Təranə Dəmir, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

     Sinəsinə baş qoyduğum,

     Hasarına daş qoyduğum,

     Ağacına quş qoyduğum

     Bağlar məni tanımadı- deyən şair əslində zamanla söz güləşinə çıxır, vaxta barmaq silkələyir. Qazandıqlarının, itirdiklərinin haqq- hesabını çəkir bəlkə də. Heca-heca, misra-misra, sətir-sətir, vərəq-vərəq  həm də. Amma bircə şeydən arxayındı ki, sözü də əqidəsi kimi bütövdü, əyilməyib. Sözünə də, özünə də sahib çıxmağı bacarıb. Öyündüyü bir ürəyidi, bir peşəsi, bir də şairliyidi. Bütün bunları bir arada cəm etmək, yaşatmaq və qorumaqsa hər kəsə nəsib olmur. 

 

Bu həyatı dolu-dolu yaşamaq da hər adamın işi deyil. Tanıdıqca kəşf etdiyim, hər gün bir az da tanıdığım, doğmalaşdığım adamlar çox deyil. Ancaq deyərdim ki,  hərəsi bir orduya dəyən adamlardı. Ərklə söz verib söz aldıqlarım da bir ovucdu. Bir ovucun içində sözüylə həyat yoluna işıq tutan adam kimi adam, şair kimi şair Fəxrəddin Teyyub da var. Qışın şaxtasında, sazağında dünyaya bahar ətirli şeirlər gətirən, sözündən-söhbətindən doymadığım, sözün nazını sevə-sevə çəkən Fəxrəddin Teyyubdan danışıram. Arada bir fəsil fərqimiz var. Vəssalam. Amma ruhumuz eyni yerdədi.  Elə sözümüzün canı da sevgidi, Vətəndi, torpaqdı, daşdı. Sözə  sığalımız da oxşardı. Bircə fərq var. O bahara qışdan boylanır, mənsə payızdan. Əsas odu, eyni pəncərədən baxmağı bacarırıq. Ərkimiz də, görkümüz də özümüzədi. Heç kimlə işimiz olmaz. Bircə sözümüzə toxunmasınlar. Onun kimi mən də  ürəksiz heç nə yaza bilmirəm. Elə bu yazını  da ürəyimin səsiylə yazıram. Daha doğrusu, ürəyim diktə edir. Pafossuz, emosiyasız, sakit, səssiz. Elə qəhrəmanım kimi.

 

        Bu sönən ocağı qalayaq bir də,

        Külünün altında köz qalıb axı.

        Gələndə nə cığır, nə də yol axtar,

        Qəlbimdə həsrətdən iz qalıb axı.

 

Sevginin haysız, küysüz izharı, həsrətin odu, alovu, ayrılığın göynərtisi şair dilində boyasız, bərsiz, bəzəksiz şeirləşir. Misra-misra hopur duyğularımıza. Amma hardasa bap-balaca, lap iynənin ucu boyda bir   ümid var. O ümid yaşadır şair Fəxrəddin Teyyubu . 

 

     Məhəbbət qoxuyur  hər yaşıl çəmən,

     Dərənin yanında, çayın yanında.

     Yerdə görüşməkdən utanıram mən,

     Gəl gedək görüşək ayın yanında -deyən  şair içindəki o gizlin  işığı sönməyə qoymur. Söz-söz düşür o işığın dalınca. Bilir ki, hardasa bir işıq gözləyir onu.

Eyni zamanda çox üsyankar tərəfi var şeirlərinin. Haqsızlığa, ədalətsizliyə meydan oxuyan şairdi həmkarım. Həm də bütöv Azərbaycan sevdalısıdı. Vətənini cığır-cığır, hasar-hasar, yol-yol, divar-divar sevən şairdi həm də:

 

Ürəyim sızlayır, gözüm yaş tökür,

Nə vaxtdı nə göyün, nə də yerinəm.

Bir gözüm Arazdı, bir gözüm də Kür,

Həsrət körpsüyəm, Xudafərinəm....

 

Çayın da dərdi var, yarası dərin,

Hönkürən dalğalar nə zillət çəkir.

Bir vaxt mənəm deyən müştəbehlərin

Səhvinin ağrısın bu millət çəkir.

 

Söz danışır, dilləşir dünyayla. Odlu, alovlu  olsa da yenə də pafossuz, içdən.

Fəxrəddin Teyyubun şeirlərinin çəkisi ağırdı.  Hər ruh çəkə bilməz. Həm də şair dayazda üzməyi sevmir. Dərinə baş vurur. Baş vurduqca da daha qiymətli inciylə, sədəflə dönür oxucusunun yanına.

Şairin sözü azaddı, buxovlanmayıb. Onun şeirlərində hər kəs özünü tapa bilər. Şair hər kəsin diliylə danışmağı bacarır. Ona görə də şeirləri hamının ruhuna hopur. Bir sözlə, Fəxrəddin Teyyub sözünə arxalanan, sözü özünə qalxan edən şairdi. Sözüylə dağ yaran, qaya çapan, susuz səhraları gülüstana çevirən söz fədaisidi. Fəxrəddin Teyyub sözün əlindən tutub yeriyən şairdi  həm də. Onun sözü yalanı, riyanı, boyanı sevmir. Söz ona, o da  sözünə söykənir. Heç kimə deyə bilmədiklərini varaqlara pıçıldayan şair ürəyinin yanğısını, ağrısını  qələmlə birgə çəkir. Odunu qıraqdan hiss edirsən bu alovun. Yaxınlaşmağa qorxursan. Elə uzaqdan uzağa vurulursan bu günəşə. Şairin ovqatını yazılarından duyursan. Hansı havaya kökləndiyini də... Onun susmağı da şeirdi... Susqunluğunda da qəribə amiranəlik var. Oxucu  sözünün hökmündən tanıyır Fəxrəddin Teyyubu. Zamana meydan oxuyan şair bəzən səhvini də elə gözəl ört-basdır edir ki, adamın bu səhvi onun üzünə vurmağa da dili gəlmir. Dumduru fikirlərdə yuyunub təmizlənir bu əyər-əksiklər də. Bu da özünəməxsusluğun təntənəsidi. Əsas  odu ki, bütün şeirlərində şair özüdü, öz düşüncəsi, öz fikri, öz ovqatıdı.

 

    Görmüsünüz bir kimsəyə baş əyəm?

    Haqqa qulam, nə ağayam, nə bəyəm,

    Yükünüzü daşımağa dəvəyəm,

     Mən olmasam neylərsiniz, balalar?-

 deyən şairin bir  ata nigarançılığı da var. Onlarçun həm ata, həm də şair kimi narahatdı. Bu da ki, ikiqat məsuliyyətdi. Amma bu yükün ağırlığından da usanmır, bezmir şair. Sevə-sevə, həvəslə daşıyır bu ilahi sevgini .

     Fəxrəddin Teyyub sözün ucundan tutub ucuzluğa getməyi də sevmir. Konkretliyə, müxtəsərliyə, yığcamlığa öyrədib qələmini . Bu da bir ayrı məharətdi şairçün, məncə.

Hansı tərəfə baxırsa ordan bir şeir çıxır. Külək də, yağış da, bağ da, dağ da, qış da, bahar da asanlıqla şeirləşə bilir şairin ruhunda. Şair təbiətə vurğundu həm də. Özü də dəlicəsinə. Ağacın, çiçəyin, otun, kolun, daşın, torpağın diliylə danışmağı yaxşı bacarır. Təsvirləri canlıdı. Şeirlər adamla dialoqa girir sanki: 

 

    Deyəsən sözün var mənə , ay ürək,

    Minib yanıma gəl köhlən atını.

    Vaxt tapıb bir küncə çəkiləm gərək,

    Dinləyəm qəlbimin hesabatını.

 

Burda  şair ürəyindən nigarandı. Bu  boyda ruhun qarşısında ürək salamat qalarmı?   . Zaman  öz işini görür. Elə şair də dinc durmur, daim axtarışdadı. Hər gün bir şeir doğulur Fəxrəddin Teyyubun  düşüncələrindən. Bir-birindən gözəl, təp-təzə, qatı açılmamış fikirləri cilalayıb şeirə çevirən Fəxrəddin Teyyub yazmayanda darıxır. Yolda da yazır, toyda da, yasda da, yuxuda da, gerçəkdə də. Yazır sadəcə. Əcəb də edir. Oxucunu öyrədib şeirə. Yazmayanda özünü günahkar hiss edir sözün qarşısında. Elə oxucunun da. Bu məhsuldarlığına görə də bir ayrı alqışı haqq edir şair. Fəxrəddin Teyyubun dili zəngin, yaradıcılığı çoxşaxəlidi. Əsas odu ki, bütün şeirlərində özünü anladır. Poeziyada öz cığırı, öz yolu var. Sözün qarşısında alnıaçıqdı. 

 

    Tanrım, istəyimi, arzumu göndər,

    Göylər də, yerlər də əmrinə möhtac.

    Gəl məni bir anlıq ağaca döndər,

    Görüm kəsiləndə nə çəkir ağac - deyən şair kökünə, soyuna bağlı olduğunu  hayqırır. Onu bu torpaqdan, yurddan, yuvadan qoparmaq olmaz. O bu torpağın bir parçası olduğunu dəfələrlə isbat edib. Bu sarıdan da xoşbəxt şairdi. 

Eyni zamanda şairin yoluna daş qoyanlara, sözünə göz dikənlərə, xəbislərə, nadanlara da veriləcək bir cavabı var:

 

Çörək tapmaz bir gün üzə ağ olan,

Bəxtəvərdi arxasında dağ olan,

Uğurumun ümmanında boğulan

Bədxahlarım, paxıllarım, var olun! 

 

Demək bədxahlar özləri də bilmədən uğura gedən yolda şairə əməllicə kömək ediblər. Şair bir az da coşub, ümidləri, arzuları qol -budaq atıb, köklənib. Oxucu ömrünün sazaq çağında şairin cəsarətinə də heyran qalır. Ürəyindən keçənləri sözə çevirmək cəsarətini deyirəm.

 

    Alın yazısıymış səni görməyim,

    Elə görən kimi vurulmağım da.

    Eşqin  dərəsində çəni görməyim,

    Sel kimi çağlayıb durulmağım da.

    

    Əsdi ürəyimdə gənclik küləyi,

    Ağaran saçımı unutdum niyə?

   Yerin yaraşığı, göyün mələyi,

    Mən necə göz yumum bu gözəlliyə?....

 

Su kimi içirsən bu misraları. Sevgiyə təşnə könüllərə sərinlik yağır bu sətirlərdən. Cəsarətlənir fəsillər Fəxrəddin Teyyub düşüncələrində. Çiynindən dağ götürülür həsrətin. Ayrılığa söz atan şair söz altında qalmır heç vaxt. Bu da bir istedaddı. Şairin fikirləri ipə, sapa yatmır. Duyğuları həmişə oyaqdı. Ruhu yerlə göyün arasında didərgindi . Gah Ayla, gah Günəşlə, gah ulduzla, gah gecəylə, gah səhərlə dərdləşir şair. Bir yerdə qərar tuta bilmir. Şairlik də bu deyilmi?

 

Mənim  bir taxtım var sevgi dağında,

Qismətim üzümə gülənə kimi.

Sevmək günah deyil ahıl çağında,

Şair sevməlidi ölənə kimi.

 

Kimin gücü çatar bu ağırlıqda yükün altında yol getməyə. Bu boyda etirafın qarşısında nə deyəsən axı ? Heçnə. Susmaqdan başqa  əlindən nə gəlir? Sual verməyə də çəkinirsən. Cavabından qorxursan. Həqiqətləri eşitməkdən qaçırsan bəlkə də.. Amma, məncə, elə ən gözəl cavabdı bu etiraf.

Şanlı qələbəmizi doya-doya yaşayan şair xalqına, Vətəninə də ürəyindən gələn duyğularıyla gözaydınlığı verməyi  unutmayıb, nəhayətsiz bir sevinclə:

 

Ana, gözün aydın, şad xəbərim var,

Daha qarlı qış da bahardı bizə.

Qəhrəman oğullar, igid oğullar

Aldı Qarabağı, qaytardı bizə.

 

Həyəcanın, sevginin, sevincin parıltısı ruhumuzu qamaşdırır. Səmimiyyətdən, məhəbbətdən, eyni zamanda həsrətdən yoğrulmuş misralar yaramıza sığal çəkir. Qürurlanırıq. 30 ilin ağrısı çıxır canımızdan. Çiynimizdən yük götürülür. Azadlığın yeli vurur adamı. 

Şair özüylə dostdu. Ərki də, görkü də özünədi. Qarışqanı belə incitməyə ürəyi gəlməz. İnciyəndə də çəkilər öz könül  hücrəsinə. Hirsini sözdən çıxar:

 

Bilməmişəm ürəyimin qədrini,

Xərcləmişəm gedənimin yolunda.

Qalamışam ocağını vədəsiz

Ölənimin, itənimin yolunda.

 

Eyni zamanda, özündən narazı şairdi mənim bu balaca yazımın qəhrəmanı. Tərifi sevmir, qondarmalardan uzaqdı. Heç tünlüyü də sevmir. Sakitliyə can atır.  

Şairin gözəl bənzətmələri, təşbehləri, təsvirləri yazdığı şeirləri bir az da oxunaqlı edir:

 

Ay göyün üzündə ocaqdı, oddu,

Salar işığını dağlar belinə.

Zirvə elə bil ki, Dədə Qorquddu,

Şəlalə kəmərin bağlar belinə.

 

Onun yaradıcılığından belə yüzlərlə nümunə gətirmək olar. Yorulmadan, usanmadan həm də.

Şair sözlə oynamağı bacarır. Eyni zamanda sözə sığal çəkməkdə də mahirdi. Fəxrəddin Teyyubun sözündə qəribə bir əminlik var. Bəziləri bunu lap özündənrazılıq kimi qiymətləndirir. Amma sözü tanıyan hər kəs bilir ki, bu güvəndi, arxayınçılıqdı, eqo deyil. Axı şair sözünə güvənməsə yaza bilərmi? Sözü incitdinsə qaçacaq. Ələ düşməyəcək bir də. Sözə balan kimi baxmağı bacarasan gərək. İstidən, soyuqdan, küləkdən, yağışdan qoruyasan. Bu sarıdan Fəxrəddin Teyyub xoşbəxt şairdi. Sözdən yarıyıb həm də. Yaşının payız çağında da diqqət mərkəzindədi və sevilir. Dünyanı sözünün süzgəcindən keçirən şair hələ misra-misra  yol gedir ruhunun uçduğu yerə. Səbrlə, sevgi və həyəcanla. Hələ ki, sözünün ocağına yığışanlar biz bildiyimizdən də çoxdu. Elə öz bildiyindən də. Sirrini, sözünüsə bir kağız bilir, bir də qələm. Fikri gah dərədə, gah dağda gəzən şairin ürəyi baharda qalıb hələ. 

Tanrı ürəyinə görə versin, Fəxrəddin Teyyub.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.01.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün şeir vaxtıdır, sizlərə Xəyalə Sevilin şeirləri təqdim edilir.

 

 

SƏNƏ BİR SÖZ DEYƏCƏM

 

Sənə bir söz deyəcəm,

Amma sən qulaq asma.

Xatirəni şəkil kimi böyüdüb

Gözlərimdən asmışam.

Həm özümü qınayıram,

Həm də səni bu axşam.

Çərçivəyə salınmış

Şəkil azadlığıdı mənimki.

Eh! Qarayanız bir gecə

Və şeirdi qəminki.

Mən indi anlayıram,

Ayrılıqlar oxşardı.

Bizim də sevgimiz vardı,

Sevdik, sevdik qurtardı.

Hamı bir-birinin eyni,

Görən kimi tanıyıram –

Odu bu.

Başqa film,

Eyni ssenaridi bu.

Sənə bir söz deyəcəm,

Amma sən qulaq asma.

Sənsiz az darıxıram,

Lap az, çox az, lap çox az.

Unutmağı öyrənir

O vəfalı qızcığaz.

 

 

TA BİLMƏDİM MƏNDƏN SONRA NƏ OLDU

 

Ta bilmədim məndən sonra nə oldu,

O ki qoçaq idi, tez unutdumu?

Mənim ürəyimdən keçənlər belə,

Gözümdən oxunan sirrdi, tutdumu?

 

Yalnızlığın hər üzünü öyrəndim,

Öyrəndim, əməyi boşa getmədi.

...Sayılan, seçilən, bilinən adım

Onun ki adıyla qoşa getmədi.

 

Hər yandan azalan həvəsdi, nədi?

Mən niyə yarımam, hamı birdisə.

Bu dünyaya öz küncümdən baxıram,

O da belə – nə qədər görünürsə...

 

 

İÇİ CANDI, ÇÖLÜ RUH

 

İçi candı, çölü ruh,

İlahi, mən bu bədənin

Çölündəyəm, ya içində?

Öz yerimi tapammıram

Bu boyda dünya içində.

Dağılan fikirlərimi

Sahmana qoya bilmirəm.

Böyütdüm uşaqlığımı,

Bir yana qoya bilmirəm.

İndi ömrün bu yaşında

Nəyi qoyum, nə danışım?

İlahi, səndən başladı

Mənim ilk aldanışım

 

 

AND İÇİB... SƏRXOŞ OLDUM

 

Yadıma yadlığın düşdü,

Soyudum, lap qış oldum.

Sonra səni unutmağa

And içib... sərxoş oldum.

 

Çəkdim səndən baxışımı,

Gözümdəm yerə qoydum.

Xatirəni, həsrətini, ağrını

Həzin bir şeirə qoydum.

 

...Ürəyimin ağ yerinə

Yığdım, yığışdırdım səni...

Bağışla, vaxtını aldım,

Sevdim, sevdim... yordum səni.

 

 

AYRILIQ ƏZRAYILDI

 

Sənə bağlanmağın da

İpini kəsdim axır.

Deyənlər düz deyiblər:

Həvəsdi, bəsdi, axır.

 

Çətindi səni sevmək,

Mən nə ürəklə sevdim?

Ürəyimdən ağlıma

Səs gəldi, vəhylə sevdim.

 

Yanağımın üzünə

Su çilədim, ayıldım.

Gözlərim yas yeridi,

Ayrılıq Əzrayıldı.

 

 

HƏSRƏTİMİN ŞƏR VAXTI

 

Nə ürəyim, nə ağlım

Səndən əlini üzdü.

Təkliyə düşən kimi

Darıxdığım da düzdü.

 

Baxma səsim hüznlü,

Baxma gözlərim yaşdı.

Ah, səni xatırlamaq,

Bilirsən, necə xoşdu?

 

Hamı bir az təsəlli,

Hamı könül boşluğu.

Hamı zaman israfı,

Unutmaq sərxoşluğu.

 

Sən duyğumun sərsəri,

Ruhumun hürr vaxtısan.

Həsrətimin şər vaxtı,

Arzumun hər vaxtısan.

 

 

GÜNDƏLİK

 

Üstümdə

Müharibədən qalib çıxmış

Döyüşçü yorğunluğu.

İçimdə

Məzmunsuz bir boşluq.

Ağlımda

"Dəydimi bu müharibəyə?" sualı,

– Yox.

İnsanın ən təhlükəli vaxtı

Məsumiyyətini itirdiyi vaxtdı.

İndi durub düşünürəm,

Öldürməsəydim məhəbbətini,

Neçə yaşı olacaqdı?

Unutmaq da öyrənilən bir şeydi –

Zaman lazımmış.

Səni niyyət tutub

Döydüyüm qapıdan

Gələn bəd xəbər

Alın yazımmış...

Darıxıram, İlahi,

Yoxluqdu, təklikdi.

Bunun adı bir gün deyil,

Bunun adı gündəlikdi.

 

 

AXIRINCI YOL

 

İnsanın ən axırıncı yoludu

Kişi çiyninin üstü.

Bu ölümlü dünyada

Təkcə ölüm ölümsüzdü.

Hansı dünya qorxuludu?-

Bir can ki öz bədənindən

Qurxub əsə-əsə çıxır.

Torpağın qanına

Bulaşan ömürlər var orda-

Yaşanmamış, köhnəlməmiş,

Göy üzünə təzə çıxır.

Harda qaldı torpaq haqqı?

Andımızı, ahımızı

Cəsəd-cəsəd sərib torpaq.

...Kim bilir,

Bəlkə, elə xəcalətindən

Ölüb yerə girib torpaq.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.01.2024)

 

Varis, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu günə - yanvarın 8-nə təsadüf edən əsas tarixi hadisələri diqqətinizə çatdırırıq.

 

Metro günü

Əlbəttə ki, metroya sahib şəhərlərdən biri kimi Bakı da bu günü qeyd etməlidir. Özü də, Bakı metrosunun Nizami stansiyası öz təribatına, divar freskalarına görə dünya metrosu özəllikləri sırasında yer alır.

Bildiyiniz kimi, dünyada ilk metro xətti İngiltərədə - Londonda istifadəyə verilib, 1863-cü ildə yeraltı tunellə ilk buxar qatarı hərəkət edib. Bu fəaliyyəti Metropolitan Railway kompaniyası həyata keçirib ki, metro adı da buradan götürülüb. İlk yeraltı xəttin uzunluğu 3,6 kilometr olub. Dünyada ən dərində yerləşən metro stansiyası isə Kiyevdədir, “Arsenalnaya” stansiyası 105,5 metr dərinlikdədir.

Metro sözünü işlədəndə nədənsə hər bir azərbaycanlı üçün bu sözün sinonimi kimi Tağı Əhmədovun da adı xatırlanır. Görəniniz olsa, onu da metro günü münasibəti ilə təbrik edin. Nə olsun ki, eksdir. Axtarsan, bəlkə də hər stansiyanın divarına, hər qatar vaqonunun oturacağına onun – Bakı metropoliteninə 16 il krallıq etmiş şəxsin adı cızılıb.

 

Arqayl günü

Bu gün bekar olan, asudə vaxt tapan insanlar rəngbərəng romblardan, yaxud kvadratlardan paralel və diaqonal xətlərdə naxışlar quracaqlar, bu da olacaq Arqayl gününə bir töhfə. İlk dəfə bu cür naxışları Şotlandiyanın Arqayl qraflığında Kampbel klanı həyata keçirib.

 

Yer kürəsinin fırlanması günü

Əminəm ki, Arqayl günü münasibəti ilə heç biriniz naxış-filan çəkəsi deyilsiniz, amma bu gün ən azından Yerin necə dövrə vurması barədə fikir izhar edəcəyinizə isə inanıram. 1851-ci ildə fransız fiziki Leon Fuko Parisdəki Panteon yüksəkliyindən içinə qurğuşun doldurulmuş latun kürəciyi asaraq hamını onun fırlanmasına tamaşa etməyə dəvət edib, bu, Yer kürəsinin öz oxu boyunca fırlanmasının əyani nümayişi sayılıb.

 

İşdə gözəllik və poeziya günü

Deyim ki, çox romantik bir bayramdır. Bu cümə günündə iş yerində icra etdiyiniz işin gözəlliyini və poetikliyini duymanız vacibdir. Mən çörəkpulu üçün zibilxanalardan zibil yığmaq məcburiyyətində qalmış həmyerlilərimizi, bir də işi qanun pozucularını tutmaq olan, zora və gücə arxalanan polisləri çıxıram, neynəsələr də onlar öz işlərində gözəllik və poeziya tapa bilməyəcəklər, digər zümrələrdən olanları isə axtarışlara dəvət edirəm.

Yeri gəlmişkən, bu gün kənar gözəlliklər də aktualdır, nahar fasiləsində, məsələn, internetdən gözəl mənzərələr tapıb baxmaq olar, gözəl xanımları seyr etmək olar, üstəlik, tək işin poeziyası ilə kifayətlənməyib, tutalım, əsil poeziyaya da pənah aparmaq olar. Gözəl şairlərimiz var, onların şeirlərindən niyə də feyziyab olmayasınız ki?

 

“Zolotoy klyuçik”

Qoruqçu günü. Bütün obyekt qoruqçularını (indi onlara mühafizəşi deyilir) təbrik edək, amma cangüdənləri yox, onların qoruduqları canlı obyektlər bu sıraya aid deyil. Bu gün bolqarlar, ruslar və belaruslar Babyi kaşi gününə sevinirlər, bu, süd anaları günü sayılır. Tailandlılar uşaq gününü, malayziyalılar  sürətli mətnyığma gününü, yunanlar Ginenokratiya – Qadın gününü qeyd edirlər. O ki qaldı amerikalılara, onlarda Milli iris konfeti günüdür. Bildiniz də hansı konfetdir bu. Sorulan iris konfetləri uşaqlığımızdan xoş xatirədir. Adı da “Kis-kis” və “Zoloyoy klyuçik” idi, xatirinizdədrimi?

 

Azərbaycan SSR-in ən gözəl xanımı

Sovet dövründə canlı əfsanə olan qəhrəmanlar yaratmaq bir dəb idi, belə bir qəhrəman da salyanlı pambıqçı Qüdrət Səmədov idi, 1972-ci ilin 8 yanvarında dünyasını dəyişib o. 1961-ci ilin bu günündə fransız xalqı humanizm göstərərək referendumda müstəmləkələri olan Əlcəzairin müstəqilliyinə səs verib. 1957-ci ilin bu günündə 14 yaşlı Bobbi Fişer ABŞ çempionu olmaqla şahmat epoxasının yeni Fişer dövrünü yaratmış olub. 1935-ci ildə əfsanəvi Amerika müğənnisi Elvis Presli dünyaya gəlib. 1920-ci ildə tarixdə Sovet Azərbaycanının ən gözəl xanımı kimi qalan aktrisa Leyla Bədəlbəyli dünyaya gəlib. Deyələnə görə, hətta SSRİ başbiləni İosif Stalin də Leyla xanıma vurğun imiş.

1896-cı ildə ədəbi impressionizm və simvolizmin banisi olan fransız şairi Pol Verlen dünyadan köçüb. 1889-cu ildə Nyu-Yorklu alim Qerman Hollerit tablolaşdıran maşın ixtira edib ki, onun köməyi ilə də ölkədə əhalinin siyahıyaalınması həyata keçirilib. 1861-ci ildə çoxunuzun sevdiyiniz “Vokruq sveta” jurnalının ilk sayı çıxıb. Diqqət. Mətbuat işçiləri, eşidin. 1656-cı ildə Hollandiyanın Harlem şəhərində “Harlem xəbərləri” qəzeti işıq üzü görüb. Və bu qəzet...Təəccüblənməyin, günü bu gün də çıxmaqdadır, 366 yaşı olan qəzet dünyada dövriyyədə olan ən qədim qəzet adını daşıyır.

1642-ci ildə italyan astronomu, fiziki, mütəfəkkiri Qalileo Qaliley, 1324-cü ildə isə dünyaşöhrətli Venesiya səyyahı Marko Polo dünyadan köçüblər.

 

Və ən nəhayət...

Bu gün həm də Öz iş günün barədə danışmaq günüdür. Hərə öz keçirdiyi iş gününün təfərrüatları barədə evdə ailəsinə, küçədə dost-tanışına danışır bu gün. Təsəvvür edin, Qərb insanı həvəslə bunu edir. Yorulmadan, usanmadan, dil boğaza qoymadan danışır. Lətifəsi bizdən uzaq. Bizdə hər kəsin işi başqaları üçün gizlin qalmalıdır nədənsə, ortada şəffaflıq olmamalıdır. Amma təki olaydı. Təki bizdə də qara buxalteriyalar, gizli missiyalar qəhətə çıxaydı, işverənlik, sözgəzdirənlik, aşna, məşuqə vəzifələri ləğv ediləydi. Bilirsiniz, necə gözəl olardı onda?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.01.2024)

 

 

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Səma melodiyası- sufilərin musiqisi olub, onun dinləyərək rəqqasların ruha gəlib və fırlanaraq rəqs etməsi sayılır.

Səmavi rəqsləri izləmək o qədər hüzur verir ki insana, onların tarixi də bir o qədər maraqlıdır. 

 

Bilirik ki, İslam dininin tarixi olduqca qədimdir. Səma rəqsləri isə İslamdan daha çox Sufilik dövrünə aiddir. Keçmişdə Sufilər üçün halal və haram, caiz və günah anlayışları daha fərqli olmuş. Sufilər bir araya toplandıqda Allaha inam, etibar və sevgisinə dair şeir və ilahilər oxunarmış. Şeir və musiqilər gözəl, hüznlü, sakit aramlı səsə sahib şəxslər tərəfindən söylənməliymiş ki, Allahla onlar arasında gürültülü səslər olmasın. Səma rəqsini bir və ya bir neçə nəfər qrup halında rəqs edə bilər.

 

Səma rəqsini ən gözəl təbliğ edən Mevlana olsa da, ondan öncə Şəms Təbrizi bu rəqsin təbliğinə başlamışdır. Zamanla onu Mevlanaya öyrətmiş və onun əsas Sufiliyin ən gözəl nümayəndələrindən biri Mevlana olmuşdur. Yəqin ki, hər birimiz ən azı bir dəfə Mevlananın gözəl, hikmətli cümlələrindən birini oxumuş, duymuşuq.

 

Mevlanadan sonra 15-ci əsrdə bu işi onun nəvəsi Emir Alim Çelebinin oğlu Pir Adil Çelebi davam etdirir.

 

Sufilik rəqsinin- səma rəqsinin də hər rəqs kimi özünəməxsus qayda və qanunları vardır.

 

Səmazən insanları pis işlərdən, vərdişlərdən qorumağı, yəni nəfsinə məzara qədər güc gəlməyi təbliğ edir. Səma rəqslərinin ən gözəl görüntülərinin hər birində bəmbəyaz geyimləri görə bilirik. Bildiyimiz kimi, sufilik yolu ilə gedənlər maddi aləmdən azad olmağa və mənəvi cəhətdən yüksəlməyə can atır. Bunu edərkən Allahı sevərək ona ibadət edir, yüksək əxlaqi xüsusiyyətlərə yiyələnir. O bəmbəyaz geyimləri bir növ kəfən də adlandırırlar. Çünki onlar düşünür ki, bu dünyada tək gerçək var, o da ölüm. Hətta bu geyimlər normal geyimlərdən qatbaqat daha qalın seçilirmiş. Bu da rəqqasların Allah qarşısında günahları üçün birmənalı cəza çəkdiklərini göstərməsi, bu istiyə dözməyi Allah yolunda qəbul etmələrini, cəhənəm əzabından qorxduqlarını sübut etmək məqsədliymiş.

 

İzləmisinizsə görmüsünüzdür. Rəqqaslar rəqs edərkən başları sağ çiyinlərinə söykənir. Sağ qolları yuxarı qalxır, ovucları səmaya doğru, sol qolları aşağı, ovucları torpağa doğru açılır. Sağ əl- Allaha səslənir,:

Rəbbim, ən güclü, ən bağışlayan, ən mərhəmətli və ən əliaçıq sənsən. Nemətini, mərhəmətini, sevgini məndən əsirgəmə. Əllərim bir tək sənə açılır, səndən istəyir.

 

Sol əl aşağı baxır- ölümü təmsil edir. Yəni, mən ölümün fərqindəyəm. Bu dünyada hər şey keçicidir. Hər şey yalandır. Və mən bağışlanmaq istəyirəm... 

Bir də bunları ağlınızdan keçirərək izləyin o qrup rəqslərini, necə hüzur vericidir, elə deyil? Çox dərin anlamlı digər bir detal isə saat əqrəbi istiqamətində fırlanmalarıdır ki, bu da zamanın axarına boyun əymələrini təmsil edir. 

 

İzlədiyimiz, sosial şəbəkələrdə rastımıza çıxan minlərlə vaxt öldürücü, boş görüntülər yerinə bəzən ruhumuzu təmizləmək, tənzimləmək üçün tanrıya yaxınlaşmalı, bu ilahilərlə, bu rəqslərlə özümüzə dönməliyik. 

Xoş mütaliələr və hüzurlu günlər????

 

https://youtu.be/fib8EKDfpPs?si=8HHg6G8LivIMAdkd

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.01.2024)

Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

Sosial mediadan istifadənin geniş yayıldığı bir dövrdə özünə fərqli bir abu-hava yaratmış, eyni zamanda gənc kütlənin marağına səbəb olan Səfa Mehdi ilə olan söhbətimi sizlərə təqdim etmək istəyirəm. Mövzumuz isə bir qədər dərin, ancaq kəlimlərin yetərsiz olduğu Sevgidəndir.

 

1.Ümumiyyətlə, sən, yoxsa siz?

 

-Ümumiyyətlə, biz, nə qədər ki, sən və mən biz olmadıq, çox çətin olacaq.

 

2.Sevgini harada satırlar?

 

-Sevgi satılmır, havayı paylaşılır. Sevgini kimsə havayı götürüb pula satırsa, bu o demək deyil, sevgi satılır. Sevginin mənbəyinə enmək lazımdı, orda havayıdı hər şey.

 

3.Sevən insan dəlidir, yoxsa sevməyi unutduğunu iddia edənmi?

 

-Ramiz Rövşən demişkən, hamı günahkardı dünyada bəlkə, dünyada heç kimin günahı yoxdu. Hamısı dəlidi, əlisi də vəlisi də, sevəni də, unudanı da. Atılmışı da, qaçanı da.

 

4.Sadəcə, "sən dəlisən"?

 

-Mürəkkəb, #məndəliyəm

 

5.Niyə dəli olmağın romanı var?

 

-Niyə ağıllıların hər şeyi var, bir dəlinin romanı çoxmu oldu??

 

6.Sevgini yaşatmaqmı, sevgini yaşamaqmı?

 

-Yaşamasan yaşatmazsan. Yaşamaq yanmaq deməkdi, yanıb yaşayasan gərək. Əsas yaşamaqdı, hər şeydə.

 

7.Sevgi məğlubiyyətdir, yoxsa sevgiyə məğlubiyyət ən böyük qalibiyyətdəndir?

 

-Məğlubiyyət doğulmaqdı, ölüm qalibiyyət. Sevgi onun içində vasitə

 

8.Ardı var?

 

-Sonu birdir, ardı var.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.01.2024)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

 

Hər bir ölkənin qınanılası hansısa əməli fəaliyyət sahəsi ola bilər – ekologiya, səhiyyə, qadın azadlığı, demokratik təsisatların inkişafı, silahlanma, dözümlülük (tolerantlıq) və s. və i. Amma elə fəaliyyətlər var, o sahədə müəyyən ölkələr artıq özünü dəfələrlə sübut edib və qınanılması acı gülüş doğurur. Belə acı gülüşlər qınayan tərəfə qarşı haqlı ikrah hissi oyadır, həmin qarşı tərəfin açıq-aydın qərəzindən xəbər verir.

 

Əlbəttə, dövlət müstəqilliyini bərpa tarixi cəmi bir qərinə təşkil edən Azərbaycan Respublikasında da hansısa sahədə daha çox iş görülməli, hansısa əməli fəaliyyəti gücləndirmək, hansısa işə təxirəsalınmazlıq dərəcəsi verməliyik – bu, dartışma mövzusu deyil; lakin tolerantlıq, multikulturalizm, hələ-hələ dini azadlıqlarla bağlı Azərbaycana irad bildirmək urvatlı iş deyil. – “Urvatlı iş deyil” – bu yöndə deyilə biləcək bəlkə ən yumşaq deyimlərin ən yumşağıdır. Bəlkə də, heç bu qədər yumşaqlıq lazım da deyil. – Söhbət ABŞ Dövlət Departamentindən gedirsə, yumşaqlığa yer qalmır zatən. Axı, dünya ölkələrində dini azadlıqların durumu ilə bağlı illik hesabatı Allah qoymasa, ABŞ Dövlət Departamenti niyə hazırlayır ki? – ABŞ Dövlət Departamenti BMT-nin, Qoşulmama Hərəkatının, cəhənnəm, heç olmazsa, Avropa Birliyinin orqanıdırmı ki? – Yox!. – Pəki, o zaman, hər ölkə belə bir hesabat hazırladar və açıqlar, hərəsi də öz çıxarlarına uyğun... – Elə deyilmi? – Onda, daha BMT-yə, digər beynəlxalq qurum-quruluşlara nə hacət vardır? –  Hərə közü öz ocağına, qabı öz qabağına çəksin, nə bilim, kimi də özfəaliyyətlə məşğul olsun, qurtarsın-getsin...

Biz bəyəm Amerikanın bir ştatıyıqmı? Gör kim dini azadlıqlarla bağlı hesabat hazırlayır? – ABŞ azadlıqların boğulması sahəsində ən abırsız özkeçmişə, bekara təcrübəyə və davam edən ayrımçılığa sahib olan ölkədir. Ayrı-ayrı ştatlarında azadlıqların günü bu gün də qanunla buxovlanmaqda olduğu bir ölkə bizə dini azadlıqlarla bağlı irad bildirə bilməz. Heç olmazsa, öncə öz ölkəsində dini, milli, irqi ayer-seçkilik təzahürlərini aradan qaldırsın da, sonra danışarıq...

Hesabatın digər bölümləri ilə işim yox – özləri bilər, ancaq Azərbaycana aid hissəsi əsassızmı? - əsassız, gerçəklikdən uzaqmı? – uzaqdan uzaqdı. Uzun sözün qısası, qərəzli iddialar tioplusudur ABŞ Dövlət Departamentinin növbəti illik hesabatı.

Bəli, dünyada dini və milli dözümlülük ocağı, örnəyi kimi tanınan Azərbaycanı belə buraxma, yaramaz iddialarla tanıtmağa ABŞ-ın siyasi, hüquqi haqqı çatmır; söhbət, yaxın-uzaq coğrafiyalarda şəhərləri, ölkələri xaraba qoymuş ABŞ-dan gedincə mənəvi haqdan danışmağasa ümumən dəymir...

Dünyanın dörd yanında çoxsaylı savaşlar, qarşıdurmalar yaradan (yaratmadıqlarını da alovlandıran), milyonlarla insanın ölümünə, qaçqın, məcburi köçkün yaşamına mübtəla olmasına, səfalətlərə ABŞ, məhz ABŞ səbəbkar olub. Belə bəd əməllər keçmişdə olsaydı nə vardı? – Davam edir və ABŞ-ın nə vaxt xəkə qoyacağı heç bəlli olmaz...

Sözügedən adıyaman hesabatın obyektiv olmamasına dəlalət edən faktorlar yetərincədir; ən əsası, hesabatı ermənilərin tərtib etməsi açıq-aydın görünür və dərhal da, bir sürü sual doğurur. Bəs ABŞ Ermənistanla Azərbaycan arasında barış istəyirdi guya? Bir tərəfə şiddətlə siyasi basqı, digər tərəfə riqqətli dəstəkləmi barışcıl olurlar? Tərəfsiz vasitəçilik missiyası beləmi olur?

Adıyaman hesabatın Azərbayacana aid olan bölümünü kim hazırlamış olsa, “yaxşıdır”? – Biz adını deyək, siz heç təəcüblənməyin: Dövlət komissiyasının, başçısı Daniela Aşbaxyan olan İctimai xidməti. Bu xanımın bəlli səbəblərdən dünyaca ünlü Kim Qardaşyanla bu və ya digər parametrlər üzrə doğmalığını, qohum-əqrabalığını hələ dəqiqləşdirməsək də, onun Amerika Erməni Assambleyasının rəhbər vəzifəli şəxslərindən olduğu dəqiqdir. Daniela Livanın Los Ancelesdəki konsulluğunda işlədiyini danmır.

Başqa ölkəyə çalışan bir şəxsin ABŞ Dövlət Departamentində  işləməsi, ABŞ-ın xarici siyasətinin müəyyənləşməsində iştirakı özü qanunsuzluq deyilmi və də, xoruzun quyruğu görünmürmü?

Ayrıca, adıyaman hesabata dinlə heç bir bağlılığı olmayan işlərin də daxil edilməsi, onun konkret siyasi məqsədə xidmət etdiyini göstərməkdədir.

Adıyaman hesabatın xarakteri – daha doğrusu, xaraktersizliyi göstərir ki, bu “sənəd” dini ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizə məqsədilə deyil, tam tərsinə, bu ayrı-seçkiliyi daha da artırmaq və beynəlxalq ictimaiyyətinin gözündə qanuni don biçmək məqsədi daşıyır.

Çox ilgincdir, həmin o adıyaman hesabatda Azərbayacana qarşı belə kəskin mövqe 2023-cü ildə Qarabağda qısamüddətli və qaçınılmaz antiterror tədbirləri sonucunda yaranmış duruma “əsaslanır”. Amma bu həncəri əsaslanmadır ki, həmin ərazilərin üç on illik boyunca işğal altında saxlanılması və 100 minlərlə günahsız azərbaycanlının öz doğma ev-eşiyindən qovulması, 60-dan çox məscidin, digər dini-mədəni obyektlərin darmadağın edilmısi nəzərə alınmır. Ustad Fikrət Sadıq belə yerdə deyirdi: “Əslində, əslində əslində deyil”...

Uzun sözün qısası, ABŞ Dövlət Departamenti belə urvatsız hesabatla öz qərəzini, ədalətsizliyini növbəti dəfə nümayiş etdirmiş oldu.

Amma belə “sənəd”lər bizim nəzdimizdə bir şey ifadə etməz; əlbəttə, nə Azərbaycan hakimiyyəti, nə də, xalqımız belə cızmaqaraları qəbullanmır (qəbullanmamalıdır). Dövlətimiz bundan sonrakı dönəmdə də öz üslubunu, ahəngini məhz milli maraqlarımıza, dövlət çıxarlarımıza uyğun davam və inkişaf etdirməlidir.

 DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.01.2024)