Super User
“Sonuncu ölən ümidlərdir" romanında qadın - İlahə Səfərzadə yazır
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı gənc ədəbiyyatşünas İlahə Səfərzadənin Varisin “Sonuncu ölən ümidlərdir” romanı barədə yazdığı resenziyasını təqdim edir.
Varisin "Sonuncu ölən ümidlərdir" əsərində SSRİ-nin dağılma ərəfəsində yaşanan yoxsulluq dövrü, yeni quruluşa adaptasiya olmağa çalışan xalqın həm maddi, həm mənəvi həyatına çökmüş böhran ön plana çəkilib. Əsərin əsas xəttini qadının faciəli həyatı timsalında cəmiyyətin yaşadığı sarsıntılar təşkil edir.
Romanın əvvəllərində varlı və kasıb təbəqənin həyata fərqli baxış bucaqlarından baxdığını görürük. Nailə həyatı boyu məhdudiyyətlər, kasıblıq içində böyüdüyünə baxmayaraq, onun böyük arzu və idealları var. Həyatı ilə arzuları təzad təşkil edən bu qıza ətrafındakı insanların münasibəti, ümumiyyətlə cəmiyyətin yenicə həyata atılmış qadına, xüsusən də, kasıb təbəqədən çıxan qadına münasibəti kimi mənalandırılır. Əsərin əvvəlində qadın qəhrəman üçün çox xoş gedən sevgi münasibəti ciddi mərhələyə keçə bilmir, sevdiyi oğlanın ailəsi onu öz evində gəlin kimi görmək istəmir. Bununla da sinfi ziddiyyətin və ardından gələn fəlakətlərin təməli qoyulmuş olur.
Baş qəhrəman özünü və az qala, oxucunu da inandırmağa çalışır ki, onun tək çıxış yolu var. Hansı yolla olur-olsun, o da zəngin olmalıdır. Bu isə qızın cəmiyyətin qəbul etdiyi əxlaq qanunlarından kənara çıxmasına və nəticədə onun çirkaba batmasına təkan verir.
Müəllif qızın atasız böyüməsinin - ümumilikdə ailədə kişi yoxluğunun qadınların həyatında hansı problemlərə səbəb ola biləcəyini, qadının cəmiyyət tərəfindən həm mənəvi, həm də fiziki istismar olunmasının hansı bəlalara yol açdığını, belə qadınlara cəmiyyətdəki şüuraltı və şüurlu yanaşma psixologiyasını diqqətə çatdırmağa çalışıb.
Roman təhkiyəçinin insanlar haqqında mülahizələri ilə başlayır: "Bu adamlar, bu adi adamlar, hər biri özlüyündə bir-iki balaca qayğısıyla yaşayan bu lap adi adamlar necə də qeyri-adi adamlarmış, ilahi…
Bəlkə, insan dünyaya ona görə ac və çılpaq halda gəlir ki, bütün həyatı boyu başı qarnını doydurmağa və əyin-başını düzəltməyə qarışsın?.."
Bu cümlələr, həm də müəyyən qədər qadın obrazlarının daxili aləminin açılmasında açar rolunu oynayır. Toplum psixologiyasında qadının vəzifəsi uşaq dünyaya gətirmək, uşağı tərbiyə etmək, ev işləri görməkdir. Bu düşüncə əsərdəki qadın obrazların dili ilə də deyilir. Bəs ailədə pul qazanan kişi yoxdursa, onda bu qadını nə gözləyir?
Nailə obrazı məhz bu suala cavabdır. O, cəmiyyətdə əzilən, köməksiz qalan qadınların səsidir. Müəllif bu xarakterin timsalında eyni həyatı yaşayan qadınların yerə-göyə sığmayan nifrətini, aşıb-daşan intiqam hisslərini göstərməyə çalışır, onların nifrəti valideynlərinə, sevgilisinə, rəfiqəsinə, müdirinə - ümumiyyətlə cəmiyyətə yönəldilib.
Romanda Nailə əri tərəfindən tərk edilən üçuşaqlı ananın böyük qızıdır. Sevdiyi oğlanla arasında güclü bağ olsa da, oğlanın ailəsi onu başqa bir qızla evləndirir. Oğlanın evləndirildiyi isə Nailənin rəfiqəsi, həm də işlədiyi müəssisənin müdirinin qızıdır.
Gizli şəkildə toya gələn Nailə sevdiyi oğlanı bəy kürsüsündə görəndə sarsıntı keçirir. Çoxdandır onunla münasibət qurmaq istəyən müdirinə zəng edib onun sevgilisi olmağa razı olduğunu bildirir.
Bir müddət maddi sıxıntılarından azad olsa da, müdirin etibarsızlığı nəticəsində Nailə işdən çıxarılır və daha onunla maraqlanan olmur. Ətrafdan özü haqqında eşitdiyi sözləri udmaqda çətinlik çəkdiyi üçün keçmiş müdirini öldürərək həbsə düşür.
Bundan sonra, Nailə təzadlı düşüncələrə dalır. O, özü də qərar verə bilmir ki, başına gələn bütün fəlakətlərin günahını kimdə görsün.
Dialoqların birində Nailə anasının onu evin kişisi yerində gördüyünü deyir. Bu düşüncənin kökündəki əsas fikir budur ki, Nailə, həm pul qazanmağın çətin olduğu həyat şərtlərində ailəsini dolandırmaq qədər çətin bir öhdəliyi üzərinə götürmüş, həm də qadın olmağın imtiyazlarından istifadə etməyə çalışmışdır. Nailə "müsbət" və ya "mənfi obraz" qəlibinə sığmayan insandır. Müəllif Nailənin bütün səhvlərinin səbəbini onun yaşadığı ölkədə qadına münasibətlə bağlayır, siyasi və ictimai sistemlərin bir-birini əvəzləməsindən yaranan mənəvi və maddi böhran bir xalqın tarixinin müəyyən bir dönəmi şikəst edir.
Əsər boyu tez-tez deputatlığa namizədlərin xalqın "könlünü almağ"a çalışdığının şahidi oluruq. Əhalinin bəzi təbəqələri sürətlə varlanır, bəziləri isə ən vacib maddi ehtiyaclarını belə qarşılaya bilmir. Tarazlıq pozulur və xüsusən, qadınların timsalında riyakar bir mühit formalaşır. Nailənin sevgisi ikiləşir: maddi ehtiyacları ucbatından ondan istifadə etməyə çalışan kişilərin hamısına qeyri-səmimi üz göstərməli olur. Sırf maddi ehtiyaclarını ödəmək naminə müdiri ilə "sevgili" münasibəti yaşayır. Nəticədə, cəmiyyət tərəfindən ona "əxlaqsız qadın" damğası vurulması onun həyatında heç vaxt qurtula bilməyəcəyi girdabın başlanğıcı olur...
Əsərdə qoyulmuş əsas problem qadının taleyinə girib, onu addım-addım uçurumun kənarına gətirən çirkin mühitin eybəcərliyini açıb göstərməkdir. Bununla belə, müəllifin özünün mübaliğəli düşüncələri, təzadlı fikirləri də nəzərdən yayınmır.
Nailə həbsdən azad olunduqdan sonra qanunsuz varlanmağın yolunu tapır, arzuladığı varlı həyata qovuşur və qarşısına onu incidən hər kəsdən intiqam almağı məqsəd qoyur.
Əxlaqsızlığın seçim, yoxsa, məcburiyyət olması dilemması qarşısında qalan Nailəni müəllif öz vicdanı ilə baş-başa buraxır...
Həbsdə keçirdiyi illərdən sonra Nailə artıq cəmiyyətlə baş-başa gəlmək, döyüşmək, mübarizə aparmaq iqtidarındadır. "Kişiləşmiş" Nailə artıq zərif, kövrək, inanan, qoruyan, bəsləyən, həyat bəxş edən - məhz qadına aid xüsusiyyətlərindən məhrumdur. O, artıq intiqam alan, dağıdan, yıxan, öldürən, rəhmsiz bir insana çevrilmişdir.
Qadın iç dünyası ilə idealların ziddiyyəti arasındadır. Romanın birinci hissəsində Nailə öz içindəki zərif duyğular ilə yaşayır, zaman-zaman içindəki konfliktdən qurtula bilmir. Lakin zaman və mühit onu dəyişir, o, özünə güvənən, məqsədlərinə çatmaq üçün qərarlı, taledən öz intiqamını almağa hazır bir cəngavərə çevrilir və müəllif bununla ona daha çox kişiyə xas xarakter yükləmiş olur. Əsər boyu kişinin qadına qarşı qurmaq istədiyi hakimiyyəti artıq Nailə cəmiyyətə qarşı qurur...
Romanda hadisələr bir-birini əvəzləyərkən, sosial-siyasi məsələlər ön plana çəkilir, ilk baxışda sadə məhəbbət macərası kimi görünən hadisələrin axışında ictimai fikrin qadına yanaşması və bunun fəsadları göstərilir və cəmiyyətin sütunu olan qadına yönəlmiş mənəvi terror ifşa olunur.
Ümidlərsə, öldürülməməlidir - nə əvvəldə, nə də sonda!..
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.12.2023)
“Cümə günü Əbülfəzqızının 10 sualı ilə”də Əlizadə Nuri
Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu dəfə " Cümə günü Əbülfəzqızının 10 sualı ilə" rubrikasının qonağı AYB-nin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, şeirlərindəki poetik funksiya daşıyan sözlərin dərinliyi, gözəlliyi ilə qəlbləri riqqətə gətirən, xanım saçlarından ayrı düşüb daraqda ağlayan tellərin dərdini duyan və duyduran şair Əlizadə Nuridir.
-Xoş gördük, əziz şairimiz.
Yaradıcılığınızı görən suallarımızın ürəyi doludur, mən o sualları ağlatmaq istəmirəm və 1- ci sualımızı Sizlə qovuşdururam.
1) Şeytan qoşa- qoşadı,
Mən hansına daş atım?!
... Səhra ömrü yaşadım-
Qoy, indi qum-qum ölüm...
(Əlizadə Nuri)
Əziz Şairimiz, " Şeytana" qalib gəlməyin birinci şərti nədir?
-Adamlar çox vaxt ona görə yıxılırlar ki, ayağlarına etibar etmirlər.
Birinci şərt, yəqin ki, o şeytanı içində öldürmək, Allaha hər gün daha yaxın olmaq, necə deyərlər, Allahın qonşuluğunda yaşamaq, sonda onun "Böyük Evi"nə köçməkdir
Qalan bütün şərtlər sadəcə, təfərrüatdır. Hətta ona daş atmaq belə...
2) "Eşqin hekayəsini dayanmadan fəryad edən bülbüldən deyil, səssiz-sədasız can verən pərvanədən soruş." ( Mövlanə)
Dəyərli Əlizadə bəy, bəs, Siz, eşqə necə tərif verərdiniz?
- Eşqin tərifini bu dünyada heç kim bilmir, bəlkə də. Tərifini bilməsəm də, məncə, o, ən böyük TƏRİFƏ layiqdir.
Qarışqadan soruşmuşlar:
-Hara gedirsən?
-Sevdama doğru.
-Bu ləng yerişlə ona çata biləcəksənmi?
-Çata bilməsəm də, yolunda ölərəm!
Məncə, eşq budur!
Eşq yanmaqdır. Ostrovski deyirdi ki: "Kim ki, yanmır, o, his verir"
3) Meşə yıxılıbdı balta səsinə,
kəsməyə bir balta sapı qalmayıb.
Ağaclar meşədən qaçmaq istəyib,
ancaq yeriməyə tabı qalmayıb.
(Əlizadə Nuri)
Dəyərli Şairimiz, niyə "sapı özümüzdən olan baltaların" vurduğu zərbənin ağrısı unudulmur? Unudulsa belə, zərbənin izləri
qalır...
- Ağac necə deyib?- mənə zərbə vuranın bədəni məndəndir. Bu yaraların şəfası varmı?- bilmirik. Qrasian " Unutmaq ən böyük qisasdır" deyirdi. Amma yox, bu qaysaq verən yaralar qiyamətəcən unudulmur...
4) " Həyat cavanların gözündə sonsuz gələcək, yaşlıların gözündə qısa keçmişdir." ( Artur Şopenhaur)
Əlizadə bəyin keçmişə boylananda: "Kaş ki, bunu edərdim" - söylədiyi məqam varsa, oxucuları ilə bölüşə bilərmi?
- Şopenhauerin fəlsəfi frazalarını mən də sevirəm...
Söhbət şair kontekstinə gəlirsə, şairi danışdıqlarına görə yox, susduqlarına görə mühakimə edərlər. Necə deyərlər, ya sus, ya da susmaqdan üstün bir şey danış.
Şair demişkən, etmədiklərim hərdən məni elə yandırır ki...
İnsanlar bu həyat nərdivanında tez-tez yıxılırlar. Niyə? Bəlkə ayaqlarına etibar etmirlər- ona görə?!
Həyat amansızdır. Eko demişkən: "bu zalım dünyanın hələ bir cəhənnəmi də varmış...
5) Kim toxunub bu sözlərin könlünə,
Bir şairin varağında ağlayır?
O qadın da gözlərini gizləyib...
Göz yaşları yanağında ağlayır.
Sevgi sönüb tüstülənir xatirəm,
Közü də yox, kirpiyimdə gətirəm...
... Saçlarını ovundurub yatıram.
Haçan görsəm, darağında ağlayır. (Əlizadə Nuri)
" Qadınlar nə istəyir?" sualına dəyərli şairimiz Əlizadə Nuri cavab tapıbmı?
- Qadınlar nə istəyir?- ən sadə biçimdə sevgi, nəvaziş, diqqət...
Kim deyibsə, yaxşı deyib: “Kişilər qadınlarda yaxşı bir keçmiş, qadınlar kişilərdə yaxşı bir gələcək arayır"
Karyerist maraqları qoyuruq bir yana...
Mən bir dəfə yazmışdım: bəlkə də, bir qadın təbəssümüymüş, Sonradan böyüdüb günəş ediblər...
Bu dünyanın isinməsi həm də qadınların hesabına olur...
Qadınlar haqda bəzi kişilər tələsik qərar verir. Pələngi öldürməmiş dərisinə qiymət qoymaq trend olub sanki. Bu, yolverilməzdir!
6) " Qəlbə zərər verən iki şey var: qəm və qayğı. Qəm yuxu gətirir, qayğı isə yuxu qaçırır." ( Hippokrat)
Əziz şairimiz, pərişan halınızda qələminiz ruhunuza sığal çəkə bilirmi?
- Yağışdan sonra göy üzü necə toxtayırsa, şeirdən sonra da şairin ruhsal halı eynən olur. Hərçənd, burda qələmin yox, sözün gücündən danışmaq gərək. Qələm, sadəcə, bir alətdir. Durna lələyiylə də dünyanın ən yaxşı şeirini yazmaq olar.
Əsas o ki, "Şair gərək tanrı qədər gözəl olsun bu dünyada" (Puşkin) Və... Yazdığın şeir sənə yox, sən yazdığın şeirə məxsus olmalısan...
7) Ölüm,
heç insafdan deyil ha
bütün ömrü boyu durub səni gözləmək... ( Əlizadə Nuri)
Əziz şairimiz üçün ölümdən sonra nə var?
-Öldüm-ölümün də Sirrini açdım,
Daha bu dünyada heçnə sirr deyil...
Ölmək-ölümün sirrinə agah olmaqdır, məncə...
Zen-buddist fəlsəfəsində deyilir: "Həyat uzun ölümümüzdə qısa fasilədir" Bu "fasilə" bitəndən sonra insan ölümü ilə oturub-durmağa, sevişməyə başlayır.
Bəzən ölmək - yox olmaqdır deyirlər. Məncə, yox. Ölüm- əbədi ömürdür. Mistik, ruhani ölüm. İnsan ölümün ayaq izinə düşüb, öz Allahına qovuşur. Vəssalam...
8) " Yalan qartopu kimidir, diyirləndikcə artıb böyüyür." ( Martin Lüter)
Şairimiz yalan danışan insanın yalanını biləndə obrazlı cümlələrindən istifadə edirmi, yoxsa susmağa üstünlük verir?
-Yalan qartopu kimi ola bilər, amma ən əvvəl qardır, soyuqdur, üzünə dəyən kimi üşüyürsən. Yalan danışan adama yazığım gəlir- həqiqətə badalağ atdığına görə...
Dil təkcə danışmaq üçün deyil ki, həm də susmaq üçündür. Yalan danışmaqdansa, susmaq daha gözəl.
Elə mən də yalan önündə susmağa üstünlük verirəm, yalançı adamın taleyini obrazlarla danışıb onu saxlamağa çalışmaq da xilas eləmir.
Yalan həm həyat tərzi, həm də xəstəlikdir, hər iki halda tanrı kömək olsun!
Yalanın ömrü az olur. Axı, çaqqalların hökmü qurd ulayana qədərdir.
Gələcəyimiz üçün ən yaxşı sərmayə danışdıqımız həqiqətlər və etdiyimiz yaxşılıqlardır.
9) İp ucu gəzirəm,
Tapa bilmirəm,
Bu ömrün dolaşıq kələfində mən.
Qapının açılan
Üzündə sənsən,
Qapının bağlanan tərəfində mən... ( Əlizadə Nuri)
Dəyərli Əlizadə bəy, məchulluq məluma keçərsə, məchulluq gücünü itirərmi?
-Məchulluq pərdədir, şirma kimidir. Bir gün onu "aralayıb" görünən dünyaya baxmaq istəyirsən. Dünyanın başını sirli yalanlarla aldatmaq olmaz. Hər məchulun açılacağı bir günə ehtiyacı var.
Qaranlıq məchullar, illuziyalar Günəş doğana qədərdir. İlluziyaların da qürub edəcəyi bir gün olur. Və sən aqressiv-depresiv halardan xilas olmuş olursan.
"Mən Yer kürəsini çeçələ barmağımda gəzdirirəm" kimi obraz cildinə girmiş məchullardan uzaq olmaq gərəkir. Femidanın gözləri əbədi bağlı qala bilməz, məchul katakilizmlər bir gün məluma çevrilib öz ağ libasını geyinəcəkdir.
10) " Kişinin nifrətindən çox, qadının məhəbbətindən qorxmaq lazımdır". ( Sokrat)
Bu fikrə münasibətinizi bölüşə bilərikmi?
-Sokrat müəllimin bu "xəbərdarlığı" ilə razı deyiləm. Nifrətin qorxduğu, çəkindiyi elə sevgidir. Qadın sevgisinə sarılmaq gərək, axı o, isdi qucaqdır.
Qadın sevgisindən o vaxt qorx ki, sən özünü o sevgiyə layiq bilmirsən.
Sevgi müharibəyə bənzəyir, onu başlamaq asandır, qurtarmaq çətin.
Qoy sevgi qurtarmasın!
-Dəyərli şairimiz, vaxtınızdan bizə pay ayırıb rubrikamızda qonağımız olduğunuz üçün Sizə minnətdarıq.
Sonda "Əbülfəzqızının 10 sualı" - ndan hansı daha çox xoşunuza gəldi?-soruşmaq istərdik.
-“10 sualın" hamısını bəyəndim desəm, səmimiyyətimə inanın. Sonda yazıçı dostum Varis bəyə və Ülviyyə xanım, sizə təşəkkürümü bildirirəm!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.12.2023)
“Gulfnews” saytı Azərbaycanın görməli yerlərindən yazıb
“Gulfnews” saytında (gulfnews.com) “Azərbaycan odisseyi” sərlövhəli məqalə dərc olunub. Bu barədə AzərTAC məlumat verir.
Məlumata görə, məqalədə qeyd olunub ki, səyahətçi bayram ərəfəsində dincəlmək və macəralı anlar yaşamaq üçün Azərbaycana üz tutub. İlk olaraq, insanların daha çox olduğu Bakının Nizami küçəsində olan turist buranın gözəlliyinə heyran qaldığını bildirib. Daha sonra o, UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısına daxil edilmiş "İçərişəhər" Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu və qoruğun ərazisindəki Qız Qalası, Şirvanşahlar Sarayı və Qala divarlarını, eləcə də müasir Bakı şəhərinin simvollarından biri olan Heydər Əliyev Mərkəzini ziyarət edib.
Onun üçün ən maraqlı yerlərdən biri də insan bacarığının və yaradıcılığının sübutu olan - ədəbiyyat əsərlərinin kiçik formatda çap olunan kitabların saxlanıldığı Miniatür Kitab Muzeyi olub.
Növbəti gün isə gecələr gözəl lazer nümayişi ilə şəhərin səma xəttinə hakim kəsilən Alov Qüllələrini, dünya memarlığının incisi kimi tanınan Heydər Əliyev Mərkəzini, Bakı Bulvarını, Dağüstü Parkı ziyarət edən səyahətçi Bakının möhtəşəm mənzərələrindən danışıb. Daha sonra Şəki və Qəbələyə üz tutan turist buranın görməli yerlərini ziyarət edib və mətbəxi ilə tanış olub.
Məqalədə Qafqaz dağlarının ətəyində yerləşən, yaşıllıqlara bürünmüş, Qədim İpək Yolu üzərində yerləşən və hazırda UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısına daxil edilmiş Şəki şəhərindən, burada yerləşən ecazkar Şəki Xan Sarayı, o cümlədən şəhərin çay daşları ilə döşənmiş küçələri, memarlıq abidələri və Azərbaycan milli mətbəxinin vizit kartlarından biri olan dadlı Şəki pitisindən bəhs edilir.
Qəbələ rayonu haqqında danışan səyahətçi buranın təbiətinin gözəlliyindən, əylənmək üçün burada quraşdırılmış müasir attraksionlardan danışır, bildirir ki, rayonda yerləşən dağların və meşələrin gözəl mənzərəsi buranı açıq havada sərgüzəştlər üçün mükəmməl bir məkana çevirir. Səyahətçi kanat yolu ilə Tufandağa qalxdığını və dağın zirvəsindən şəhərin və qarla örtülmüş hündür dağlarının heyrətamiz mənzərəsini seyr etdiyini bildirir.
Sonda isə Bakının çox zəngin tarixi, mədəni eyni zamanda müasir şəhər olduğunu qeyd edən ziyarətçi buranın səyahət üçün dəyərli seçim olduğunu vurğulayır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.12.2023)
Yeni il bələdçisi: İçərişəhərdə “Sehirli Qala” və “Qurama Art”
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Hər yeni ildə Fəvvarələr meydanında “Soyuq əllər, isti ürəklər” xeyriyyə yarmarkasının keçirilməsinə alışmışıq. İşərişəhər də bu estafetə qoşularaq bayram günlərinə özəl tədbirlər təklif edir.
Şəhərimizin bayram əhvalına öz töhfəsini vermək, eləcə də Yeni il yarmarkası ənənəsini dəstəkləmək məqsədilə “İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsi tərəfindən “Sehrli Qala” günləri keçirilir.
Və həftəsonu ziyarətçilərə bayram sevinci bəxş etmək üçün uşaq rəqs kollektivlərinin çıxışları, musiqili əyləncə saatları, müxtəlif interaktiv oyunların təşkili nəzərdə tutulub.
Tədbir 2024-cü il yanvarın 7-dək davam edəcək.
İçərişəhərdə yerləşən Bakı Fotoqrafiya Evində isə II Milli Qurama Festivalı çərçivəsində “Qurama Art” sərgisi açılıb. Sərgidə milli qurama, tikmə sənətinin müasir incəsənətə inteqrasiyası mövzusunu əks etdirən 17 rəssamın əsərləri nümayiş olunur.
Milli tikmə növü olan qurama insan ruhunu xarakterizə edən və rəngarəng formalara əsaslanan, təbiətdən ilhamlanan mozaika növlü yaradıcılıq işi olaraq bütün dünyada maraqla qarşılanır.
“Qurama Art” sərgisində nümayiş olunan sənət əsərləri müasir rəngkarlıq, heykəltaraşlıq, miniatür, xəttatlıq, kompüter qrafikası və rəqəmsal texnologiyaların köməyi ilə hazırlanıb.
Sərgidə Vüqar Əli, Mehriban Şəmsəddinskaya, Vüsalə Ağarazıyeva, Məmməd Rəşidov, Orxan Qarayev, Pərinisə Əsgərova, Aytən Abdullayeva, Günel Ravilova, Rəna Tağıyeva, Elçin Yəhyazadə, Ceyhun Coşqun, Gül Bəktəmirov, Sadat Bəkirova, Şəlalə Salamzadə, Ağaməli Əliyev, Tamira İbrahimova, Nərgiz Əsgərovanın əsərləri nümayiş olunur.
“İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsi tərəfindən təşkil olunan sərgi Bakı Fotoqrafiya Evində gələn il yanvarın 9-dək davam edəcək.
Buyurun, əziz bakılılar və şəhərin qonaqları, xoş və mənalı saatlar keçirməklə yeni il ovqatınızı şən edin.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.12.2023)
QİRAƏT SAATInda “Eşq mələyi”
“Ədəbiyyat və incəsənət”in Qiraət saatı rubrikasında bu gündən etibarən siyasi romanlar müəllifi kimi tanıdığınız Adəm İsmayıl Bakuvinin bu dəfə eşq romanı ilə tanış olacaqsınız.
“Eşq mələyi” sizi bir başqa dünyaya aparacaq. Orada haqq ilə nahaq, yalan ilə həqiqət, namus ilə əxlaqsızlıq mübarizə aparır. Bu sayaq mübarizələrdə ədalət qalib gəlirmi?
Bu sualın cavabını romanı bitirərkən biləcəksiniz.
24-cü hissə
Yeni kabus
Yeni həyat xeyli zəngin və maraqlı idi. Yaşadığı acılardan sonra birdən-birə bu qədər xoşbəxt olmaq Ülkər üçün gözlənilməz idi. İşlətdiyi qadın salonu -- adını “Aylin” qoymuşdu -- onu bir biznes ledi kimi formalaşdırmışdı, gedib işə nəzarət edir, gəlir-çıxarı hesablayırdı, vaxtlı-vaxtında tələb olunan ləvazimatı da (müxtəlif kosmetik vasitələr, şampunlar, saç rəngləri və s.) gedib Sədərək bazarından özü alıb gətirirdi.
Həftəsonu pay-pürüşlə anasını gedib görür, Nazəndə xanıma baş çəkir, bacısının qapısını açırdı. Nazəndə xanım ona çox yaxşılıqlar etmişdi, doğma ana münasibəti göstərmişdi. Odur ki, köhnə, ekranı işləməyən telefonunu görüb ona son dəb mobil telefon alıb hədiyyə etmişdi.
Gülgünlə kafe-restoranlara getməyin də öz yeri var idi. Hətta bir dəfə tələbə yoldaşı Sevillə də rastlaşmışdı, “Portofino”da kofe içib gəncliklərini xatırlamışdılar. Xüsusən qardaşı Xəyalın qorxusundan Ülkərin qısa ətəyi çantasında gətirib Sevilgildə geyinməsini xatırlayanda uğunub getmişdilər. Maddi sıxıntı çəkən Sevil ondan borc istəmiş, o isə təmənnasız ona beş yüz dollar vermişdi.
Rəşid müəllimlə izdivaca görə bacısını az qala döymək həddinə çatan Xəyal da xeyli yumşalmışdı, indi tez-tez gəlib bacısından cibxərcliyiistəyirdi. Hətta bir dəfə guya banka olan borcuna görə evini girov qoymasını, pulu ödəyə bilmədiyindən evdən çıxarılması təhlükəsini dilə gətirib hönkürərək ağlamışdı da, Ülkər də buna dözməmiş, qürurunu sındıraraq Rəşid müəllimdən altmış min manat alıb qardaşına vermişdi.
Ülkər fitnesə də gedirdi, hovuzda da üzürdü. Hər şey ürəyincə idi.
Ağ gün üz ağardar, deyiblər, çox düzgün deyiblər, Ülkər sanki günü-gündən gəncləşir, gözəlləşir, daha sevimli olurdu.
Yeni həyatda yeganə xoşuna gəlməyən şey Rəşid müəllimlə yatmaq səhnələri idi. Bir peşəkar vəzifəni icra edirmiş kimi Ülkər həmin anların tez bitməsini səbirsizliklə gözləyirdi.
Bu dəfə qara kabus qəfil gəldi. Bir gün Ülkər salonun qarşısında Namiqi gördü. Dərhal dalağı sancdı. Namiq dedi:
-- Mənə təcili borc pul lazımdır, on min dollar.
Ülkər əsəbiləşdi:
-- Sənə pul lazımdırsa, mən neynəməliyəm? Mən məgər sənin kiminəm ki, üstümə gəlmisən?
Namiq fikrini açıq izhar elədi:
-- Bax mənimçün çöl də bayır kimidir. İtiriləsi bir şeyim yoxdur. Ya mənə on min dolları düzəldib verirsən, ya da Rəşidin arvadına, oğullarına deyəcəm ki, Rəşid ev tutub fahişə saxlayır.
Ülkər qəzəbləndi, dərhal dedi ki, fahişə sənin anan, bacındır, mən o kişinin kəbinli arvadıyam.
Belədə Namiq lap azğınlaşdı:
-- Nə kəbin? Bir yataqlıq siğə bağlamaq kəbindir, ay bədbəxt? Guya keçmişini bilmirəm? Bu atan yaşında kişidən qabaq da oğlun yaşında bir başqasını toruna salmışdın. Rəşidin oğulları dəliqanlıdırlar, bilsələr, sənin hər tikəni qulağın boyda edəcəklər. Özünə problem axtarma, on min dollar ver, çıxım gedim.
Ülkərin sanki başına qaynar su tökdülər. Yaman yerdə axşamlamışdı.
Vaxt udmaq üçün dedi, mənə üç-dörd gün möhlət ver, sonra məsələyə qayıdarıq.
Nə edəydi? Rəşid müəllimə desinmi bunu? Bir neçə gün götür-qoy etdi, düşdüyü labirintdən çıxış yolu axtardı.
Gülgündən məsləhət istədi. Gülgün dedi:
-- Rəşid müəllimin məsələdən agah olacağı təqdirdə sürücünün ağzını yumacağına əminsənmi? Məncə, əksinə, içinə bir qorxu dolar, çıxış yolunu təcili səninlə ayrılmaqda görər. Çünki o Namiqdi, nə zibildi, elələri adamı həmişə ən zəif yerindən vurmağa hazır olurlar. Məncə, o oğraşın ağzına tulapayı kimi o pulu at, qulağı dinc həyatını yaşa.
Əlac yox idi. Belə də etməli idi.
***
Süleymanbu yerdə qeyri-ixtiyari çığırdı. Dedi, Ülkərin səhv etdiyi aydındır. Ülkər onu həqiqətən də sevən Rəşid müəllimə onun xoş ovqatında hər şeyi açıq deməliydi... Onu inandırmalıydı... Ülkərin böyük səhvidir bu!!!!
***
Ülkər Namiqi çağırdı, ona and içdirtdi ki, bu on minlə söhbət bağlanacaq, daha Namiq onun gözünə görünməyəcək. Sonra düzəltdiyi pulu ona verdi. Bu olay avqustun son günlərində baş verdi.
Sentyabr ayı sakit keçdi, Namiq, həqiqətən, gözə dəymədi. Oktyabrın 2-si idi. Rəşid müəllimin vəzifəsini bir pillə böyütmüşdülər, onun xoşbəxt günü idi. Ülkəri bulvardakı restorana apardı, bolluca içdi, Ülkəri də içirtdi. Şərabı arağa, onu da şampana qatdılar. Ömründə bu qədər içməyən Ülkər ayaq üstündə dura bilmirdi. Başı necə gicəllənirdisə, elə bilirdi karuseldədir, “Amerika qorka”sında dövrə vurur.
Rəşid müəllim özü evə taksi ilə gedib Ülkəri Namiqlə yola salacağını bildirəndə Ülkər “yox” desə də, bu “yox” heç bir əhəmiyyət kəsb etmədi. Rəşid müəllim onu maşının arxa oturacağına oturdub, dodağından da öpüb “bay-bay” dedi.
***
Süleyman yenə oxumağa ara verib səsini qaldırdi. Dedi ki, burada Rəşid müəllimin səhvibarədə yazmaq lazım idi. Düzdür, cəmiyyətdə belə hallar var. Ammao dəyyus yazıçıburada Rəşid müəllimi ciddi tənqid etməliydi.
Dedi, elə bu yazıçı da Rəşid müəllimlə eyni düşüncənin yiyəsidir, deyəsən.
Sonra yenidən olduqca maraqlı yerində qaldığı romana sarıldı.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.12.2023)
Uorren Baffet: “Öz pullarınızdan düzgün istifadə edin”
Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Dünyaşöhrətli investor, filantrop Uorren Baffet həm də uğur nəzəriyyəsinin banisidir. Onun 13 bənddən ibarət “Uğur qazanmaq qaydası” təlimi də var. Bu gün sizlərə növbəti bəndi təqdim edəcəyik.
Əminik ki, sizlərə bu dahi şəxs çox faydalı olacaq.
Qayda 8
Öz pullarınızdan düzgün istifadə edin
«Birinci qayda: heç vaxt pulunuzu itirməyin. İkinci qayda: heç vaxit birinci qaydanı unutmayın.
Foreks bazarında ticarətlə məşğulsunuzsa həmişə məntiqsiz risklərdən qaçın. Ticarətlə necəgəldi məşğul olmayın. Həmişə pula qənaət metodundan yararlanın ki, nəticədə kapitalınız qorunsun və artsın».
Əvvəlki günlərdə isə bunları təqdim etmişdik:
Qayda 1
Unutmayın – həmişə özünə investisiya qoymaq lazımdır!
«Hər gün öz xarakterinzin zəif cəhətləri üzərində çalışın, onları daha yaxşı edin, öz qabiliyyət və bacarıqlarınızı inkişaf etdirin. Özünə investisiya qoymaq həmişə universitetlərə təhsil haqqı ödəmək anlamında deyil. Mənim iki diplomum var, amma mən onları çərçivəyə salıb divardan asmıram. Mən hətta bilmirəm ki, onları hara qoymuşam».
Qayda 2
«Yox!» deməyi öyrənin
«Siz «yox» deməyi öyrənməsəniz, heç vaxt öz zamanınızı tam olaraq idarə edə, ona nəzarət edə bilməyəcəksiniz».
Qayda 3
Heç vaxt başqalarına qulaq asmayın
«Çalışın, başqalarının düşüncəsinə əsaslanan qərar qəbul etməyəsiniz. Karyeramın əvvəlində mənə yalnız uğursuzluq vəd edirdilər. Hətta mən investorlardan 100 min dollar toplamağı bacaranda da həmin şəxslərin fikirləri dəyişməmişdi. Təsəvvür edin, 10 ildən sonra bu pullar mənə 100 milyon dollar gətirəndə onların sifətlərinin ifadələri nə cür oldu.
Özünüzə yalnız öz daxili şkalanız ilə qiymət verin!»
Qayda 4
Cəld və məhsuldar hərəkət edin
«Qərarı çox uzadıb çox düşünməyin. Həmişə çalışın, hər şeyin məğzini cəld, zamanında anlayasınız. Sonradan başa düşəcəksiniz ki, bu, pul qazanmağın yeganə vasitəsidir».
Qayda 5
Çalışın, öz gəlirlərinizi təkrar investisiyaya qoyasınız
«Öz ilk biznesinizlə qazandığınız pulu çalışın xərcləməyəsiniz, işin inkişafına qoyasınız. Haçansa mən dostumla bərbərxanada oyun avtomatı quraşdırıb bir qədər pul qazanmışdım. Amma bu pulu digər yeniyetmələr kimi xərcləmədik, dövriyyəyə buraxdıq. Nəticədə, 26 yaşda artıq mənim 1,4 milyon dollarım var idi».
Qayda 6
Hər şey barədə əvvəlcədən razılaşın
«İstənilən işi başlayanda dərhal maliyyə məsələsində razılaşın. Bunu etməsəniz, böyük ehtimalla siz aldadılacaqsınız. Bu dərsi mən yeniyetməlik vaxtımda əxz eləmişəm. Necəsə, mənim babam məndən və dostumdan mağazasını təmizləməyi xahiş etmişdi. Biz 5 saat ərzində süpürgələrlə işlədik, yeşikləri daşıdıq. İş qurtaranda babam bizim ikimizə cəmi 90 sent ödədi. Həmin anda şəraitin ədalətsizliyindən mən çox sarsılmışdım».
Qayda 7
Ən xırda şeylərə belə diqqət edin və onlardan öz maraqlarınız üçün istifadə eləyin
«Həmişə xırda şeylərə diqqət etsəniz yaxşıca qənaət etmiş olacaqsınız. Bir yaxşı nümunə gətirim: Mənim bir tanışım evinin küçə divarlarını rəngləmək qərarına gəlmişdi, o bunu çox ağılla etdi. 4 divarın hamısını yox, yalnız əsas küçəyə baxan divarı rənglədi».
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.12.2023)
Rəşad Faxralının “Gerçək nağıllar”ı
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün şeir vaxtıdır, şair Rəşid Faxralının “Gerçək nağıllar” mənzum hekayəsi ilə tanışlıqdır.
GERÇƏK NAĞILLAR
(mənzum hekayə)
Vətən müharibəsinin şəhidlərinə
"Nağıl dili yüyrək olur", – deyiblər,
"Nağılçılar kövrək olur", – deyiblər,
"Kövrəklərin yüyrəkliyi uşağın
Yuxusuna gərək olur", – deyiblər.
Min illərin o üzündən bu yana
"Biri vardı, biri yoxdu...", – deyilib,
Gecələri kirpik çalan uşağın
Yuxuları nazbalınca əyilib.
Zaman keçib, vaxt dəyişib...
Yenə də
Uşaqların nağılçısı – babalar,
Gerçəkliyin duaçısı – babalar
"Biri vardı, biri yoxdu...", – deyirdi,
"Müharibə başlayalı, ay bala,
Hüri yoxdu, pəri yoxdu...", – deyirdi...
"Məlikməmməd, Cırtdan yoxdu...", – deyirdi,
"Əlibaba, Əhməd, Məmməd, Ələddin, ...
Nağıllarda çoxdan yoxdu...", – deyirdi.
“Müharibə başlayalı nağılların
Əlifi var,
Yusifi var,
Vəziri var nağılların,
Etibarı, Təbrizi var,
Mübarizi, Çingizi var nağılların...", – deyirlər...
Acı çəkən gecələr
Acıyla ötüşürdü,
Gecələr uşaqların
Yorğun yuxularına,
Nağıl-nağıl daranmış
İpək yuxularına,
Narın yuxularına
Göydən üç alma deyil,
Üç-üç mərmi düşürdü...
Gündə bir buğda boyu
Böyüyürdü uşaqlar
Gerçək qəhrəmanları
Gerçək tanımaq üçün.
Ağ atlı oğlanların
Səngərlərinə sarı
Ağ atlar çapmaq üçün...
Bir işığa dönürdü
Gerçəkliyin nağılı –
Babanın danışdığı
İgidliyin nağılı,
Qaziliyin nağılı,
Şəhidliyin nağılı...
İşğal müddətində erməniliyin söndürdüyü ocaqların həsrəti ruhun can köynəyinə dönürdü. Nənələr Allahdan doğma yurduna qayıdınca ömür möhləti istəyirdi, babalar "Ev-eşiyimə dönməmiş ölümə can vermərəm!", – deyirdi. Uşaqlar yeniyetmələşmişdi, yeniyetmələr cavanlaşmışdı, cavanlar əsgərlikdəydi. Torpaqlarımızın işğalı onların da ürəyini sıxırdı, Ermənistan danışıqlardan yayındığına görə Azərbaycan əsgəri də xalq kimi müharibə arzulayırdı...
Əsgər nəfəsidi oyadan yeri,
Səngər, bizi döyüşlərə uğurla!
Oyanınca bizə baxır dan yeri,
Səngər, bizi döyüşlərə uğurla!
Yal-yamacda dolaşanda küləklər,
Dərə keçib yal aşanda küləklər,
Kola-kosa daraşanda küləklər,
Səngər, bizi döyüşlərə uğurla!
Göy üzündən uğur yaşı üzülsün,
Damla-damla yarpaqlara süzülsün.
Silahımın qundağına düzülsün,
Səngər, bizi döyüşlərə uğurla!
***
İki əsgər vardı – Ziyəddin, Kəramət. Hərbi xidmətə eyni gündə gəlmişdilər. İlk "salam-əleyk"dən bu yana bir yerdəydilər. Eyni taqımda xidmət edirdilər, çarpayıları yan-yanaydı. İkisi də torpaq mehirliydi, ikisi də tariximizi yaxşı bilirdi. İkisi də dürüst dostuydu. Yuxuları dolaşıq düşəndə pıçıltıyla Başlıbel faciəsindən danışırdılar, Qaradağlı faciəsindən danışırdılar, Meşəli, Ağdaban, Xocalı faciəsindən danışırdılar. İşğalı sonlandırmaq üçün, Şəri biryolluq yox eləmək üçün onlar da müharibə istəyirdilər...
Müharibə başladı. Müharibə xalqın müharibəsiydi. Bu iki dost Füzuli istiqamətində döyüşürdü. Komandirləri ikisinə və daha iki döyüşçüyə döyüşlə sol tərəfdən düşmənin diqqətini yayındırmaq əmri vermişdi. Həmin tərəfdə döyüşürdülər...
Sağda güllə səsləri
Axdı daşlığa sarı.
Oruc oğlu Ziyəddin
Ürəyinin gözüylə
Baxdı daşlığa sarı.
Ruhu candan ayırdı
Dar macalda gümanlar.
Bir çəkilməz yük oldu
Ürəyinə damanlar...
Kəramətin avtomatı kirimişdi. Ziyəddin ona sarı süründü. Sürünə-sürünə onu səslədi. Kəramətin səsimi gəlmədi, Kəramət onu eşidəmi bilmədi, hər nəyiydisə, Ziyəddinin qəlbini gümanlar didişdirirdi. Bir də səslədi. Güllə səsləri içində səssizlikdən ürəyi sıxıldı. Güllələr papağını sıyırdı. Dizi üstə sürünə-sürünə dostuna yetişmək, onun hoyuna çatmaq istədi...
Bir təntələk yel əsdi.
Yaralı döyüşçünün
Ömürünə tələsdi...
Dostunun gəlişini duyan Kəramət azca dikəldi. Elə bil gözlərinin işığı artdı. Dar macalda həzin-həzin əsən meh ümidinin köynəyinə döndü, göynəyinin məlhəminə. Dirsəklənmək istədi. Ağrılar imkan vermədi. Canını dişinə sıxıb döyüşlər gedən tərəfə baxdı. Sonra – Ziyəddinə sarı. Gözləri torlaşmışdı...
"Qayıt, döyüşə qayıt,
Döyüş – ömürdən ötə..." –
Kəramətin səsindən
Bir döyüşçü istəyi
Dikəldi pərdə-pərdə...
Heç biri bilmədi ki,
Ömür tilsimə düşür
Ölüm gərnəşən yerdə...
"Kəramət!", – Ziyəddinin
Qəfil qırıldı səsi.
Sözünü bitirməyə
Çatmadı son nəfəsi.
Sinəsinə dəymişdi
Snayperin gülləsi.
Qaranlıqlar alınca
gözünün qarasını
Sinəsiylə sarıdı
Şəhidin yarasını...
***
Əli silah tutanlar döyüşlərə can atırdı, döyüşlərə can atanların ruhu döyüşənlərin sırasındaydı. Anaların dolaşıq yuxularını güllələr qanadırdı. Yeniyetmələrin yollar yoran xəyallarında güllələr didişirdi, ataların düşüncələrində mərmilər partlayırdı. Şəhidlərin sinəsi yaralanan torpaqların sarğısı olurdu. Ot basmış yollara iz düşürdü, iz cığıra dönürdü, cığırlar döyüşə aparırdı, döyüşlər – qələbəyə. Döyüşə can atanlar döyüşənlərə deyirdi ki,
Göylər uğur diləyibdi
Ürəyi təmiz oğula.
Uğur duaçısı olur
Hər cığır, hər iz oğula.
Bu yaş ərənlik yaşıdı.
Səngərə uğur daşıdı...
Qaraca Çoban daşıdı
Dava günü Kirs oğula.
Yolun qar daşı olarıq,
Elin Sur daşı olarıq...
Döyüş qardaşı olarıq
Biz oğullar siz oğula...
Üç dostuydular. Hərbi xidmətə eyni gündə gəlmişdilər. Üçü də ali təhsilliydi. İlham ədəbiyyat müəlimiydi, Rəhman rejissoruydu, Mikayıl rəssamıydı. İlhama Şair deyirdilər, Rəhmana Bəstəkar, Mikayıla Rəssam. Müharibə başladı. Onlar da döyüşürdülər. Döyüşə-döyüşə bir-birini qoruyurdular, bir-birini qoruya-qoruya döyüşürdülər, döyüşə-döyüşə Qələbəyə yaxınlaşırdılar...
Füzuliyə hücum olacaqdı. Əmr gözləyirdilər. Yanaşı döyüşəcəkdilər. Zaman dayanmışdı elə bil. Dayanmış zaman içində Şairə elə gəlirdi ki, barmağıyla torpağa misralar yazır. Rəssam xəyalında rənglərlə Qələbə anının görüntülərini çəkirdi. Bəstəkar qənşərindəki kiçicik daşları royal dilləri kimi dilləndirirdi. Çağıran olmasa, nələr yazılardı, nələr çəkilərdi, nələr eşidilərdi?!
Bir-birinə çataqlı üç güllə səsi eşidildi – döyüş başlamışdı. Şair ortada döyüşürdü. Bəstəkar Şairin sağında, Rəssam şairin solunda...
Güllələr daşlardan qamqalaq qopardırdı. Nə həndəvərlərini yaralayan güllələrə məhəl qoyurdular, nə də yaxınlığa düşən güllələrə.
Füzuli...
Köndələnçay...
Dan yerinin ilməsi
Döyüş-döyüş sökülür,
Qaranlığın gözləri
Ovucuna tökülür...
"Şair!", – Rəssamın səsiydi, səsindən hiss elədi ki, yaralanıb, köməyə səsləyir. Ona sarı getmək istəyirdi ki, Bəstəkarın səsini eşitdi: "Şair!". O da yaralanmışdı. O da köməyə çağırırdı Şairi...
Gümüldənən iki səs
Səlim oğlu İlhamı
Çıxardıb səngərindən,
Yarasından qan damır
Döyüşən səngərin də...
Sağda – döyüşçü dostu,
Solda – döyüşçü dostu...
"Şair!" – haraylayır səs,
"Ay şair!" – harayını
Göy üzünə yayır səs...
Səsin biri sağa çəkir,
Sola çəkir səsin biri.
İki səsin arasında
Necə böləydi, necə
Döyüşdə bir ömürü?!
Bir addım sola tərəf,
"Şa-ir...Şa-ir..." harayı...
Bir addım sağa tərəf,
"Şa-ir...Şa-ir..." – harayı...
O da qardaş harayı,
Bu da qardaş harayı...
İki səs
təngiyir nəfəs-nəfəs...
Sonda bir daş harayı...
Beş-üç anın içində bir addım sola atdı, bir addım sağa. Sağa dönəndə solu yanırdı, sola dönəndə sağı. İki ömür arasında bir ömrü bölməyə gücü çatacaqdımı?..
Bir anlığa
Baxır sola,
Baxır sağa...
Güllə dəyir sinəsinə...
Nəfəs-nəfəs əyilir
Üzü üstə torpağa...
Göy üzü kəfən olur
sonuncu nəfəsinə...
Azca dikəldi. Üzü üstə torpağa döşəndi. Güllə ürəyindən dəyibmiş...
Bu anlarda onların sağında-solunda güllələr didişirdi. Həmin döyüşdə Şair də şəhid olmuşdu, Bəstəkar da, Rəssam da...
***
Elvin Şükürlü vardı. Baş leytenantıydı. Xidmət etdiyi hərbi hissə Murovdağ istiqamətində döyüşürdü. Əsgər Samir Qasımovun döyüşdən əvvəl dedikləri hamısının döyüş əzmini, qələbə ruhunu coşdurmuşdu: "Şəhid olsam, qisasımı alsanız, ruhum sizə alqışçı olar...".
Elvin əsgərin qisasını alacağına and içmişdi.
Qisas günü çatıbmış...
Yellər qanad çalırdı
Dağın nəfəsi ilə.
Elvin üçün hər səhər
dan yeri sökülürdü
Samirin səsi ilə:
Sıyrılı qılıncını
çək düşmənin üstünə.
Qüdrət dumanı kimi
çök düşmənin üstünə.
Gecənin gecə vaxtı
göydən ulduzlar axdı...
Elvin uğura çıxdı
tək, düşmənin üstünə...
İşıq üçün gözləri
səyriyən qaranlığı,
sükutun bürküsündən
əriyən qaranlığı
yara-yara gedirdi,
dikələn səksəkəni
yora-yora gedirdi...
Gedirdi min illərə
sədaqət yerişiylə,
zamanına sığmayan
qətiyyət yerişiylə,
Azərbaycan adında
qüdrət səltənətinə
məhəbbət yerişiylə.
Bu yerişin eşqinə
göy yerə alçalırdı.
Qələbə istəyiylə
gecə kirpik çalırdı...
On addım...
Beş addım...
Üç addım...
Son addım...
Dan yeri sökülməkdəydi. Səssizcə düşmənin mövqeyinə düşdü. Qarşısına çıxan düşməni səssizcə boğdu, sonra yaxınlaşan başqa düşməni boğdu, sonra üçüncünü, dördüncünü ... Boğduğu beşinci düşmən avtomatın tətiyini sıxmağa macal tapdı...
Ermənilər töküldü
güllələrin səsinə.
Elvin son nəfəsində
"Və-tən..." dedi, Vətənim...
Son kəlmə kəfən oldu
sonuncu nəfəsinə...
***
Baş leytenant Səid Rəşidzadə bölük komandiriydi. Xocavənd istiqamətində döyüşürdülər.
Döyüşçülər əsə-əsə yüksəkliyə tələsən həlim yelin içində ayaq saxlayıb bir hovurluğuna nəfəs dərirdilər. Bir azdan başlayacaq döyüşün ovqatı qınından sıyrılmış qılınc kimiydi. Anlar ağırlaşmışdı elə bil, elə bil anlar ötüşmürdü. Baxışları qarşı tərəfdəki yüksəklikdən üzülməyən Səid iri bir daşa dirsəklənmişdi. Olmuşları xatırlaya-xatırlaya olacaqları düşünürdü. Ürəyinin üstünə qoyduğu əlində ilahi bir hərarət hiss edirdi. Döyüşlər başlayandan bəri sinəsində gəzdirdiyi bayrağımızın hərarətini işğaldan azad edəcəkləri torpaqaların örtüyü bilirdi. Döyüş-döyüş həmin günə yaxınlaşırdılar...
Şişqayanı azad etməliydilər. Döyüşdən əvvəl deyilmişdi ki, mövqeni 20-yə yaxın düşmən müdafiə edir...
.
Köksü səngər olanlar,
Ruhu əsgər olanlar,
Torpaq deməkdi Vətən,
Torpaq Vətən deməkdi,
Topaq döyüşündəyik.
Vətən bayraq deməkdi,
Bayraq deməkdi Vətən.
Bayraq döyüşündəyik,
Heç vaxt təntidə bilməz
Duman bizi, çən bizi.
Döyüşə uğurlayır,
İgidlər, Vətən bizi!..
Səidin kəlmələri döyüşçüləri döyüş üzünə çıxartdı. Əsən yellər onların ayaqlarına dolaşmırdı.
Xırda boylu yüksəklikləri işğaldan azad etmişdilər. Düşmənin tərpənişləri heç birinin gözlərindən yayınmamışdı...
Döyüş əmri verildi. Döyüşə-döyüşə irəliləyirdilər. Səidin kürəyini döyüşçülərin nəfəsi isidirdi. Komandirin də əsgərləşməsi döyüşçülərin qələbə ruhunu coşdurmuşdu. Döyüşçülərin "Yanındayıq, komandir!" çağırışı didişən güllələrin səsinə qarışmışdı...
Şişqaya görünürdü...
Şişqayaya
Azərbaycan bayrağının
İşığından baxırdı.
Onun da ürəyinə
Doğacaq bir Günəşin
Hərarəti axırdı.
Anlar
Bir hünər anlarıydı,
Bir Zəfər anlarıydı,
Yeri Göyə dikəldən,
Göyü Yerə ələyən
Bir heyrət anlarıydı.
O bağırına basdığı
Canım bayrağımıza
Sədaqət anlarıydı...
Səid qaçan sonuncu düşmənin arxasınca bir güllə atdı. Nəfəs dərmədən dirəyə bərkidilmiş erməni bayrağını yerə endirdi. Bayrağımızı sinəsindən çıxardıb bağrına basdı, öpdü – baxdı, baxdı – öpdü. Müharibə başlayalı sinəsində gəzdirdiyi bayrağımızı ucalığa qaldırırdı.
Şişqayanı almışıq,
Ərənlərin gücündən
Güc al, bayrağım mənim.
Sənsən mənim varlığım,
Sənsən bəxtiyarlığım.
Ucalıq mələyisən,
Ucal, bayrağım mənim, –
deyirdi. Kəlmələri göy üzünün göylüyünə sarılırdı. Göy üzü 28 ildə belə şirin, belə gözəl, belə işıqlı kəlmələr eşitməmişdi. Kəlmələr dan yerinin ağ yelinə dönmüşdü elə bil, az qala Yeri Göyə qaldıracaqdı, Göyü Yerə endirəcəkdi
Və səsindən üzüldü
Səidin son nəfəsi.
Sinəsindən dəymişdi
Snayperin gülləsi...
***
Bir də iki qardaşın nağılı var, ay oğul. Bu nağıl da Vətənə ad olan onlarla, yüzlərlə gerçək nağıllardan biridi...
Tarixin yaddaşındadı
Bu dağın-daşın nağılı.
Ruhumuzda yaşayacaq
İki qardaşın nağılı:
İki qardaş vardı: Nazir, Tacir Allahverdiyevlər. Əkiz qardaşıydılar. 19 yaşları vardı. Ağdamın Güllü kəndində anadan olmuşdular. Hərbi xidmətə eyni gündə getmişdilər. Əsgəriydilər. Eyni hərbi hissədə xidmət edirdilər. Onlar da torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi üçün müharibə arzulayırdılar. Onlar da döyüşmək, işğalı sonlandıracaq döyüşçülərin sırasında olmaq istəyirdilər.
Min illərlə cavanlarımız dağları duman bürüyəndə diləyini həm qılınca çevirib, həm də şeirə:
Harayın haqq harayıdı,
Gələrik, dağlar, gələrik.
Qəhərini qardaş kimi
Bölərik, dağlar, bölərik.
Duruldarıq kəhrizini,
Şər əyə bilməz dizini...
Yollarından yad izini
Silərik, dağlar, silərik.
Döyüş yolu düşməz düyün,
Qüdrət nurudu gördüyün...
Döyüşərik, Vətən üçün
ölərik, dağlar, ölərik...
İkinci Qarabağ müharibəsi başlayanda Nazir də belə demişdi, Tacir də. Oktyabr ayının sonlarında Füzuli istiqamətində döyüşürdülər. Son döyüşlərədə nazir ayağından, Tacir qolundan yaralanmışdı. Birinin yaralanmasından o birinin xəbəri yoxuydu...
Döyüş öyrədəcəkdi
Çovurtma güllələrə
Sevinc xeyli yaxındı,
Yoxsa ki kədər yaxın?!
Nazir Tacirə,
Tacir Nazirə
Bir döyüş qədər uzaq,
Şəhidlik qədər yaxın...
Döyüşlərdəydilər. Hərdən əsən, hərdən kəsən yel ağacların budaqlarında duruş gətirə bilmirdi. Nazir sağ cinahda döyüşürdü, Tacir sol cinahda. Sağda döyüş gərginləşəndə Tacirin ürəyi qanayırdı, solda döyüş gərginləşəndə – Nazirin. Döyüşə-döyüşə düşməni sıxışdırırdılar. Qələbə üçün döyüşürdülər. Döyüş bitincə yenə qolları bir-birinin kürəyində çarpazlaşacaqdı...
Snayper gülləsi Nazirin ürəyinin yaxınlığına dəymişdi. Qanı dayandırmaq mümkün olmurdu. Qardaşının yaralandığını Tacir da görmüşdü. Üzünü qardaşının son nəfəsinə söykəmişdi. Qanı dayandıra bilmirdilər. Müharibə başlayalı Nazirin də, Tacirin də düşüncələrində ancaq döyüş vardı, qələbə vardı. Onlar da qələbəni tezləşdirmək üçün döyüşürdülər, son döyüş üçün döyüşürdülər...
Üstünə çöysüyürdü
Buludlar axın-axın...
Göyə baxdı, Göy – uzaq,
Yerə baxdı, Yer – yaxın...
Gözünə çəkəmmədi
Bu qədər yaxınlığı,
Bu qədər uzaqlığı...
...Bir istək haray çəkdi
Öləziyən səsində.
"Tacirə bildirməyin...", –
dedi son nəfəsində...
Bir nəfəs dərimi vaxt ötüşməmiş qarşıdan bir erməni dikəldi. Sonra biri, daha sonra biri. Dikələnlər sağa-sola daraşmağa macal tapmamış Tacirin barmağı avtomatın tətiyini sıxdı. Ermənilərin üçünü də öldürdü. Yerini dəyişmək istədi. Bu an
Neçə qəlpə daraşdı
Ərlərə, ərənlərə.
Sipər olan daşların
Gözünün qarasına.
Bu ara snayperin
İki gülləsi dəydi
Xasay oğlu Tacirin
Döşünün arasına...
***
Zəfərdən sonra işğaldan azad edilmiş Qızılı Kəngərli kəndində əsgər Kamran Muradov əsgər dostu Seymur Qasımovdan eşitdiklərini xatırlamışdı: "Atam cəbrayıllıdı. Mən Bakıda doğulmuşam, Bakıda böyümüşəm. Evimizdə Cəbrayıl həmişə xatırlanırdı. İllər sonra ordu sıralarına çağırıldım, xidmət etdim, indi tərxis olunuram. Atamın cavanlığının keçdiyi yerlər uğrunda gedəcək döyüşlərdə mən də iştirak etmək istəyirəm. Qismət olsa, döyüşəcəm. Başqa səmtdə döyüşəsi olsam, Cəbrayıla ayaq basanda məni xatırlayarsınız, bir ovuc torpaq sürtərsiniz gözlərinizə...".
Cəbrayıllı əsgərin Cəbrayıla sevgisi elə Vətənə sevgiydi, oğul. Həmin əsgər Cəbrayıl uğrunda döyüşlərdə iştirak etdi...
Daşlı yamac...
Daş cığırlar daşlı yola
Dolaşıbdı çataq-çataq...
Döyüş gedir,
Daş yolları,
Yolçusunu
dava udmuş boş yolları
Güllə didir...
Döyüşçülər ermənilik
yuvasını güllələyir,
Sarmaşıqtək
Yaxınların-uzaqların
İnsafına kürmələnən
nəvasını güllələyir,
Yağılığın dürüstlüklə
davasını güllələyir...
Döyüş yoluna dönür
Cığırların əlindən
Yapışan hər dağ, dərə,
Dədə uğuru olur
Qurtuluş işığına
Gələn döyüşçülərə...
Döyüş gedir...
Döyüşdə
Çovurtma güllə dəyir
Döyüşən komandirə.
Seymur o anda
döyüşdən sıyrılıb döyüşə getdi,
Bir ömrün ilməsi düşməmiş düyün.
Çatmaq istəyiylə komandirinə
Gələn ölüm ilə döyüşmək üçün.
Niyyət namazıydı uca göylərin –
Yaralı torpağa əyilirdi Gün...
Yüz ilin, min ilin boz buludları
Güman buludları, fərz buludları,
Tərsləşən işğalın tərs istəyini
Tərsinə çevirən tərs buludları
Təzədən görürdü illərdən sonra...
Cavanşirliyi,
Beyrəkliyi,
Qaraca çobanlığı,
Xətailiyi,
Cavad xanlığı,
Əlifliyi,
Yusifliyi,
Vəzirliyi,
Mübarizliyi,
Çingizliyi, ...
Yerləri bürüyən bu Göyün altda...
Göylər heyrətindən gözünü sıxdı
Seymurun köksünə güllə dəyəndə –
Ölümlə döyüşə gələn Seymurun
Əli komandirin torpağı sıxan
Qanlı əllərinə, offf, çathaçatda...
***
Şamil Əliyev də döyüşçüydü. Qubadlı uğrunda döyüşürdülər. Düşmən nə qədər inadla müdafiə olunsa da, döyüşçülərimizin döyüş əzmini, qələbə ruhunu üstələyə bilmirdi...
Çor güllələr
Dağı-daşı yaralayırdı,
Dağa-daşa çatmayanda
Torpaq daşı, daş torpağı yaralayırdı.
Ermənilik
Azərbaycan əsgərinin
Gerçəkləşən xəyalından çəkinirdi,
Vətən adlı
Sorğusundan-sualından çəkinirdi.
93-də –
İndi döyüş gedən yerdə
Şəhid olan oğulların
döyüşündən, davasından çəkinirdi,
Şəhidlərin qanı düşən
Daş-səngərin, səngər-daşın
nəvasından çəkinirdi...
Çəkinirdi, ancaq yenə
Son qoymurdu niyyətinə...
Sağa mərmi düşürdü,
Sola mərmi düşürdü,
Qayalardan asılı
Cığırlara can atan
Yola mərmi düşürdü...
Sökülən dan yerinin
İşığı çilənirdi
Yarasından qan sızan
Hər daşın-dağın üstə.
Yaralı döyüşçünü
Çiynindən aşırıb o
Qoydu torpağın üstə.
Boylanıb baxmadı gün yaxa-yaxda
Daşlara çırpılan güllə səsinə.
Yerə əyilirdi göylər elə bil,
Sığındı əsgərin son nəfəsinə.
Daşlığa çəkirdi yollar Şamili,
Başının üstündə meh dolaşırdı.
Vətəndən halallıq alırdı sanki,
Sanki Vətən ilə vidalaşırdı.
Düşmənin gözünü qamaşdırmağa,
Duman olacağam, çən olacağam.
Qisas döyüşüdü döyüşüm, Vətən,
Üç şəhid əsgərin qisası üçün
Dördüncü şəhidin mən olacağam!
Şəhidlərin istəyini döyüş ruhutək
Avtomatın tətiyinə yığdı barmağı.
“Bu, Əlinin əvəzinə!”,
“Bu, Rahimin əvəzinə!”,
“Bu, Məmmədin əvəzinə!” –
Avtomatın tətiyini sıxdı barmağı...
Güllələrin istisindən əridi daşlar,
Güllələrin tüstüsündən boğuldu səngər.
Qumbaranın qəlpələri canına doldu,
Ayaq üstə durammadı, dağıldı səngər.
Qapısı-bacası bağlı bir səngər,
Tifaqı əzəldən dağılı səngər
Göz açıb-yumunca bir məzar oldu
Neçə erməninin son nəfəsinə.
Göylər şahid oldu son döyüşündə,
Oğul, ölməzliyin təntənəsinə...
***
Şuşa döyüşləri ərəfəsində həkim yaralı əsgərdən soruşub ki, yaraların çoxmu incidir. Əsgərin kirpiklərini iki damla yaş isladır. "Müharibədə döyüşçü yaralana da bilər. Məni yaralarım incitmir, həkim, məni döyüşlərdən aralı qalmağım, Şuşa uğrunda son döyüşdə döyüşənlərin sırasında olmayacağım incidir..." – deyib...
"Atam Şuşada xidmət edib, Şuşada döyüşüb, Şuşada yaralanıb. Deyirdi ki, Şuşanı görmədən ölsəm, illəri ömrümə haram bilərəm. Atam Şuşanı görə bilmədi. Şuşanı işğaldan azad edənlərin sırasında olsam, elə bilərəm, atamın ruhu da döyüşür, Şuşanı görsəm, elə bilərəm, Şuşanı atam da görüb. Döyüşməyimi də, Şuşanın azad edilməsini də atamın ruhuna təsəlli bilərəm", – Vaqif adlı əsgər belə deyirmiş. Şuşanı işğaldan azad edənlərin sırasında İntiqam da olub...
Ayaqlar toxunanda
Nərdivana dönürdü
Dağın hər çıxıntısı.
Göyə dayaq dağların
Hələ təmas görməyən
Təzə-tər çıxıntısı.
Sərt qayanı, sərt dağı
Çıxıb döyüşənlərə,
Düşməni ucalıqdan
Yıxıb döyüşənlərə
Qələbə ruhu idi
Əsən yellərin səsi,
Çılğınlaşan Qarqarın
Daş tərpədən nəfəsi.
Qayaların sərtini
Kəməndə döndərdilər,
Ərliyi, ərənliyi
Sonuncu döyüş günü
Büləndə döndərdilər.
Yaralanmış Vaqifin
Dağın dağ sinəsinə,
Son nəfəsdə qanıyla
Yazdığı kəlmələri
Səməndə döndərdilər.
Şuşada işğalçının
Ümid çırağı söndü,
"Qarabağ bizimdir!" kəlmələri
Əsgər andına döndü...
Bu kəlmənin işığında
Ermənilik xislətini
Əzə-əzə döyüşdülər,
Bir niyyətin boğazını
Üzə-üzə döyüşdülər...
Daş atanın əllərini
Kəsmək üçün döyüşdülər,
"Şuşa!" – deyən dillərini
Üzmək üçün döyüşdülər...
Döyüşənlər deyirdi ki,
Ömür nədi, ölüm nədi,
Biz əsgərik, Vətən deyə!
Ana Torpaq şəhidləri
Uğurladı ölməzliyə!
Döyüşçülərimiz
erməniliklə döyüşə-döyüşə
yetirdilər Şuşaya.
Yaralıları da, şəhidləri də
Döyüşə-döyüşə
Çiyinlərində
Gətirdilər Şuşaya!..
Şuşa işğaldan azad edildi. Azərbaycan Ordusu Zəfər qazandı. Vətən müharibəsi başa çatdı.
...daşdı bizə,
Min illər adaşdı bizə.
Son qəmin olsun, ay Vətən!
Hər şəhid qardaşdı bizə!
***
Oğullar Vətən üçün yaşadılar, Vətən üçün döyüşdülər, Vətən üçün şəhid oldular, oğul. Bu gerçək nağıllarda da gördünüz ki,
İgidlər yad izini
Silir nəfəs dərmədən.
Döyüşə Zəfər kimi
Gəlir nəfəs dərmədən.
Səngər olur bənd-bərə,
Döyüşə gələnlərə...
Yağını iki yerə
Bölür nəfəs dərmədən.
Zirvədi bayraq üçün,
Közdü bir ocaq üçün...
Döyüşdə torpaq üçün
Ölür nəfəs dərmədən…
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.12.2023)
ANONS: “Güneydən gələn səslər”də sabah Oğuz Məhəmmədikiya ilə görüşəcəksiniz
“Ədəbiyyat və incəsənət”in Güney təmsilçisi Əli Çağla sabah sizlərə Oğuz Məhəmmədikiyanın şeirlərini təqdim edəcək.
Oğuzun 33 yaşı vardır. O Urmu şəhərində doğulmuşdur.
Əl apardım
İçimdəki qara ləkəni götürməyə
Əlimi gətirdiyimdə
Balalarını gətirmişdim ey vah qaranın.
Oynatdım həyatı
Geriyə saydım uzun incə yolu
Qayıtdım südəmərliyimə
Və boğdum gecələrin qarasını
Bilinc altımda
Bilincin altı var isə
Üstü də olmalı dedim özüm-özümə.
Döydüm nəm kimin
Xatirə qapısını
Həyata olan bic hissimin
Türkcəsini axtardım…
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.12.2013)
Cənnətin itirilmiş xəritəsi - Uşaqlıqdakı yeni il
Heyran Zöhrabova, "Ədəbiyyat və incəsənət"
Keçən il yeni il bayramı ərəfələrində bir nəfər söhbət zamanı uşaqlığındakı yeni il bayramlarından söz açmışdı.
Çox üzücü, düşündürücü və təəssüf doğurucu bir hekayəsi vardı.
Söyləyirdi ki: Bu günkü günümdə yeni il bayramının mənim üçün elə bir məna və önəmi yoxdur. Yeni il ərəfəsində yolka qurmur, ev bəzəmir və xüsusi təmtəraqla yeni il bayramı qeyd etmirəm. Sadecə təqvim dəyişir, həyat eyni həyatdır, həm belə baxsaq hər kəsin yeni ili onun yeni yaşa girdiyi gündür bəlkə də.
Hətta keçən il şəhid və qazi yaxınlarının ağrısını vecinə almadan fişəng partladıb yeni il qeyd edənləri və bu ildə, zəfər günü atəşfəşanlığında qazilərin çəkdiyi ağrını görəndən sora yeni il atəşfəşanlıqları da düşüb gözümdən.
Amma uşaqlıqda uşaq psixologiyası, hələ şəxsi fikir və həyata baxışı tam formalaşmamış olur. Normal olaraq uşaq bayram abu-havasını çox sevir. Yolkalar, oyuncaqlar, fişənglər hədiyyələr ona xoş təsir bağışlayır. Yeni il məşğuliyyətləri, yaşıdlarının ailəsiylə ev bəzədiyini və başqa bu kimi şeyləri görəndə təbii olaraq o da istəyir.
Çox balaca bir yolkam və aksesuarları var idi. Və bir də yeni il işığı. Bunları, hətta bundan daha yaxşılarını alacaq imkan da var idi əslində. Di gəl, mən bununla da kifayətlənə bilirdim. Hər il yanvar ayında onu yığışdırıb bir qutuya qoyur, dekabr ayında isə götürüb yenidən qururdum. Amma bəzən yeni il yolkamı quranda niyəsə ya işığın naqilinin qırıldığını, ya hansısa bir işıq lampasının yandığını, yararsız hala düşdüyünü görərdim. Atam başlayardı deyinməyə ki: "Sizin əlinizdə heç nə qalmır, xarab edirsiz. Siz neynirsiz e, işığı, sizə işıq lazım deyil, almayacam işıq" və s.
Və beləcə, o kiçik uşaq qəlbi üçün hər şey zəhər olardı. Kiçik bir yolkayyla yetindiyim bayram sevinci belə çox görülərdi mənə.
Bu cür münasibətin səbəbi əslində yeni ilin mahiyyəti də deyildi. Bu cür davranışının səbəb heç atamın yeni il bayramını sevmədiyi üçün də deyildi, elə novruz bayramları da bundan çox da fərqli olmazdı əslində, yeni ildəki kimi novruz bayramlarını da zəhər edən müəyyən səbəblər mütləq tapılardı həmişə...
Əgər səbəb bu olsaydı bu günkü günümdə hər yeni il bayramı ərəfəsində yeni il aksesuarları gördüyümdə uşaqlığımdakı o yeni il bayramları yadıma düşəndə bu qədər kədərlənməzdim. Müəyyən qədər onu anlayardım hətta, fəqət onun səbəbləri tamam başqa idi...
Bu gün artıq müstəqil bir insanam, öz fikir və düşüncələrim var. Öz imkanlarım var. İndi istədiyim qədər işıq alar və ya yeni ili istədiyim kimi qeyd edə bilərəm, amma artıq ürəyim istəmir.
Bu mənim üçün bir məna da kəsb etmir artıq, məsələ sadəcə, münasibət və rəftar idi. Həm də ki, bayram günü həyatında bayram kimi keçmirsə nəyi qeyd edəsən ki?!
Bəli, əziz oxucu həmişə dediyim kimi hər şey uşaqlıqdan başlayır. Kimsə 15, 20, 25, 35 yaşında olduğu kimi doğulmur. Kimsə alim, psixoloq, oğru, cinayətkar, psixi xəstə kimi doğulmur. Düzgün həyat yaşayan, işlərində uğurlu və ya yanlış həyat yaşayan, işlərində uğursuz olan bir insan kimi gəlmir kimsə həyata.
İnsan yaşadıqca formalaşır. Və bu formalaşmada da uşaqlıq dövrünün böyük payı var.
Uşaqlara göstərilən psixoloji təsirlərin çox önəmi var. Düzgün psixoloji təsir göstərməkdə yük ən əvvəl valideyn, sonra məktəb, müəllim və sosial əhatənin-cəmiyyətin üzərinə düşür. Doğrudur, iradəli insan çətin də olsa, bütün çətinliklərə rəğmən özünü düzgün formalaşdırmağı, yetişdirməyi bacarır. Amma hamı bu qədər iradəli ola bilmir və ya bəzən çalışır, amma bacarmır.
Əgər övladlarınıza mənəvi cəhətdən yaxşı valideyn, yaxşı ailə olmayacaqsınızsa, onlara mənəvi cəhətdən yaxşı bir həyat verməyəcəksinizsə, düzgün psixoloji təsir göstərməyəcəksinizsə, onda övlad dünyaya gətirməyin. Bütün canlılar nəsil artırır zatən.
Övlad dünyaya gətirməklə valideyn olunmur, məsələ düzgün yetişdirmək, gözəl həyat verə bilməkdi. Düşünürəm ki, uşaqlığını hər tərəfli şəkildə düzgün yaşamış biri gələcək həyatında da düzgün bir insan olacaq.
Aziz Nesinin də dediyi kimi:
"Uşaqlara daha yaxşı bir dünya qoymaq yerinə, dünyaya daha yaxşı uşaqlar qoysanız, problem öz-özlüyündən həllini tapacaq əslində."
Uşaqları müstəqil həyata yorulmuş vəziyyətdə çatdırmayın, uşaqları müstəqil həyata həyatdan bezmiş, ümidsiz, çarəsiz bir vəziyyətdə çatdırmayın.
Uşaqlar müstəqil həyata qədəm qoyduqlarında onlarda yaşamaq üçün həyat eşqi olsun, gələcəyə doğru gedə bilmələri üçün enerjiləri olsun, çətinliklərlə mübarizə aparmaq üçün gücləri olsun, arzuları üçün ümiidləri olsun, özlərinə həyat qurmaq üçün həvəs və imkanları olsun.
Müstəqil və doğru qərarlar verə bilmələri üçün, sağlam düşüncələri, güclü iradələri olsun. Həyat haqqında anlayışları olsun yaxşını pisdən seçə bilsinlər.
Bugünki günümüzdə gənclik yaşına çatmış bir çox insan artıq yaşadıqlarından yorulmuş, həyatından bezmiş, gələcəyə həvəssiz və ümidsizdir.
Və qarşılarında aşmalı olduqları bir çox maneə və çətinliklərlə dolu bir ömür yolu var.
Əgər hələ uşaq yaşlarında bir insanın həyat eşqini söndürsəniz, onda parlaq bir gələcəyi necə istəyə bilərsiniz?
Əgər uşaqların qarşısına sədlər çəksəniz, məhrumedici maneələr qoysanız, uşaqlara şiddət göstərib qorxutsanız, necə inkişaf etmiş insanlar, inkişaf etmiş bir cəmiyyət istəyə bilərsiniz?
Onda cəsur, şəxsiyyət, prinsipləri olan insanlar, qəhrəmanlar, liderlər necə yetişəcək?
Onda onlar özlərinə necə həyat quracaqlar?
Əgər uşaqlarınıza yanlış psixoloji təsir göstərsəniz, yanlış örnək olsanız, ailənizə psixoloji və fiziki şiddət göstərsəniz, onda evdə böyüyən uşaqdan necə düzgün psixologiyası olan, iradəli, tərbiyəli, cəsur, bacarıqlı bir insan olmasını istəyə bilərsiz?
Psixologiyası düzgün olmayan bir uşaq pis vərdişlər qazanır. Şiddət görmüş uşaq hər zaman qorxur. Önünə sədlər çəkilmiş, bir çox faydalı şeylərdən ( təhsil, sağlamlıq və.s) məhrum olmuş, imkanları əlindən alınmış uşaqlar inkişaf edə bilmir, geridə qalır. Və cəmiyyət bir çox istedaddan, bəlkə alimlərdən, həkimlərdən, incəsənət xadimlərindən məhrum olur.
Əgər düzgün insanlar, hərtərəfli inkişaf etmiş bir cəmiyyət və parlaq bir gələcək istəyirsinizsə onda əvvəlcə özünüzdən başlayın, uşaqlara düzgün örnək olun və psixologiyalarına düzgün təsir göstərin.
"Sizindir deyə düşündüyünüz uşaqlar əslində sizin deyil
Onlar, onları gözləyən həyatın oğulları və qızlarıdır.
Sizin vasitənizlə dünyaya gəliblər, amma sizin kimi deyillər.
Sizin yanınızdadırlar, amma sizin malınız deyillər.
Onlara sevginizi verə bilərsiniz, amma düşüncələrinizi yox.
Çünki, onların öz düşüncələri var.
Onların vücudlarını oğurlaya bilərsiniz, amma canlarını yox.
Çünki, onların canları gələcəyin saraylarında oturur.
Və sizlər xəyallarınızda belə ora gedə bilməzsiniz"
Halil Cibran
Deyir: Kimisi bayramda çıxıb gələr, kimisi də çıxıb gəlsə bayram olar.
Təqvimdə bayram kimi qeyd edilən günlərin həqiqətən də bayram kimi keçməsi diləyi ilə, bayramınız mübarək!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.12.2023)
ŞƏHİDLƏR BARƏDƏ ŞEİRLƏR – Arəstə Baxışova
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, şair Çoşqun Xəliloğlu Şəhidlər barədə şeirlər silsiləsini Redaksiyamıza təqdim edib. Növbəti şeir Arəstə Baxışovaya ithaf olunub.
ARƏSTƏ KƏRİM QIZI BAXIŞOVA
(04.05.1989.-23.10.2020.)
Xaçmaz rayonunun Qımılqışlaq kəndində anadan olmuş, Azərbaycan Silahlı
Qüvvələrinin çavuşu və hərbi feldşeri, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Kollecinin məzunu,
Qarabağın azad edilməsi uğrunda Vətən müharibəsinin yeganə xanım şəhidi
A R Ə S T Ə
-Ana, orduda xidmət eyləmək qərarımdır.
Bilirsən ki, sənintək Vətən də vüqarımdır.
İki balamı sənə eyləyirəm əmanət,
Tezliklə zəfər çalar haqq işimiz- ədalət.
Qarabağsız yaşamaq hamımıza töhmətdir,
Əgər ki, şəhid olsam, qəm yemə, bu, qismətdir.
Sonra balalarının öpərək üz-gözündən;
-Mərdan, Zəhra, çıxmayın, nənənizin sözündən.
İnşallah, günəş doğar, açılar aydın səhər,
Ürəyimə damıb ki, bizim olacaq, zəfər.
Ana min əziyyətlə böyütmüşdü balasın.
Ürəyindən keçirdi; -Qızım, Allah saxlasın!
Görüşüb ayrılanda Arəstə qəmlənmişdi,
Anası da susurdu… gözləri nəmlənmişdi.
Amma fikirləşdi ki, başqa cür ola bilməz,
Bizim doğma Vətəndə kafirlər qala bilməz.
Orduda xidmət etmək, hamı bilir, çətindir,
Qadın hərbiçidirsə, o, necə də mətindir!
Arəstə xidmətini eyləyirdi qeyrətlə,
Heç arası yox idi boş söz ilə, qeybətlə.
Allah ona vermişdi, nə qədər böyük ürək,
Xidmət yoldaşlarına doğma oldu, bacıtək.
Başlarkən müharibə düşündü çatıb məqam,
Yağılardan alarıq, cəsarətlə intiqam.
O, neçə yaralıya hər gün edirdi yardım,
Yatmazdı bircə saat təki var olsun ordum.
Yaralı əsgərləri doğma qardaş bilirdi,
Onlarla kədərlənib, onlar ilə gülürdü.
Budur , Arəstə xanım döyüş meydanındadır,
Cəsur, mərd əsgərlərin yenə də yanındadır.
Göydən alov tökülür, silkələnir dağ-dərə,
Elə bil sözün deyir ucadan Xeyir Şərə.
Bax, əsgərlərdən biri indicə yaralandı,
Qolunun biri düşdü, ayağı paralandı.
Arəstə istədi ki, yaralını çıxarsın,
Bir az aralıdakı məntəqəyə aparsın.
Elə bu an düşmənin gülləsinə tuş gəldi,
Çöhrəsi işıqlandı, şəhidliyə yüksəldi.
Şəhid oldu Arəstə, yolu cənnətdən keçdi,
Tanrı bu mərtəbəyə sevərək onu seçdi.
Arəstə bir gül idi, bu gül heç zaman solmaz,
Torpağa qan axmasa, torpaqdan Vətən olmaz.
Qalmadı yerdə qanın, Arəstə-şəhid bacı,
Şəhid qardaşlarına yeganə, vahid bacı.
Şuşada vüqar ilə dalğalanır bayrağım,
Azad olub yağıdan, doğma yurdum, torpağım!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.12.2023)
