Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

O, Nobel mükafatından imtina etdi, pula nifrət etdi və dvoryan olsa belə, kəndlilərin tərəfində çıxış etdi. O, dahi rus yazıçısı Lev Tolstoydur. 

Budur onun ən məşhur sitatları (öz tərcüməmdə):

Hər kəs insanlığı dəyişdirmək istəyir, amma heç kim özünü necə dəyişdirmək barədə düşünmür. 

Qoy hər kəs öz qapısının qarşısını süpürsün. Hər kəs bunu edərsə, bütün küçə təmiz olacaqdır. 

Həmişə elə görünür ki, bu qədər yaxşı olduğumuz üçün sevilirik. Və bizi sevənlərin yaxşı olduğuna görə bizi sevdiklərini təxmin etmirik. 

Çox şey bilmək vacib deyil, bilmək mümkün olan hər şeydən ən zəruri olanı bilməkdir vacib olan. 

İnsanlar tez-tez vicdanlarının saflığı ilə fəxr edirlər, çünki qısa bir yaddaşa sahibdirlər. 

İnsan həmişə xoşbəxt olmalıdır, əgər xoşbəxtlik bitərsə, hardasa səhv etdiyini zənn et.

Bir insanın vərdiş edə bilməyəcəyi şərtlər yoxdur, xüsusən də ətrafdakı hər kəsin eyni cür yaşadığını görərsə. 

Ən təəccüblü yanlış təsəvvürlərdən biri də insanın öz xoşbəxtliyi üçün heç bir şey etməməsidir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.01.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qara sevinən tək uşaqlardımı? Məncə hə. Bir də, olsun ki, biz gənclər. Amma yaşlı adamlar qara sevinməz. İşıq, qaz, istilik problemi yaranır, yollar buz bağlayır, bir sözlə baş ağrıyır. 

Bu xəbər qara sevinənlər üçündür. Yaxın günlərdə ilk qara sevinəcəyik. 

Gəlin Milli Hidrometeorologiya Xidmətinin rəisi Nazim Mahmudovun (şəkildə) açıqlamasına diqqət çəkək: 

“Dünyada son illərin meteoroloji tədqiqatları göstərir ki, son onilliklərdə qış fəslində soyuq günlərin sayı azalır, isti günlərin sayı isə artır. Ölkəmizdə şaxtalı, qarlı günlərin sayının azalması, qışın daha mülayim keçməsi müşahidə olunur. Çoxillik meteoroloji muşahidələrə görə son 10 ildə yanvar ayında havanın orta aylıq temperaturu iqlim normasindan 0.1-2.1 dərəcə yüksək olub. Lakin bəzi illərdə bununla yanaşı, anomal soyuq proseslər də müşahidə olunur.

Bir neçə gün davam edən mülayim hava şəraitindən sonra ölkəmizdə qış fəslinə xarakterik, qarlı hava şəraitinin müşahidə olunacağı gözlənilir. Belə ki, yanvarın 10-u şimal və qərb rayonlarından başlayaraq hava şəraitinin dəyişəcəyi, güclü şimal-qərb küləyinin əsəcəyi, arabir yağıntılı olacağı, bəzi yerlərdə sulu qar, dağlıq və dağətəyi rayonlarda qar yağacağı, ayrı-ayrı yerlərdə intensiv olacağı gözlənilir.

Bu yağıntılı hava şəraiti yanvarın 12-si səhərədək fasilələrlə davam edəcək. Yanvarın 12-si axşam əsasən şimal və qərb rayonlarında, 13-ü axşamdan isə əksər rayonlarda havanın yenidən yağıntılı olacağı və 15-dək davam edəcəyi, bəzi yerlərdə sulu qar, qar yağacağı gözlənilir. Ayrı-ayrı yerlərdə, xüsusilə Naxçıvan, Qarabağ və Şərqi Zəngəzur, Qazax-Gəncə, Dağlıq Şirvan, Balakən-Şəki, Quba-Qusar, Mərkəzi Aran, Lənkəran-Astara bölgələrində yağıntıların intensiv olacağı ehtimalı var. Yanvarın 14-15-də gecə və səhər saatlarında dağlıq və dağətəyi rayonlarda yolların buz bağlama ehtimalı var.

Bakıda və Abşeron yarımadasında yanvarın 10-da axşam hava şəraitinin yağıntılı olacağı, bəzi şəhərətrafı ərazilərdə sulu qara keçəcəyi, 13-ü axşamdan 15-dək isə bəzi yerlərdə sulu qar, qar yağacağı gözlənilir.

Yanvar ayının 10-da günün birinci yarısında Bakıda və Abşeron yarımadasında güclü şimal-qərb küləyinin əsəcəyi, maksimal sürətinin 18-23 metr/saniyə, gecə və səhər bəzi yerlərdə arabir 30-33 metr/saniyəyədək güclənəcəyi gözlənilir. Əhalini bir daha küləkli günlərdə ehtiyatlı olmağa çağırırıq.”

Ehtiyatlı olmağına olarıq. Küləkdən özümüzü qoruyarıq. Amma arzumuz budur ki, xidmət rəisinin dediyi qar əsl qar olsun, yeri ağartsın, biz də doyunca qartopu oynaya bilək!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.01.2024)

Poetik Qiraətdə bu gün sizlərə Qərbi Azərbaycan kökənli gözəl şairimiz Tahir Talıblının şeirini təqdim edirik. 

*

Çevir ki, içini astar üzünə


İçində gizlənən için talansın.


Haraya gedirsən bu kəm ağılnan


Karvanın basılsın, köçün talansın.

Nə gördük götürək düzdən-əyridən


Yüyən önnən gəldi, yəhər böyürdən


Özünnən qabaqda yalan səyirdən


Ağıllın görk olsun, bicin talansın.

Ələyin fırransın, külün ələnsin

Bir torba götürüb, dağlar dilənsin

Dişi qannı qurdun qana bələnsin


Qoyunun qırılsın, keçin talansın.

Bəxt harda cırnadı, tale kəc oldu


Ölüm də deyəsən, bir az gec oldu


Bir müdrik dedi ki, gəldik heç olduq


Ay Tahir, heç olan heçin talansın.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.01.2024)

  “Ədəbiyyat və incəsənət”in Qiraət saatı rubrikasında bu gündən etibarən siyasi romanlar müəllifi kimi tanıdığınız Adəm İsmayıl Bakuvinin bu dəfə eşq romanı ilə tanış olacaqsınız.

“Eşq mələyi” sizi bir başqa dünyaya aparacaq. Orada haqq ilə nahaq, yalan ilə həqiqət, namus ilə əxlaqsızlıq mübarizə aparır. Bu sayaq mübarizələrdə ədalət qalib gəlirmi?

Bu sualın cavabını romanı bitirərkən biləcəksiniz.

27-ci hissə

Bu qədər mütilik?

Süleyman əlini masanın üstünə vurub qışqırdı. Bu qədər mütilikmi olar, taleyin qarşısında bu qədər təslimçilikmi olar? Ülkər Turalı o yoldan çəkindirmək üçün cəhdlər etməli idi. Turalın bacısı ilə birlikdə. Nəticə olmayacağı təqdirdə məsələni ictimailəşdirməli, tək Turalın deyil, bu yola sürüklənən bütün gənclərin imdadına yetməli idi. O zamanlar radikal müsəlmanların necə dərin psixoloji metodlar tətbiq edərək gənclərimizi yollarından sapındırması mütləq ictimai qınağa səbəb olacaqdı. Nədən bizim cəmiyyətdə o radikalların belə imkanlarının olması təhlil edilməliydi. Xüsusilə cəmiyyət istedadlı gənclərə qarşı etinasız olanda radikalların bundan istifadə edərək gəncləri öz tərəflərinə çəkməsi geniş vüsət alır. Ülkər niyə heç nəyə əl atmır, niyə müticəsinə taleyi ilə barışır?

Yaxşı, bəs bunu yazan şəxs niyə hadisələrin içinə girmir, prosesə müdaxilə etmir?

Yazıçının seyrçi mövqe sərgiləməsi nə dərəcədə məqsədəuyğundur?

Süleyman onu gördü ki, qızlar qapının arxasında dayanıb onun çıxmasını gözləyirlər. O çıxmalıydı ki, qızlar da çıxsınlar. İş saatı çoxdan bitmişdi. Romana necə aludə olmuşdusa, saatdan xəbərsiz idi.

Tələsik yır-yığış edib, romanı da qoltuğuna vurub çıxanda dilli-dilavər qızlardan biri ona sual etdi ki, Süleyman müəllim, nə baş verir?

O da özünü eşitməzliyə vurub tələsik addımlarla yola düzəldi.

Fəvvarələr meydanında yenə qələbəlik idi. Hamı asudəydi, gəzişirdi, harasa tələsən bir şəxs gözünə dəymədi. Düşüncələrində yalnız Ülkər idi. Filmlərin də, bədii əsərlərin də sonunu görmək istedadı var idi onda. İndi də duyurdu ki, sonu əxlaqsızlığa gedib çıxıbsa, demək, Ülkərin Turalla münasibətləri də uğursuzluqla nəticələnib. Bu, aydın idi. Amma bu uğursuzluğun səbəbi kimi o, Turalın qabalığını, yaxud Ülkəri kiməsə dəyişməsini mövcud variantlar kimi saya almırdı, duyurdu ki, hər şeyə nöqtəni Turalın radikal islamçılara qoşulması qoyacaq.

Evə xeyli süst gedib çıxdı.

Dərhal Zərrin də ona irad bildirdi ki, halın əvvəlki kimi deyil, çox dəyişik və pərişansan. Bəhanə etdi ki, başı ağrıyır, hətta həyat yoldaşını duyuq salmamaq üçün onun verdiyi baralgin həbini də başı ağrımaya-ağrımaya içəsi oldu.

Bilirdi ki, Zərrin bu gün ona tək qalmağa imkan verməyəcək.

Elə də oldu. Kabinetinə çəkilib “Fahişə”ni əlinə götürmək istəyirdi ki, Zərrin özünü içəri salıb “Başı ağrıyan çalışmaz, çıx kabinetdən” dedi.

Əlacı nə idi. Çıxdı. Və romanın davamını oxumağı yalnız gecəyə saxladı. Zərrin fısıltıyla yatdığını bəyan edəndə ehmalça yataqdan durub ta ki işıqlaşana qədər mütaliəyə baş vurdu.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.01.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xalq şairi Vahid Əziz! Lirikanın ən dərinliyini, fikir yükünün ən ağırlığını, poetik gözəlliyin ən təkrarsızını ortaya qoyan bir şairimizdir Vahid Əziz. 

Onun bütün yaradıcılığı gözəldir, bizsə son illər yazdığı şeirlərindən seçmələr edəcəyik. Bu oxuyacağınız şeir 2014-cü ildə yazılıb. 

Yaşıdlarım...


... xanım deyiləm ki, yaşı gizləyəm:

çiçəklə yaşıdam, yarpaqla yaşıd,

gülməyin, desəm ki, – “bayquş kimiyəm” –

bu dağla yaşıdam, o dağla yaşıd,

şagirdlər içində çəkilər adım,

Dədəmiz Qorqudla bir addımladım,

yol çəkir, körpülər salır övladım –

olsam da körpəcə uşaqla yaşıd,

qopub sarayımın xeyli kərpici,

başımda qoz qırıb vaxtın çəkici,

qaçqın əmlakıyam, didərgin köçü,

ocaqla yaşıdam, çıraqla yaşıd,

qərq olub əsrlər aparan gəmi,

dünya tarixinə saldım xəttimi,

xırdalar ucaltdım dikdaban kimi,

kotanla yaşıdam, çarıqla yaşıd,

atmışam – əllərim Günəşə çatıb,

ayağım altında zirvələr yatıb,

düşmənlər saldıqca millət ucaldıb –

Vətənlə yaşıdam, bayraqla yaşıd,

bir “Cəngi” çalınsın, olaq səfərbər,

cahillər vaxtını keçirər hədər,

dünyadan köçəndə yaşım bilinər –

qarışıb olaram torpaqla yaşıd...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.01.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

GÜNÜN LƏTİFƏSİ

-Həyatım, bu platya məni kök göstərmir ki?

-Canım, bəs bu köynək məni keçəl göstərmir ki?

-Başa düşmədim, priçom tut köynək? Sən elə keçəlsən də.

-Eynən. Priçom tut platya?

GÜNÜN LÖVHƏSİ

Bizim klinikada “Ölməz Kaşşey” rəhmətə getmişdir. 

GÜNÜN ERMƏNİ MƏSƏLİ

Erməni xalqına o mif lazım deyil ki, onu milli ideyaya çevirmək mümkün olmasın! 

GÜNÜN ƏHVALATI

Çukça yerdən 100 dollar tapır, onu xeyli gözdən keçirib cırıb atır. 

Bunu görən digər çukça ondan soruşur:

-Sən niyə dolları cırıb atdın?

-Çünki saxtaydı.

-Nə bildin?

-Mal-zadam? Haçan görmüsən ki, 10 dollarda iki yox, üç dənə sıfır olsun? 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.01.2024)

Sadıq Qarayev, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

İki fədakar zümrədən danışım sizə- elm adamlarından və yazarlardan.

Bu iki zümrəni təmsil edən çoxlarını tanıyıram, uzun illərdir yoldaşlıq edirəm, müşahidələrim əsasında qənaətlərim var.

Bir çox elm sahələrinə aid fundamental olmasa da, az-çox təməli biliklərim var. Odur ki, hansı sahəni təmsil etməyindən asılı olmayaraq alim yoldaş danışanda, təxmini də olsa, "qabının" nə qədər dolu olduğunu bilirəm. 

Söz yox ki, dolu, yarımçıq, boş qablar var, ən pisi bəzəkli boş qablardır, ən dəyərlisi bəzəksiz içi qızılla dolu olanlardır. Bu başların yiyələri sadə və nurlu olurlar. 

Ümumilikdə alimlərimizi alqışlamaq lazımdır, onların əksəriyyəti qazanclı işləri deyil, elm yolunu seçmişlər, böyük zəhmətlə, fədakarlıqla öz sahələrində Azərnaycanı dünyada təmsil edirlər, elmi tədqiqatlar aparırlar. Ciddi nəticələri də var. Çoxları elə bilir ki, alim nəsə kəşf etməli, icad etməlidir. Ya Eynşteyn, Nyuton olmalıdı. Bu belə deyil. 100 alim tədqiqat aparır, elə onların əsasında 1-i nəsə böyük kəşf edir. O kəşfdə çoxunun payı olur əslində. Ancaq qismət birinə olur.

Yazarlarımız da fədakar insanlardır, ümumilikdə.

Onların da şeir və ya nəsr əsərləri arasında  qiymətli inciləri olanlar və ya mənasız, məntiqsiz xaotik söz yığını olanlar var. Və bəzən incilər saxsı qablarda gizlənir, görünmür, mənasızları çini, gümüş qablara yığıb, xonça kimi ortaya qoyub, toy, bayram edirlər. Toy bitəndə xonça lazımsız olur.

Bunları sizlər də bilirsiz, deməkdə məqsəsim nədir?

Elm adamları və yazarlar, təbii ki, bu yolu haqq edib gedənlər, bu adlara layiq olanlar bir az da məzlum adamlardır, nə fırıldaq bilərlər, nə vəhşi kapitalizmin qazanc düsturlarını həll edə bilərlər. Onlar verilən fitri istedadı ortaya qoymağa məhkum olarlar. 

Camaat villa tikib fərəhlənəndə alim köhnə, enli qalstuku taxıb, çıxış edəndə zövq alar, uşağının pulu ilə məqaləsi çıxanda sevinər.

Camaat qazanıb cip alıb, qırmızıdan keçib eyforiya yaşayanda, yazar avtobusda  selofan torbada yeni çıxmış kitablarını daşıyar, bundan ürəyi atlanar, torba cırılıb, kitabları yerə səpələnəndə qanı it qanına dönər.

Bəs nədir bu işlərin hikməti, həqiqəti?

Həqiqi alimlər, yazarlar nurlu adamlardır.

Nur İLAHİDƏN gələn bir şeydir.

ALLAHIN nur vermədiyi kimsə işıqlı ola bilməz.

Nur, işıq ən böyük sürətə malikdir.

Bir saniyədə işıq yer kürəsini 7 dəfə dolana bilir, bu zamanda cipə heç açar salıb xodlamaq olmaz.

İşıq heç vaxt yox olmur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.01.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir naşir dedi ki, bu rubrikanın şeirlərini kitab kimi çap etmək istəyir. Gözəl fikirdir. Əminəm ki, bestseller olar. Çünki ən təsirli sevgi şeirlərini kim sevməz ki.

Bu gün Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun anım günü olduğundan, mən də öz rubrikamda sizlərə şairin “Biz niyə sevməyək bir-birimizi” şeirini təqdim edirəm.

Biz niyə sevməyək bir-birimizi 

Yer göyü, dağ dağı, daş daşı sevdi,

Tanrı naxış vurdu, nəqqaşı sevdi.

Göz gözə boylandı, qaş qaşı sevdi,

Biz niyə sevməyək bir-birimizi? 

Çəmənlər torpağa xalı çəkirsə,

Xalıda yaşılı, alı çəkirsə,

Arı çiçəklərdən balı çəkirsə,

Biz niyə sevməyək bir-birimizi? 

Ulduzlar sayrışıb göz vurur Aya,

Çeşmələr çağlayıb tökülür çaya.

Sevənlər gəlirsə hər gün dünyaya,

Biz niyə sevməyək bir-birimizi? 

Gül şehdən güc alır, mamır qayadan,

Köz oddan qızarır, çiçək həyadan,

Süzülüb gəlirsə kökdən, mayadan,

Biz niyə sevməyək bir-birimizi? 

Ömür göz qırpımı, fürsət azdısa,

Könül son nəfəsdə sınan sazdısa,

Uçub əlimizdən gedən yazdısa,

Biz niyə sevməyək bir-birimizi? 

Ömrün həm sevinci, həm ahı varsa,

Pərvanə yanğısı, şam ahı varsa,

Adəmin cənnətdə tamahı varsa,

Biz niyə sevməyək bir-birimizi? 

Yağış gözəllərin öpür üzünü,

Damla pıçıltıyla deyir sözünü.

Şəlalə qayadan atır özünü,

Tufan dağı sevir, dalğa dənizi

Biz niyə sevməyək bir-birimizi?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.01.2024)