Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Səma melodiyası- sufilərin musiqisi olub, onun dinləyərək rəqqasların ruha gəlib və fırlanaraq rəqs etməsi sayılır.

Səmavi rəqsləri izləmək o qədər hüzur verir ki insana, onların tarixi də bir o qədər maraqlıdır. 

Bilirik ki, İslam dininin tarixi olduqca qədimdir. Səma rəqsləri isə İslamdan daha çox Sufilik dövrünə aiddir. Keçmişdə Sufilər üçün halal və haram, caiz və günah anlayışları daha fərqli olmuş. Sufilər bir araya toplandıqda Allaha inam, etibar və sevgisinə dair şeir və ilahilər oxunarmış. Şeir və musiqilər gözəl, hüznlü, sakit aramlı səsə sahib şəxslər tərəfindən söylənməliymiş ki, Allahla onlar arasında gürültülü səslər olmasın. Səma rəqsini bir və ya bir neçə nəfər qrup halında rəqs edə bilər.

Səma rəqsini ən gözəl təbliğ edən Mevlana olsa da, ondan öncə Şəms Təbrizi bu rəqsin təbliğinə başlamışdır. Zamanla onu Mevlanaya öyrətmiş və onun əsas Sufiliyin ən gözəl nümayəndələrindən biri Mevlana olmuşdur. Yəqin ki, hər birimiz ən azı bir dəfə Mevlananın gözəl, hikmətli cümlələrindən birini oxumuş, duymuşuq.

Mevlanadan sonra 15-ci əsrdə bu işi onun nəvəsi Emir Alim Çelebinin oğlu Pir Adil Çelebi davam etdirir.

Sufilik rəqsinin- səma rəqsinin də hər rəqs kimi özünəməxsus qayda və qanunları vardır.

Səmazən insanları pis işlərdən, vərdişlərdən qorumağı, yəni nəfsinə məzara qədər güc gəlməyi təbliğ edir. Səma rəqslərinin ən gözəl görüntülərinin hər birində bəmbəyaz geyimləri görə bilirik. Bildiyimiz kimi, sufilik yolu ilə gedənlər maddi aləmdən azad olmağa və mənəvi cəhətdən yüksəlməyə can atır. Bunu edərkən Allahı sevərək ona ibadət edir, yüksək əxlaqi xüsusiyyətlərə yiyələnir. O bəmbəyaz geyimləri bir növ kəfən də adlandırırlar. Çünki onlar düşünür ki, bu dünyada tək gerçək var, o da ölüm. Hətta bu geyimlər normal geyimlərdən qatbaqat daha qalın seçilirmiş. Bu da rəqqasların Allah qarşısında günahları üçün birmənalı cəza çəkdiklərini göstərməsi, bu istiyə dözməyi Allah yolunda qəbul etmələrini, cəhənəm əzabından qorxduqlarını sübut etmək məqsədliymiş.

İzləmisinizsə görmüsünüzdür. Rəqqaslar rəqs edərkən başları sağ çiyinlərinə söykənir. Sağ qolları yuxarı qalxır, ovucları səmaya doğru, sol qolları aşağı, ovucları torpağa doğru açılır. Sağ əl- Allaha səslənir,:

Rəbbim, ən güclü, ən bağışlayan, ən mərhəmətli və ən əliaçıq sənsən. Nemətini, mərhəmətini, sevgini məndən əsirgəmə. Əllərim bir tək sənə açılır, səndən istəyir.

Sol əl aşağı baxır- ölümü təmsil edir. Yəni, mən ölümün fərqindəyəm. Bu dünyada hər şey keçicidir. Hər şey yalandır. Və mən bağışlanmaq istəyirəm... 

Bir də bunları ağlınızdan keçirərək izləyin o qrup rəqslərini, necə hüzur vericidir, elə deyil? Çox dərin anlamlı digər bir detal isə saat əqrəbi istiqamətində fırlanmalarıdır ki, bu da zamanın axarına boyun əymələrini təmsil edir. 

İzlədiyimiz, sosial şəbəkələrdə rastımıza çıxan minlərlə vaxt öldürücü, boş görüntülər yerinə bəzən ruhumuzu təmizləmək, tənzimləmək üçün tanrıya yaxınlaşmalı, bu ilahilərlə, bu rəqslərlə özümüzə dönməliyik. 

Xoş mütaliələr və hüzurlu günlər????

https://youtu.be/fib8EKDfpPs?si=8HHg6G8LivIMAdkd

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.01.2024)

Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sosial mediadan istifadənin geniş yayıldığı bir dövrdə özünə fərqli bir abu-hava yaratmış, eyni zamanda gənc kütlənin marağına səbəb olan Səfa Mehdi ilə olan söhbətimi sizlərə təqdim etmək istəyirəm. Mövzumuz isə bir qədər dərin, ancaq kəlimlərin yetərsiz olduğu Sevgidəndir.

1.Ümumiyyətlə, sən, yoxsa siz?

-Ümumiyyətlə, biz, nə qədər ki, sən və mən biz olmadıq, çox çətin olacaq.

2.Sevgini harada satırlar?

-Sevgi satılmır, havayı paylaşılır. Sevgini kimsə havayı götürüb pula satırsa, bu o demək deyil, sevgi satılır. Sevginin mənbəyinə enmək lazımdı, orda havayıdı hər şey.

3.Sevən insan dəlidir, yoxsa sevməyi unutduğunu iddia edənmi?

-Ramiz Rövşən demişkən, hamı günahkardı dünyada bəlkə, dünyada heç kimin günahı yoxdu. Hamısı dəlidi, əlisi də vəlisi də, sevəni də, unudanı da. Atılmışı da, qaçanı da.

4.Sadəcə, "sən dəlisən"?

-Mürəkkəb, #məndəliyəm

5.Niyə dəli olmağın romanı var?

-Niyə ağıllıların hər şeyi var, bir dəlinin romanı çoxmu oldu??

6.Sevgini yaşatmaqmı, sevgini yaşamaqmı?

-Yaşamasan yaşatmazsan. Yaşamaq yanmaq deməkdi, yanıb yaşayasan gərək. Əsas yaşamaqdı, hər şeydə.

7.Sevgi məğlubiyyətdir, yoxsa sevgiyə məğlubiyyət ən böyük qalibiyyətdəndir?

-Məğlubiyyət doğulmaqdı, ölüm qalibiyyət. Sevgi onun içində vasitə

8.Ardı var?

-Sonu birdir, ardı var.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.01.2024)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Hər bir ölkənin qınanılası hansısa əməli fəaliyyət sahəsi ola bilər – ekologiya, səhiyyə, qadın azadlığı, demokratik təsisatların inkişafı, silahlanma, dözümlülük (tolerantlıq) və s. və i. Amma elə fəaliyyətlər var, o sahədə müəyyən ölkələr artıq özünü dəfələrlə sübut edib və qınanılması acı gülüş doğurur. Belə acı gülüşlər qınayan tərəfə qarşı haqlı ikrah hissi oyadır, həmin qarşı tərəfin açıq-aydın qərəzindən xəbər verir.

Əlbəttə, dövlət müstəqilliyini bərpa tarixi cəmi bir qərinə təşkil edən Azərbaycan Respublikasında da hansısa sahədə daha çox iş görülməli, hansısa əməli fəaliyyəti gücləndirmək, hansısa işə təxirəsalınmazlıq dərəcəsi verməliyik – bu, dartışma mövzusu deyil; lakin tolerantlıq, multikulturalizm, hələ-hələ dini azadlıqlarla bağlı Azərbaycana irad bildirmək urvatlı iş deyil. – “Urvatlı iş deyil” – bu yöndə deyilə biləcək bəlkə ən yumşaq deyimlərin ən yumşağıdır. Bəlkə də, heç bu qədər yumşaqlıq lazım da deyil. – Söhbət ABŞ Dövlət Departamentindən gedirsə, yumşaqlığa yer qalmır zatən. Axı, dünya ölkələrində dini azadlıqların durumu ilə bağlı illik hesabatı Allah qoymasa, ABŞ Dövlət Departamenti niyə hazırlayır ki? – ABŞ Dövlət Departamenti BMT-nin, Qoşulmama Hərəkatının, cəhənnəm, heç olmazsa, Avropa Birliyinin orqanıdırmı ki? – Yox!. – Pəki, o zaman, hər ölkə belə bir hesabat hazırladar və açıqlar, hərəsi də öz çıxarlarına uyğun... – Elə deyilmi? – Onda, daha BMT-yə, digər beynəlxalq qurum-quruluşlara nə hacət vardır? –  Hərə közü öz ocağına, qabı öz qabağına çəksin, nə bilim, kimi də özfəaliyyətlə məşğul olsun, qurtarsın-getsin...

Biz bəyəm Amerikanın bir ştatıyıqmı? Gör kim dini azadlıqlarla bağlı hesabat hazırlayır? – ABŞ azadlıqların boğulması sahəsində ən abırsız özkeçmişə, bekara təcrübəyə və davam edən ayrımçılığa sahib olan ölkədir. Ayrı-ayrı ştatlarında azadlıqların günü bu gün də qanunla buxovlanmaqda olduğu bir ölkə bizə dini azadlıqlarla bağlı irad bildirə bilməz. Heç olmazsa, öncə öz ölkəsində dini, milli, irqi ayer-seçkilik təzahürlərini aradan qaldırsın da, sonra danışarıq...

Hesabatın digər bölümləri ilə işim yox – özləri bilər, ancaq Azərbaycana aid hissəsi əsassızmı? - əsassız, gerçəklikdən uzaqmı? – uzaqdan uzaqdı. Uzun sözün qısası, qərəzli iddialar tioplusudur ABŞ Dövlət Departamentinin növbəti illik hesabatı.

Bəli, dünyada dini və milli dözümlülük ocağı, örnəyi kimi tanınan Azərbaycanı belə buraxma, yaramaz iddialarla tanıtmağa ABŞ-ın siyasi, hüquqi haqqı çatmır; söhbət, yaxın-uzaq coğrafiyalarda şəhərləri, ölkələri xaraba qoymuş ABŞ-dan gedincə mənəvi haqdan danışmağasa ümumən dəymir...

Dünyanın dörd yanında çoxsaylı savaşlar, qarşıdurmalar yaradan (yaratmadıqlarını da alovlandıran), milyonlarla insanın ölümünə, qaçqın, məcburi köçkün yaşamına mübtəla olmasına, səfalətlərə ABŞ, məhz ABŞ səbəbkar olub. Belə bəd əməllər keçmişdə olsaydı nə vardı? – Davam edir və ABŞ-ın nə vaxt xəkə qoyacağı heç bəlli olmaz...

Sözügedən adıyaman hesabatın obyektiv olmamasına dəlalət edən faktorlar yetərincədir; ən əsası, hesabatı ermənilərin tərtib etməsi açıq-aydın görünür və dərhal da, bir sürü sual doğurur. Bəs ABŞ Ermənistanla Azərbaycan arasında barış istəyirdi guya? Bir tərəfə şiddətlə siyasi basqı, digər tərəfə riqqətli dəstəkləmi barışcıl olurlar? Tərəfsiz vasitəçilik missiyası beləmi olur?

Adıyaman hesabatın Azərbayacana aid olan bölümünü kim hazırlamış olsa, “yaxşıdır”? – Biz adını deyək, siz heç təəcüblənməyin: Dövlət komissiyasının, başçısı Daniela Aşbaxyan olan İctimai xidməti. Bu xanımın bəlli səbəblərdən dünyaca ünlü Kim Qardaşyanla bu və ya digər parametrlər üzrə doğmalığını, qohum-əqrabalığını hələ dəqiqləşdirməsək də, onun Amerika Erməni Assambleyasının rəhbər vəzifəli şəxslərindən olduğu dəqiqdir. Daniela Livanın Los Ancelesdəki konsulluğunda işlədiyini danmır.

Başqa ölkəyə çalışan bir şəxsin ABŞ Dövlət Departamentində  işləməsi, ABŞ-ın xarici siyasətinin müəyyənləşməsində iştirakı özü qanunsuzluq deyilmi və də, xoruzun quyruğu görünmürmü?

Ayrıca, adıyaman hesabata dinlə heç bir bağlılığı olmayan işlərin də daxil edilməsi, onun konkret siyasi məqsədə xidmət etdiyini göstərməkdədir.

Adıyaman hesabatın xarakteri – daha doğrusu, xaraktersizliyi göstərir ki, bu “sənəd” dini ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizə məqsədilə deyil, tam tərsinə, bu ayrı-seçkiliyi daha da artırmaq və beynəlxalq ictimaiyyətinin gözündə qanuni don biçmək məqsədi daşıyır.

Çox ilgincdir, həmin o adıyaman hesabatda Azərbayacana qarşı belə kəskin mövqe 2023-cü ildə Qarabağda qısamüddətli və qaçınılmaz antiterror tədbirləri sonucunda yaranmış duruma “əsaslanır”. Amma bu həncəri əsaslanmadır ki, həmin ərazilərin üç on illik boyunca işğal altında saxlanılması və 100 minlərlə günahsız azərbaycanlının öz doğma ev-eşiyindən qovulması, 60-dan çox məscidin, digər dini-mədəni obyektlərin darmadağın edilmısi nəzərə alınmır. Ustad Fikrət Sadıq belə yerdə deyirdi: “Əslində, əslində əslində deyil”...

Uzun sözün qısası, ABŞ Dövlət Departamenti belə urvatsız hesabatla öz qərəzini, ədalətsizliyini növbəti dəfə nümayiş etdirmiş oldu.

Amma belə “sənəd”lər bizim nəzdimizdə bir şey ifadə etməz; əlbəttə, nə Azərbaycan hakimiyyəti, nə də, xalqımız belə cızmaqaraları qəbullanmır (qəbullanmamalıdır). Dövlətimiz bundan sonrakı dönəmdə də öz üslubunu, ahəngini məhz milli maraqlarımıza, dövlət çıxarlarımıza uyğun davam və inkişaf etdirməlidir.

 DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.01.2024)

Sadıq Qarayev, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bir az yuxarıdan, qlobal baxanda insan bu dünyadan nə oğurlaya bilər ki? Axı sən özün bu dünyanın içindəsən, hara çıxıb gedə bilərsən, oğurladıqlarınla birlikdə? 

Nəyinsə yerini dəyişə bilərsən, yanında durub, mənimdir deyə bilərsən. Ancaq o sənin olmur axı, ay adam, lüt zəngin, çoxbilmiş məcnun. Məsələn dəniz qırağını, dağı, meşəni çəpərləyən kəs, bunlar hardan, necə sənin olur? Ümumiyyətlə bir qum dənəsi, ağac yarpağı, 500- 1000 illik, nəhəng bir çinar necə sənin ola bilər?  Eynşteyn qum dənəsinin sirrini aça bilmədi, Timiryazev fotosintezdən, Navaşin ikiqat mayalanmadan vəcdə gəldi.

Anlamaq üçün deyim ki, sən bütün bunlara  necə sahib ola bilərsən? Nə yaratmısan, nə onu sənə veriblər, nə də ki, dərk edirsən, o nədir, niyə mövcuddur. Elə gəlib durub, yanında mənimdir deyirsən. Gör o nəhəng ağacda nə qədər yuva var, ağacdələn nə edir, milçəyi, arısı, göbələyi, qurdu- quşu var o ağacın. Sən də ən yaxşı halda onlardan biri...

Dünyada nə varsa ümumidir, bir- birləri və insan üçün yaradılıb, məxsusi tək bir fərd üçün deyil. Dənizi yaradan harda dedi ki, bunu sən adlı biokütləyə verib? Məsələn,  günəş, ay, ulduz, hava, su... O dənizin adam udmağl da var axı..

Demək ki, meşəni zəbt edən, gücü çatsa, günəşi də torbasına atıb, "mənimdir" deyər.

Anlamır ki, öz ürəyini, böyrəyini görməyən, dərk etməyən, bir sözlə, sahib ola bilməyən bir kəs, özündə nə qədər görünən-görünməyən canlıların - mikroflora, mikrofauna, qurd, həşərat, virus oylağı daşıyan, nələrsə tərəfindən "çəpərlənmiş" bir kəs anlamır ki, bu dünyada heç nə onun ola bilməz, bu mümkün deyil axı. 

Sənin onu götürüb getməyə yerin yoxdur, hara getsən, elə bu dünyanın içindəsən. Uşaq oyuncağının yanında durub, mənimdir deyən kimi, sən də dörd ətrafı özününkü bilərsən. Kresloda, bəzəkli otaqda oturub, zamanı həmişə o nöqtədə zənn edərsən, ruhən, düşüncə, danışıq və əməldə gicləyərsən, bicləyərsən, təkəbbürlü, guya ki, böyük filan olarsan, axıb öz kiçikliyinə dolarsan. Ancaq bir azdan Əzrayıl əmi gəlib deyər ki, "ta böyümüsən, at bu oyuncağı gedək, xötəy!".

Elə bu vaxt öz ən yaxınların tökülüşüb üstünə nəyin var əlindən alar, hətta paltarını soyundurub, dişin-zadın bahalıdırsa söküb, çıxardarlar. Deyim ki, sağ olsan, bərk- bərk paltarını, tumanını tutarsan... Təzədən ürəyin partlayar ki ayə, bu görməmişlər niyə belə edirlər…

 Məzarın da ölçüsü "mənimdir" dediyin torpaq, meşə, dəniz və s. dən çox kiçikdir, çox.

Ancaq bu da sənin deyil, ümumidir, ilanı,  çayanı var torpağın, qurdu, böcəyi var yerin- yurdun...

Yerdə və göylərdə hər nə varsa ALLAHA məxsusdur.

Bu dünyada insanın şəxsən özünə məxsus, onun olanı mənəviyyatı, elmi, ALLAHA inamı ola bilərdi, boğuşursansa, zəbt edirsənsə, oğurlamağa cəhd edirsənsə, göyə çatmaq, yeri vurub yarmaq istəyirsənsə, demək, o da yoxdur, bu görünməyən nəsə də sənin deyilmiş... Acınacaqlı dərəcədə kasıbsanmış...

Səfil gündə, çarəsiz, səhradasan, dəniz qırağında, meşədəsən. Qum adam, su adam, meşə adam... Səs eşidirsən... İtlər sümüyü öz qabaqlarına çəkmək üçün boğuşurlar...

Bu sənin aləmlər, oğurlayıb getmək istədiyin məkanlar arasında öz- özünü görməyin, səsini eşitməyindir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2023)

Xədicə Əliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Səma dünyanın bir parçası olduğu kimi, bəzi hisslər də ruhumuzun əbədi parçasıdır”

Bəziləri göyqurşağına bənzəyir. Baxdıqca, aldanır, qərq olursan rənglərinin gözəlliyinə. O göyqurşağınının sadəcə bir müddətlik dünyaya baş çəkdiyini, bəzi hisslərin də ruhuna müvəqqəti toxunduğundan xəbərsiz olursan. Gecə dünyaya bağlı olduğu kimi, ruhumuza da dustaq olmuş qaranlıqlar vardır. Bəzən biz bu qaranlıqlarda yolumuzu itiririk. Bu zaman da səmanın yerə nur bəxş etdiyi kimi, ruhumuzu aydınladır bəzi hisslərimiz.. 

Əslində iki dünyam var idi. Cismən yaşadığım və ruhən var olduğum 2 dünya. Bəzən içimdə ölən hisslərimdən ibarət məzarlıqdan qaçmağa çalışırdım. Və fərq edirdim ki, qaçdıqca, uzaqlaşmaq əvəzinə yaxınlaşırdım sanki, tərk etmək istədiyim yerə. Hisslərimin qatili olmaq istəyərkən, ruhumun qatili olmuşdum sən demə. 

Bəzən sanki ruhuma dəfn etdiyim hisslərim məzarından çıxır, bir dairə ətrafında qaçır, dövr edirdi. Bu döngü bitmir, mən isə tükənirdim. Dəfələrlə itirdiyimi sandığımı taparkən tapırdım özümü. Hisslərim tez-tez öz rolunu, başqasına verir, əvəzləyirdi. Necə ki, yer öz oxu ətrafında fırlanır, dövr edir və keçən saatları təkrarlayırdı, mənim dünyam da, ruhum ətrafında fırlanır və keçdi zənn etdiyim hisslərimi təkrar-təkrar mənə xatırladırdı. 

Faciəlisi də mənim bunun fərqində olmağım idi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində portalımızın Güney təmsilçisi Əli Çağla bu dəfə sizlərə Sevər Şəhabinin  şeirlərini  təqdim edir.

Sevər Şəhabi kimi tanınan şair, etimoloq və Güneydə muasir məşhur mahnıların müəllifi 1983-cü ildə Təbrizdə doğulmuşdur. O, şeirdən çox, illərdir ki, etimoloji və lüğətlər qonusunda çalışır.

Pambıqları təpməmişdən

Qulağıma yalan qoyun.

Altıma əqrəb döşəyin,

Üstümə də ilan qoyun.

Yalanlara alışmışam,

Zəhər ilə qarışmışam,

Taleyimlə barışmışam,

Baş altıma saman qoyun.

Burda minlər endilər,

Nədənsə çox sevindilər!

Bəlkə orda da mindilər!

Kürəyimə palan qoyun.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.12.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“ZAQS” idarəsində:

-Bəy, sən hazırsanmı ki, ölüm barədə şəhadətnamə sizi ayırmayınca, ömür boyu pulsuz, dostlarsız, günahkar, borclu və yarıac olasan? 

Müğənni xanımın etirafı:

-Mən arıqlamaq qərarı verib pəhrizə keçdim və bu barədə də instaqramda paylaşım edib şəklimi də qoydum, altından “əvvəl” yazdım. Bir aydan sonra yeni şəklimi qoyub altından “sonra” yazmaq istəyirdim ki, gördüm, indi əvvəlkindən də kökəm. Məcbur qalıb şəklin altından “lap əvvəl” yazdım. 

Heç də hər bir it qəlbində çoban iti kimi yırtıcı olmur, amma hər bir pişik qəlbində pələngdir. 

Aksiomdur. Varlılar həmişə kasıblardan az yeyirlər. 

Rus məktəbində korporativdə coğrafiya müəllimi qlobusu, nəğmə müəllimi qarmonu, fizruk topu, tarix müəlliməsi isə reputasiyasını satıb puluna araq alıb vurdular.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2024)