Super User
QİRAƏT SAATInda “Eşq mələyi”
“Ədəbiyyat və incəsənət”in Qiraət saatı rubrikasında bu gündən etibarən siyasi romanlar müəllifi kimi tanıdığınız Adəm İsmayıl Bakuvinin bu dəfə eşq romanı ilə tanış olacaqsınız.
“Eşq mələyi” sizi bir başqa dünyaya aparacaq. Orada haqq ilə nahaq, yalan ilə həqiqət, namus ilə əxlaqsızlıq mübarizə aparır. Bu sayaq mübarizələrdə ədalət qalib gəlirmi?
Bu sualın cavabını romanı bitirərkən biləcəksiniz.
29-cu hissə
“Ömrümə xoş gəldin”
Bəzən insanlar öz aralarında kəlmə kəsmədən belə baxışların danışmasının şahidi olurlar. Turalla da belə idi. Ülkər hər dəfəsində görürdü ki, özünün və Turalın utancaq baxışlarıani olaraq bir-birinə dikilir, cəld də aralanır, amma bu bir anlıq qığılcım iç dünyasını yandırıb-yaxmağa bəs edir.
Tural Ülkərdən bir yaş böyük idi, bir dəfə ailə qurmuşdu, amma həyat yoldaşı ilə xasiyyətləri tutmamışdı, ayrılmışdılar. Tural evlilik həyatlarının birinci ilində -- 2006-cı ildə təsadüfən bir nəfər imanlı ilə tanış olmuş, dinə meyil etmişdi, namaza başlamış, tezliklə vəhhabi təriqətini qəbul etmişdi.Balağı yerə dəyməyən şalvar geymiş, saqqal saxlamağa başlamışdı. Az sonra həyat yoldaşını müsəlman adət-ənənələrinə riayət etməyə çağırmış, demişdi, namaz qılmalısan və başını bağlamalısan. Amma həyat yoldaşı nəinki bunu qəbul etmişdi, üstəlik, Turalın özünün dinə meyil etməsinə qarşı çıxmışdı. Beləcə ailədə ixtilaf başlamış, tezliklə ayrılmışdılar.
Tural qıza-gəlinə meyil etməzdi, fikri-zikri yalnız ibadətdəydi, hətta pul-para qazana bilməməsi də eyninə olmazdı, halbuki müsəlman qardaşları özləri onun qeydinə qalmışdılar, topdan gətirilən dini ətirlərdən ona da verirdilər ki, satıb çörəkpulu qazansın. O da Banu üçün “Sahil” metrosu tərəfdə balaca bir köşk kirayələmişdi, xımır-xımır alver edirdilər. Banu da boşanmışdı, onun da ilk ailə həyatı uğursuz olmuşdu, əri narkoman imiş, nişanlı ikən xəbəri yox imiş Banunun bundan. Yaxşı ki, dərhal duyuq düşmüşdü, uşaqları olmamış ayrılmışdılar. Turalla Banu ikiotaqlı ata evlərində yaşayırdılar, Əhmədlidə. Valideynləri rəhmətə getmişdi.
Ülkərin onlara gəlib-getməsi sanki evlərinin buzunu əritmiş, ora yeni bir ab-hava gətirmişdi. Xüsusən iki qadın birləşib şirniyyat bişirəndə, çay süfrəsi arxasında əyləşəndə eyinləri açılırdı, deyib-gülürdülər də hətta. Tural deyirdi, ay Ülkərcik, sağ olasan səni, Banuyla mən axırıncı dəfə haçan güldüyümüzü, inan ki, unutmuşduq.
Ülkərin həyatının çox məşəqqətli dönəmini bu yeni tanışları xeyli yüngülləşdirmişdilər. Anası, bacısı, hətta Nazəndə xanım ondan soyumuş, üz çevirmişdilər. Rəşid müəllim olayından sonra qardaşı Xəyal bilmərrə onu bacılıqdan silmişdi. Doğmalarının onun dərdinə bu cür laqeyd və biganə olmaları, onu anlamaq istəməmələri Ülkəri üzürdü.
Madarla münasibətləri. Nəyi səhv etmişdi axı? Sevdiyi, sevdiyi nə sözdür, aşiq olduğu, canı-ciyəri Rüfətindən onu zorla ayırıb həmin o nadürüstə, vecsizə, üstəlik, əyyaşa, qumarbaza, narkomana vermişdilər, bununla belə, Ülkər uyğunlaşmağa çalışmış, bir dəfə səsini ucaltmamış, narazılıq bildirməmiş, dava-dalaş salmamışdı. Hətta o alçaq üçün dünyaya uşaq da gətirmişdi. Axırda da Ülkəri lazımsız əşya kimi atıb getmişdi.
Rasimlə münasibətləri. Rüfətdən sonra sevgi hissi korşalmışdı, nə edə bilərdi, qəlbinə, hisslərinə hakim ola bilməmişdi, Rasimin sevgisini sevgi ilə cavablandırmışdı. Rasim sonunacan, ölənəcən onunla olacağına sədaqət andı içmişdi, amma anasının bir həmləsi ilə əhdini pozdu, Ülkəri atdı. Kişilik budurmu? Kişi sözü beləsinə əsla yaraşmır axı.
Rəşid müəllimlə münasibətləri. Ülkər iki dəfə başı daşa dəymişdi deyə uzun müddət bu adamı yaxınına qoymamışdı, yalnız kəbin kəsdirib şəriətə uyğun olaraq onunla izdivaca girmişdi. Nə biləydi ki, mənfur Namiq qanqal kimi ortada bitəcək, Ülkərin həyatını məhv edəcək?! Belələrini Allah niyə yaradır axı? İnsanlığa ləkə deyilmi Namiq kimiləri? Gözəgəlimli qadınlara şikar gözü ilə baxan bu alçaqların öz ana-bacıları yoxdurmu? Niyə anlamırlar ki, həyat bumeranqdır,etdiyin pisliklər hərlənib-fırlanıb öz başına dəyəcək? Atalar necə də gözəl deyib: nə tökərsən aşına, o da çıxar qaşığına.
Atalar üçdən deyib. Daha bəsdir. Daha həyatımda kişi xeylağına yer olmayacaq.
Bu kimi təlimatlarla özünü silahlandıran Ülkər hiss edirdi ki, Tural bütün təlimatları bircə baxışıyla cırıb atır, bütün buzlaqları əridir.
Bəli, hərdən baxışları toqquşurdu. “Səni sevirəm”i Tural baxışıyla təkrarlamağa başlayanda Ülkər bir müddət buna cavab verə bilməmişdi, hər halda içində qorxu var idi, başına gələnlər onu o qədər qorxutmuşdu, ilan vuran ala çatıdan qorxan kimi yeni bir münasibətdən qorxurdu. Evə gedəndə dörd divar arasında xüsusən kişilərə qarşı aqressivləşirdi, növbəti bir büdrəmə ilə anasına, bacısına, Nazəndə xanıma özünün “nə yuvanın quşu olması”nı təsdiqləmiş olacaqdı, öz dürüstlüyünü sübut etmək üçün etdiyi cəhdlərdən zorən əl götürməli olacaqdı.
Qızını qucaqlayır, bağrına basır, içindəki tərəddüdləri, hisslər burulğanını heç kəsə izah edə bilmədiyi üçün kirimişcə ağlayırdı.
Günlərsə keçirdi.
Amma bir gün Turalın qarşısında tab gətirə bilmədi, baxışları oğrun-oğrun Turalın baxışlarına dikilib onun neçə gün öncədən dediyi “səni sevirəm” kəlmələrinə “mən də səni sevirəm” cavabını verdi.
Tural gülümsədi, xoşbəxtlik qondu simasına. Aralarında vasitəçiliyi Banu etdi, çünki onlar əsla bu mövzuda danışmağa hazır deyildilər. Banu bir cümə məsciddə ikən Ülkərə “Tural səni sevir, səninlə evlənmək istəyir”söylədi, Ülkər də ürəyi çırpına-çırpına “razıyam” dedi.
Belə razılaşdılar ki, Ülkər hələlik Aylini anasının yanında qoyub onların mənzilinə köçsün.
Anası Ülkərin yeni sevdaya düşməsini top-tüfənglə qarşıladı, qızını göz görə-görə uçuruma yuvarlanmaqda ittiham etdi. Yazıq arvad yenə ağladı, sızladı, “nəslimizin adını batırırsan” deyib imdad elədi. Dedi, bu dəfə də mənim qapıma it balası kimi döyülüb, saçı kəsilib qayıtsan, özümü nöyüt töküb yandıracam.
Amma heç nə Ülkəri fikrindən daşındıra bilməzdi. Xeyli pul yığmışdı, hamısını masanın üstünə qoyub, qızının də üzündən öpüb evdən çıxdı.
Tural həmişə dost kimi mənzillərinə gələn Ülkəri həyat yoldaşı kimi qarşılayanda bircə kəlmə söylədi, söylədi ki, “ömrümə xoş gəldin, Ülkərcik!”
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(11.01.2024)
Böyük Əliağa Vahidi canlandıran əməkdar artist...
Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”
“Şahmar Ələkbərovu uşaqlıqdan tanıyırdım. Səhv etmirəmsə, beşinci, ya da ki, altıncı sinifdə oxuyurdum, dərsdən çox kinostudiyanın həyətində, dəhlizlərində və dublyajda olurdum. Filmlərdə uşaq rollarını səsləndirirdim, elə o vaxtdan böyük aktyorların hamısını tanıyırdım, onlarla salamlaşırdım. Şahmar müəllim də onlardan biri idi - istedadlı, mədəni, ziyalı...
Məktəb bitdi, ardınca ali məktəbdə oxudum, filmlərə çəkilməyə başladım, bir gün Şahmar müəllim məni bir filminə dəvət etdi. Dedi, Loğman, kiçik bir rol var, səni çəkmək istəyirəm. Getdim, Xalq yazıçısı Elçinin “Toyuğun diri qalması” povesti əsasında hazırlanmış “Sahilsiz gecə” filmində kiçik epizoda çəkildim. Filmdə faytonçu Əlövsəti canlandırırdım, çəkiliş də iki gecə Qala kəndində baş tutdu. Birinci gecə çəkilişimiz sübhə yaxın qurtardı. Şahmar rəhmətlik məni otuzdurdu öz maşınına, qızı da ordaydı, yolda dedi ki, film çəkəcəm, sən Əliağa Vahidi oynayacaqsan. O an sevindim, dedim ki, Şahmar müəllim, çox yaxşı olar. Səhərçağı saat 8-ə qalırdı, maşını evin yanında saxlayanda dedi, saat 9-da kinostudiyada görüşək, danışaq. Dedim onda evə getmirəm, gedək birbaşa kinostudiyaya. Məni kinostudiyada düşürdüb, özü evə getdi. Evi də kinostudiyanın yanındaydı. O vaxtlar xəstəliyinə görə dərman içirdi. Saat 10-a işləmiş gəldi, rahat oturub danışdıq, orda bir daha deyəndə ki, Əliağa Vahidi sən oynayacaqsan, razılaşmadım. Soruşdu niyə? Dedim, qorxuram oynaya bilməyəm... Şahmar müəllimin bir hisrlənməyi vardı, gəl görəsən... Durdu ayağa, dedi: “Necə oynaya bilməzsən, orda mən varam, sən o rolu əla oynayacaqsan”. Soruşdum, bu fikir hardan yarandı, axı? Dedi, bəs mən çəkilişdə qışqırdım ki, Loğman sən böyük aktyorsan. Saç düzümüm və üzümə yapışdırılan bığ məni Əliağa Vahidə oxşadıbmış, o fikir də məhz orda yaranıb.”- söyləyir.
Söhbət əməkdar artist Loğman Kərimovdan gedir. O, 11 yanvar 1959-cu il Bakı şəhərində anadan olub. 1982-ci ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetini bitirib. Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında aktyor kimi işə başlayıb. İndiyədək 30-a yaxın maraqlı surətlər yaradıb. Onun "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının istehsal etdiyi "Qəzəlxan" filmində oynadığı Əliağa Vahid obrazı geniş tamaşaçı kütləsi tərəfindən yüksək qiymətləndiriib. 1998-ci ildən isə doğma teatrda rejissor kimi fəaliyyətə başlayıb və bu müddət ərzində müxtəlif tamaşalar hazırlayıb. Hazırda Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının rejissoru vəzifəsində çalışır.
Loğman Kərimov 2006-cı ildə əməkdar artist fəxri adına layiq görülüb. 2002-ci ildən isə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin mükafatçısıdır. Xalq artisti Valeh Kərimovun qardaşıdır...
Deyir ki,- “İşlədiyim teatrın repertuarını müəyyən etmək baş rejissor kimi mənim səlahiyyətinə daxildir. Hər ilin oktyabr ayına qədər əsərlər nazirliyə göndərilir. Repertuarı müəyyənləşdirəndə həm klassika, həm müasir, həm də tarixi mövzuları əhatə etməyə çalışırıq. Nazirlik göndərilən əsərlərə baxır və təsdiq edir. Mən artıq 20 ilə yaxındır ki, baş rejissor kimi fəaliyyət göstərirəm. Nazirliyə təsdiq üçün hansı əsəri təqdim etmişəmsə təsdiq olunub və teatr həmin əsəri hazırlamağa başlayıb. Eyni adlı əsər eyni vaxtda müxtəlif teatrların repertuarına daxil edildikdə nazirlik həmin əsəri siyahıdan çıxara bilər. Şuşa teatrının binası olmadığına görə ildə 2-3 tamaşa hazırlamağa şərait var. Amma digər teatrlarda ildə təxminən 5 və ya 6 yeni tamaşa hazırlanır. Təbii ki, baş rejissor əsəri təqdim etdikdə yalnız müəllifi əsas götürmür, öz aktyor potensialını, pyesin aktuallığını da nəzərə alır. Mən əsasən çalışıram ki, hər il klassik əsərlərə müracət edim. Klassika həm aktyorun, həm də rejissorun yetişməsinə kömək edir.”
Mətbuatda demək olar ki, görünmür. Təvazökar adam olduğundan öz işi ilə məşğul olmağa daha önəm verir. Arzusu kinorejissor olmaq olub. Hətta bunun üçün sənədlərini S.Gerasimov adına Ümumrusiya Dövlət kinematoqrafiya institutuna verib, amma proses qəsdən uzadıldığından qəbul imtahanlarında iştirak edə bilməyib. Lakin 90-cı illərdə Rusiyada, Belarusda filmlərə çəkilib...
“Teatr sənətinin qanunlarından biri odur ki, teatr tamaşaçını təəccübləndirməyi bacarmalıdır, təəccübləndirməyi bacarmayan teatr heç kimə lazım deyil. Bəli, istər yazılan əsərdə, istər oyun tərzində, istər rejissor, istərsə də rəssam işində teatr tamaşaçını təccüblənməyi bacarmalıdır ki, ona maraqlı gəlsin. Bu bütün dünyada belədir. Mən demirəm ki, bəzi tamaşaçıların səviyyəsinə enək, əksinə onu öz səviyyəmizə qaldıraq. Zamanın ritmini tutub, təccübləndirə bilmirsənsə, tamaşaçıya bu maraqlı deyil. Teatr tamaşaçını maraqlandıra bilirsə, deməli teatr düz işləyir.”- söyləyir.
Bəli, geniş tamaşaçı kütləsi Loğman Kərimovu Əliağa Vahidin obrazından daha çox tanıyır. Yanvarın 11-də onun 65 yaşı tamam olur. Bu münsibətlə sevimli aktyoru təbrik edir, rejissorluq fəaliyyətində uğurlar arzulayıram...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(11.01.2024)
Bu gün World Thank you day - Ümumdünya “çox sağ ol” günüdür
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu günə - yanvarın 11-nə təsadüf edən əsas hadisələri diqqətinizə çatdırırıq.
Ümumdünya “çox sağ ol” günü
World Thank you day! Təqvimdə daha bir tərbiyəedici, didaktik gün. Kiməsə sənə, qeyrisinə etdiyi yaxşılığa görə minnətdarlıq bildirmək çox vacibdir. Bizlər bunu “sağ” ol sözüylə ifadə edirik, “sağ” ol, yəni yaşa. Rusların işlətdiyi “spasibo” sözünün mənşəyi isə “spasi boq”, yəni “Allah, xilas elə” ifadəsindəndir.
“Çox sağ ol” sehirli qüvvəyə malik sözdür, onu işlədəndə xeyirxahını məmnun edir, xəsislik edib işlətməyəndə isə onu peşman edirsən. İndiki qəddar və zalım zamanda, onda ki, yaxşılıq edənlərin sayı durmadan azalır, altruistlər qəhətə çıxır, bu sehirli sözü işlətmək çox vacibdir. Gəlin, ürəkdən “sağ ol” deməyi öyrənək.
Dost sirləri günü
Qəribə təyinatı var bu günün. Ürəyində sirr kimi saxladığını bu gün dostunla bölüşürsən, o da sənin sirrini bilib nədəsə sənə köməklik lazım olarsa bunu əsirgəmir. Dost öz sirrini dostuna da açmayacaqsa bəs kimə açacaq ki?
Amma sirri saxlamağa da xüsusi dözüm, iradə lazımdır, arzu edək ki, sizlərin sirr açdıqlarınız axırda Makedoniyalı İsgəndərin dəlləyinin gününə düşməsin. Rəvayətə görə, İsgəndərin başını qırxan dəlləyi onun buynuzu olduğundan xəbərdar imiş, bu sirri nə qədər içində saxlasa da bir dəfə dözə bilmir, gedib qamışlıqda “İsgəndərin buynuzu var, buynuzu” deyə bağıraraq ürəyini boşaldır. Ordakı qamışlıqdan ustalar qamış kəsib tütək qayırırmışlar, tezliklə bütün tütəklər “İsgəndərin buynuzu var, buynuzu” çağırırlar.
Yaponların motisi və amerikalıların teddisi
İnsanların ağıllarına nələr gəlməz ki. Budur, bu gün Gölməçədən su sıçratmaq günüdür. Bunu xoş əyləncə hesab edənlər düşünüblər ki, həqiqətən yağış gölməçəsinin suyunu sıçratmaq insanı şənləndirir.
Bu gün həm də “Morze əlifbası ilə öz adını öyrən” günüdür, çünki Samuel Morze ilk dəfə 1938-ci ilin bu günündə Morze əlifbasını nümayiş etdirib. Ukrayna və Rusiyada bu gün Milli Qoruqlar günüdür, Sovetdən qalan bu ənənə davam etdirilir, təbiətin ecazkarlığı və təkrarsızlığı öz flora və faunası ilə birgə qorunur. Kanada Ser Makdonalds gününü qeyd edəcək, Makdonalds Kanadanın ilk baş naziri olub. Alman almaları günüdür, mərakeşlilərin müstəqillik, tunislilərin uşaqları müdafiə günləridir. Nepalda birlik və bərabərlik festivalı, Yaponiyada Kaqami biraki festivalı başlayır. Birlik və bərabərliyi anladıq. Yaxşı, bu kaqami-biraki nədir bəs? Yaponların ən sevdiyi desert moti adlanır, düyü unundan hazırlanan bu yumru qoğal rəngbərəng olur, göz oxşayır, həm də çox dadlı olur. Demək, bu gün hamı moti bişirib bir-biri ilə paylaşmalıdır.
Bəs gözlərinə döndüyüm amerikalılar? Onların mətbəxə aid bayram keçirməyəcəklərini düşünürsünüz? Əsla elə deyil. Onlarda bu gün həm Milli isti toddi günüdür, həm də Milli süd günü. Əlbəttə ki, toddi sözü məşhurdur, yəqin ki eşitmisiniz, bu içkini likör (viski də olar), bal, limon və çayın qarışığından hazırlayırlar, qışda içilir, ən məşhur qüvvətləndiricilərdən sayılır.
Almaniyada 20-ci illərdə niyə nasizm yaranıb?
SSRİ kosmonavtikasının bu gün 60 yaşı tamam olur. 1962-cı ilin 10 yanvarında SSRİ-də Kosmonavt Hazırlığı Mərkəzi fəaliyyətə başlayıb; Versal müqaviləsi ilə 1-ci dünya müharibəsində məğlubiyyəti rəsmiləşən Almaniya Avropa dövlətlərinə ömürlük təzminat vermək boyunduruğunda ikən 1923-cü ilin 10 yanvarında vergi ödəyə bilməyib deyə Fransa və Belçika ordusu kömür hasilatının 70 faizini verən Rur vilayətini işğal ediblər (ümumən, bütün güclər o zaman almanların əleyhinə birləşmişdilər); 1922-ci ildə 14 yaşlı kanadalı Leonard Tompson insulinin köməyi ilə diabet ölümündən qurtulan ilk kəs kimi tarixə düşüb; 1775-ci ildə ABŞ-da ilk dəfə yəhudi dövlət qulluğuna gətirilib. Bu, Cənubi Karolinada Frensis Salvadorla baş verib; İtaliya bu gün də keçmişini matəmlə qeyd edəcək. 1693-cü ilin 10 yanvarında Siciliyada püskürən Etna vulkanı 60 min insanın ölümünə səbəb olub.
Mustafa Sandaldan Andrey Malaxova qədər
2009-cu ilin bu günündə vaxtı ilə Bakı meri olmuş Rəfael Allahverdiyev dünyadan köçüb. İmanımı yandıra bilmərəm, deyilənə görə, pis adam olmayıb. 2008-ci ilin bu günündə Yeni Zelandiyalı tədqiqatçı və alpinist, tarixə Everesti ilk dəfə fəth eləyən adam kimi düşmüş Edmund Xilları haqq dünyasına qovuşub.
1970-ci ilin bu günündə “Suç bende”si, “Araba”sı, “İştə”si ilə pərəstişkarlarını məmnun edən türkiyəli müğənni Mustafa Sandal doğulub.
Bu gün həm məşhur Amerika kinoaktrisası Amanda Pit (“Sevgidən artıq sevgi” filmində yaratdığı obraz heç unudularmı?), həm də məşhur rus telejurnalisti Andrey Malaxov (“Qoy danışsınlar” tok-şousunu yəni izləməyən var?) özlərinin 50 illik yubileylərini qeyd edəcəklər.
Bakıdakı “Rus evi”nin rəhbəri var, milliyyətcə tatar İrek Zinnurov. Olduqca maraqlı insandır, su polosu üzrə Olimpiya mükafatçısıdır. Azərbaycana böyük sevgi bəsləyəndir. Siyasi post tutsa da, Dövlət Dumasının deputatı olsa da vaxt tapan kimi ödənişsiz qrup yaradaraq uşaqlarımıza su polosunun sirlərini öyrədir. Bu gün onun 53 yaşı tamam olur, təbrik edək onu.
1938-ci ilin bu günündə AFFA-nın ilk prezidenti kimi tarixə düşmüş Fuad Musayev doğulub. Yeni qurulan AFFA indiki kimi deyildi, həqiqətən futbolun uğrunda mücadilə aparırdılar o vaxtkı AFFA məmurları, harda bir istedadlı uşaq görürdülərsə küçədən götürüb yaşıl meydançaya salırdılar. Futbolumuz barədə danışanda göz yaşı silməyə dəsmal tapılmır deyə ağlamaqdan vaz keçib növbəti mövzuya adlayıram. 1843-cü ilin 11 yanvarında ABŞ himninin müəllifi, şair Frensis Skot Ki dünyasını dəyişib. Və ən nəhayət, 1755-ci ilin 11 yanvarında Aleksandr Hamilton – ABŞ-ın qurucularından biri, ölkənin ilk xəzinədarlıq katibi dünyaya gəlib.
Iki məşhur şahmatçını aparan gün
Şahmatla maraqlananlar alman şahmatçısı Emanuel Laskerin adını çox eşidiblər. O, 27 il şahmat üzrə dünya çempionu titulunu qoruyub saxlamaqla tarixə düşüb. Laskerin qabağına çıxmağa o dövrdə handa adamın cürəti çatmazdı. 1941-ci ilin 11 yanvar günü bu böyük şahmatçının dünyadan köçdüyü gündür.
Azərbaycan şahmatsevərləri üçünsə bu 11 yanvar tarixi fenomenal bir gənc şahmatçımızın – Planetin 1-ci Qran-pri turnirinin qızıl mükafatçısı, Avropa çempionu, qroystmeyster Vüqar Həşimovun itkisi ilə yaddaşlarda qalıb. Həm böyük şahmatda, həm rapiddə, həm blitsdə, həm gözübağlı oynamaq üzrə rəqib tanımayan Vüqar cəmi 28 il yaşayıb, amma bir ömür xatirə qoyub. Allah ona rəhmət eləsin.
Bilirsiniz, həyat bəzən çox sərt, çox qəddar olur, ölmək istəyənə toxunmur, yaşamaqdan doya bilməyənə qıyır.
Həyat nəyi necə eləmək barədə əksərən doğru qərar verə bilmir əfsus ki.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(11.01.2024)
BİR DİREKTOR, BİR ŞAGİRD -
Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bol izləyicisi olan rubrikamız artıq Naxçıvandadır. Naxçıvan şəhər 13 nömrəli tam orta məktəbdəyik. Direktor Canpolad Rüstəmov öncül şagird Nuray İbrahimova ilə görüşürük.
Direktor
Naxçıvan şəhər 13 nömrəli tam orta məktəbin direktoru Rüstəmov Canpolad Müseyib oğlu. 27.01.1960-cı ildə Şahbuz rayonu Kənd Şahbuz kəndində anadan olmuşdur. 1968-ci ildə Şahbuz kənd orta məktəbinin 1-ci sinifinə qəbul olmuş, 1977 -ci ildə həmin məktəbin 10-cu sinfini bitirmişdir. 1982-ci ildə Naxçıvan DPİ-nin riyaziyyat və Fizika fakültəsinə qəbul olmuş, 1987-ci ildə institutu bitirmişdir. 1988-ci ildə məktəbdənkənar müəssəsində dərnək rəhbəri işləmişdir. Həmin ildən Kosmik tədqiqqatlar elm istehsal birliyi "Araz"Naxçıvan bölməsində aparıcı mühəndis vəzifəsində çalışmış, 1992 -ci ildən Naxçıvan peşə litseyində tədris işləri üzrə direktor müavini işləmiş, 2002-ci ildən Naxçıvan şəhər 15 nömrəli orta məktəbdə təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavini, 2011-ci ildən Naxçıvan şəhər 13 nömrəli tam orta məktəbdə direktor vəzifəsinə təyin edilmişdir. Hal-hazırda həmin məktəbdə direktorluq fəaliyyətini davam etdirir.
Şagird
Mən İbrahimova Nuray Xəyal qızı 5 dekabr 2007-ci ildə dünyaya göz açmışam. Naxçıvan şəhər 13 nömrəli tam orta məktəbin 10-cu sinifinin şagirdiyəm. Məqsədim Bakı Dövlət Universitetində Hüquq fakültəsinin tələbəsi olmaqdır. Tarix və ədəbiyyata xüsusi marağım var. Məhz bu maraqlarıma görə bu mövzularda esse yazmağı cox sevirəm.
Esse
“Naxçıvanın əzəmətini əks etdirən möhtəşəm abidə”
Naxşıvan ərazisində bir çox memarlıq abidələri mövcuddur. Bunlar Qoşaminarə; Yusif İbin Küseyir türbəsi; Darülmülk (Eldənizlər sarayı) və Cümə Məscididir. Bu abidələrin hər biri öz gözəlliyi ilə seçilir. Lakin bu abidələr içərisində Mömünə Xatun Türbəsinin özünəməxsus yeri vardır. 1186-cı ildə Atabəylər (Eldənizlər) dövlətinin hökmdarı Məhəmməd Cahan Pəhləvan öz anası Mömünə Xatunun xatirəsini əbədiləşdirmək üçün abidə yaradılması haqqında əmr verir. Bu abidənin memarı olan Əcəmi Əbubəkir oğlu dövrümüzə qədər gəlib çatmış bu “ölməz” abidəni yaradır. Abidə bu gündə Naxçıvan memarlıq məktəbinin bədii memarlıq səviyyəsinin bir şahidi kimi Naxçıvanın mərkəzində yüksəlir. Mən bir Naxçıvanlı olaraq fəxr edirəm ki, Naxçıvanın bu əzamətinə şahid oluram.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.01.2024)
İlk qar, hər halda, yağdı
Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
80-ci illəri xatırladan, amma bu gün çəkdiyim bu şəkildən sonra bir az ətrafı müşahidə etmək istədim. Küçələrdə qəribə abu-hava var idi. Aylardır gedib-gəldiyim yollarda minlərlə yad və ciddi simalarla qarşılaşsam da, bu gün sanki, fərqli gün idi. Elə bil hamının içindəki körpə uşaq dirçəlmiş, insanların çöhrəsinə təbəssüm qondurmuşdu.
Bir az diqqət etsək insanların monoton həyatlarından azca da, olsa kənarlaşmaları yaş fərqinə önəm verilmədən qarda əylənə bilmək belə xoşbəxtliyin özüdür əslində. Sadəcə biz fərqində deyilik.
Adını xatırlaya bilmədiyim bir kitabda: "xoşbəxtlik əslində daimi qalıcı yox, hiss olunmadan yaşanılan və xatirələr göz önündə canlanan zaman üzümüzə təbəssüm qondura bilən müxtəlif anlardır" deyilirdi.
Necə də haqlı cümlə idi. Bəlkə də, hər şeyi hiss edə bilən bizlər üçün yaşandığı anda hiss edilməyən tək şey elə xoşbəxtlik imiş...
İllər sonra tozlu rəflərdən endirdiyiniz şəkil albomlarında yığacağınız, kitab aralarında unudacağınız xoşbəxt anlar yığın gələcəyiniz üçün..
Və bir də yanında həqiqətən xoşbəxt ola biləcəyiniz insanlar olsun həyatınızda. Əgər siz də, bu gün belə qardan gileylənən, yollar üçün deyinən insanlar kimi pessimist olsanız, qorxuram ki, xoşbəxtlik qapınızı döyməyə.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.01.2024)
Əli bəy Azəri və “Erməni Borisov” - ƏDƏBİ TƏNQİD
Təranə Dəmir, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Söz müqəddəsdi. Ona məhəbbətlə yanaşmağı sözə öz möhürünü vuranlardan , onların çeşid-çeşid söz və fikir xəzinlərindən öyrənmişik. Öyrənmişik ki, sözə əliboş, ürəksiz toxunmaq olmaz. Toxundunsa səndən qaçacaq. Yazarlar (əsl yazarlar) heç vaxt qələmi əlinə könülsüz almaz. Əks halda qələm də, varaq da yiyəsindən küsər.
Əsl söz də hər deyəndə qonmaz ruhuna. Axı yazarların ilham pəriləri də özləri kimi bir az dəli, bir az küsəyən, bir az nadinc, bir azca da tənbəl olur. Amma gəldisə də getmək bilmir. Yapışır yaxandan. Məcbur edir ki, onun dediyini eşidəsən. Onun kimi görəsən, onun kimi düşünəsən. Məqsədinə çatanacan sənə dinclik, rahatlıq vermir. Ona görə də ruhu göylərdə uçan yazarlar sözdən möhkəm tutur. Söz ona, o da sözə arxa durur.
Bəzən gözümdə yazarları Tanrıya, yazıb yaratdıqlarınısa adama bənzədirəm. Axı yazarlar da Tanrı kimi yoxdan var edəndi. Onlar da yaradırlar. Yaratdıqlarına nəfəs, can verirlər. Üstlərində titrəyirlər, əsirlər, soyuqdan, küləkdən, yağışdan qoruyurlar. Elə Tanrı kimi...
Qələminə söykənən, həyatın sərt üzünə sözüylə duran, düşüncələrinə sahib çıxan yazarlarımızı (yaradanlarımızı) bu baxımdan ən ali kürsüyə, Tanrılıq kürsüsünə qaldırıb qoymaqda yanılmıram məncə.
Yazılan hər şey yazarın övladıdı. Pisiylə, yaxşısıyla onundu. Yaxşı bilirlər ki, yaratdıqlarına sahib çıxmasalar itib batarlar ortalıqda. Sonra zərrəsi də ələ gəlməz.
...Sözdən söz tutduq bir az.
İndi isə vətənin keşiyində durduğu qədər də sözün təəssübünü çəkən qələm dostumuz Əli bəy Azərinin yaradıcılığına nəzər salaq. Özü də dostcasına, ərkyana.
Əli Azəri hələ kiçik yaşlarından sözə könül verənlərdəndi. Lap uşaqlıqdan Azərbaycanın müxtəlif mətbu orqanlarında məqalə və yazıları ilə oxucuların diqqətində olub. Meyli jurnalistikaya olsa da tale onu tamam başqa səmtə yönəldib. Ömrünü hərbiyə bağlayıb. Sözünü hərb meydanında dediyi vaxtlarda da qələmini yerə qoymayıb amma.
Bir- birindən məzmunlu nəsr əsərləri yazıb. Onun "Yurd nisgili" ,"Şah bərəsi", "Generalın yefreytor vəkili" , " Məhəbbət piyaləsində zəhər" və s kimi iri həcmli əsərləri, həmçinin çoxsaylı hekayə və publisistik yazıları oxuculara yaxşı tanışdı. Dəfələrlə yaradıcılığı mükafatlandırılıb və müxtəlif müsabiqələrdə qalib olub. Əsərləri müxtəlif dillərə tərcümə edilib. Həm də iyirmidən çox əsərin redaktorudu. Sevdiyimiz "Xəzan" jurnalının yaradıcısı və təsisçisidi. AYB-nin ən şıltaq üzvüdü həm də.
Bir sözlə qələm əhlinə, elə geniş oxucu auditoriyasına yaxşı tanış olan bir imzadı Əli bəy Azəri.
Sözünə söykənən, həqiqətin əlindən tutub işığa çıxaran, doğruları həyat amalına çevirən yazıçı üsyankar olduğu qədər də mülayim və səmimidi. Mübaliğəni sevmir və mümkün olduğu qədər də tərifdən qaçır. (Heç mən də yazarı tərifləməyi sevmirəm. Ayağı yer tutar deyib ayaqyeri qoyuram bir az)
Vaxtım olduqca Əli bəyin yaradıcılığına da nəzər salıram. Ümumiyyətlə ruhumu tərpədən yazılara biganə qalmıram. Əli bəyin qəhrəmanlarını çox vaxt elə özünə bənzədirəm. Obrazlarında çox vaxt elə müəllifin özünü görürəm. Oxuduqca adama elə gəlir ki, yazıçı özünü, yaşadıqlarını yazır. Təsvir etdiyi səhnələr canlıdı. Pafosdan və dəbdəbədən uzaq yazır əsasən. Bəzəksiz, düzəksiz. Ümumiyyətlə Əli bəy sadəliyi sevən yaradıcıdı. Mümkün olduğu qədər reallığı əks etdirməyə çalışır. Fikirlərini sözlə boyamır. Konkretliyə və həqiqətlərdən yapışan yazardı. Bəlkə bu xususiyyətidi onu oxucuya yaxınlaşdıran, sevdirən. Azəri hər yazısında özüdü. Sözünü uzaqdan tanıyırsan. Öz yolunu, dəst - xəttini tanıtmağı yaxşı bacarır. Zənnimcə bu da bir uğurdu. Heç kimə bənzəməmək, özü olmağa çalışmaq hər yazara nəsib olan xüsusiyyət deyil. Ümumiyyətlə Əli bəy Azəri maraqlı insandı. Bir az da sirli.
..Bu yaxınlarda elə tez-tez bizi sözünün ətrafına yığan, işığına çağıran yazıçı yenicə tamamladığı povestini --"Erməni Borisov"- u elektron ünvanıma göndərdi. Oxumaq, müzakirə etmək, fikir bildirməkçün.(Tənqiddən də qaçan deyil) Düşüncəsinə, istedadına, qələminə bələd olduğumçun bildim ki, bu əsər də maraqlı alınıb. Yubanmadan oxumağa başladım. (Həm də bu boyda işin, gücün içində) Elə ilk səhifəsindən yanılmadığımı anladım. Əsəri oxuduqca özümü hadisələrin içində hiss etdim. Düşdüm ötən əsrin burulğanlarına, girdabına. Çıxa bilmədim. Oxuduqca əsər məni özünə çəkdi. Hadisələrin bir-birilə zəncirvari bağlılığı məndə xususi maraq oyatdı həm də. Axı başdan-başa yaşadıqlarımızı, əzablarımızı qələmə almışdı. Bu gündən dünənə qayıtdım səhifə-səhifə. Döndüm 80- ci illərə. Ya bəlkə ondan da əvvələ. Əzablarımıza, qorxularımıza, iztirablarımıza, yaşamaq istəyib yaşaya bilmədiklərimizə səyahət etdim. Gəncliyimiz, buxovlanan arzularımız, çiliklənmiş ümidlərimiz--hamısı təzədən varaqlandı gözümün önündə. Fikirləşdim ki, gör nə boyda çətinlikdən keçib gəlmişik . Həm də zamanı qurban verə-verə, daşdan, kəsəkdən keçə-keçə aşmışıq bu boyda dağı. Bu günümüzə şükr edə-edə fikirləşdim həm də. Əsərin qəhrəmanı Toğrulla elə ilk tanışlığımızdan saflığı, döyüşkənliyi, məğrurluğu, sadəliyi ilə Əli bəyi xatırladım. Mənə elə gəldi ki, bütün hadisələr elə yazıçının ətraflnda cərəyan edir. Bir tərəfdə təmiz, saf qəlbli Azərbaycan xalqı, bir tərəfdə kreslo hərisi məmurlar, bir tərəfdə yenidənqurma və demokratiya adı altında gedən qorxunc ictimai-siyasi proseslər, hərc-mərclik, saxtakarlıq, xaos, bir tərəfdə ömür boyu bu xalqın çörəyini yeyib özünə qənim kəsilən erməni şovinizmi. Bəlli yaşımız olduğu üçün bu hadisələrin canlı şahidləri kimi təkrar yaşadım o illəri. Bir az da ağrıyla, bir az da müdrikcəsinə. Başımıza gələn bəlaların arxasında dayanan qüvvələrə söyə -söyə həm də. Əsərdəki hadisələr yerini dəyişdikcə yeni nüanslarla rastlaşdım. Yazıçı məni Bakıdan tutmuş İrəvanacan müxtəlif hadisələrlə üz-üzə qoydu. Əsərin adı da maraqlıdı. “Erməni Borisov" . "Arxalı köpək qurd basar" misalı yadıma düşdü.
Əsəri oxuduqca təpədən dırnağacan milliyətçi olan erməni xalqının (xalq demək olarsa) məqsədlərinə çatmaqçun hansı oyunlardan çıxmasının bir daha şahidi olursan. Özü də Əli bəyin öz üslubunda. Əsərdə hadisələr elə ustalıqla və sadə dillə təsvir olunub ki, elə bilirsən ki, heç aradan 30 ildən çox zaman keçməyib. Bizim vəzifə hərislərimizin böyük rus sevgisi, bu "sevgi"dən doğan xəyanətlər, xəyanətlərdən yaranan faciələr bir-bir adamın gözünün önündə canlanır. Qurdla quzunun bir yerdə otladığı zamanlar olsa da, üzdə "sakitçilik" hökm sürsə də, daxildə gedən çəkişmələr, hərc- mərclik, qonşuların bizə erməni münasibəti əsərdə açıq-aydın hiss olunur. Elə bil ki, nəyəsə hazırlıq gedir. Toğrul suallar girdabında batır. Sanki bizi irəlidə gözləyən böyük faciələri öncədən görür. Qonşularımızın düşmən mövqeyi, şimaldan əsən soyuq küləklərin ölkəmizə təsiri və qaraguruhçuların yalançı hay-küyü Toğrulda mübarizə əzmi yaratsa da, təkdi. Həyat yoldaşı belə onun yanında deyil. Hər vəchlə Toğrulu öz yolundan uzaqlaşdırmağa çalışır: "Bunlar sənin nəyinə lazımdı, ay Toğrul. Demokratiya aşını bişirən özü bilər necə yedirər. Sən axı kimsən? Adi bir kinomotoqrafçı". Bütün bunlara baxmayaraq Toğrulu inadından döndərə bilmir. Əslində qadın da hər şeyi anlayır, amma mübarizənin sonunun da nə ilə nəticələnəcəyini yaxşı bildiyi üçün susmağı seçir. Bir tərəfdən o da haqlıdı. Bütün bunlara baxmayaraq Toğrulu sonda meydandan uzaqlaşdırırlar. Elə sapı özümüzdən olan baltalar. Amma adama elə gəlir ki, Toğrulun mübarizəsi də kortəbiidi, pərakəndədi. Yetərincə üsyankar deyil. Ona görə də tez uduzur. Bu isə oxucunu məyus edir. Axı oxucuyçun əsərin qəhrəmanı axıracan qəhrəman qalmalıdı. Bu isə yetərincə çətindi. Ən ideal qəhrəmanın da bir zəif cəhəti olur. Toğrulun da zəif cəhəti yolu axiracan gedə bilməməsidi. Amma mənə elə gəlir ki, bu məğlubiyyətin özü də bir qalibiyyətdi. Qarşıda Toğrulu bütöv qələbə gözləyir. Mənim fikrimcə əsər natamamdı. Yazıçı onu bu günəcən gətirməlidi. Oxucunu intizarda qoymaq olmaz. Toğrulun sonrakı taleyi müəmmalı qaldı. Onu mübarizə meydanından uzaqlaşdırmaq növbəti mübarizənin başlanması deməkdi məncə. Axı hər şeyə üsyan edən adam belə asanlıqla məğlub ola bilməz. Əsərin qəhrəmanının mütərəqqi ideyaları bu günəcən gəlib çıxmalıdı. 80-ci ildən üzübəri hadisələri təsvir edə-edə, başımıza gələnləri yazıçı təxəyyülünün süzgəcindən keçirə-keçirə həm də. Zənnimcə povesti böyüdüb irihəcmli roman səviyyəsinə çatdırmaq lazımdı. Bu mənim fikrimdi əlbəttə. Bütün bunlara çatmaqçun Əli bəyin yetərincə potensialı və sözü var. Onsuz da son söz yazarındı. Mənə isə yazıçıya bolluca oxucu sevgisi arzulamaq qalır. Uğura gedən yol məhz sevgidən başlayır axı. Bu sevgini qazanmaqsa elə də asan deyil. İnanıram ki, hər şeyə rəğmən bu əsər də seviləcək. Bütün əyər-əksiyi ilə "Erməni Borisov” da bir uğurdu. Sonrasını zamanın ixtiyarına buraxaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.01.2024)
Uorren Baffet: “Uğurun sizinçün nə olduğunu anlayın!”
Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Dünyaşöhrətli investor, filantrop Uorren Baffet həm də uğur nəzəriyyəsinin banisidir. Onun 13 qaydadan ibarət “Uğur qazanmaq qaydası” təlimi də var. Bu gün sizlərə növbəti bəndi təqdim edəcəyik.
Əminik ki, sizlərə bu dahi şəxs çox faydalı olacaq.
Qayda 13
Uğurun sizinçün nə olduğunu anlayın!
«Şəxsən mənim üçün uğur qazandığım pulun miqdarı deyil, məşğul olduğum işi necə sevməyimdir! Öz işindən tüklərin biz-biz durana qədər misilsiz həzz ala bilirsənsə, bax bu, əsil uğurdur».
Əvvəlki günlərdə isə bunları təqdim etmişdik:
Qayda 1
Unutmayın – həmişə özünə investisiya qoymaq lazımdır!
«Hər gün öz xarakterinzin zəif cəhətləri üzərində çalışın, onları daha yaxşı edin, öz qabiliyyət və bacarıqlarınızı inkişaf etdirin. Özünə investisiya qoymaq həmişə universitetlərə təhsil haqqı ödəmək anlamında deyil. Mənim iki diplomum var, amma mən onları çərçivəyə salıb divardan asmıram. Mən hətta bilmirəm ki, onları hara qoymuşam».
Qayda 2
«Yox!» deməyi öyrənin
«Siz «yox» deməyi öyrənməsəniz, heç vaxt öz zamanınızı tam olaraq idarə edə, ona nəzarət edə bilməyəcəksiniz».
Qayda 3
Heç vaxt başqalarına qulaq asmayın
«Çalışın, başqalarının düşüncəsinə əsaslanan qərar qəbul etməyəsiniz. Karyeramın əvvəlində mənə yalnız uğursuzluq vəd edirdilər. Hətta mən investorlardan 100 min dollar toplamağı bacaranda da həmin şəxslərin fikirləri dəyişməmişdi. Təsəvvür edin, 10 ildən sonra bu pullar mənə 100 milyon dollar gətirəndə onların sifətlərinin ifadələri nə cür oldu.
Özünüzə yalnız öz daxili şkalanız ilə qiymət verin!»
Qayda 4
Cəld və məhsuldar hərəkət edin
«Qərarı çox uzadıb çox düşünməyin. Həmişə çalışın, hər şeyin məğzini cəld, zamanında anlayasınız. Sonradan başa düşəcəksiniz ki, bu, pul qazanmağın yeganə vasitəsidir».
Qayda 5
Çalışın, öz gəlirlərinizi təkrar investisiyaya qoyasınız
«Öz ilk biznesinizlə qazandığınız pulu çalışın xərcləməyəsiniz, işin inkişafına qoyasınız. Haçansa mən dostumla bərbərxanada oyun avtomatı quraşdırıb bir qədər pul qazanmışdım. Amma bu pulu digər yeniyetmələr kimi xərcləmədik, dövriyyəyə buraxdıq. Nəticədə, 26 yaşda artıq mənim 1,4 milyon dollarım var idi».
Qayda 6
Hər şey barədə əvvəlcədən razılaşın
«İstənilən işi başlayanda dərhal maliyyə məsələsində razılaşın. Bunu etməsəniz, böyük ehtimalla siz aldadılacaqsınız. Bu dərsi mən yeniyetməlik vaxtımda əxz eləmişəm. Necəsə, mənim babam məndən və dostumdan mağazasını təmizləməyi xahiş etmişdi. Biz 5 saat ərzində süpürgələrlə işlədik, yeşikləri daşıdıq. İş qurtaranda babam bizim ikimizə cəmi 90 sent ödədi. Həmin anda şəraitin ədalətsizliyindən mən çox sarsılmışdım».
Qayda 7
Ən xırda şeylərə belə diqqət edin və onlardan öz maraqlarınız üçün istifadə eləyin
«Həmişə xırda şeylərə diqqət etsəniz yaxşıca qənaət etmiş olacaqsınız. Bir yaxşı nümunə gətirim: Mənim bir tanışım evinin küçə divarlarını rəngləmək qərarına gəlmişdi, o bunu çox ağılla etdi. 4 divarın hamısını yox, yalnız əsas küçəyə baxan divarı rənglədi».
Qayda 8
Öz pullarınızdan düzgün istifadə edin
«Birinci qayda: heç vaxt pulunuzu itirməyin. İkinci qayda: heç vaxit birinci qaydanı unutmayın.
Foreks bazarında ticarətlə məşğulsunuzsa həmişə məntiqsiz risklərdən qaçın. Ticarətlə necəgəldi məşğul olmayın. Həmişə pula qənaət metodundan yararlanın ki, nəticədə kapitalınız qorunsun və artsın».
Qayda 9
Öz vəsaitinizlə yaşayın!
«Çalışın, heç vaxit borca pul göitürməyin. Götürsəniz, heç cür inkişaf edə bilməyəcək, bütün həyatınızı yoxsulluq içində keçirəcəksiniz. Cəld borclarınızı qaytarın və dövriyyəyə buraxmaq üçün azacıq kapital toplayın».
Qayda 10
Qətiyyətli olun!
«Qətiyyətsizliklə siz heç nəyə nail ola bilməyəcəksiniz. 1984-cü ildə mən bir kompaniya almışdım. Bu kompaniyada bir qadından – kompaniyanın qurucusundan çox xoşum gəlirdi. İş onda idi ki, böyük maliyyəsi olmayan və olduqca qətiyyətli olan bu xanım yalnız qətiyyəti hesabına mebel satışı ilə məşğul olan böyük bir mağazalar şəbəkəsi aça bilmişdi».
Qayda 11
Çökən müəssisədən vaxtında çıxmağa çalışın!
«Gəncliyimdə mən bir dəfə qaçış yarışlarına pul qoymuşdum, uduzdum, pulumu qaytarmaqçün yenə qoydum, yenə uduzdum. Bundan sonra mən fikrimi toplamağı bacardım. Sonralar mənə yalnız ziyan gətirən biznesdən dərhal çıxmağa başladım».
Qyda 12
Həmişə hər şeyin perspektivinə diqqət edin
«Həmişə öz növbəti gedişinizi və ondan sonrakını qiymətləndirin. Ətrafınızda baş verən şeylərə adekvat baxmağa çalışın. Belədə çox şey əldə edəcəksiniz».
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.01.2024)
QİRAƏT SAATInda “Eşq mələyi”
“Ədəbiyyat və incəsənət”in Qiraət saatı rubrikasında bu gündən etibarən siyasi romanlar müəllifi kimi tanıdığınız Adəm İsmayıl Bakuvinin bu dəfə eşq romanı ilə tanış olacaqsınız.
“Eşq mələyi” sizi bir başqa dünyaya aparacaq. Orada haqq ilə nahaq, yalan ilə həqiqət, namus ilə əxlaqsızlıq mübarizə aparır. Bu sayaq mübarizələrdə ədalət qalib gəlirmi?
Bu sualın cavabını romanı bitirərkən biləcəksiniz.
28-ci hissə
“Ulduzlar da bu axşam...”
Gecə saat üçün yarısı.
Ülkər eyvana çıxdı. Zülmət səmada o qədər ulduz var idi ki... İrili-xırdalı, parıltılı-parıltısız...
Bir müddət onları seyr etdi. Haradansa lap uzaqlardan xatirələr gətirib Rasimi səmaya həkk etdi. Rasimlə bağlı xatirələr ayaq açıb yeridi. Rasim musiqi sevən idi, diş həkimi olsa da, musiqiyə getmişdi, ionika deyilən bir alət var, pianonun, sintezatorun balaca qardaşı, ondan çalmışdı. Ülkəri evlərinə aparanda mütləq ionikanın arxasına keçər, mahnı ifa edərdi. İlk dəfəsində bu mahnını ifa eləmişdi, Ülkər heç vaxt unutmaz. Korifey müğənni Şövkət Ələkbərovanın repertuarından idi, Rasim ifa etdikcə həm də zümzümə edirdi. İnsafən, səsi də gözəl idi.
Gecə keçir, hələ yanır işığın,
Odlanıram, aşiqinəm, aşiqin.
Ulduzlar da bu axşam səndən danışdı,
Ay da pəncərənizdə yandı, alışdı.
Yuxun şirin, sevgilim,
Eşqin var olsun!
Sənin eşqin, bəxtin
Sənə yar olsun!
Ulduzlar da bu axşam səndən danışdı,
Ay da pəncərənizdə yandı, alışdı.
Kövrəldi. Mahnılar xatirələri dilə gətirmək üçün ən effektiv vasitədir. Bir mahnı uşaqlığını yada salır, atalı-analı günlərini, biri gəncliyini yada salır, qayğısız-şən günlərini, biri sevib-sevildiyin dönəmi xatırladır...
Rüfətlə bağlı bir xatırlayası mahnı yox idi, yalnız sevgi şeirləri qalmışdı yaddaşında. Madarla bağlı ümumiyyətlə heç bir pozitiv xatirəsi yox idi. Qaramat basmış günlər idi, içki qoxulu mənfur nəfəs, kobud hərəkətlər, danlaq, təhqir, göz yaşları. Rəşid müəllim də romantikadan uzaq biriydi, hədiyyələr alır, robot kimi gəlib işini görüb gedirdi, sanki qarşısındakı canlı məxluq deyildi, hissiz-duyğusuz bir kuklayla münasibət qurmuşdu.
Sadəcə, Rəşid müəllimli günlərdən Səda Sayanın həmin o Bodrum konsertində şövqlə ifa etdiyi, qanları coşdurduğu “Gecələr” mahnısı qalmışdı.
Turalsa hamısından fərqli idi. Onda əksinə, cismani yaxınlığa meyil yox idi, yalnız mənəvi yaxınlıq aşiqi idi. Turallı günlərindən yadigar qalan mahnılar az deyildi, bəzən dini söhbətlərdən, Quranın şərhindən sonra çay içərək o, Tural və Banu – üçlükdə musiqi dinləyərdilər. Tural “Sarı gəlin” xalq mahnısının vurğunu idi, saatlarla dinləyərdi, doydum deməzdi.
Saçın ucun hörməzlər,
Gülü sulu dərməzlər,
Sarı gəlin.
Bu sevda nə sevdadır
Səni mənə verməzlər
Neynim, aman, aman,
Neynim, aman, aman,
Sarı gəlin.
Bu dərənin uzunu,
Çoban qaytar quzunu, quzunu.
Gün ola mən bir görəydim,
Nazlı yarımın üzünü.
Neynim, aman, aman,
Neynim, aman, aman,
Sarı gəlin.
Sonradan bu mahnını Ülkər harada eşitmişdisə, hönkürüb ağlamaqdan özünü saxlaya bilməmişdi.
Mahnılar sənin keçmişindir, nostalji duyğularının oyanmasıdır. Heç bir raket, təyyarə, sürət qatarı səni keçmişinə apara bilməz, mahnılarsa bunu asanca edir. Elə indi olduğu kimi. Eyvana çıxdı, səmaya baxdı, ulduzları gördü və Rasimi xatırladı, Rasimli günlərini xatırladı. Rasimi sonradan o idbar anası evləndirdi, iki uşağı da oldu.Bir dəfə Ülkər onları bulvarda görmüş, ürəyi qubar etmişdi onda. Kişilər necə də amansız, acımasızdırlar, bir gül kimi necə də qoxulayıb sonra tullayırlar qadınları. Bir şair demişdi, kişilər hamısı ovçudur, qadınlarsa ov. Yadına saldı ki, həmin şair Ramiz Rövşəndir. Bənd isə belədir:
Bir ov meydanıdır, şəhərlər, kəndlər,
Tüfəngsiz, gülləsiz bu necə ovdur?
Bir azca ovçudur bütün kişilər,
Qadınlar hamısı bir azca ovdur.
Ətraf pəncərələrin hamısı qaranlıq idi. İnsanlar yatmışdılar. Gecənin bu vədəsində kim oyaq qalar axı... Hamı sabahkı günə hazırlaşır. Kimisi işə gedəcək, kimisi təhsil ocağına. Kimisi alış-verişə yollanacaq. Biri qonaqlığa, biri xeyir, biri şər məclisinə gedəcək sabah. İndisə yatırlar, yatırlar ki, sabaha daha güclü olsunlar, enerji yığsınlar.
Ülkər də sabaha güclü olmalıydı. Sabah -- sabah deyəndə ki, saat yarıma artıq işıqlaşacaqdı, saat 11-də, 12 radələrində həyatının ən vacib bir qərarını təsdiqləməliydi. Hə, yoxsa yox.
Amma cavabı yox idi, bütün ruhu, hissləri “hə” demək istəsə də, beyni, əqli “yox” demək istəyirdi.
İçəri qayıtdı, güzgünün qarşısındakı yerini tutdu.
Saat 3:44 idi.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.01.2024)
Bakı şəhərinin inkişafına dair yeni Baş Planı Bakımızı bir çox problemlərdən xilas edəcək
Bakı şəhərinin 2040-cı ilə qədərki dövrdə inkişafına dair Baş Planı təsdiq edilib. Baş Plan paytaxtın bütün inzibati ərazisini əhatə etməklə hesabat dövrü ərzində şəhərin əsas inkişaf prioritetlərini özündə əks etdirir.
Tanınmış memar Cahid Həsənov portalımız üçün Baş Planı şərh edir.
OLMAMIŞ YENİLİKLƏR BAŞ VERƏCƏK
Çoxdan gözlədiyimiz və nəhayət, təsdiq olunmuş Bakının Baş Planının memarlıq və şəhərsalmamıza nə verəcəyi ilə bağlı onu deyə bilərəm ki, bu günə qədər memarlıq və şəhərsalmada olmamış yeniliklər baş verəcək. Belə ki, bu gün əsas amil, üzləşdiyimiz, bütün dünya memarlıq və şəhərsalmada başlıca problem olan şəhər sıxlığı problemidir.
Sovet dövründə Baş Plan paytaxt şəhərinin əhali sayına və növbəti 10-30 ildə artacağına görə hesablanıb təsdiq olunurdu. Bu qanunun mövcud olduğu bir vaxtda müstəqilliyimiz əldə olundu. Bundan sonra əhali artımı qətiyyən uyğun gəlmədi. Sovet vaxtı Bakı şəhərinə giriş-çıxış qadağan idi. Yəni dünya ölkələrindən gəliş, işçi qüvvəsi yox idi, hətta rayonlardan gələnləri Bakıya qeydiyyata götürmürdülər.
Eləcə də o dövrə hesablanmış yol infrastrukturu indiki ilə uyğun gəlmir. İldən-ilə Bakıda həm bütün sahələrdə xaricdən gələn işçi qüvvəsi, həm də rayonlardan gələnlərlə birlikdə əhali sayı artır. Yeni Baş Plan əhali sayının artımına uyğun hazırlanıb. Buna uyğun tikintilər gedəcək və o sıxlıq azalacaq.
METRO STANSİYALARININ SAYI ARTACAQ
Əvvəllər 1-2 milyon əhalisi olan Bakı üçün 20 metrostansiya nəzərdə tutulmuşdu. İndi 3-4 milyon əhali var. Metrostansiyaların artımı yerüstü nəqliyyatda sıxlığı azaldacaq və şəhər mərkəzinə gündəlik gəlib-gedən nəqliyyat vasitələrinin sayı azalacaq. Birincisi, burada şəhər sıxlığından azad olunma ehtimalı çoxdur. Digər tərəfdən, Bakının sovet dövründə bir mərkəzi, “Fəvvarələr meydanı”, sonra isə Bulvar vardı. İndi artıq Bilgəhdə istirahət kompleksi, Ağ Şəhər bulvarı, Bakının bütün rayonlarında park və xiyabanlar salınpb, buna görə də gəzinti üçün “Fəvvarlər meydanı”, Bulvara gəlməyə ehtiyac yoxdur. Hər kəs öz ərazisində olan parka gedir. Məhz bu, Baş Planda nəzərə alınıb. Biz də şəhərsalma memarı olaraq öz təkliflərimizi vermişik.
Əgər Bakıdan kənarda genişmiqyaslı sosial xarakterli bir park salınırsa, yaxud inzibati bina inşa olunursa, avtomatik olaraq özəl firmalar, MTK-lar tərəfindən bu etapın icrası başlayır. Şəhərsalma belə əmələ gəlir. Həmin binalarda qiymət baha olduğuna görə artıq insanlar düşünür ki, şəhərin sıxlığında nə işim var, yanında parkı, məktəbi, hətta metrostansiyası olan evlər var. Deməli, Bakı şəhərinin mərkəzi ərazilərinin çoxalması şəhərdə sıxlıq yaradan amillərin aradan qaldırılmasına gətirib çıxaracaq.
YENİ YOLLAR
Yeni salınacaq yolların zolaqlarının enli olması, uzunluğunun çoxalması, 360-400 km əlavə yoların salınması onu göstərir ki, yolların tələbata cavab verməməsi yalnız bugünün işidir, sabah vəziyyət düzələcək.
Bu, indiki yolların yükünün boşaldılması deməkdir. Bu yol infrastrukturuna, nəqliyyatın gediş-gəlişi, insanların vaxt itkisinin qarşısının alınmasına da böyük töhfədir. Bütün bunlarla yanaşı, Bakı şəhərinin, ümumiyyətlə, genişlənməsi deməkdir. Yəni Bakının mərkəzi “Fəvvarələr meydanı” kontekstindən çıxır.
Bu genişləndikcə, iqtisadi inkişaf amili baş alıb gedəcək. Baş Planın təsdiqi növbəti dövr üçün iqtisadiyyatın artımı deməkdir. Bu, yalnız memarlıq və şəhərsalma, yolların düzəlməsi, sıxlığın azalması deyil, zavod və fabriklərin yeni ərazilərdə salınması, idman komplekslərinin, özəl sektorların və s. yeni ərazilərdə sayının bir o qədər artırılması, iş yerlərinin açılması deməkdir. Yaxın 50 ildə dünya sənayesində hansı nəqliyyat vasitələrinin inkişaf edəcəyini hesablayıb şəhərin Baş planını hazırlayırlar. Belə olduqda şəhərdə nə tıxac, nə darısqallıq olar, indiki bir çox problemlərlə üzləşmərik.
YENİ GİRİŞ-ÇİXİŞ QOLLARI
“20 Yanvar” dairəsində olan körpü təbii olaraq nəinki uzun illərdən sonra gözləntiləri verə bilmədi. Yəni onun “20 Yanvar” dairəsində köməkçi qollarının olmaması ucbatından belə oldu. İstər şəhərdən Abşeron rayonuna, regionlara, Sumqayıta gündəlik gedib-gələnlər yenə də gəlib həmin köhnə dairədə tıxacla rastlaşırlar. Həmin körpü bu yükü üzərinə götürüb paylayıcı rolunu oynamadı.
Baş planda tam şəkildə, hətta Xırdalan dövrəsində olacaq qollar, yolayrıcları, körpünün aşağı istiqamətdəki yoldan yükü öz üzərinə götürən qollar vasitəsilə ərazilərə istiqamətləndirilməsi mexanizmi öz əksini tapır. Bu tam əminliklə zəmin yaradır ki, düzgün hesablanmamış peroblemlərlə üzləşməyək və üzləşməyəcəyik.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.01.2024)
Görünən kəndə nə bələdçi...
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı həkim, yazar, AYB- nin, AJB-nin, YAP- üzvü, Prezident təqaüdçüsü, 5 kitab müəllifi Məlahət Hümmətqızının “Görünən kəndə nə bələdçi...” adlı yazısını təqdim edir.
Yadımdadır, 2015-ci ildə Bakıda keçiriləcək Avropa oyunları ərəfəsində Bakı Səhiyyə İdarəsindən xəbər gəldi ki, paytaxtda yerləşən bütün poliklinika və xəstəxanalar təmir olunacaq. Biz də - poliklinikamızın bütün personalı sevindik. Uşaq kimi atılıb–düşdük. İşçilər bir-birini qucaqlayıb öpdü. Hətta sevincimizi tanıdığımız-tanımadığımız hər kəslə paylaşdıq, bölüşdük. Sevincimizin həddi-hüdudu yox idi, aşıb-daşıb evlərimizədək yayıldı. O qədər sevincək olmuşduq ki, gecələr gözümüzə yuxu da getmirdi. Tezliklə qəsəbəmizdə yerləşən uşaq poliklinikası təmirə bağlandı və oranın işçiləri müvəqqəti olaraq bizim poliklinikaya yerləşdirildi. Bu dəfə daha çox sevindik. Ruhlandıq. Demək, xəbər düz imiş. Düşündük ki, növbə bizim poliklinikanındır. Bir ildən sonra uşaq poliklinikasının işçilərini bir az həsədlə, bir az da sevinclə yeni, təmirli iş yerlərinə - poliklinikalarına yola saldıq. “Sağ əlləri başımıza”, dedik. Gözlədik... Gözlədik. İllər keçdi, təmirdən səs-səmir çıxmadı. Neçə il sonra eşitdik ki, 2 saylı doğum evi və qadın məsləhətxanası təmirə bağlanır, oranın işçiləri poliklinikamıza yerləşdiriləcək. Yenə sevindik. “Noolar, yəqin növbə bizə də çatar” deyib, qapımızı kolleqalarımızın üzünə gülərüzlə açdıq. Həvəslə qonaqlarımızı qəbul etdik. Bu dəfə qonaqlarımızın sayı daha çox idi. Yerimiz dar idi, əvəzində qəlbimiz genişdi, otaqlarımızı iki il müddətinə onlara peşkəş elədik. Özümüz isə mehribancasına bir otaqda bir neçə həkim yerləşdik. Qonağa hörmət etmək adətimizdir, biz dözərik, inşallah, növbə bizimdir deyə, düşündük. Amma sən saydığını say... Tibb ocaqlarının təmiri başa çatdı. Doğum evinin işçiləri öz yerlərinə qayıtsalar da, qadın məsləhətxanasının işçiləri öz binalarına qayıtmadılar. Bilmədik təmirsiz poliklinika xoşlarına gəldi, yoxsa mehriban, üzügülər kollektivimiz? Ginekoloqlar poliklinikamıza həmişəlik yerləşdilər. Təmir arzumuz ürəyimizdə qaldı, üstəlik yerimiz də daraldı. Hamilə qadınlar 3-cü mərtəbəyə qalxıb düşməkdən kimisi depresiyaya düşdü, kimisi dərdə, kimisi də xəstəxanaya...
Avropa oyunlarından 10 ilə yaxın vaxt keçsə də hələ də təmisiz, şəraitsiz otaqlarda otururuq. Pasiyentlərin ”poliklinika niyə təmir olunmur?” sualına artıq cavab verməkdən yorulmuşuq. Düzdür, polikinikamıza bu il yeni avadanlıqlar-USM, müasir rentgen aparatı, laboratoriya üçün yeni cihazlar verilib. Təqdirəlayiqdir. Lakin bu kirli bədənə təzə paltar geyinmək kimi bir şeydi. Yəni altı təzək, üstü bəzək kimi. Olmazdımı ki, əvvəlcə xəstəni sağaldıb, çimdirib, sonra təzə paltar geyindirsinlər? Məsələn, götürək mənim otağımı. Bu otağa yeni mebellər yerləşdirilsə, nə dəyişəcək? Bəlkə ömrü bitmiş, sıradan çıxmış kanalizasiyanın iyi uçub gedəcək?
Allah şair, yazıçı-publisist ,“Həftə içi” qəzetinin əməkdaşı Qələndər Xaçınçaylıya rəhmət eləsin. Yadıma bir əhvalatı düşdü. 2019-cu ildə poliklinikamıza məndən müsahibə almağa gəlmişdi. Zəngləşdik. “Yuxarı qalxın, 2-ci mərtəbəyə”, dedim. Axşam saatları idi. Tərslikdən dəhlizdə də işıqlar sönmüşdü. Qaranlıq idi. Qələminə bələd olduğum dəyərli, istedadlı yazıçı həmkarımı qarşılamaq üçün otaqdan çıxdım və pilləkəndə üz-üzə gəldik. Salamlaşdıq və otağa dəvət etdim. Elə üzümü çevirib qapıya sarı bir-iki addım atmışdım ki, tappıltı səsinə arxaya çevrildim. Gözlərimə inanmadım. Xaçınçaylı ayağı döşəmənin çıxmış parketinə ilişib ağzı üstə yıxılmışdı. Bir anlıq bilmədim nə edim. Dəli gülmək məni tutdu. Əlimi ağzıma tutub o ki var güldüm. Maraqlısı o idi ki, Qələndər müəllim yerdən qalxa da bilmirdi. Nə edəcəyini də bilmirdi. Nə baş verdiyini hələ anlamırdı. Ətrafa göz gəzdirib ”rəhmətliyin qızı, kömək elə ayağa qalxım, Allah, sənə şükür, bu nə idi başıma gəldi, sən burda necə işləyirsən?” dedi.
“Gördüyünüz kimi” deyib, əlindən tutub gülə-gülə ayağa qalxmasına kömək etdim. Qələndər müəllim “buna bax e, hələ də gülür” deyəndə hiss etdim ki, çox əsəbləşib. Qapını açıb otağa keçdik. Mənim “gözəl, yaraşıqlı” otağımı görüb bir anlıq susdu. Oturmadı. Sınıq stulları, qapısı qırıq şkafı, deşilmiş, çökmüş döşəməni, şüşəsi qırıq pəncərəni, üstünə balaca kağıza yazılmış “pəncərəni açmayın, qırıqdı” yazısını, qaysaqlanmış divarları, su kranının çanağını, tavandan tək patrondan asılmış lampanı və iki ayağı qırılmış asılqanı gözdən keçirib “doktor, deyəsən səhv gəldik, bura nə otağıdır?” deyib heyrətlə üzümə baxıb əlini üzünə çəkdi.
Gülümsədim... “Əyləşin, Qələndər müəllim, bura əvvəllər bəlğəm otağı olub. Sonra otaq çatışmazlığından ayaqyolular və bəlğəm otağı həkim otağına çevrilib”.
Həmişəki kimi otağı kanalizasiya iyi bürümüşdü. Qonağım çevrilib kanalizasiya borusuna baxdı. Hiss etdim ki, iydən oturmaq istəmir. Cəld ayağa qalxıb kranı açdım. “Rəhmətliyin qızı, burda oturmağa yer var? Elə bil ayaqyolundayıq”, dedi. Sonra elə oldu ki, məni şöbə müdirinin otağına çağırdılar. Üzr istəyib otaqdan çıxdım. Bir neçə dəqiqə ləngidim. Geri qayıdanda Qələndər müəllimi otaqda görmədim. Bir neçə gündən sonra Qələndər müəllim poliklinikamız haqqında öz qəzetində böyük bir yazı yazdı. .
2020-ci ilin avqust ayında “Yeni Klinika”da covid xəstəliyindən dünyasını dəyişdi Qələndər müəllim. Ruhu şad olsun, gözəl insan idi. O, dünyasını dəyişəndə mən artıq Bilgəh modul xstəxanasında çalışırdım. Covidə yoluxan insanları müalicə edirdim. Bir əsgər kimi gecə-gündüz insanların sağlamlığı keşiyində dururdum. Onun dünyasını dəyişməyi mənə çox ağır təsir etdi. Poliklinikamızın təmir olunması, yeni avadanlıqlarla təhciz edilməsi onun ən böyük arzusu idi.
Hər il əlimi göyə qaldırıb Allahdan poliklinikamızın təmir olunmasını arzulayırdım. Bu il - 2024 əjdaha ili olduğu üçün poliklinikamıza heç nə arzulamadım. Daha nə arzulayıram, nə də üsyan edirəm. Görünən kəndə nə bələdçi? Görən görür, bilən də bilir hər şeyi. Yazan da yazıb. Nə xeyri? Demək hələ belə otaqlarda oturmaq məcburiyyətindəyik. Axı niyə? Hərdən beynimə qəribə fikirlər gəlir. Deyirəm, tamaşada deyildiyi kimi, “bəlkə bizə əjdaha lazımdır?”
Əjdaha ilinə qədəm qoyduğumuza görə bir az ürəklənmişəm. “ Poliklinikamız heç vaxt təmir olmayacaq!” deyənlərə inanmıram. Çünki əjdaha ilində “əjdaha” insanlardan çox şey gözləyirəm. Onlara inanıram. Necə deyərlər, dəvədən böyük “əjdaha” var... Çünki dünyanın ən qaynar vaxtlarında covidlə mübarizə aparan (istər xəstəxanalarda, istərsə də poliklinika daxilində) onlarla qəhrəman həkimimiz var. Baxmayaraq ki, bu fədakar həkimlərimiz orden, medal, fəxri fərman, təşəkkürnamə almadı, amma adları üstündədir. Onların hər biri dövlətinə, millətinə təmənnasız xidmət edən andına sadiq qəhrəman həkimlərimizdir!
Sonda isə bir sual vermək istəyirəm.:
-Görəsən TƏBİB, Bakı Səhiyyə İdarəsi, İcbari Tibbi Sığorta İdarəsinin işçiləri belə otaqlarda oturub insanlara xidmət etməyi özlərinə rəva bilərlərmi?
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.10.2024)
