurun bir çox kəndlərində molla məktəbləri ilə yanaşı, ibtidai təhsil verən dünyəvi məktəblərdə açılmağa başladı. Bu məktəblərdə təhsil, adətən, biri rus dili olmaqla iki dildə (kəndlərin əhali tərkibindən asılı olaraq Azərbaycan, yaxud erməni dilində) aparılırdı. Ötən əsrdə Zəngəzurun ilk ali təhsilli ziyalılarından biri olan el ağsaqqalı Əbdülmənaf Hacıyev bu məsələni belə nəql edir:

"Urud kəndində ruhani ailəsi yaşayırdı – Molla Bağıruşağı (1980-ci illərdə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin I katibi olmuş Kamran Bağırov da bu tayfadandır – M. U.). Həmin ailə – yəni mollabağırlılar kəndin uşaqlarına dərs deyirdilər, cəmisi 10-12 nəfər tələbəyə dərs verərək ayda hər nəfərdən 50 qəpik pul alırdılar...

İlk təhsilini Urud kəndindəki mollaxanada alan Əbdülmənaf Hacıyev 1930-cu ildə Moskvada Ali Həmkarlar Məktəbini, 1934-cü ildə isə həmin şəhərdə Ümumittifaq Ali Hüquq Akademiyasını bitirmiş, 1934-36-cı illərdə Bakıda ədliyyə sistemində, 1936-1949-cu illərdə isə  Naxçıvan MSSR Ədliyyə naziri vəzifəsində çalışmışdır. Ə.Hacıyev "Mənim qeydlərim" adlı xatirələrində yazır:

"1906-cı ilin əvvəllərindən başlayaraq Sisyan mahalının kəndlərində məktəblər açılmağa başladı. Şəki, Sisyan, Şıxlar, Ağudi, Vağədi, Urud kəndlərində məktəblər açılmağa başladı.  1906-cı ildə bizim Urud kəndində açılan məktəbə daxil oldum, 1911-ci ildə həmin məktəbi bitirdikdən sonra Gorus şəhərindəki orta məktəbə daxil oldum" .

Qafan rayonunun Baharlı kəndində molla İsmayıl İmamalı oğlu, Gığı kəndində molla Fərzəli Piriyev, Şəhərcik kəndində molla Tağı, Sisyan rayonunun Şıxlar kəndində molla Ələsgər və molla Səməd, Dəstəgird kəndində molla Nuşirəvan, Vağədi kəndində molla İbrahim Xəlil ibtidai təhsil verən mollaxanalar açmış və ayda bir manat təhsil haqqı almaqla şagirdlərə oxumaq, yazmaq öyrətmişlər.

Bütün Yelizavetpol quberniyasında olduğu kimi, Zəngəzurda da dünyəvi məktəblərin açılması 1875-ci ildən sonraya təsadüf edir. Yelizavetpol qubernatorunun  qərarı ilə 1876-cı ildə quberniyanın üç əyalətində (Dağ Kəsəmən, Cəbrayıl və Gorus kəndlərində)  rus-tatar məktəbi açıldı. 1882-ci ildə isə quberniya ərazisində daha beş dünyəvi məktəb açıldı ki, bunlardan üçü Zəngəzur qəzasının kəndlərində (Qubadlı, İrsevanik və Qarakilsə) təşkil edildi. Ümumiyyətlə, Yelizavetpol quberniyasında 1901-ci ilədək 28 ibtidai rus-tatar məktəbi fəaliyyət göstərirdi ki, bunun da 12-si Zəngəzurda idi.

Qeyd etmək yerinə düşərdi ki, Zəngəzurda təşkil edilmiş bu məktəblərdə təhsil almış şagirdlərin arasından çox görkəmli ədəbiyyat, elm və dövlət xadimləri çıxmışdır. Xalq yazıçısı Əli Vəliyev Urud mədrəsəsi haqqında yazırdı: "Nəcəfdə ali təhsil alıb mollalıq hüququna malik olan Fətullah, Gorusda iki dərəcəli rus məktəbini qurtarmış  Sadıq,  məşhur şair Ləlini bağlamış şair Mirzə Hüseyn Urudda yaşayırdılar. Urudda oxumuşlar, savadlılar, söz qoşanlar, təbi gələnlər bizim kənddən qat-qat çox idi".

Urud kəndində uzun illər (1918-ci ilə qədər) Molla Bağırlılar ailəsi, Molla Səmih, Molla Fətullah mədrəsədə dərs demişlər.

Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, Əli Vəliyev ilk təhsilini 1916-1918-ci illərdə Şəki kəndindəki rus-tatar məktəbində almışdır.

Qubadlıdakı beş siniflik ibtidai rus-tatar məktəbini bitirmiş Xalq yazıçısı Süleyman Rəhimov həmin dövrü belə xatırlayır: "Mən bu kənddə bir neçə evdə qalmaqla,  onların ev işlərini görməklə yanaşı, oxuyurdum. Ömrümün ən çətin illəri idi.  Ancaq ruhdan düşmürdüm, məktəbdən qaçmırdım.  Bu məktəb Zəngəzur qəzasında yaxşı cəhətdən ad çıxarmışdı. Məktəbin müdiri Qori seminariyasını Üzeyir Hacıbəyovla birlikdə bitirmiş Həsən bəy Soltanov idi".

Zəngəzurda  Sovet  hökuməti  qurulduqdan sonra Zəngəzur azərbaycanlıları öz ata-baba yurdlarına qayıtdıqca məktəb-təhsil məsələsi də yavaş-yavaş qaydaya düşməyə başladı. Zəngəzurun Azərbaycan kəndlərində ilk dəfə olaraq Qafanın Gığı və Şəhərcik, Sisyanın Şıxlar, Vağədi, Ərəfsə və Urud, Meğrinin Vartanizor və Aldərə kəndlərində ibtidai məktəblər açıldı.

1930-cu ildə isə artıq Zəngəzurda otuz məktəb fəaliyyət göstərirdi ki, onlardan 28-i birinci dərəcəli (dörd sinifli), 2-si isə ikinci dərəcəli (yeddi sinifli) məktəblər idi.

1941-ci ildə  Zəngəzurdakı  42 Azərbaycan məktəbinin 23-ü ibtidai, 15-i yeddiillik, 4-ü isə orta (Vağədi, Şəhərcik, Meğri, Şəki) təhsil müəssisəsi idi.

Ermənilərin hər cür müqavimət göstərmələrinə, açıq və gizli şəkildə maneçilik törətmələrinə  baxmayaraq,  ikinci dünya müharibəsindən sonrakı illərdə də Zəngəzur azərbaycanlıları çox mütəşəkkil bir ardıcıllıqla, davamlı bir səylə məktəb və tədris prosesini daim yüksəltmək üçün mübarizə aparmışlar və bir çox uğura nail olmuşlar.  Sonuncu deportasiya ərəfəsində Zəngəzurda 42 ümumtəhsil Azərbaycan məktəbi olmuşdur. Həmin məktəblərdə çalışan 500-dən çox müəllimin yarısından çoxu ali təhsilli idi, 13 müəllim isə Əməkdar müəllim adına layiq görülmüşdür. Ermənistan SSR-nin Əməkdar müəllimi adını almış Sisyan rayonundan Həbib Bayramov, Ağaqulu Nəcəfov, Qafan rayonundan Əliş Qarayev, Cəlal Zeynalov, Bəhlul İmaməliyev, Cahangir Rüstəmov,  Qabil Həsənov, Səriyyə Həsənova, Həsən Şəkərəliyev, Nüsrət Şıxəliyev, Meğri rayonundan Həsən Məmmədov, Məmmədbağır İbrahimov, Həsənqulu Hacıyev respublikanın adlı-sanlı müəllimlərindən olmuşlar. Məhz bu müəllimlərin ardıcıl fəaliyyətinin nəticəsi idi ki, sovet dönəmində Zəngəzurdan minlərlə şagird müxtəlif istiqamətli ali təhsil ocaqlarına daxil olmuş və müvəffəqiyyətlə o institutları bitirmişdilər.  Onu da qeyd etmək lazımdır ki, məhz Zəngəzurda aparılan uğurlu tədris prosesinin sayəsində Zəngəzur torpağından 12 akademik, 50-dən çox elmlər doktoru, professor, 200-dən çox elmlər namizədi yetişmişdir. 

İndi zəngəzurlu ziyalıların sorağı Amerikadan, Almaniyadan, Fransadan, İngiltərədən, Rusiyadan, Türkiyədən – bir sözlə, dünyanın hər yerindən gəlməkdədir.  Zəngəzur məktəbləri Azərbaycana yüzlərlə yüksək səviyyəli bilikli və bacarıqlı dövlət və siyasət xadimləri, hökumət təmsilçiləri, alimlər, generallar, döyüşçülər, milli qəhrəmanlar, diplomat-lar,  ictimai fəal insanlar bəxş etmişlər. Onların sayı çoxdur, adlar çəksək, bəlkə də, bir kitab alınar, kimisə yaddan çıxara bilərik, deyə fərdlər haqqında danışmayacağıq. Yalnız onu deyə bilərik ki, Zəngəzur istedadlı, savadlı, çalışqan və mübariz insanların diyarı olmuşdur. 

Və su gələn arxa bir də gələr! 

Təxminən 100 il bundan əvvəl, daşnak başkəsənlərinin Zəngəzuru işğal etdiyi ağır günlərdə millət vəkili  Cəlil Sultanov 1920-ci il yanvarın 24-də Parlamentin sədrinə ünvanladığı teleqramda ümidsizlik və kədər içərisində yazırdı: "Zəngəzur sarıdan başınız sağ olsun, heç olmazsa Qarabağı xilas edin!" 

İndi, yəqin ki, Cəlil Sultanovun da, şəhidlərimizin də, Zəngəzur həsrəti ilə dünyasını dəyişən minlərlə soydaşımızın da ruhu şaddır! İndi biz Qarabağı və Şərqi Zəngəzuru tamamilə qaytarmışıq!

İndi biz Füzulidə, Zəngilanda, Kəlbə-cərdə, Laçında yollar, körpülər salırıq,  hava limanları tikirik! İndi biz zəngəzurlu balalarımız üçün Ağalıda ağıllı məktəb açmışıq, o biri kənd və qəsəbələrdə də açacağıq! Zəngəzurun ən yeni tarixini həmin məktəblərdə oxuyan balalarımız yazacaqdır! 

Hələlik isə  Milli Ordumuzun qəhrəman əsgərləri İşıqlı dağındadır, Zəngəzura nəzarət edir! İndi üzümüz Qərbi Zəngəzura doğrudur! Zəngəzur Azərbaycandır!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2024)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

2024-cü il Azərbaycanda “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan edilmişdir. Bu yazının da mövzusu yaşıl dünyadır, təbiətdir. 

Öncəliklə, qeyd etmək istərdim ki, təbiət sözü özlüyündə böyük bir aləmi əks etdirir. Təbiət maddi dünya, elmin öyrəndiyi əsas obyekt, insan ətrafında olan bütün reallıqdır. Və təbiətin rəngarəngliyi Azərbaycan ədəbiyyatının ahəngli ritmi ilə daim marağı cəlb etmişdir. Klassik divan ədəbiyyatı, şifahi xalq yaradıcılığı nümunələri, şair və yazıçılarımızın əsərlərinin müəyyən bir qismində təbiət tərənnümü nümunələrinə rast gəlirik.

Yazıçı, şair, dramaturq, ictimai xadim Məmməd Səid Ordubadinin "Bahar haqqında” məqaləsindən qısa bir parçanı diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm:

"Şərq məmləkətləri içərisində dörd fəsli bir-birindən aydın ayrılan məmləkətlərdən birisi də bizim yaşadığımız Azərbaycan ölkəsidir. Bu ölkədə qış fəsli çıxan kimi təbiət birdən-birə dəyişir, mülayim və ilıq küləklər əsir, havalar isinir. Burada bahar gəlincə təbiətin pərdənişin gəlinləri bəzənərək bahar səhnəsinə çıxar, novruzgülünün yanağından şadlıq tərləri damcılar, torpağın beşiyində yatan körpə otlar yuxulu gözlərini açıb təzə gəldiyi yeni dünyanın möcüzəkar təbiətinə baxaraq şirin-şirin gülümsər, meşələrdə, çaylarda, bulaqların və hovuzların kənarında, yaşıl köynəkli təpələrin döşündə lalələr, yabanı qərənfillər tumurcuqlanar.” 

Nümunədən də göründüyü kimi çiçəkli baharın gəlişi ustadın qələmi ilə ədəbiyyatda da güllər açdırıb sanki.

Məmməd Araz çox böyük şair ustalığı ilə təbiəti  ürəyə bənzədir və bununla  ürəyin böyüklüyünü, davamlılığını və tutumluluq dərəcəsini poetik ustalıqla tərənnüm edir.

Ürəkdə Ay doğur, Günəş də batır:
Göy qopur, ildırım çaxır ürəkdə
Tufan da hayqırır, sükut da yatır,
Alov da, Gürşad  da yağır ürəkdə...

Məmməd Arazın  şeirlərini oxuduqca belə qənaətə gəlmək olar ki, təbiətdə mövcud olan bütün nə varsa hamısı insanların rifahı üçündür. Şairin fikrincə, təbiətdə hər şey canlıdır. Hər şey yaşayır, inkişaf edir. Bu mənada təbiət həmişə gözəldir, cavandır, təzədir. Gənc olduğu qədər də uludur. Məmməd Arazın "İnsan qayalar" adlı şeirinə nazar salaq. Şair bu cansız qayalara iqtibasən o qədər poetik dillə xalqımızın igidliklərini, onların qəhrəmanlıqlarını qələmə alır ki, həmin fikirlərin fəlsəfi ümumiləşməsi bütün vətəndaşlara böyük ruh verir. Şair həmin şeirini belə tamamlayır.

... Bu basılmaz nərlər, ərlər
Bu qaya sərkərdələr
Onda məni - bir balaca daş əsgəri
Qoyar yəqin qoşulmağa bu cərgəyə
Qayaların keçmişini qayalara yazdım deyə
Onda Vətən sanar məni
Bir balaca Vətən daşı
Vətən daşı olmayandan
Olmaz ölkə vətəndaşı! 

Koroğlu da əyilməz dağları özünə yaxın sirdaş, əzəli məskən və həmdəm bilir:

Taladım şahları hələ az dedim,
Türfə gözəllərə işvə, naz dedim,
Neçə tacir-tüccar səndə gizlədim,
Açmadın sirrimi, sirdaşım dağlar.

Dastanda başqa bir nümunədə Koroğlu deyir:

Məndən Salam olsun Boyu bəyinə,

Çıxıb bu dağlara yaslanmalıdır.

At kişnəməsindən, qalxan səsindən,

Dağlar Salam deyib səslənməlidir.

“Koroğlu” dastanında Qırat və Misri qılıncla yanaşı, Çənlibel də eyni məhəbbətlə tərənnüm olunur. Koroğlu “Şah da gəlsə Çənlibelə qoymaram” – deməklə, məskən saldığı bu yerin təbii gözəlliyindən

daha çox, onun əlverişli yaşayış məkanı olduğunu əsas götürür.

Üst yanı dağ, təpə, dərə

Müxənnətlər düşər girə,

Mərd igidə olan bərə,

Nigar, Çənlibel budu, bu!

Əhməd Cavad, Mikayıl Müşfiq kimi şairlərin yaradıcılıqlarında rəmziliyin başlıca vasitələri Azərbaycan təbiətinin mənzərələridir:


Aya, hankı cəlladın pəncəsinə keçdiniz?
Neçin böylə qəddiniz sındı, büküldü, dağlar?
(M.Müşfiq)

Əyil, Kürüm, əyil, keç,
Dövran sənin deyil, keç. (Ə.Cavad)

Molla Pənah Vaqifin, Molla Vəli Vidadinin, Qasim bəy Zakirin yaradıcılığında olan “durnalar” rədifli şeirlərində də təbiət tərənnümü öz əksini tapmışdır.

...Oxuduqca şirin-şirin diliniz
Bağrım olur şana-şana, durnalar.
(M.V.Vidadi)

Vaqifin də könlü çox edər pərvaz
Hərdən sizin ilə gəzə, durnalar.
(M.P.Vaqif)

Yoxsa, danışırsız dilbər sözünü,
Veribsiniz nə baş-başə,durnalar.
(Q.Zakir) 

Tufarqanlı Abbasın gəraylıları da gözəl, səmimi, axıcı və xoşagələndir. Bu şeirlərdə təbiət gözəllikləri həqiqi sənət dililə təsvir olunur:

Budur gəldi bahar fəsli

Dağların lala vaxtıdır.

Açılıbdır qızıl güllər,

Bülbülün bala vaxtıdır.

Aşığın yaradıcılığına müraciət etdikdə görərik ki, onun şeirlərində vətən həsrəti də təsvir olunur.

Ay ariflər, qanlı fələk cəbrindən,

Qohumdan, qardaşdan, eldən ayrıldım.

Fərhad kimi çəkdim Şirin qəhrini,

Cığa pərvaz etdi, teldən ayrıldım.

Almas İldırım şeirlərində təbiətin gücündən, qüdrətindən istifadə edərək öz coşğun ruhunu əsk etdirirdi. “Əsir Azərbaycanım” şeirində güclü kədər, ah-nalə, eyni zamanda böyük qəzəb var. Qərib şairin küləklər vasitəsilə göndərdiyi salamda, haradasa, bir ümid işığı parlayır. Ağrı dağdan Alagözə, Alagözdən də Xəzərə ötürülən salam adi hal-əhval deyil, “Xəzəri” coşdurmaqla sərsəm addımların qarşısını almaq-xalqı mübarizəyə, oyanışa səsləmək üçün təbiətin ruhundan istifadə edir:

Salam desəm rüzgar alıb götürsə,
Ağrı dağdan Alagözə ötürsə,
Gur səsimi göy Xəzərə yetirsə,
Xəzər coşub zəncirini qırsa oy!
Əmr etsə, bu sərsəm gediş dursa oy!

Atalar sözləri, şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələrində də təbiət, onun qüdrəti, sirli tərəfləri öz əksini tapırdı.

Güvəndiyim dağlar, sənə də qar yağarmış.

Nəsiminin qəzəllərində təbiət gözəldir, füsunkardır, sevən və sevilənin qəlbini oxşayır. Aşiq öz sevgilisini təbibim, loğmanım, dinim, imanım adlandırmaqla yanaşı:

Bənövşəm, sünbülüm, vərdim, rəyahim, zanbağım, laləm,

Əbirim, ənbərim, udum, gülüm, qönçəm, gülüstanım

- deyə şərəfləndirir. Böyük söz ustasının kamil insanı təbiətin içindədir, təbiət də onun qəlbinə hopmuşdur.

Klassik Şərq ədəbiyyatında baharı təsvir edən lirik şeirlər, yaxud böyük bir poemanın baharı əks etdirən hissəsi olan bahariyyələr vardır. Şah İsmayıl Xətai bu mövzuda belə yazıb:

Qış getdi, yenə bahar gəldi,
Gül bitdivü və laləzar gəldi.

Quşlar qamusu fəğanə düşdü,
Eşq odu yenə bu canə düşdü.

Dahi söz ustadı Səməd Vurğun yaradıcılığı başdan-başa Azərbaycana, onun təbiətinə tərənnüm və sevgiylə doludur:

Çox keçmişəm bu dağlardan,
Durna gözlü bulaqlardan;
Eşitmişəm uzaqlardan
Sakit axan arazları;
Sınamışam dostu, yarı... 

“Təbiər ilhama çağırır məni” şeirində şair yazır:

Yenə də yam-yaşıl geyinir dağlar,

Göz kimi durulur qaynar bulaqlar.

Əriyir güneylər qoynundaki qar,

Yağış da isladır o göy çəməni,

Təbiət ilhama çağırır məni!

Təbiət konsepti Azərbaycan ədəbiyyatının mən deyərdim ki, bütün nümayəndələrinin yaradıcılığında öz əksini tapmışdır. Bu mövzu ya birbaşa təbiətin tərənnümü, ya da təbiət ünsürləriylə həmahəng olan sevginin təsviri olmuşdur.

Gül əgər bülbülü incitsə, "vəfasız" deməyin,
Qızların taqsiri olmaz, günah oğlanda olur!

Nə təbiət gurub ömründə, nə dünya yetirib,
O gözəllər ki, bizim Azərbaycanda olur. (Əliağa Vahid)

Mən şirin ləhcəli bir bülbüləm ki,
Güllərdən küsərəm, səndən küsmərəm!
Məni öz canından artıq istəyən
Ellərdən küsərəm, səndən küsmərəm!

Gözlərin misaldır axan çaylardan,
Kirpiyin oxlardan, qaşın yaylardan.
Qarşımıza gələn uzun aylardan,
İllərdən küsərəm, səndən küsmərəm! (Mikayıl Müşfiq) 

Ulu Öndərin vəsiyyətini gerçəkləşdirən, Öndər yolunun layiqli davamçısı Cənab Ali Baş Komandanın sayəsində bu gün şeirlərdəki baharı, çiçəkli, təravətli günləri biz Qarabağda və yurdumuzun bütün guşələrində görürük. Qoy Vətən daim gül açan yaşıl çəmənlər kimi şad və xürrəm olsun. Və ümid edirəm ki, Cənab Prezidentin də dediyi kimi biz tezliklə Aşıq Ələsgər şeirindəki süsənli, sünbüllü, lalalı dağları olan Zəngəzur, Göyçə kimi tarixi torpaqlarımızda da Qarabağda olduğu təki yaşıllaşan, çiçəklənən sübhləri görəcəyik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünənki gün onun günüydü. Necə deyərlər, bayram bayrama qarışmışdı. Bir yandan müqəddəs Qurban bayramının dadını çıxarır, bir yandan da ad gününün sevincini yaşayırdı…

Ramiz Rövşəndən misal çəkib deyir ki, 

“Soruşma ki, vətən nədir, 

nə boyda nə biçimdə,

məni göstər vətən mənəm,

vətən mənim içimdə…”

Və bu misraları həyat kredosu hesab edir…

Cavadzadə Füzuli Musa oglu

16 İyun 1962-ci ildə Masallı rayon Boradigah qəsəbəsində anadan olub. 1979-cu ildə Boradigah qəsəbəsində orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirərək sənədlərini ADU-nun filologiya fakültəsinə verib, lakin müsabiqədən keçə bilməyib…

1980-1982-cı illərdə Latviya respublikasının Adaji rayonunda altı aylıq serjant kurslarında oxuyub və Kalininqrad vilayətinin Momanov şəhərində baş serjant rütbəsində hərbi xidməti başa vurub…

1983-cü ildə Kalininqrad şəhərinin Pionersk şəhərində gəmiçilik üzrə bazada işə düzəlib. Yaxşı işinə görə dəfələrlə fəxri fərmanlarla təltif olunub. Elə yaxşı işinə görə də 1990-1991-ci illərdə Mozambikin paytaxt şəhəri olan Maputuda sovet mütəxəssisi kimi bir illik ezamiyyətə göndərilib. Balıqçılıq gəmilərilə okean sularında bəzən təbiətin şıltaglıqları ilə də rastlaşıb. Ancaq bu onu qorxutmayıb, onu daha da cəsurlaşdırıb...

İşlədiyi müddətdə xeyli ölkələrdə olub. Kanar adaları, Kuba, Panama, Nikaraqua, Anqola, Seneqal, Argentina, Konakri, Qvineya kimi eksotik ölkələr bu ölkələrin sırasındadır…

Kalininqrad Texniki İnsitutunu qiyabi başa vurub. 1994-cü ildən Sankt-Peterburq şəhərində yaşayır. Kiçik sahibkardır.

Bəli, Azərbaycanı canından da çox istəyən Füzuli bəyin bu Qurban bayramı günündə 62 yaşı tamam oldu. Poeziya vurğunu olan və səyyahət etməyi xoşlayan həmyerlimi sizlərə tanıtmağı özünə borc bildim. Ona möhkəm cansağlığı arzulayırıq. 

Çox yaşasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2024)

Kamran Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünyada ən populyar kitablar hansılardır? Fərqli ölkələrdə insanlar nə, necə və nə qədər oxuyurlar? Hələ ki, əldə edə bildiyimiz ən son stattistik məlumata diqqət yetirəcəyik. Hələliksə bir qeydi aparım: o ki qaldı bizim ölkəmizə, bizdə bir detektiv ədəbiyyatı bumu yaşandığı göz önündədir. İnsanlar kortəbii şəkildə kitab oxumaqla detektiv oxumağın eyni şey olduğu qənaətinə gəlib digər janrları iqnor edirlər. Detektiv ədəbiyyat isə qeyri ciddi janr hesab edilir, bu janr əsla tərbiyəvi, öyrədici xüsusiyyətlərə malik olmur, mesaj vermir. Güman ki, kitab industriyamızın mövcud durumu ilə bağlı geniş müzakirələr aparmağımıza, çıxış yolları tapmağımıza lüzum var. İndisə qayıdaq sorğuya.

THGM Agentliyi 56 ölkədən 945 oxucu arasında 2023-cü ildə hansı janrlarda kitab oxuduqları və 2024-cü ildə oxumağı planlaşdırdıqları barədə bir sorğu keçirib. Avropa, Şimali Amerika, Asiya, Avstraliya, Afrika və Cənubi Amerikanın sakinləri oxu vərdişlərini və üstünlüklərini bölüşüblər. Tədqiqat müəlliflərinin hansı əsas nəticələrə gəldiyinə diqqət yetirməyinizi istərdik. Qeyd edim ki, mənbə thgmwriters.com-dur.

Nəticə 1. Kitab elə də çox oxunmur

Tədqiqat iştirakçılarından 2023-cü ildə neçə kitab oxuduqları soruşulub. Məlum olub ki, onların arasında həm çox fəal olmayan oxucular, həm də əsl kitabsevərlər var. Sorğu göstərib ki respondentlərin:

18% -i 6-10;

19% - i 11-20

27% -i 20-dən çox;

32% - i 1-5

- kitab oxuyub.

Demək, ən böyük faiz ən az oxuyanların olub. İkinci böyük fazi isə ən çox oxuyanların. Demək, acınacaqlı vəziyyət həm də ümidvericidir.

Ölkələr üzrə statistikadan danışırıqsa, amerikalı və ingilis respondentlər daha çox oxuyanlardır (onların 39% və 44% - i müvafiq olaraq bir il ərzində 20-dən çox kitab oxuyublar). Kanadalılar isə daha az oxuyurlar (yalnız 23% 20-dən çox kitab oxuyub).

Qeyd etmək lazımdır ki, bəzi respondentlər sorğu keçirənlərin "20-dən çox kitab" maddəsini üst kateqoriyaya çevirərək cavab seçimlərini çox məhdudlaşdırdığını iddia ediblər. Məsələn, bir kanadalı oxucu “20-dən çox kitab” əvəzinə “100 -dən çox kitab" maddəsinin düzgün olduğunu bildirib. İngilislərin isə əksəriyyəti ən yüksək kateqoriya kimi 20+ kitab göstərilməsini kifayət qədər gülünc adlandırıblar.

Demək, kitabqurdu kateqoriyasına daxil olanlar ildə minimum 100 kitab oxumağı məqbul hesab edirlər.

Nəticə 2. Növbəti il daha məhsuldar olacaq

Rəy sorğusunun digər nəticəsi də sevindiricidir. İnsanlar 2024-cü ildə daha çox oxumağı planlaşdırırlar. Demək, kitabların sonunun yaxın olduğuna dair mövcud fərziyyələr vaxtından əvvəl ortaya çıxıb və tam da yersizdir. Kitablar “bir gün unudulmaq” üçün nəzərdə tutulubsa, həmin o bir gün tezliklə gəlməyəcək.

Daha dəqiq desək, sorğu nəticələri göstərir ki, insanlar 2024-cü ildə 2023-cü ilə nisbətən daha çox oxumağı planlaşdırıblar. Sorğu göstərir: respondentlərin 64% - i 2024-cü ildə əvvəlkindən daha çox kitab oxumağı planlaşdırır. Və yalnız 3% -i daha az kitab oxumağı planlaşdırır. Bu nəticələr dünyanın bütün bölgələrində təxminən eynidir. Keniyadan olan bir oxucu cavabını belə yekunlaşdırıb: "Ötən il oxuduğum hər şeyi bəyəndim. Daha çox oxumağı səbirsizliklə gözləyirəm." İnsanlar cari ildə real olaraq daha çox oxuyacaqlarmı və ya heç olmasa buna can atacaqlarmı iddia edirlər, əlbəttə buna nə dərəcədə əməl etdiklərini zaman göstərəcək. Buna baxmayaraq, böyük həcmdə oxumaq niyyəti kitablara olan sevginin davam edəcəyini göstərir. Beləliklə, kitab oxumaq vərdişi, mütaliə sevgisi yaşayır və inkişaf edir. Avstraliyadan olan bir respondentin qeyd etdiyi kimi,"mən sadəcə oxumağı sevirəm, bu, mənim sevimli fəaliyyətimdir."

Nəticə 3. Hansı janr daha çox oxunur?

Sorğu iştirakçılarından hansı janrda kitabları oxuduqları da soruşulub, bədii ədəbiyyat və ya qeyri-bədii ədəbiyyat oxuduqları ilə maraqlanılıb. Sorğu göstərib ki, 2023-cü ildə dünyanın ən populyar üç janrı açağıdakılardır:

-tarixi kitablar (34%),

-detektivlər (33%),

-tərcümeyi-hallar/xatirələr (31%).

Bəzi kiçik regional fərqlər də qeyd edilib. Məsələn, kanadalılar digər ölkələrin oxucuları ilə müqayisədə tarixlə daha az maraqlanırlar. İngilis oxucular da öz növbəsində fantaziyaya böyük maraq göstərlər.

Digər populyar janrlar fentezi, elmi fantastika və motivasiya-özünəkömək kitabları olub.

Yeri gəlmişkən, yüzlərlə oxucu sorğuya daxil edilməyən janrların adını çəkərək təşkilatçılara irad bildiriblər. Poeziya, fəlsəfi, dəhşət, komedik, kulinariya, sevgi romanları, uşaq kitabları və s. Növbəti sorğuda təşkilatçılar mütləq xeyli populyar olan digər janrları da kateqoriya seçimini genişləndirərək əlavə edəcəklərinə qərar veriblər (dəhşət, şeir, uşaq kitabları, fəlsəfə, mənəvi ədəbiyyat, sevgi romanları, komikslər, manqa və qrafik romanlar kimi).

Nəticə 4. Hansı janr daha çox oxunacaq?

Cari ildə də respondentlər daha çox tarix kitabları, detektivləri və tərcümeyi-hal ədəbiyyatını oxumaq istədiklərini bildiriblər. Demək, 2023-cü ildə seçdikləri janrlardan məmnundurlar və növbəti ildə də seçimləri dəyişməyəcək.

Daha dəqiq desək, 2024-cü ildə respondentlərin oxumağı planlaşdırdıqları 3 əsas janr bunlardır:

tarixi kitablar (%39);

detektivlər (%35);

tərcümeyi-hallar/xatirələr (%34).

Sorğunun nəticələrinə görə tələb olunan digər janrlar fentezi, elmi fantastika və macəradır.

Nəticə 5. Kağız kitablar daha çox sevilir

İnsanlar hələ də kağız kitab oxumağı sevirlər. Kağız kitabların sürətlə çökməsi on ildir proqnozlaşdırılır. Ancaq insanlar hələ də onları oxumağa davam edirlər.. Respondentlərdən 2023-cü ildə daha çox oxuduqları kitab formatını qeyd etmək xahiş edilib. Sorğu göstərib:

-Respondentlərin 57%- i əsasən kağız (çap) kitablar oxuyur;

-32%- i e-kitabları seçir;

- 8%-i audiokitabları dinləyir;

-3% isə "digər" seçimini seçib (bu komikslər, Braille və ya başqa bir format ola bilər).

Kağız kitablara bütün dünyada böyük etimad göstərildiyi sübut olunub, lakin bəzi regional fərqlər də gözə soxulur. Amerikalılar kağız kitabları daha az seçirlər və bütün digər formatlarla daha çox maraqlanırlar. Amerikalı oxucuların 29% -nin Kindle-a üstünlük verməsi də diqqət çəkir. Kanadalılar tam əks üstünlüklər nümayiş etdirirlər: 67% - i əsasən çap olunmuş, yəni kağız kitabları oxuyur və onların yalnız 23% - i elektron nəşrləri seçir.

Nəticə 6. Oxucular seçdikləri kitabların həcmindən razıdırlar

Bəzən yazıçılar əlyazmalarının həcmindən narahat olurlar. Yazdıqları çox uzun olmadı ki? Bəlkə daha çox təfərrüat daxil edilməlidir? Oxucular mətnimi çox qısa və ya çox uzun hiss etməyəcəklər ki?

Sorğu göstərib:

-oxucuların 86% - i oxuduqları kitabların uyğun həcmdə olduğuna inanır.

-11% kitabların çox qalın olduğunu iddia edir.

- 3% - i isə hesab edir ki, bu il ərzində oxunan kitablar çox nazik olub.

Nəticə 7. Oxucular hər yaşdan olan insanlardır

Kitabların və xüsusən də kağız kitabların davamlı populyarlığının yetkin nəsillərin yeni texnologiyalara uyğunlaşmaqda çətinlik çəkməsi ilə əlaqəli olduğunu düşünürsünüzsə, araşdırma bunun əksini göstərib.

25-34, 35-44, 45-54 və 55-64 yaş qruplarındakı oxucuların sayı təxminən bərabərdir — 17-19%.

Nəticə 8. Qadınlar kişilərdən daha çox oxuyur

Qadınlar kişilərdən daha çox özlərini fəal oxucu hesab edirlər. Kim daha çox oxuyur: qadınlar, yoxsa kişilər? Sorğu göstərib ki:

-respondentlərin 56% - i qadın,

-42% - i kişi olub.

Bu fərq qadınların sorğu iştirakçılarının üçdə ikisini təşkil etdiyi ABŞ-da daha da nəzərə çarpıb. Ümumiyyətlə, dünyada qadınların daha çox kitab oxuduğunu göstərən digər tədqiqatların nəticələri də əldədir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı İordaniyalı şair Məhəmməd Əli Taher Miqdadinin “Göyün qapısı” şeirinin Azərbaycan dilinə tərcüməsini təqdim edir. Şeiri İngilis dilindən çevirən Rəsmiyyə Sabirdir. 

Qeyd edək ki, bu iordaniyalı şairin şeirinin dilimizə ilk çevrilməsidir. 

74 YAŞLI ŞAİR

Məhəmməd Əli Taher Miqdadi – 1952-ci ildə İordaniyada dünyaya göz açıb. 1974-cü ildə Şam Universitetinin bakalavr, 1988-ci ildə isə İordaniya Universitetinin magistr pilləsini bitirib. 

1994-cü ildə ABŞ-da “Beynəlxalq iqtisadiyyat” ixtisası üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsini alıb. 1987-ci ildən İordaniya Yazarlar Birliyinin üzvüdür. 2006-cü ildə İordaniya Yazarlar Birliyinin Baş katibi olub. 2007-ci ildə isə Ərəb İnternet Yazarlar Birliyinin sədri seçilib. Ərəb dili Beynəlxalq Şurasının, Ərəb Yazarlar Birliyinin, Tunis Yazarlar Birliyinin və Amerikan İqtisadçılar Birliyinin üzvüdür. 

GÖYÜN QAPISI

 Sehrli bir əldən axan gümüş kimi

suyu gurhagur axır bu şəhərin.

Tanrının dərgahına çox yaxın kralları

göyüzündən alırlar

müqəddəsliyi, igidliyi...

Burda küçələrin necə boğulduğu

şəhərin divarlarından,

qara zamanın işgəncəsindən,

yoxsulluğun pəncəsindən

və bir də

miqrantların üzündən bəllidir...

Qara fəhlələrin alın təri

hər şeyi izah edir.

Bu qəriblərdən biri də mənəm.

Yalvarıram, nə olar,

aç mənə qucağını.

Qədim incinin işiltısına

heyran olum.

Məni də al qucağına.

Bitməyən nağılların

alsın yorğunluğumu.

Küçələrin aparsın məni

qəlbimin gərilmiş tellərinin

çalınacağı yerə...

İzin ver,

param-parça olmuş xəyallarımı

ağ mərmərlərin boşluğuna düzüm...

Mən qəribəm.

Yaraşmaq istəyirəm bir lavanta çiçəyinə.

Və mələklərin, peyğəmbərlərin

həyat üçün

yeni bir tablo yaratdığı

o uca aləmə...

Mən qəribəm.

Sal daşların,

qızmış qumların,

qayadan yonulmuş yastıqların

tikanın və tükün dilini öyrənə bildim.

Lakin hələ də

bir işıq şüası kimi

aşiqlərin üzünə

və təzə çiçəklərin

tac yarpaqlarına düşən

dilini öyrənə bilmədim.

Mən qəribəm.

Qar qədər yalnızam.

Gecə və gündüz

bağlı qapıların arxasındayam.

O başa-bu başa

gedirəm-qayıdıram.

Sənətkarlardan başqa

heç kim fərq etmir məni...

Mən qəribəm.

Ayaqlarım

sərt yoxuşlarda yoruldu.

Qan dondu damarlarımda.

Ac qarğalar

xarabalıqlarımda

yaralı arzularını

hayqıraraq uçuşurlar.

Küləyin şiddətindən dilim tutuldu.

Oynaqlarımı gəmirən soyuq

məğlub oldu.

Və yenidən

aylı gecələrdə bədənimdə,

sümüklərimdə dolaşır o musiqi.

Elə buna görə də

Tanrıdan

uzun kölgəni qorumağı

diləyirəm.

Böyütsün zəhmətkeş Günəşini.

Və şəfqətli əlləriylə

xəyallara hamilə üfüqləri

genişləndirsin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2024)

Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü gördü.  Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Oxucularımızın “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlığı davam edir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalıdır.

TÜLU

Fantastik hekayə

Atama ithaf

– Bəs sənə nə var?

Ayağa qalxıb ucadan: – Bəsdirin! – qışqırdı.

Dalaşanlar qorxub bir-birinin yaxasını buraxdılar.

– O kimdir?.. Bu, nə səsdir? – dedilər.

Yaxınlaşıb dalaşanların qolundan tutdu: – Axırıncı dəfə almanı haçan görmüsüz? – soruşdu.

Dalaşanların ikisi də bir ağızdan: – Biz heç zaman alma görməmişik, – dedi.

– Bəs onda niyə dalaşırsız? – soruşdu.

– Məsələ almada deyil ki, – dalaşanlardan biri dilləndi.

– Bəs nədədir? – xəbər aldı.

– Məsələ dalaşdığını özünə tabe etməkdədir.

– Axı niyə?

– Necə yəni niyə? Mən dünyanın yiyəsi olmaq istəyirəm. İstəyirəm bütün insanlar ayaqlarımın altından öpsün!

O bir şey demək istərkən digər dalaşan çəmkirdi:

– Dünyanın yiyəsi mənəm! Dünya mənimdir! Mənim də olacaq!

Dalaşanlar yenə bir-birinin yaxasından tutub söyüşə-söyüşə qaranlığın içinə qayıtdılar. Gördüklərinin yuxumu, gerçəkmi olduğunu heç cür anlaya bilmirdi. Axı onun zirzəmisində bu qədər adam neynirdi? Bəlkə onu qara basır? Zəlzələ olduğunu dəqiq xatırlayırdı. Ondan sonra özünə gəlməsi də yadındaydı. Külünglə zirzəminin dəmir qapısını açmağını da unutmamışdı. Ondan sonra baş verənlərin doğru olub-olmadığını isə bilmirdi. Ətraf zülmət qaranlıq olduğundan səsləri gələnlərin üzləri görünmürdü. Onlar ilğım kimiydilər. Varlıqları, yoxluqları seçilmirdi. Vaxtı, zamanı qarışdırmışdı. Bilmirdi hardadır. Ölçülər də gözündə dəyişmişdi. Uzağı, bir evin altı boyda olan zirzəminin ucu-bucağı görünmürdü. Nal tappıltısı eşidildi. Tappıltı get-gedə yaxınlaşıb qənşərində səngidi. Qaranlığın içindən sıyrılmış qılınc kimi sərt adam səsinə diksindi: 

– Qarşımda baş əy!

– Sən kimsən ki? – soruşdu.

– Mən fatehəm. Buranı qılıncımla fəth etmişəm!

– Fəth etdiklərinin üzünü görmüsən? – soruşdu.

– Onların üzü də var? Mən elə bilirdim, onlar ancaq mənə tabe olmaq üçündür! Onların üzü məni maraqlandırmır!

– Onlarla heç olmasa bir dəfə danışmısan?

– Nəyə görə danışım?

– Bax gör bir kimdilər də. Nə danışırlar, nə düşünürlər? Səni sevirlər, sevmirlər?

–Düşünmək və danışmaq olmaz. Fəth etdiklərin düşünməməlidirlər.

– Düşünməsələr, sənə necə tabe olacaqlar?

– Qorxuyla... ancaq qorxuyla. Onlar məndən qorxurlar. Onların yaltaqlıq, tamah, nəfs və kiçik fateh olmaq istəklərindən istifadə edirəm. Onlar bir-birinin qənimidir. Hərəsinin qabağına bir tikə şörək atdın, bəsidir. Düşünmək nədir? Onlar düşünə-düşünə yaşamaq üçün çox qorxaqdırlar.

– Fateh olmaq sənə nə verir?

– İstədiyimi edirəm!

– Mənim zirzəmimdə?

– Səltənətim gözünə zirzəmi kimi görünür?

– Heç səltənətini görmüsən?

– Xeyr, görməmişəm. Mən buranı fəth etmişəm!

– Bəs özünü necə, görmüsən?

– Özümü də görməmişəm. Məni öyənlər deyir ki, ayaqlarım at ayaqlarıdır. Başım isə məğrur adam başıdır. Əlimdə sıyrılmış qılıncım var. Qəddar və ağıllıyam. Gözələm. Kəsəsini desəm, fatehəm də!

– Sən kentavrsan! Dastan qəhrəmanısan! Çoxdan mənim zirzəmimdə yaşayırsan?

– Burda doğulmuşam!

– Daha haranı fəth etmisən?

– Ancaq buranın siçanlarını! İki dənə də it fəth etmişəm. Bir də səni!

– Arvadın var?

– Öldürdüm!

– Neynəmişdi?

– Taxt-tacımı əlimdən almaq istəyirdi. Xəbər tutan kimi qılıncı soxdum qarnına. Qarnında uşağı var idi. Onu da öldürdüm.

– Sənin uşağın deyildi?

– Elə ona görə öldürdüm də. Başa düşmədin?

– Yox.

– O da böyüyyb mənim kimi fateh olmaq istəyəcəkdi. Sən qan zəhirmarı az bilmə. O, məni öldürməsin deyə, doğulmamışdan başını kəsdim. İndi anladın mən kiməm?

– Bəlkə doğulandan sonra uşağını sevəcəkdin?

– Sevmək qadağandır. Sevən də, sevilən də öldürüləcək. Qılıncımın altından keç! Səni “suküt naziri” təyin etdim. Bu gündən zirzəmidə sevgi haqqında danışmağı qadağan edirəm!

Ayağa qalxıb sıyrılmış qılıncın altından keçdi.

Əlini uzadıb at adamın sinəsinə toxundu.

At adam təmasdan şahə qalxdı.

– Bəlkə mənə kömək edəsən yuxarı qayıdım? Nazir olmaq istəmirəm.

– Sənin yuxarın buradır!

At adam toz qaldıra-qaldıra qaranlığa doğru çapdı.

İşıqlı divar tərəfdən səs eşidildi. Elə bil kimsə iri çəkiclə divarı döyəcləyirdi. Bəlkə onu xilas etməkdən ötrü divarı yarırlar?! Karın könlündəki. Acmışdı. Yeməyini bıçaqlı aparandan heç nə yeməmişdi. İşığa doğru süründü. Bir qədər sürünmüşdü ki, başı kiminsə yumşaq dizinə dəydi. Diz sahibi divara söykənib oturmuşdu. Dodaqlarının altında nəğmə oxuyurdu.

– Burda niyə oturmusuz? – diz sahibi ilə tanış olmaq istədi.

– Mən burda yaşayıram, – yumşaq dizin sahibi qadın imiş.

– Tənha? – soruşdu.

Qadın ağrılı-ağrılı: – Ərim öləndən sonra tənha! – cavab verdi.

– Cavan idi?

– Eyni yaşda olardıq!

– Onun üçün darıxırsan?

– Darıxıram! Sən bura necə düşmüsən? Səsini birinci dəfədir eşidirəm!

– Yuxarıda zəlzələ oldu. Evim baışıma uçdu. Bura mənim zirzəmim idi. Daşların altında qalmayım deyə aşağı düşdüm. İndi yuxarı çıxa bilmirəm. Sən heç yuxarıda olmusan?

– Orda nə itim azıb. Ora öləndən sonra qalxırlar.

– Siz ölülərinizi torpağa basdırmırsız?

– Biz ölülərimizi yuxarı qaldırırıq!

– Təsadüfən telefonun yoxdur?

– Var, niyə yoxdur?! Danışmaq istəyirsən, verim. Amma bir nəfərlə danışa biləcəksən. Daşı zəifdir.

Qadın çantasından çıxartdığı əl telefonunu ona uzatdı.

Bir xeyli düşünəndən sonra polisi yığdı. Növbətçi dəstəyi qaldırıb: – Altmış yeddinci polis bölməsi, serjant Allahyarov, – dedi.

– Cənab serjant, sizinlə danışan Məxfi sənədlərin mühafizəsi idarəsinin rəisi Niyazi Namazovdur. Əlibəy Hüseynzadə küçəsi, əlli doqquz ünvanında bir neçə gün bundan qabaq zəlzələ olub. Mən bu ünvandakı evin dağıntıları altındayam. Xahiş edirəm dediyim ünvana xilasedicilər göndərəsiniz. Səbrim, gücüm daha qalmayıb. Acam, susuzam. Nə olar məni xilas edin!

– Bura polis idarəsidir, cənab! Sizdən xahiş edirəm, dəstəyi yerinə qoyasınız! Axırı yaxşı olmaz. Rəsmi dövlət idarəsinə zəng edib ələ salmağa görə Cinayət Məcəlləsində xüsusi maddə var, – polis serjantı çox quru danışırdı.

– Nə ələ salmaq... Mən burda ölürəm e..., – deyib bağırdı.

– Cənab Namazov, dediyiniz o zəlzələ doqquz il bundan qabaq olub. Şəhər əhalisinin əlli faizi həmin o zəlzələdən çıxmadı. Dediyiniz ünvanı mən yaxşı xatırlayıram. Rəhmətlik babam orda yaşayırdı. Onu da daşların altından çıxara bilmədik. Hələ də ordadır. Babam çox hörmətli adam idi. Keşişdi. Kilsəsi qarışıq yerin altına batdı!

– Belə çıxır ki, mən doqquz ildir bu zirzəmidəyəm? – soruşdu.

Polis serjantı hirslə: – Danışığınızı bu dəqiqə kəsməsəniz, yaxın doqquz ili tamam başqa bir zirzəmidə keçirəcəksiniz! – dedi.

Telefonu söndürüb qadına uzatdı.

Qaranlıq olsa da, qadın ağladığını anladı. Araya sükut çökdü. Toxtayandan sonra sakit səslə qadından: – Mənimlə evlənmək istəmirsən? – soruşdu.

Qadın ayağa qalxıb: – İstəyirəm, – dedi.

Qadını qucaqlayıb bağrına basdı: – Səni də itirəcəyimdən qorxuram! – söylədi.

Qadın əllərindən tutub: – Daha yuxarı getməyəcəksən? –soruşdu.

– Məni orda gözləyən olmaz! – cavab verdi.

Qadının boyu balaca idi deyə barmaqları ucunda dikəlib onun dodaqlarından öpdü. Öpüş bircə anda içini dəyişdi. Yuxarıda tapa bilmədiyi sevgini qadının dodaqlarında tapdı. Balaca boylu qadının boynunu-boğazını öpə-öpə döşəməyə çökdü. Balaca qadının böyük sevgisi varmış. Altı-yeddi gün döşəmədə “bal ayı” yaşadılar. Bu altı-yeddi günün içində zirzəmiyə tam öyrəşdi. Qaranlığın soyuğu da qadının sevgisindən isindi. Qadının mehri qaranlığı yumşaltdı. Ayağa qalxandan sonra qadın qaranlığın bir hissəsini süpürgəylə süpürüb: “Bura bizim evimiz olacaq”, – dedi. Və onlar qaranlığın bir küncünə yerləşdilər. Qadın onu puluna, adına görə deyil, özünə görə sevirdi. Onu yaşadan da bu idi. Onun üzünün olmasını qadın ağlına belə gətirmirdi. Adamın üzü necə ola bilərdi? Qaranlıq sevgisinin içində rəngbərəng çaylar, yaşıl meşələr, cik-cik cikkildəyən sarı quşlar necə ola bilərdi? Üzünün olması qadını çaşdırardı. İnsan ancaq sevdiyini düşünməlidir. Ondan savayı heç nəyi, heç kimi görməməlidir. Hətta sevdiyinin üzünü belə görməməlidir! Qadın ondan başqa heç kimi, heç nəyi görmürdü. Ancaq onunla nəfəs alıb, onunla düşünüb, onunla sabahlarını açırdı. Beləcə, onlar altı il bir dam altındakı qaranlıqda yaşadılar. Qadın onu qaranlıqda görürdü. O da qadını qaranlıqdan seçirdi. Sən demə, zirzəmidə də tale varmış. Onların bu qaranlıq tənhalığı uzun çəkmədi. Günlərin bir günü əli qılınclı At adam qara bəxt kimi çapa-çapa qaranlığa qayıdıb onları sevgidən oyatdı. “Sükut naziri” təyin etdiyi adamın danışa-danışa kimisə sevməsi ona yer eləmişdi. Çox həyəcanlıydı. Dırnağı ilə qaranlığı eşirdi. At adam sevgililəri divara söykəyib əl-qollarını qalın kəndirlə bağlayandan sonra qılıncını sivirib qadını qarnındakı uşağıyla birlikdə öldürdü. Sonra da peşman olub: – Sən daha sükut naziri deyilsən. Get, ürəyin istədiyi qədər danış! – dedi. Və onu qaranlıqda tənha qoyub yenə haranısa fəth etməyə getdi.

İçini didən fikirləri ilə yenə baş-başa qaldı. Daha yemək yemirdi, su içmirdi. İçini didən ancaq düşüncələriydi. Zamandan, vaxtdan çıxmışdı. Heç kim üçün narahat deyildi. Sabahından qorxmurdu. Zirzəmidə zaman bölgüsü yox idi. Nə dünən vardı, nə sabah. Burada bütöv bir ömür yaşayırdın. Buranın təqvimi yox idi. Zaman aya, ilə, günə, saata bölünməmişdi. Kimi gözləyirdin ki, gəlib-gəlməyəcəyindən narahat da olasan. Burada heç kəs yox idi. Görəsən, onun “yuxarıdakı” ömrünü kim aylara, günlərə, illərə bölmüşdü? Niyə özünü çərçivəyə salmışdı? Yuxarıda nəylə öyündüyünü xatırladıqca özündən nə qədər uzaq düşdüyünü də anlayırdı. Qadının sevgisi onu dəyişmişdi. Sən demə, insana ancaq sevgi gərək imiş. İndi qaranlığın qarasını belə sevirdi. Görəsən, yuxarıda sevgisiz necə yaşamışdı? Yuxarını düşünən kimi yuxarıdan səs gəldi. Kim isə elektrik külünglə beton döşəməni deşirdi. Qazılan betonun tozu saçlarına töküldü. Yəqin, xilasedicilərdir. Onu axtarırlar. Yuxarı qayıdacağını anladı. Geri qayıtmaq istəmirdi. Özünə təzəcə öyrəşmişdi. Tapdıqlarını yenə orada itirəcəkdi. Sevdiyi qadının xatirəsini yuxarı çıxara biləcəkdimi? Haradansa lap yaxından quş səsi eşidildi. Səsə doğru qaçdı. Zirzəmidə bitmiş kiçik çinar ağacının koğuşunda qaranquş yuva qurmuşdu. Cikkildəyən də yuvadakı balasıydı. Yaxınlaşıb quşcuğazın başını tumarladı. Dimdiksizdi. Caynaqsızdı. Qayğısına qalınmalıydı. Quşcuğazı yuvadan götürüb geri döndü. Onun üçün içməyə su, yeməyə dən tapdı. Ayla, günlə quşu sevə-sevə yedirib böyütdü. Sevgisini quşa saldı. Quşu quşa qondu. Sevgi həm də kiminsə qayğısına qalmaqdır. Qayğısına qalınmalı dimdiksiz, caynaqsız quşdan yaxşı nə ola bilərdi?

Günlərin bir günü At adam gəlib quşu da öldürdü. Yenə tənha qaldı. Sevgisi qəribsədi. Beləcə, bir neçə gün üzü yuxarı sevgisiz oturdu. Sonra birdən-birə anladı ki, At adam sevə bilmədiyi üçün belə qəddardı. Zirzəmini ondan, onu özündən qurtarmaq üçün At adama sevməyi öyrətmək lazımdır. O, zirzəmiləri deyil, sevgini fəth etməlidir. Özü də yazıqdır axı. Belə nə qədər yaşamaq olar?! Ayağa qalxıb At adamın qaranlığın harasında yaşadığını öyrəndi. Fatehin qaranlığına gəlib onu səslədi. At adam qarşısına qılıncla çıxıb: – Niyə gəlmisən? – soruşdu.

– Sənə sevməyi öyrədəcəm! – dedi.

At adamın hirsindən rəngi avazıdı. Əlini qılıncına atıb: – Sevgi sözünü söylədiyin üçün səni öldürəcəm! – dedi.

– Sevgidən niyə belə qorxursan?

– Fəth etdiklərim sevəndə məni unudurlar!

– Özünü qayğınla, şəfqətinlə sevdirə bilsəydin, səni də sevərdik! Qorxu olan yerdə sevgi olmur!

– Olanları unudub məni sevə bilərsən?

– Mən o qadından sonra hamını sevirəm!

– Məni də?

– Hətta səni də!

– Səni alçaldıb üzünə tüpürsəm də, məni sevəcəksən?

– Mən başqa cür yaşaya bilmirəm!

At adam: – Sevilənləri öldürəcəyimə söz vermişdim! – deyib qılıncını öz qarnına soxdu. Nəhayət, özü özünü fəth edib öldürdü. Bir həftə qaranlıq “qılıncsız” qaldı. Bir həftədən sonra qaranlıqda ara qarışdı, məzhəb itdi. Hamı təzə At adam olmaq istədi. Di gəl, qaranlıqda heç kəsin At adam olmaq üçün qılıncı yox idi. Qılıncsızların hamısı özü üçün At adam oldu. Amma heç kimin “At adamlığı” uzun sürmədi. Sonda qaranlıq adamları belə qərara gəldilər ki, hər gün biri At adam olsun. Bir gün də onun At adam olmaq növbəsi gəldi. Qaranlığın ən hündür yerinə qalxıb: – Mənimlə işiniz olmasın. O siz, o da sizin qaranlığınız. Mən hamınızı sevmək istəyirəm! At adam olmaq istəmirəm! – qışqırdı.

Üç gündən sonra qaranlığın ən dərin yerində yaşayan şair yoluna çıxıb qarşısında diz çökdü. Bir ay ağır-ağır nəfəs alandan sonra qucağında tutduğu sarışın “söz”ün başını tumarladı. Ondan sonra ayağa qalxıb yeni misrasını dedi.

– Qara qaranlığın səssizliyini gördünmü?

Şairdən: – Sən səssizliyi görürsən? – soruşdu.

Şair: – Əlbəttə görürəm! – dedi.

– Mənim səssizliyim hansı rəngdədir?

Şair sualını cavabsız qoyub: – Yuxarıdan gəlmisən! Mənə orda gördüyün işıqdan danış! – söylədi.

– Nə danışım?

– İşıq necə olur?

– İşıq olmayanda heç nə görünmür.

– Sən mənə işığı göstərə bilərsən?!

Yadına düşdü ki, soyuducunun altından kibrit çöpü tapmışdı. Şairi sevindirmək üçün çöpü sürtgəcə çəkib alışdırdı. Yanan çöp bircə anda zirzəmini işıqlandırdı. İşıq altında adam bildiyi şair gözünə hörümçək kimi göründü. Bir nəfərin güclə yerləşdiyi darısqallıqda At adamın cəsədi də çürüyürdü. Zirzəminin amansız fatehi adicə yaşıl çəyirtkə imiş. Ondan bir qədər kənarda sevib evləndiyi yumşaq dizli qadının “ağ qanadlı mavi kəpənək” bədəni ağarırdı. Kibrit çöpünün işığı sönən kimi şair ayaqlarını qucaqlayıb:  – Sən Allahsan? – soruşdu.

Qolundan tutub şairi ayağa qaldırdı. Hörümçək olsa da, şair qaranlıqda yenə insan kimi danışırdı.

– Sən Allahsan!

– Allah-zad deyiləm! – dedi.

– Məndən gizlənmə, Allahım! Sən möcüzə göstərdin! Bunu ancaq Allah edə bilərdi!

Şair əsasına söykənə-söykənə qaranlığın dərinliyinə qayıtdı. Kibrit çöpünün işığı altında şair qədər o da möcüzə görmüşdü. Demə, zirzəmidə ondan başqa heç kəs yox imiş. Bəs keşiş? Bəs bıçaqlı adam? Axı yumşaq dizli qadının həniri, mehri, şəfqəti vardı. Hər gecə bu qadını qucaqlayıb yatan zaman isti canını hiss edirdi. Bunu necə anlasın? Axı o qadın var idi. Onlar sevgiliydilər. Yəni bütün bunlar ilğım idi? Yalan görüntü idi? Bəs yaşadığı hisslər? Bəs bəsirət gözüylə gördükləri? Zirzəmidə gördüklərini ağlıyla dərk edə bilmirdi. Yəqin, yuxarıdakı insanlar da haçansa gördükləri möcüzəni anlaya bilməyəndə Allahı uydurublar. Onda belə çıxır ki, Allah insana gördüyünü anlaya bilməyəndə görünür? Ən düzü Ona kor-koranə inanmaq imiş. Onda lazımsız suallar beynini yormur. Nəyi başa düşmürsən, atırsan Allahın üstünə. Deyirsən, mən bilmirəm, O bilir. Şairin onu Allah bilməsi də həmin məntiqlədir. Axı şair işıq görməyib. Allahı da tanımır. Heç zaman görmədiyi işıq onun üçün ağlının kəsmədiyi möcüzədir. Möcüzə edə bilən isə ancaq Allahdır. Allahı dərk etmək üçün şairin başqa dəlili yoxdur. Allah ancaq möcüzə göstərən zaman Allah ola bilər. Yəqin, Məsihin möcüzələri də bizdən “yuxarı” aləmlər üçün kibrit çöpü qədər adidir.

Şair ona Allah deyəndən özünü xilaskar sanırdı. Zirzəmidəkiləri özüylə birgə “yuxarı” çıxarıb onlara möcüzə göstərmək istəyirdi. “Qaranlıq adamları” hələ özlərini görməmişdilər. Tanımırdılar. Onlara özlərini tanıdacaq yolu göstərməyin vaxtıydı. Qəfil canında yorğunluq hiss etdi. Xatırladı ki, zirzəmiyə düşəndən fərli-başlı yatmayıb. Dincəlmək üçün başını dizinin üstünə qoydu. Haçansa özünün gördüyü möcüzə gözünün qarşısına gəldi. Altı yaşı vardı. Babası onu dənizi “seyr etməyə” aparmışdı. Bir az sahildə gəzişəndən sonra babası əlini qayalığa uzadıb: “Göydə bitən ağaca bax!” – demişdi. Sərt daşların çiynində kökü açıq havada gözlə görünən əncir ağacı bitmişdi. Kötüyü torpaqdan qidalanmayan ağacın bu qədər bəhər verməsi möcüzə idi. Həmin ağaca illərlə su verilməmişdi. Kökü torpaqdan qidalanmırdı. Bəs necə olmuşdu ki, budaqlarında meyvəsi bitmişdi? Uşaq vaxtı gördüyü möcüzəni, nəhayət ki, anladı. Həmin ağac kimi, o da kökündən uzaq düşmüşdü. Yuxarı ilə təmasda deyildi. Bununla belə, gözünə ancaq oranın təsvirləri görünürdü. Həmin ağacın da torpaqla eyni cür “yaddaş bağlılığı” varmış. Ağacın kökü gözlə görünməyən bağlarla yadında qalmış torpağın dadından qidalanırmış. Deməli, harada olursan-ol, gördüklərin səninlədir. Səninlə əbədi yaşayacaq ruh dedikləri də həmin bu təsvirlərdir. Gözünün içindəkilərdir.

 Qəfil qaranlığın içindən keşişin tanış səsi eşidildi.

– Hardasan, ey müqəddəs ruh?

Başa düşdü ki, şair “kibrit məsələsi”ni zirzəmiyə yayıb.

Keşiş: – Hardasan, ey yeri, göyü altı günə yaradan İlah. Gözümə görün. Məni bir də sınağa çəkmə! Özümü anlayandan Sənə ibadət etmişəm! Niyə mənə deyil, o hərdəmxəyal şairə göründün? – deyib ayaqlarına yıxıldı.

– Mən Allah deyiləm, müqəddəs ata. Tövbə elə! – dedi.

Keşiş qarşısında diz çöküb dua oxumağa başladı: – Müqəddəs ruh, nəhayət ki, hakimiyyətin qaranlığa gəldi. Gecə-gündüz sənə ibadət edirdim ki, sevdiklərini işığa çıxarasan. Nurunu üzümə çilə. Doğrudan da sənin nə etdiyin qabaqcadan bilinməz. Ağıllara sığmazsan. Axı kim deyə bilərdi ki, sən Allahsan?

Keşişin qolundan tutub qaldırmaq istəyirdi ki, qulağının dibindən bıçaqlının xırıltılı səsi eşidildi: – Bağışla məni, Allahım, vallah, Səni tanımamışam! Soyuducunu geri qaytarıram. Yediyim alman sosislərini halal elə. Pendirə toxunmamışam. Baxa bilərsən. Mənə əzab vermə. Xəbərim olmayıb ki, Sən Allahsan. Bilsəydim, Sənin soyuducunu heç oğurlayardım? Tövbəmi qəbul et. Qarnına soxduğum o bıçağı da özümə qaytar. Özümü onunla öldürəcəm. Taxsır din adamlarındadır. Sənin gələcəyini bizə başqa cür tərif eləmişdilər. Məni də onlar çaşdırıb. Qulaq günahkarıyam.

– Mən Allah deyiləm!

– Allahsan, Allahsan. Bizi çaşdırma, – deyən bıçaqlı ona yaxınlaşdı.

Əlində tutduğu bıçağını qarnına dayayıb: – Allah olmasan da, olacaqsan! Başa düşdün sənə nə deyirəm? Allah oldun, olmadın, fərqi yoxdur. Möcüzə göstərmisənsə, bu gündən Allah ol! Bizə Allah lazımdır! – dedi.

Səslərini ilk dəfə eşitdiyi “qaranlıq adamları” onun şərəfinə ucadan dualar edirdlər.

Bıçaqlının bıçağını əlindən alıb “qaranlığa” atdı. Özünü toparlayıb bərkdən: – Susun! – qışqırdı.

Qaranlıq adamları susdular.

Həzin səslə: – Mən sizi işığa çıxaracam. Arxamca gəlin! – dedi.

Zirzəmidəkilər sevinə-sevinə: – Bizi xilas edir! – qışqırdılar.

Bıçaqlı hönkür-hönkür ağladı.

Keşiş səsi əsə-əsə: – Bizə “yuxarı”dan danış, – dedi.

Gözlərini yumub: – Yuxarı”ya gedən yol beyninizdən başlayır. Oranı qaranlıqda ikən düşünməyi öyrənin. Yuxarı işıqlıdır. İşıq altında hər şey sizə möcüzə kimi görünəcək. Orada insan adlı mələklər yaşayır. Onlar da sizin kimi nə etdiklərini bilmirlər. Özlərini tanımasalar da, onların üzü var. Görünürlər! Bir-birini tanıyırlar. Bunun özü də bir möcüzədir. Mən onları bir-bir sınağa çəkirəm. Yaxşısını bir tərəfə, pisini başqa tərəfə göndərirəm, – pıçıldadı.

Bıçaqlı: – Yaxşı nədir? – soruşdu.

– Yaxşı – yaxşı düşünəndir. Pis – pis düşünəndir, – dedi.

– Mən orda yaşaya biləcəm! – deyən bıçaqlı “yuxarı”nı bəyəndi.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

TV-də müsahibə.

Müxbir: - Cənab deputat, siz 30 ildir ki deputatsınız. Özünüzü bu ampluada necə hiss edirsiniz?

Deputat: -Pis. 30 ildir ki, katorqa həyatı sürürəm. Stresslə dolu, istirahətsiz bir ömür,  ailəyə və özümə bircə dəqiqə də ayıra bilməməyim. Heç düşmənimə də belə iş arzulamaram. 

Müxbir: - Övladınız bu il abiturient oldu. Onu hansı mənsəbdə görmək istərdiniz?

Depuatat: -Əlbəttə istərdim ki, deputat olsun! 

2.

İnternet vasitəsilə yaxşı pul qazanmaq olar. İnterneti söndür, get özünə pullu iş tap və işlə.

3.

Yumor hissi mənə şər mərasimlərində yaman mane olur. 

4.

-Rəis, icazə olar, mən bu gün işdən bir neçə dəqiqə tez çıxım?

-Olar. Neçə dəqiqə? 

-480.

5.

Korrupsiya hqqında filmi ifşa etmək üçün deyil, təcrübə mübadiləsi üçün göstərirlər.

6.

İntim sözünün ingiliscə tərcüməsi in-team (komandada).

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2024)

“Ulduz" aylıq ədəbiyyat dərgisi və Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun unudulmaz Xalq şairi Vaqif Səmədoğlunun 85 illik yubileyinə həsr edilmiş, 35 yaşa qədər qələm adamları arasında keçirdikləri poeziya müsabiqəsi başa çatdı, qaliblər mükafatlandırıldılar. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının da xəbər verdiyi kimi, müsabiqənin mükafat yerləri aşağıdakı kimi bölüşdürüldü:

I yer: 

Cavid Qasımov;

II yer: 

Rəşad Nağı Mustafa, 

Allahşükür Ağa;

III yer: 

Eminquey, 

Seyyidəli Sübhi, 

El Roman

Beləliklə, 10 finalçıdan 6-sı mükafatlandırıldı. Amma digər 4 finalçının da şeirləri diqqətçəkən idi və ən azından portalımızda dərc edilərək geniş oxucu kütləsinə təqdim edilməyə dəyər. 

Bu gün Ceyhun Ötkəmin şeirlərini təqdim edəcəyik.

Ceyhun Ötkəm 

“Noyabr səhəri”

Yenə qəddar bir noyabr səhəri...

Saat altıya qalır, zar-zor...

Səhərin bu qərib,

Şəhərin bu qərib soyuğu...

Vücudum işə gedir,

Könlüm sənə...

Günlük ritualım-dayanacaqda durmaq,

Siqaret çəkmək,

Düşünmək...

Canımda doğma bir üşümək...

Bu üşüməyi hardansa xatırlayıram...

ən son məhz, belə üşümüşdüm...

şütümüş

asfalta yapışmış

pişik cəsədi üzərindən maşınlar...

xəzəl süpürə-süpürə deyinir arıq bir ana:

xəzəl kimi sovrulur aldığımız maaşlar...

əlində kitab, avtobus gözləyən qız

gələcəyə ümidlə baxır

eynəyinin altından...

soyuq isə yeddidən-yetmişə,

keçir hər kəsin yeddi qatından...

“isti perajki” satan xala görünmür hələ...

Perajkiləri soyuq olsa da,

Yeyəndə adamın canı isinir...

“pozqazan” pozan o dayı bir daha

“Bismillah” deyərək bəxtini “sınır”...

Bu şəhərin bitməz şıltaqlıqları...

Bəlkə də, ən gözəl musiqini pıçıldayır

Satıcı oğlanın manatlıq qulaqcıqları...

Yenə qəddar bir noyabr səhəri...

Səhərin bu qərib,

Şəhərin bu qərib soyuğu...

Canımda doğma bir üşümək...

“Sənsizlik”

Bilirəm ki, “sənsizlikdi”

Deyirəm ki, “ömürdü!”

Sənsiz doğan günəşin

Doğduğu kömürdü...

Bir gün məni soruşsalar

Deyərsən ki,

Deyərsən ki,

Sahibini itirmiş eynək kimiydi-

Görmürdü...

Sənsizliksə-çiçəklərin,

Böcəklərin,

Küləklərin qarşısında üzüm yoxdur...

Qollarımın əlindən al məni,

Üstümdə bu boyda boşluğa lüzum yoxdur...

Kəpənək nə istəyər ki,

Təkcə hüzurdan başqa?!

Səndən heç nə istəmirəm,

Təkcə üzrdən başqa...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2024)