Super User
“Bir bilsən, sənə nə qədər məktublar yazmışam…” - TƏQVİM YAZISI
Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Yazıçı Varis növbəti doğum gününü qeyd etdi. Ondan bir iqtibas gətirmək istəyirəm, “Son məktub” romanındandır.
Hadisələri İstanbul şəhərində bəhs edən bu roman İstanbulda, IQ yayınlarında dərc edildiyi 2014-cü ildə Türkiyə kitab bazarını araşdıran 1000kitapcom portalının “Populyar kitablar listəsi”nə düşməyi bacarlb, yerli və əcnəbi, müasir və klassik yazarların 75000 kitabı arasında sadəcə 52-ci pilləyə yüksələ bilib.
“…Bir bilsən əvvəlki illərdə sənə nə qədər məktublar yazmış, cırıb küləklərdə uçurtmuşam.
Bəzən hətta uşaq sadəlövlüyü ilə bu kağız parçalarından birinin sənin əlinə keçəcəyinə də özümü inandırmışam hələ.
Nə qədərini də xəyalən yazmışam, beynimdə yaranıb, beynimdə də gömülüb onlar.
Sənsiz yetim qalan hislərimi, duyğularımı bura köçürəsi halım yoxdur.
Bilmirəm haralardasan, kiminləsən. Bildiyim tək bir şey odur ki, aramızda illər var, sərhədlər var, bir də dəfn etdiyimiz arzular, istəklər.
Bir tək ümidlərə sığınaraq axı nə qədər yaşamaq olar?!
Bu, sənə yazdığım son məktubdur. Doğrudan da sonuncudur.
Bilirsən, illər keçəndən sonra yazılan bütün məktublar ya cırılıb atılır, ya da silinir, yalnız ilk və son məktub istisna olmaqla.
İşə bax ki, indiyədək sənə nə ilk məktubumu göndərmişəm, nə də sonrakıları. Görünür, yalnız son məktubumu oxumağın qismət imiş.
Səndən heç bir istəyim yoxdur, heç niyə yazdığımı da bilmirəm.
Sadəcə, yazdım. Yazdım ki, bunları biləsən. Biləsən ki, sənə qədərki və səndən sonrakı həyatım olmayıb. Yalnız səninlə keçən həyatım olub.
Qarşımda günahkarsan. Və qarşında günahkaram. Ən böyük həqiqət bax budur.
Hər bir insanın içində işıq var. Çox vaxt insanların içindəki işığı zaman söndürür. Amma biz içimizdəki işığı özümüz söndürdük”.
Xatırladım ki, Varis Ümumdünya Yazıçılar Təşkilatının Türk dövlətləri və türkdilli xalqlar bölməsinin katibi, Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Baş direktoru,
əməkdar jurnalist, ölkədə ən çox satılan kitabın - "Sonuncu ölən ümidlərdir" romanının müəllifi, Azərbaycanın tanınmış yazıçısıdır.
O, Sumqayıt şəhərində anadan olub. 1990-cı ildə Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirib.
"168 saat" və "7 gün" kimi qəzetlərdə redaktorluq və baş redaktorluq edib.
1995-ci ildə Azərbaycan Dövlət Televiziyasının "Gecə kanalı" proqramının yaradıcılarından olub.
2003-cü ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin "Azərbaycan" nəşriyyatına baş redaktor, 2007-ci ildə "Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri" QSC-də Dövri Nəşrlər və Sosioloji Araşdırmalar Departamentinin direktoru təyin edilib. O, həmçinin Azərbaycanda ilk "TV plyus" milli teleradio jurnalının baş redaktoru olmuşdur.
2001-2005-ci illərdə müxtəlif beynəlxalq qurumlar tərəfindən media mükafatlarına layiq görülüb
Müxtəlif illərdə "Dan ulduzu" ali jurnalistika mükafatına, "İlin ən yaxşı redaktoru", "əməkdar jurnalist" adına layiq görülüb.
İlk hekayələri Xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlının təqdimatı ilə "Ulduz" jurnalında dərc edilib.
Hazırda "Sonuncu ölən ümidlərdir", "Bir ovuc torpaq", "Sənə inanıram", "Son məktub", "Uzaqdan gələn yağış", "Yetmiş yeddinci gün", "Qırmızı ləçəklər", "Qızıl cib saatı" kimi bir çox sevilən romanların müəllifidir.
Kitabları ABŞ, Özbəkistan, Rusiya, Türkiyə, İran kimi xarici ölkələrdə çap olunub.
Avrasiya materikinin ədəbiyyat üzrə 3-cü LİFFt festivalının qızıl laureatı, UNESCO-nun A.Mitskeviç medalçısıdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.06.2024)
“İkinci ömür” kitabının təqdimatı keçirildi
Azərbaycanın azadlığı və istiqlaliyyəti uğrunda mübarizə aparmış mərhum şairimiz Çərkəz Məcidin həyat və yaradıcılığından bəhs edən "İkinci ömür" adlı kitabının təqdimatı keçirilib. Kitabın müəllifi Azərbaycan Yazıçılar Birliyi İdarə Heyətinin üzvü, şair Elşad Baratdır.
Elşad Baratın “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına verdiyi məlumata görə, tədbirə tanınmış şair Yusif Nəğməkar aparıcılıq edib.
Çərkəz Məcidin ruhu bir dəqiqəlik sükutla yad edildikdən sonra çıxış üçün ilk söz Çərkəz Məcidin oğlu Əli Çərkəzoğluna verilib. Geniş çıxış edən Əli Çərkəzoğlu tədbir iştirakçılarına və müəllifə təşəkkürünu bildirib.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Natavan klubunda baş tutan tədbirdə Azərbaycan Yazıçılar Birliyi sədrinin müşaviri, şair Sayman Aruz, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Mətbuat Xidmətinin rəhbəri, şair Xəyal Rza, yazıçı-publisist Bahəddin Həzi, "Ulduz" jurnalının baş redaktoru, şair Qulu Ağsəs, "Mirvari Dilbazi porziya məclisi" İctimai Birliyinin sədri, yazıçı Güllü Tomarlı, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, yazıçı Sadıq Qarayev və başqa bir çox ədəbiyyat, mədəniyyət, media nümayəndələri çıxış ediblər.
Qiraətçilər tərəfində Çərkəz Məcidin şeirləri səsləndirilib. Sonra xatirə şəkli çəkilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.06.2024)
Tacik təyyarəsi
Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”
1.
Təyyarə qəzaya uğramaqdadır. Hamı panikada, çığır-bağırda.
Təkcə bir qadın sakitcə oturub.
Biri bunu görüb ondan soruşur:
-Yəni siz xilas olunacağınıza əminsiniz?
-Bəli.
-Hardandır axı bu əminlik?
-Bilirsiz, mənim qaynanam dünyanın ən bəxti gətirməyən şəxsidir.
2.
Amerika.
-Mənim cəmi 45 yaşım var. Ailə qurmaq, uşaq yiyəsi olmaq hələ çox tezdir.
Afrika.
-Mənim artıq 25 yaşım var. Və bu yaşda
cəmi 3 nəvəm var.
3.
Mən hər dəfə sabahdan içkini atacağıma söz verirəm.
Amma səhər ayılanda təqvimə baxıb görürəm ki, yenə də bu gündür.
4.
Bir dəfə Tacikistandan Bakıya gələndə tacik aviakompaniyasına məxsus təyyarə ilə gələsi oldum. Və başa düşdüm ki, öz smartfonumu kreslonun arxasındakı usb portuna qoşanda, mənim telefonum təyyarəyə “zaryatka” verməyə başlayır.
5.
Bu da 3-cü minillik.
Evlərdə üç televizor, üç kompüter, beş mobil telefon və tapa bilsən, bir kitab.
6.
İşə götürülən gənc xanım bir kadr kimi peşəkar idi. 70 yaşlı müdirsə həvəskar idi. Peşəkar həvəskarı!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.06.2024)
“İrəvan mətbəxindən nümunələr” layihəsində Suda bişmiş səbzəli baliq
Rubrikanı Könül aparır.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Azərbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyası ilə birgə layihəsində sizlərə hər dəfə İrəvan mətbəxindən nümunələr təqdim edirik. Bu nümunələr Azərbaycanın bu sahə üzrə tanınmış mütəxəssisi, əməkdar mədəniyyət işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, kulinar Tahir Əmiraslanovun gərgin əməyi nəticəsində ortaya çıxmışdır.
Bu gün sizlərə Suda bişmiş səbzəli baliğın hazırlanma qaydasını təqdim edəcəyik.
DÜSTUR
§ Balıq – 156 qr
§ Soğan – 20 qr
§ Kərəviz – 12 qr
§ Cəfəri – 12 qr
§ Tərxun – 12 qr
§ Alça (albalı) – 10 qr
§ Yumru qara istiot – 2 qr
§ Duz – 4 qr
§ İstiot – 0,05 qr
HAZIRLANMASI:
Ala qızılbalıq təmizlənir, yuyulur, duz, istiot vurulur. Soğan və göyərtilər doğranır. Balığa yumru qara istiot və təzə alça əlavə olunur. Alça olmadıqda isə təzə pomidor və ya pomidor rubu, çəyirdəyi çıxarıl- mış albalı əlavə oluna bilər. Vam odda bişirili
Nuş olsun!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.06.2024)
Rabatda “Şuşa günləri” maraqlı və yaddaqalan gecə ilə yekunlaşıb
Şuşa Şəhəri Dövlət Qoruğu İdarəsinin (ŞŞDQİ) təşkilatçılığı, Azərbaycan Respublikasının Mərakeş Krallığındakı səfirliyi, ICESCO və Dövlət Turizm Agentliyinin dəstəyi ilə iyunun 7-də ICESCO-nun Rabat şəhərindəki baş qərargahında “Şuşa günləri” tədbiri maraqlı və yaddaqalan gecə ilə yekunlaşıb.
AzərTAC xəbər verir ki, tədbirdə Şuşa rayonunda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Aydın Kərimov, ICESCO-nun Baş direktoru Salim bin Məhəmməd əl-Malik, Azərbaycanın Mərakeşdəki səfiri Nazim Səmədov, Dövlət Turizm Agentliyinin Qoruqların İdarəetmə Mərkəzinin sədri Murad Ağabəyli, ŞŞDQİ-nin icraçı direktoru Tural Novruzov, xüsusi nümayəndəliyin, qoruğun əməkdaşları, həmçinin müxtəlif ölkələrin Mərakeşdə akkreditə olunmuş səfirləri, ICESCO rəsmiləri, dövlət qurumlarının nümayəndələri iştirak ediblər.
Əvvəlcə, Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyinin – AzərTAC-ın təqdim etdiyi fotolardan ibarət sərgiyə baxış olub. Burada Şuşanın tarixi keçmişini, müharibədən əvvəlki və sonrakı vəziyyətini bərpa-quruculuq, yenidənqurma işlərini, əsrarəngiz təbiətini özündə əks etdirən müxtəlif fotolar sərgilənib, hər biri haqqında məlumatlar verilib.
Sonra qonaqlara XVIII-XIX əsrlərə aid Qarabağ milli geyimləri nümayiş olunub, onların tarixi haqqında məlumat təqdim edilib.
Tədbirin kulinariya bölümündə qeyd olunub ki, Azərbaycanın milli mətbəxində unikal iqlim şərtləri və formalaşma tarixi ilə təkrarsız məhsulların coğrafiyası olan Qarabağ regionu, xüsusilə mədəniyyət beşiyimiz Şuşanın mətbəxi dünya qastronomiyasında özünəməxsus yer tutur. Şuşa mətbəxinin Mərakeş mətbəxi ilə ortaq tərəflərini tərənnüm edən menyu pip dolması, kabab büryan, firni, boyanalı aş, Qarabağ kətəsi, reyhan şərbətindən ibarət olmaqla hazırlanıb. Eləcə də təndir kimi milli bişirmə alətlərində təqdim olunan menyu Şuşanın qeyri-maddi mədəni irsindən ibarət mədəni proqramın bir hissəsi kimi nümayiş etdirilib. Şuşa mətbəx nümunələrini dadmaq şansı əldə edən qonaqlara, həmçinin ölkəmizin turistik qastronomiya marşrutları haqqında da məlumat verilib.
Qarabağımıza, Şuşamıza həsr edilən səyahət konsert proqramı ilə davam edib. Konsertdən əvvəl ICESCO-nun Baş direktoru Salim bin Məhəmməd əl-Malik, Şuşa rayonunda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Aydın Kərimov, Azərbaycanın Mərakeşdəki səfiri Nazim Səmədov çıxış edib, “Şuşa günləri”nin önəmindən, 30 il işğal altında qalmış tarixi şəhərin bu gün yenidən dirçəlməsindən, Şuşada keçirilən beynəlxalq səviyyəli tədbirlərin hər birinin əhəmiyyətindən söz açıblar.
Daha sonra söz Azərbaycanın tanınmış incəsənət xadimlərinə verilib. Şuşamıza həsr olunan videoçarxın nümayişindən sonra təqdim olunan konsert proqramında Qarabağı, Şuşanı vəsf edən mahnılar səsləndirilib, Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblının üzvlərinin ifasında milli rəqslərimiz ifa edilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.06.2024)
“Sənsiz" Qazaxıstanda nümayiş olunub
Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı Qazaxıstanda keçirilən MDB, Baltikyanı ölkələr və Gürcüstan gənclərinin V Teatr Forumunda ölkəmizi təmsil edir. Hər şeydən əvvəl türk dövlətində keçirilən bu forumu türk teatr xadimlərinin növbəti ünsiyyəti də adlandıra bilərik.
AzərTAC xəbər verir ki, beynəlxalq tədbirdə iştirak Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi, Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının təşəbbüsü və iştirakı ilə həyata keçirilir.
Forumda teatrşünasların, dramaturqların, teatr rəssamlarının iştirakı ilə yanaşı, gənc rejissorların iştirakı da proqrama daxildir.
Beynəlxalq forumda iştirak edən 22 nəfərlik qrupa rəhbərliyi Akademik Milli Dram Teatrının direktoru İlham Əsgərov edir.
Bu il forumda Azərbaycanı gənclərdən Cavid Zeynallı, Dağlar Yusif, Abdulla Elşadlı, Ümüd Abbaszadə, Sahib Əhmədov, Elmira Üzeyirova və Fərəh Quliyeva təmsil edir.
Forumun maarifləndirici proqramında teatr rəssamları, dramaturqlar, tənqidçilər də iştirak edəcək, master-klasslar və sərgi təşkil olunur.
Həmçinin forum çərçivəsində Uyğur Respublikasının K.Kujamyarov adına Dövlət Musiqili Komediya Teatrında Azərbaycan
Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının “Sənsiz” tamaşası nümayiş olunub.
Yazıçı-dramaturq Şıxəli Qurbanovun “Sənsiz” pyesi əsasında hazırlanan eyniadlı səhnə əsərinin quruluşçu rejissoru Nihad Qulamzadə, bəstəkarı Vüqar Babayev, rəssamı Vüsal Rəhim, işıq üzrə rəssamı Rafael Vaqifoğlu, rejissor assistentləri Xanım Həsənova və Könül Kərimovadır.
Rolları Xalq artisti Mehriban Zəki (Sevinc), Əməkdar artist Füzuli Hüseynov (Tərlan), aktyorlar İlahə Həsənova (Maral), Elçin Əfəndi (Fərhad), Elsevər Rəhimov (gənc Tərlan), Lalə Süleymanova (gənc Sevinc) canlandırıblar.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.06.2024)
Türkiyədə rəssam Eldəniz Babayevin “Zəfər müjdəsi” adlı fərdi sərgisi açılacaq
İyunun 27-də İstanbul Atatürk Mədəniyyət Mərkəzinin qalereyasında Azərbaycan Respublikasının 105, Türkiyə Cümhuriyyətinin isə 100-cü ildönümü münasibətilə istedadlı rəssam Eldəniz Babayevin “Zəfər müjdəsi” adlı fərdi sərgisi açılacaq və “Eldəniz Babayev. Zəfər müjdəsi” adlı kitab-kataloqun təqdimatı keçiriləcək.
AzərTAC xəbər verir ki, rəssamın yaradıcılığının müxtəlif dövrlərini əks etdirən sərgidə əsasən portret, natürmort, məişət və tarixi janrlarda olan və təqribən yetmişə qədər bоyakarlıq və qrafika əsərləri nümayiş olunacaq. Sərgidə Azərbaycanın Vətən müharibəsində qazandığı misilsiz Qələbə, “Bir millət, iki dövlət” ifadəsinin aktuallığını açıqlayan, Azərbaycan–Türkiyə dоstluğunu tərənnüm edən, həmçinin xalqımızın məişətini, adət-ənənələrini, mədəniyyətini vəsf edən təsviri sənət nümunələri nümayiş olunacaq.
Sərgidə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin və Mustafa Kamal Atatürkün, eləcə də Azərbaycanın müstəqillik qazanması uğrunda müstəsna rol oynamış Azərbaycan və Türkiyə hərbi komandanlarının portretləri də yer alacaq.
Tədbir Azərbaycanın İstanbuldakı Baş Konsulluğunun, Türkiyə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin, TÜRKSOY-un, Türkiyədə Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin, Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin, Azərbaycan Beynəlxalq Əlaqələr Mərkəzinin, “Azərbaycan Hava Yolları” QSC-nin, Azərbaycan Rəssamlar Birliyinin, Bakı Rəsm Qalereyasının və “Yeni Gallery” Bakı Sənət Mərkəzinin dəstəyi ilə keçiriləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.06.2024)
Doktor Syuzun uşaq şeiri
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə UŞAQ ƏDƏBİYYATINI TANIDAQ layihəsində Britaniya və Amerika uşaq şeirindən seçmələr təqdim edilir. Şeirləri ingilis dilindən tərcümə edən Şahin Xəlillidir.
Bu gün tanış olacağınız şeir Doktor Syuza aiddir. O, Amerika şairidir.
Doktor Syuz
(1904-1991)
ABŞ
Mənim gülüm
Ovcumdakı toxumu
Atdım o gün dibçəyə.
Qoydum günün altına,
Su da verdim içməyə.
Toxumda qaldı gözüm,
Başladı göyərməyə.
Bir də gördüm açıb gül,
Gəlib salam verməyə.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.06.2024)
Türkiyədəki Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru İstanbulda yaşayan incəsənət xadimlərimizlə görüşüb
Türkiyədəki səfirliyimizin nəzdində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru Samir Abbasov İstanbulda yaşayan incəsənət xadimləri və mədəniyyət sahəsində çalışan mütəxəssislərimizlə görüşüb.
AzərTAC xəbər verir ki, görüş Azərbaycanın İstanbuldakı Baş konsulluğunda keçirilib.
Azərbaycanın Əməkdar incəsənət xadimi, aktrisa-rejissor Məlahət Abbasova, Xalq artisti Əlixan Səmədov, Türkiyədə fəaliyyət göstərən “Xarıbülbül” Azərbaycan Vizyon Teatr Birliyinin rəhbəri Kamalə Kamal Cabbarova və digər mədəniyyət xadimlərimizin qatıldığı görüşdə milli mədəniyyətimizin qardaş ölkədə daha dərindən tanıdılması və təbliği ilə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb, bu istiqamətdə atılacaq addımlar nəzərdən keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.06.2024)
Mədəniyyət Nazirliyi etiraz edir!
Dahi Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəylinin “O olmasın, bu olsun” komediyasının musiqisinin bir hissəsi guya erməni bəstəkarı Arno Babacanyanın müəllifi olduğu “Vaqarşabat rəqsi” adı altında “Youtube” platformasında yerləşdirlmişdir. Bununla bağlı Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi və Azərbaycan Respublikası Əqli Mülkiyyət Agentliyi birgə bəyanat yaymışlar.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı bəyanatın mətnini təqdim edir:
“Dahi Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəylinin “O olmasın, bu olsun” komediyasının musiqisinin bir hissəsi guya erməni bəstəkarı Arno Babacanyanın müəllifi olduğu “Vaqarşabat rəqsi” adı altında “Youtube” platformasında yerləşdirlmişdir. Sözügedən mənimsəmə halı haqlı olaraq Azərbaycan cəmiyyəti tərəfindən kütləvi etiraza səbəb olmuşdur. Qeyd edilən məsələ ilə bağlı aşağıdakıları bildiririk:
1. Üzeyir Hacıbəyli “O olmasın, bu olsun” musiqili komediyasının (“Komediya”) musiqisini 1910-cu ildə, “Arşın mal alan” komediyasını isə 1913-cü ildə yazmışdır. Komediya 1913-cü il oktyabrın 25-də Bakıda H.Z.Tağıyev teatrında şəhnələşdirilmiş və ictimaiyyət tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanmışdır. Tamaşanın rejissoru Hüseyn Ərəblinski, dirijoru Müslim Maqomayev olmuşdur. İlk dəfə 1911-ci ildə səhnələşdirilmiş Üzeyir bəyin “O olmasın, bu olsun” komediyasının musiqisinin və librettosunun müəllifi olması ümumqəbuledilmiş faktdır, onu sübut edən çoxsaylı mənbələr, o cümlədən dövrə aid yazılar, tamaşa afişaları, not yazıları və s. sənədlər mövcuddur.
2. Komediyanın librettosu bir çox dillərə tərcümə olunaraq, komediya müxtəlif ölkələrin səhnələrində tamaşaya qoyulmuşdur.
3. Komediyanın əsasında 1956-cı ildə “Azərbaycanfilm” kinostudiyası tərəfindən eyniadlı film çəkilmişdir. Filmin ssenari müəllifi Sabit Rəhman, rejissoru Hüseyn Seyidzadə, musiqi redaktoru böyük Azərbaycan bəstəkarı Fikrət Əmirovdur.
4. Komediyanın ilk tamaşaya qoyulduğu, yəni kütləvi ifası tarixindən bu günədək əsərin bu və ya digər hissəsi ermənilər tərəfindən mənimsənilmiş və ifa edilmişdir. Həmin mənimsəmə hallarının bəziləri aşağıda sadalanmışdır: - erməni bəstəkarı Arno Babacanyan komediyanın bir hissəsini 1982-ci ildə keçmiş SSRİ televiziyasında yayımlanan verilişlərin birində guya özünün müəllifi olduğu “Vaqarşabat rəqsi” adı altında ifa etmiş, həmin ifa sonradan “Youtube” platformasında yerləşdirlmişdir; - Con Suyan (2009), Endryu Boldi (2016), Aida Avanesyan (2021), Marian Vartapetyan (2021), Raffi Besalyan (2021), Kristina Tokatliyan (2022), Hayk Melikyan və digərləri də komediyanın sözügedən hissəsini “erməni musiqisi” kimi ifa edərək, “Youtube” platformasında yerləşdirmişdir; - vaxtilə “Soyuzmultfilm” studiyasında istehsal edilmiş “Pyos i kot” adlı cizgi filmində komediyanın məşhur hissəsi - Məşədi İbadın “Gəl xanım, gəl yanıma...” ariyası erməni musiqisi kimi təqdim edilmişdir. Filmin titrlərində bəstəkarın adı Karen Xaçaturyan olaraq qeyd edilmişdir. K.Xaçatryanın törətdiyi plagiatçılıq faktı ilə bağlı 2010-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Müəllif Hüquqları Agentliyi “Detskiy mir” teleşirkətinə bildiriş göndərərək, həmin cizgi filminin nümayişinin dayandırılmasını tələb etmişdir. Məsələ ilə bağlı sübutedici sənədlərlə birlikdə Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatına (ÜƏMT) etiraz məktubu da göndərilmişdir. - 2011-ci ildə Rusiyanın “Mir” Dövlətlərarası televiziyasında Ermənistanla bağlı nümayiş etdirilən sənədli filmdə erməni bəstəkarı Komitas (Soqomon Soqomonyan) tərəfindən işlənmiş “Eranqi” adlı əsərdən istifadə olunmuşdur. Erməni rəqsi kimi təqdim edilən bu “əsər” də “O olmasın, bu olsun”un Arno Babacanyan tərəfindən mənimsənilərək “Vaqarşabat rəqsi” adı altında təqdim edilən hissəsi ilə eynilik təşkilik edir.
5. Üzeyir Hacıbəylinin əsərlərinin ermənilər tərəfindən mənimsənilməsi təkcə “O olmasın, bu olsun” ilə məhdudlaşmamışdır: - 1915-ci ildə Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan” operettası guya səhvən “erməni operettası” kimi təqdim olunmuş, bununla bu operettanın mənimsənilməsinin əsası qoyulmuşdur; - SSRİ dövründə “Arşın mal alan” ermənilər tərəfindən tamaşaya qoyularkən bilərəkdən müəllifin adı göstərilməmiş, titrlərdə yalnız erməni ifaçıların adları qeyd edilmişdir; - 1980-ci illərdə Arno Babacanyan SSRİ mərkəzi televiziyasının verilişlərinin birində çıxış edərkən Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan” operettasının “kökləri”ni Qarabağın hansısa erməni kəndlərindən birində oxunan melodiyalarda “tapmış” və bununla da dolayısı yolla böyük Azərbaycan bəstəkarını plagiatçılıqda günahlandırmağa cəhd edərkən, əslində özünə haqq qazandırmağa çalışıb, “Vaqarşabat rəqsi”nin melodiyasının Üzeyir bəydən yox, guya erməni xalq musiqisindən götürüldüyünə işarə etmişdir.
6. Ermənilərin Azərbaycan musiqi irsini mənimsəməsi yalnız Üzeyir Hacıbəylinin əsərləri ilə məhdudlaşmamış və ya onun əsərləri ilə başlamamışdır. Ermənilər 17-18-ci əsrlərdən başlayaraq Azərbaycan xalqının mədəni irsini, o cümlədən musiqi irsini sistemli və davamlı şəkildə mənimsəmiş və özününküləşdirmiş, bu gün də davam edən və Azərbaycan ictimaiyyətinə məlum olan plagiatçılıq halları ermənilərin sistemli mənimsəmə siyasətinin bir parçası və üzdə görünən hissəsidir. Buna misal olaraq aşağıdakı faktları qeyd edirik: - 1925-ci ildə İrəvanda Elm və İncəsənət İnstitutu yanında yaradılan, xalq musiqisi və folklorunun toplanması və öyrənilməsi ilə məşğul olan xüsusi bölmənin əsas məqsədi məhz Qərbi Azərbaycan torpaqlarında xalq musiqimizi və rəqslərimizi nota almaq olmuşdur. Bu bölməyə ermənilər tərəfindən çoxsəsli klassik erməni musiqisinin banisi kimi təqdim edilən S.Komitasın şagirdi S.Məlikyan rəhbərlik edirdi. - Sözügedən Komitas uzun müddət bəstəkar kimi yox, etnoqraf kimi tanınmışdır. 1959-cu ildə nəşr edilmiş “Ensiklopedik musiqili lüğət”dən göründüyü kimi, Komitas Üzeyir Hacıbəylinin musiqisinin mənimsənilməsi nümunəsi olan “Erangi” rəqsi də daxil olmaqla üç mindən artıq musiqi əsərini nota köçürmüşdür. Hazırda həmin əsərlərdən 500-ə yaxını məlumdur, həmin əsərlərin böyük qismi Azərbaycan musiqisidir. - Komitas tərəfindən nota köçürülmüş Azərbaycan musiqi irsi nümunələrindən biri “Yes keza tesa” adı altında erməni xalq mahnısı kimi təqdim edilmiş Azərbaycan xalq mahnısı “Sarı gəlin”dir (“Etnoqrafik toplu”, с.1, № 56). Digər mahnılar sırasında “Sarı gəlin” Azərbaycan xalq mahnısı da S.Məlikyan tərəfindən Komitasın “Etnoqrafik toplusun”da şərhlə nəşr olunub. Bu toplu sonralar SSRİ xalqları musiqisi tarixində (1, 1970) bəstəkar K.Zaxaryanın işləməsində (təxminən 30-cu illərdə) verilmişdir. - Matenadaran və Ermənistanın digər arxivlərində saxlanılan 17-19-cu əsrlərə aid erməni əlyazmalarında qədim Azərbaycan mahnıları və havalarına geniş rast gəlinir. Qərbi Azərbaycan torpaqlarına yerləşdikdən dərhal sonra ermənilər Azərbaycan folkloru nümunələrini kütləvi şəkildə toplamağa, erməni əlfibasının transkripsiyasında yazmağa, erməni dilinə tərcümə etməyə, arxivlərdə saxlamağa, nəşr etməyə, gündəlik həyatda geniş istifadə etməyə başlamışlar. Beləliklə, həmin əsərlər ermənilərin “milli” mədəniyyət nümunələri kimi təqdim edilməyə başlanılmışdır. Buna misal R.Boyaçyan tərəfindən toplanmış və A.Seriyeks tərəfindən çapa hazırlanmış “Erməni xalq nəğmələri” kitabının Paris nəşridir. - Azərbaycan milli irsini, xüsusilə də musiqi irsini sistemli mənimsəmələrini dərinləşdirmək və əsaslandırmaq məqsədilə erməni müəlliflər mövcud olmayan mənbələr uydurur, növbəti “əsər”də həmin uydurma mənbəyə istinad edərək, “istinadlar zənciri” yaradırdı. Bu plagiatçılıq texnikasından istifadə bu gün də davam etməkdədir.
7. Ermənilərin törətdiyi kütləvi plagiat özləri və digər müəlliflər tərəfindən etiraf edilmişdir: - 19-cu əsrin məşhur erməni xadimlərindən biri olan M.Nalbandyan yazırdı ki, erməni "... melodiya və havalarının çoxu türklərdən [azərbaycanlılardan] götürülmüşdür. Mən ermənilərin yaşadığı çox yerlərdə olmuşam. Həmişə təmiz ermənicə olan bir şey eşitmək istəmişəm. Təəssüf ki, bu günədək mən buna nail olmamışam! Düşünürəm ki, bizim musiqi alətlərinin adları: saz, santur, kaman - hamısı türkcədir” (“Qədim şeirlər və mahnılar haqqında”, Əsərlərinin tam külliyyatı, c. 1). - Məşhur ədəbiyyatşünas S.Palasanyan 1868-ci ildə özünün “Erməni melodiyaları” kitabında etiraf etmişdir ki, “...ümumiyyətlə, biz hansı xalqın təsiri altında oluruqsa, onun mahnılarını da özümüzünkü hesab edirik...”. - X. Abovyan “...ermənilər ancaq türkcə (azərbaycanca) oxuyurlar”, çünki “ermənilərin mahnı ilə dastanları yoxdur”, A. Brutyan “ən məşhur erməni muğam ifaçıları Bakıdan və Şuşadan çıxmışlar”, Q. Ağayan isə “bu dil (Azərbaycan) ermənilər üçün doğma kimidir. Məhz buna görə də biz azərbaycanca oxuyuruq” cümlələrində plagiatçılıq siyasətini etiraf etmişlər. - A.Koroşşenko “Şərq, daha çox Qafqaz musiqisi üzərində müşahidələr” əsərində yazırdı ki, “...ermənilərin özlərinin xalq musiqisi yoxdur” (“Moskva xəbərləri”, 1896). Sovet dövründə xalq musiqisinin toplanması və yazıya köçürülməsi ilə məşğul olmuş erməni bəstəkarı və musiqişünası Sp.Melikyan da Koroşşenko ilə həmfikir idi. - M.Muradyan və Q. Tiqranovun da redaksiya heyətinə daxil olduğu “SSRİ xalqları musiqisinin tarixi”ndə (Moskva, 1970) qeyd edilmişdir: “O, [xalq musiqisini toplamaq və yazmaq məqsədi ilə], ekspedisiya işlərində müntəzəm iştirak edərək, əsl xalq mahnılarını aşkar edib qələmə alarkən erməni xalq musiqisinin orijinallığını, özünəməxsusluğunu inkar etdi”. Məhz bu səbəbdən M.Muradyan “XIX-XX əsrlərdə erməni-rus musiqi əlaqələri tarixindən” əsərində Sp.Melikyanın fikrini əsaslandıran “təsir nəzəriyyəsi”ni kəskin tənqid etmişdir, çünki bu nəzəriyyəyə əsasən, “erməni musiqisi müxtəlif mədəniyyətlərin təsirinin nizamsız yığımından ibarərdir”.
8. Azərbaycan mədəni irsi mədəniyyət və əqli mülkiyyət qanunvericiliyi ilə qorunmaqdadır. Azərbaycan mədəni irsinin ictimai varidat olmuş ən görkəmli nümunələri, o cümlədən Üzeyir bəy Hacıbəylinin əsərləri Nazirlər Kabinetinin 2019-cu il 7 may tarixli 211 saylı Qərarı ilə dövlət varidatı elan edilmiş və onlardan istifadə xüsusi qaydalara əməl etməklə, mümkündür. Dövlət varidatı elan edilmilş əsərlərin müəlliflərinin, o cümlədən Üzeyir bəyin müəlliflik hüquqları pozulduqda, onun vərəsələri ilə bərabər Əqli Mülkiyyət Agentliyi həmin hüquqların bərpası məqsədilə məhkəmə iddiası qaldırmaq hüququ əldə etmişdir.
9. Azərbaycan mədəni irsinin, o cümlədən xalq mahnılarının və rəqslərinin, bəstəkar əsərlərinin oğurlanması faktlarının toplanması, sistemləşdirilməsi və ictimailəşdirilməsi, habelə bu cür plagitaçılıq hallarının azaldılması məqsədilə preventiv tədbirlərin həyata keçirilməsi Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyinin və Əqli Mülkiyyət Agentliyinin fəaliyyətlərinin prioritet istiqamətlərindən biri olmuşdur. Belə ki, - Kütləvi mənimsəmə və plagiatçılıq faktlarını sübut etmək üçün Əqli Mülkiyyət Agentliyi erməni və xarici mənbələr əsasında Azərbaycan, ingilis, rus və rumın dillərində “Erməni yadelli nağılları” kitabını, habelə “Gəldim, gördüm, mənimsədim...”, “Erməni tarixi uydurmalarının tarixinə giriş”, “Erməniçilik uydurmaları digər xalqların hüquqlarına xələl gətirir”, “Erməni müəlliflərinin kitablarındakı uydurmalara “müəlliflik hüququ” və s. kitablarını nəşr etmiş və Azərbaycanın xarici ölkələrdəki diplomatik nümayəndəlikləri vasitəsi ilə yaymışdır. - Mədəniyyət Nazirliyinin erməni lobbisinin ən güclü olduğu ölkələrdən biri olan Fransanın “Mezzo” kanalı ilə bağladığı müqaviləyə əsasən həyata keçirdiyi bir neçə irimiqyaslı layihə çərçivəsində Üzeyir Hacıbəylinin, Fikrət Əmirovun, Qara Qarayevin, Hacı Xanməmmədovun, Arif Məlikovun və digər görkəmli Azərbaycan bəstəkarlarının əsərləri məşhur konsert salonlarında dünya şöhrətli solist və orkestrlər tərəfindən Azərbaycan musiqisi kimi ifa olunmuşdur. Həmin layihələr “Mezzo” telekanalı tərəfindən lentə alınaraq 5 il ərzində müxtəlif vaxtlarda bütün dünyaya yayımlanacaqdır. - Bundan əlavə ölkəmizin xaricdə fəaliyyət göstərən səfirlikləri, mədəniyyət mərkəzləri ilə birgə layihələr hazırlanır. Keçirilən tədbirlərdə Azərbaycan musiqisi haqqında məlumatlar verilərək konsert proqramında səsləndirilir. - Əqli Mülkiyyət Agentliyi erməni plagiatçılığı ilə bağlı BMT-nin əqli mülkiyyət sahəsində ixtisaslaşmış qurumu olan və 190-dan artıq dövlətin üzv olduğu Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatına çoxsaylı müraciətlər ünvanlamışdır. Bu müraciətlər mütəxəssis rəyləri, sübutedici sənədlər və tarixi mənbələr əsasında tərtib edilmişdir. Qeyd edilənlərlə bağlı bəyan edirik ki, BMT üzvü olan Ermənistan Respublikası iştirak etdiyi beynəlxalq müqavilələr vasitəsilə əqli mülkiyyət hüquqlarının qorunması ilə bağlı üzərinə götürdüyü çoxsaylı vəzifə və öhdəliklərini yerinə yetirmir, digər məsələlərdə olduğu kimi, əqli mülkiyyət sahəsində də beynəlxalq hüquq normalarını kobud şəkildə pozmaqda davam edir. Ermənistan Respublikasının müvafiq dövlət orqanlarından Üzeyir Hacıbəylinin “O olmasın, bu olsun” və “Arşın mal alan” əsərlərinin yuxarıda qeyd edilən mənimsənilmə hallarının aradan qaldırılmasını, Üzeyir Hacıbəylinin müəllif hüquqlarının bərpa edilməsini, habelə Ermənistan Respublikasının ərazisində və ya onun subyektləri tərəfindən Azərbaycan mədəni irsi, xüsusilə də musiqi irsi nümunələrinin kütləvi şəkildə mənimsənilməsi hallarını təcili surətdə araşdırmağı və aradan qaldırmağı, beynəlxalq hüquqa və daxili milli qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyətə cəlb etməyi, görülmüş tədbirlər barədə ÜƏMT-yə məlumat verməyi tələb edirik”.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(10.06.2024)