“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış şair, siyasi ekspert Əkbər Qoşalının növbəti siyasi şərhini təqdim edir.

İlk dəfədir 28 Mayı əsl mahiyyət və məzmun dərinliyində, üfüqgenişliyində bayram edirik. 

Bu, həmin o 28 Maydır: 

Xankəndidə, Ağdərədə, Əsgəranda, Xocalıda və Qazaxın işğaldan qurtulmuş Bağanıs Ayrım, Aşağı Əskipara, Xeyrımlı, Qızılhacılı kəndlərində üçrəngli qutsal bayrağımız dalğalanır! Özü də, rəmzi olaraq, keçici olaraq deyil, bir daha enməmək üzərə - əbədi olaraq! 

Bu, həmin o Müstəqillik Günüdür: 

öz müstəqilliyimizi özümüz qorumağı, doğrultmağı bacarmışıq!

1918-ci ildə Dövlət Müstəqilliyinin elanından ta bu günədək - 106 il içində ilk dəfədir Azərbaycan belə - bugünkü kimi güclüdür.

Bu, əlbəttə, dədə-babalarımızın, bütün dönəmlərdəki şəhidlərimizin ruhunu şad edən, indiki və gələcək nəsillərə Yol göstərən əvəzsiz hadisədir! 

(İndi nəinki ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri başımızı qatır, nəinki o həmsədrlərin ən urvatsızının parlamenti bizim ərazimizdə “ikinci erməni dövləti”ni tanımaqda israr edir, tam tərsinə, başı öz iç qovğalarına (dənizaşırı işğal ərazilərinə) qarışıb, düyün düşüb)…

Əlbəttə, indi də görülməli işlərimiz, müxtəlif əməli çalışma sahələri üzrə qayğılarımız var - bunu danmaq vətəndaşlıqdan, aydınlıqdan deyil; rəhmətlik Vaqif İbrahimoğlu demişkən, amma ancaq və lakin: 

ərazi bütövlüyünü, suverenliyi bərpa etmədən, düşməndən intiqam almadan görüləcək digər işlərin məzmun-mahiyyəti bugünkü qədər təsirli ola bilərdimi? Əsla! Biz ən əsas milli görəvi yerinə yetirmişik!

Elə bil ki, heyvərələrə arxalanan cırtdan qonşu gəlib evimizin bir otağını tutub, suyumuzu qısıb, Günəş düşən pəncərəmizi qapadıb, biz isə o yaramazı iti qovan kimi qovmaqdansa, divarın bu üzünü bəzəyir, süsləyir, nə bilim, ələ düşən hər imkanda əyin-başımızı dəyişirik… - Belə olardımı? Əlbəttə, yox!

Ona görə də, olanlar oldu, 

30 illik işğal 44 günə sonlandırıldı, düşmən “əvəzçıxma mərəzi”ndən qurtula bilməyincə də, 24 saatdan az çəkən antiterror tədbirləri ilə Altun Zəfərə Brilyant qaş qoyuldu! 

Budur, bu May bir başqa maydır! 8 may - Şuşanın, 18 may - Laçının işğal günü olmaqdan çıxıb; 

Qazaxın 4 kəndi öz bayrağımız altına keçib!

Belə olunca, bu 28 May bir başqa (əsl!) 28 May olmazmı?!.

Biz daha heç vaxt 28 May yerinə 28 Apreli bayram etməyəcəyik!

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

Şəkildə: 28 aprel, 1920. Azərbaycan bolşevik-rus ordusu tərəfindən işğal edilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2024)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünən növbəti 28 May gününü qeyd etdik. 

Azadlıq deyiləndə ilk olaraq ağlıma, onun dilindən desəm, "igirmi sekkiz mayıs" cümhuriyyətin elan olunma günü gəlir.

Hələ bolşevik əsarətinin kəskin şərtləri altında cümhuriyyət qurmaq, azadlıq və müstəqillik şüarları ilə çıxış etmək özü böyük bir təhlükə olduğu zamanda başda Məhəmməd Əmin Rəsulzadə olmaqla, Fətəli xan Xoyskinin, Nəsib bəy Yusifbəylinin, Xəlil bəy Xasməmmədovun təşəbbüsü ilə bundan tam 106 il öncə hazırlanan İstiqlal Bəyənnaməsi əsasında xalqımızın müstəqilliyi elan edilmişdir. 

Aydınır ki, o dövrün kəskin etnik-coğrafi və siyasi-ictimai şəraiti müstəqilliyimizin qarşısında böyük əngəl olacaqdı. Lakin bütün bunlara rəğmən 1918ci il 28mayda Şərqin ilk demokratik respublikası qurulmuşdur. Hətta, qurulmaqla qalmayıb ilk dəfə ölkə rəmzləri olan bayraq, himn və gerb təsis edilmiş, ilk dəfə universtitet açılmış, türk dili ana dilimiz elan olunmuş, latın əlifbasına keçid edilmiş, pul sistemi yaradılmış, vahid ordu və parlament yaradılmışdır. Bundan əlavə konstitusiya aktının bərqərar olunması, kəndililərə pay torpağının verilməsi məhz AXC-nin fəaliyyətləridir.

23ay ərzində danışsam bitməyəcək minlərlə uğurlu addım olmasına rəğmən həyatdan nakam köçən Rəsulzadə müstəqilliyi doyunca yaşamamış, minlərlə arzu, kam ürəklərdə qalmışdır. Lakin bu gün bizlərin adına Vətən dediyi torpaqların hər qarışı məhz Məhəmməd Əmin bəy Rəsulzənin və sağdışlarının alın təri, yuxusuz gecələri, məhbəs həyatları, nakam qalan eşqləri, ailə həsrətləri bəhrəsinə ərsəyə gəlmişdir. Minlərlə canın qurban olduğu, hər qarışında bir şəhid yatan vətən bizlərə uğrunda canını fəda edəcək əfəndilərin əmanətidir. Və biz vətən aliləri bu vətənin hər daşını, hər torpağını canımızdan parça bilməli, uğrunda nə həyatlar sönmüş, arxasında neçə nakam eşq, öksüz övlad, ürəyi qubarlı valideynlər buraxan şəhidlərin qanı ilə yazılmış, müstəqillik, türküçülük, azadlıq ideologiyalarımıza sahib çıxmalıyıq. Sahib çıxmalıyıq ki, az da olsa mənəvi borcumuzu ödəyə bilək.

"Vətəndaşlar! Üç rəngli İstiqlal bayrağını döşlərində gəzdirən buradakı Vətən ayrısı bizlərdən, orada hər türlü (formada) qorxu və təhdid altında qəlbləri istiqlal eşqi ilə çırpınan azadlıq ayrısı sizlərə candan salamlar göndərir, 28 Mayıs istiqlal qurbanlarının əziz ruhları hüzurunda hörmətlə əyilir və hər iki tərəfi birləşdirən milli böyük həsrəti şairin deyişi ilə dilə gətirirəm:

Sən bizimsən, bizimsən durduqca bədəndə can, Yaşa, yaşa, çox yaşa, ey şanlı Azərbaycan!"

 Ruhunuz şad olsun, böyük Məhəmməd Əmin, ümid edirəm o diyarlardan bu diyarlara baxarkən köksünüzdə dərin hüzün əvəzinə gözlərinizdə məğrur baxış və qürur olar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Təqaüd - kəşbekin bir formasıdır, 65 il toplayıb sonrakı (kimdə nə qədər) illərdə  xərcləyirsən. 

2.

Arıq və gözəl görsənmək üçün müğənni R. pirojna pəhrizindən istifadə edir. O, ən bahalı pirojnalarla hər gün rəfiqələrinə qonaqlıq verir, onlar şişib dama dönürlər, özü isə onlara baxmış arıq və gözəl görsənir.

3.

Dayandurun duası:

-İlahi, nə olar, elə et ki, mən hər səhər kartıma pul oturması barədə sms siqnalı ilə yuxudan oyanım. 

4.

100 il əvvəlki azərbaycanlılarla indikilərin fərqi.

100 il əvvəlkilər.

Qapı döyülür. 

-Kimdir?

-Açın. Milisdir. 

İçəridəki kişilər cəld kitabları masanın altında gizlədib masanın üstünə içki qoyurlar. Guya yeyib-içirlər.

İndikilər.

Qapı döyülür. 

-Kimdir?

-Açın. Polisdir.

İçəridəki kişilər cəld içkini masanın altında gizlədib masanın üstünə kitab qoyurlar. Guya oxuyurlar.

5.

Kitabxanada.

-Bağışlayın, sizdə suisid barədə kitablar var?

-Var. Amma sizə verə bilmərik.

-Niyə?

-Çünki aparacaqsınız, qaytarmayacaqsınız.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dərdi dərd olmuşdur elin də mənə, 

Ağladım, bir naşı güləndə mənə, 

Heç kəs ağlamasın öləndə mənə, 

Mən heç vaxt, heç zaman ölmərəm daha! 

Azad qardaşım var, onunla xoşam, 

Mən gərək sahili sahilə qoşam, 

İki bölünməkdən elə qorxmuşam 

Çöpü də ikiyə bölmərəm daha! 

Dənizlər, dəryalar mənə dayazdır, 

Ən dərin bir çay var, o da Arazdır. 

Mənə görüş verin, azadlıq azdır, 

Görüşsəm ayrılmaq bilmərəm daha. 

Ömrümdən qürbətlər, yadlar qovulsun, 

Keçmişim yiyəsiz qaldı, qoy olsun!.. 

Ancaq gələcəyim mənimki olsun, 

Mən onu ömrümdən silmərəm daha! 

Mənim səadətim hardasa itdi,

O asan gəlmişdi, asan da getdi, 

Mənə nə etdisə səadət etdi, 

Bədbəxt səadətə gülmərəm daha! 

Qorxaqlar önümdə çöküb əyilsin, 

Vətənsiz vüqarım göyə dikəlsin, 

Deyin azadlığa ardımca gəlsin, 

Mən onun ardınca gəlmərəm daha.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun  Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə “Bir direktor, bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir. Hazırda təqdimatda 189-190 nömrəli tam orta məktəbdir. 

 Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

Direktor:

Mən, Fayaz Hüseynov 1967-ci ilin iyun ayının 3-də Bakı şəhərində anadan olmuşam.

1974-84-cü illərdə 70 nömrəli məktəb liseydə oxumuşam. Ordu sıralarında xidmət etdikdən sonra 1988-ci ildə BDU-nun tarix fakültəsinə qəbul oldum və 1994-cü ildə buradan məzun oldum. Pedoqoji fəaliyyətimə 2000-ci ildən təhsil aldığım 70 nömrəli məktəbdə başlamışam. Tez bir zamanda 2003-cü ildə təşkilatçı təyin olundum. 2006-cı ildən Beynəlxalq qiymətləndirilmədə ( PİŞA ) fəal iştirak etmişəm və Azərbaycanda keçirilən Beynəlxalq qiymətləndirmənin fəal üzvlərindən olmuşam. 

2009-cu ildə keçirilən əhalinin siyahıyaalınmasında məntəqə sədri olmuşam. 2015 -ci ildə direktorların işə qəbulu müsabiqəsində uğurla iştirak etmişəm və kursu müvəffəqiyyətlə başa vurmuşam: belə ki, keçirilən imtahanlarda yüksək nəticə topladım və Müsahibə mərhələsindən uğurla keçərək kursu bitirdiyim ildə - 2016-cı ildə 60 N li tam orta məktəbə direktor vəzifəsinə təyin olundum. Qarşıma bir məqsəd qoymuşdum-  Öz işini sevərək icra edən bir kollektivi olan, demokratik əsaslarla idarə olunan məktəb yaratmaq. Burada İdarə etdiyim  5 il ərzində məktəbimiz bir çox uğura imza atdı. Fənn müsabiqəsində qələbə, sabahın alimləri layihəsində 4 şagirdimin uğuru, şahmat üzrə II-IV siniflər arasında keçirilən respublika çempionatında 1-ci yer (6 şagirdimin əzmi nəticəsində Respublika çempionu olduq), Heydər Əliyev Təqdimatında 2-ci yer, qrant layihələrdə qalibiyyətlər və s. Bu illər ərzində  2 müəllim əməkdar müəllim adına, 2 müəllim qabaqcıl təhsil işçisi adına layiq görüldü, 2 müəllim isə fəxri fərman aldı. 6 şagirdim bu 5 il ərzində məktəbi xüsusi naliyyətlərlə bitirərək 3 qızıl və 3 gümüş nişanla təltif olundu. Məktəb E twinning, OCEP beyxəlxalq layihələrinə qoşuldu. Özüm də layihələrdə uğurla iştirak edərək keçirilən pedaqoji mühazirələrdə final mərhələsinə vəsiqə qazandım və Tərifnamə ilə təltif olundum. 

ADA-da keçirilən Data əsaslı idarəetmə kursunu müvəffəqiyyətlə bitirdim. BŞTİ-nin bir çox layihələrinin qalibi oldum( Fibonaççi intellektual yarışları), İcra Hakimiyyəti tərəfindən iki dəfə fəxri fərmanla təltif olunmuşam. Fransanın Strasburq şəhərində keçirilən Beynəlxalq “demokratik məktəb”konfransında Azərbaycanın nümayəndə heyətinin tərkibində iştirak etmişəm. 2016-2021 -ci ildə 60 nömrəli məktəbdə fəaliyyətim çox produktiv oldu. Daha sonra 2 N THL-yə direktor vəzifəsinə təyin oldum. Düzdür, burada çox az müddət çalışdım, 1 ildən biraz artıq, amma burada da naliyyətlərim az olmadı. Beynəlxalq Olimpiadalarda qələbələr, RFO-da 2 qələbə, RFM-də qızıl medal qazandıq.  Məktəbdə Steam və Rəqəmsal layihələri tətbiq olunmağa başladı. 1 müəllim tərəqqi nişanı ilə, 1 müəllim isə fəxri fərmanla təltif olundu. 2022-ci ildə 189-190 nömrəli tam orta məktəbdə direktor vəzifəsinə təyin olundum. Çox gözəl tədris mühiti var burada. Bu məktəbin özünəməxsus xüsusiyyəti tanınmış şəxslərin, məşhurların buradan məzun olmasıdır. Çox qısa müddətdə burada da artıq naliyyət və uğurumuz var. İlk olaraq məqsədə doğru inamla çalışaraq gedən kollektivimiz var. Heydər Əliyev -100 təqdimatında Respublika üzrə II yerin qalibiyik. Həmçinin 1 şagirdim bu il Riyaziyyat fənni üzrə RFO qalibi olmuşdur. Məktəb qrant layihənin qalibidir. Bir müəllimim Yaradıcı müəllim müsabiqəsinin qalibi oldu. SAF- da  ( Steam Azərbaycan Festivalı) uğurla çıxış edərək müxtəlif nominasiyalarda I, Il, III yerləri qazanmışıq. Gələcəkdə daha çox uğura bu kollektivlə imza atacağımdan əminəm. Yüksək keyfiyyətli bacarıqlarını sevərək icra edən müəllimlərlə çalışmaq, işini sevərək həyata keçirən insanlarla bir arada olmaq çox xoşdur. Uşaqları çox sevirəm. Məktəbimi, kollektivimi və işimi çox sevirəm.

 Şagird:

Mən,  Müjgan   Güvəndikli   2007-ci ildə Bakı şəhərində anadan olmuşam. 2013 -cü ildə Nərimanov rayonu 202 nömrəli tam orta məktəbin 1-ci sinfinə qəbul olmuşam. 2015-ci ildən isə  Səbail rayonu 189-190 nömrəli tam orta məktəbdə təhsil alıram. Hazırda məktəbin 11-ci sinif şagirdiyəm.

Esse

“Mənim uğur yolum”

Hər kəsin həyatda bir yolu var. Etdiyimiz seçimlər, aldığımız  qərarlar bu keşməkeşli həyat yolumuzun bünövrəsi olur. Doğrudur, bəzən bizlər çiyinlərimizdəki ağırlığa tab gətirə bilməyib yıxıla da bilirik, səhvlər də edə bilirik, lakin qətiyyətli insanlar öz yolundan dönmürlər.  Yıxılsalar da, yenidən ayağa qalxıb yoluna davam edirlər. Beləliklə, bizi biz edən düşüncələrimiz və seçimlərimiz nəticəsində öz uğur yolumuzu davam edirik. 

Mənim də uğur yolum hələ lap uşaq ikən etdiyim seçimim nəticəsində başlayıb.  Məşhur bir beyin cərrahı olmaq arzum hər keçən gün mənə motivasiya vermiş, həyat amalıma çevrilmişdir. Təbii ki, mən bu yolun heç də asan olmadığını, məşhur bir həkim olmağın necə də böyük bir məsuliyyət olduğunu böyüdükcə daha da dərindən dərk etməyə başlamışam.  

Bugünkü gün keçirdiyim yuxusuz gecələr, həddən artıq çox çalışdığım günlər məni yorsa da, əvvəldə də söylədiyim kimi, beyin cərrahı olmaq xəyalım bütün bunlara hər zaman qalib gəlir.  Çünki mən bilirəm ki, oxuduğum, öz üzərimdə çalışdığım hər bir an məni gələcəkdəki arzuma daha da yaxınlaşdırır. 

Amma məni hədəfimə daha da yaxınlaşdıran iştirak etdiyim bir müsabiqə oldu.  Doğrudur, həmin bu müsabiqəyədək mən bir çox yarışlarda, tədbirlərdə iştirak etmişdim. Lakin bu müsabiqənin mənə gətirdiyi uğur əvəzolunmazdır. Belə ki, 2023 -cü ildə ulu öndərimiz  Heydər Əliyevin 100 illiyinə həsr olunmuş “Ən yaxşı təqdimat” müsabiqəsində istirak etdim. Çəkdiyim əziyyət və ətrafımdakı insanların dəstəyi ilə bu müsabiqədə respublika üzrə II yerə layiq görüldüm. Mənim nəzərimdə həmin gün həyatımın ən önəmli günü idi. 

Ulu öndərimizin 100 illiyinə həsr olunmuş  tədbirdə II yerə layiq görülmək mənim üçün həm böyük şərəf, həm də xoşbəxtlik idi.  Əldə etdiyim bu böyük uğur, mənim gələcəkdəki digər nailiyyətlərimə də bir növ zəmin yaratdı, onlar üçün uğur yolu açdı.  Məhz “Ən yaxşı Təqdimat Musabiqəsi“   mənə məktəbi qızıl medalla qurtarmaq şansını verdi.  Bu, həyatımda ən böyük uğurum oldu.  İndi arxaya dönüb baxdıqda, nələrə nail olduğumu gördükdə , gələcəkdəki o möhtəşəm hədəfimə necə addım- addım yaxınlaşdığımı da sezirəm. Lakin onu da bilirəm ki, bu hələ mənim uğur yolumun yarısıdır, hətta deyərdim ki, başlanğıcıdır. Qalan yarısı isə gələcəkdə məni gözləyir. 

Unutmayın ki, uğur yalnız qətiyyətli və çalışqanları sevir. Qətiyyətliliyin və çalışqanlığın əsas şərti isə qarşıya müəyyən bir hədəf qoymaq və xəyalında canlandırdığın o arzunu bir gün gerçəkləşdirmək ümidi ilə yaşamaqdır. Uğur yolunda irəliləyən bir insan kimi  ətrafımdakılara yalnız bir şeyi tövsiyə edə bilərəm.

Xəyallarınızı və hədəflərinizi sərbəst buraxın, siz onları yox, qoyun onlar sizi aparsın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu axşam çağı da, hava yenə çox gözəldir, hətta deyərdim bu gün insana hüzur verən bir ayrı aramlıq var təbiətdə.

Günəş son şəfəqlərini də yorğanı kimi axasıyca sürüyərək üsulca dağların arasında qürub edir…

Mavi səma, pərən-pərən olub ulduz kimi səmanın qoynuna səpələnmiş buludlar sanki həqiqətən də ulduzmuş kimi parıldayaraq baxdıqca göz oxşayıb xoş təəssürat bağışlayır insana. Yaşıl yarpaqların arasında gizlənqaç oynayan quşların şən cəh-cəh səsi, çayda quruldayan qurbağaların səsinə qarışır. Yarpaqları xışıldadıb, xəfifcə saçlarıma sığal çəkən külək də, bununla sanki məndə burdayam deyir.

Fəqət nədənsə naringi çiçəklərinin qoxusu gəlmir, ya mənmi duymuram?!

Yoxsa çox sevdiyim bu xoş ətirdəmi vaxtsız tərk edib getdi məni?!

- Nədir bu vaxtsız gedişlər belə? Deyə susqun-susqun soruşdum səmadan.

Amma bu dəfə, bu susqunluq mənim adət etdiyim susqunluqlardan deyil, təkcə mən yox bütün insanlar onunla belə danışır, çox güman ki, elə Sən də..

Səmayla söhbət edərkən sözlərə gərək yoxdur ki, o zatən hər şeyi baxışlardan anlayır.

Əlqərəz hə nə deyirdim, bilirsən, bu gün ona səndən danışdım və bu gün son dəfədir yazıram sənə..

Həə qədim dostum vidalaşıram axı səninlə bu gün.

Bilirəm hər dəfə bu sondur deyib yenə səndən və yenə sənə yazıram, amma elə bil bu dəfə həqiqətən də sondur, bilmirəm...

Bu gün sənin başlanğıcında bitirirəm səni. Azadlıq günəşinin səmada ilk parladığı gündə.

Hər nə qədər çətin olsa da, bu gün qəlb evimin pəncərəsindən bir quş tək azadlığa buraxdım və baxışlarımla muşayət edib o parlayan buludlara qədər ötürdüm səni. 

Və sən hər yağış yağdıqca buludların göz yaşları ilə damla-damla süzülüb torpağa qarışacaqsan və hər yağış sonrası torpaq qoxusuyla baş qaldırıb yenidən ciyərlərimə dolub əbədi xatirələrdə yaşayacaqsan.

Allah quşları sevərkən ağacları, insan quşları sevərkən qəfəslər yaratdı deyirlər. Mən səni insanlar kimi sevmədim heç vaxt və əsla da, insanlar kimi unutmayacam.

1918 kimi, Cumhuriyyət kimiydik biz səninlə, amma deyəsən mən unutmuşdum ki, 1918-in 1920-si də var idi axı..

Və Rəsulzadəyə bənzəyəcəyik biz də. Onun qədər özəl və eyni zamanda onun kimi səadəti, istiqlal səadəti doyunca yaşanılmamış, yarım qalmış, onun kimi lazımi qiymətini hələ tam almamış. Amma bir o qədər də onun kimi gerçək, danılmaz və əbədi. Necə ki, hər zaman görünməsə belə varlığına və orada olduqlarına heç vaxt şübhə olunmayan ay və ulduzlar kimi.. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.05.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

28 May – Respublika Günü şanlı tariximizə qızıl hərflərlə həkk olunmuş, hər bir Azərbaycan vətəndaşının qürur mənbəyi olan bir gündür. 1918-ci il mayın 28-də mürəkkəb siyasi hərbi-şəraitdə əsarət altında yaşayan, tarixi, mədəniyyəti, dili, dini sıxışdırılan Azərbaycan xalqı özünün və Şərqin ilk demokratik, hüquqi, dünyəvi və parlamentli respublikasını yaratdı. 1918-ci il mayın 27-də Zaqafqaziya Müsəlman Şurası özünü Azərbaycan Milli Şurası elan etdi. Bununla da, əslində Azərbaycanın tarixində parlamentli respublikanın bünövrəsi qoyulmuş oldu. Həmin iclasda Azərbaycan Milli Şurasının rəyasət heyəti və sədri seçildi. Mayın 28-də Azərbaycan Milli Şurasının iclasında İstiqlal Bəyannaməsi qəbul edildi.

28 May 1918-ci il tarixində müsəlman Şərqində ilk dünyəvi demokratik dövlət olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasından 104 il ötür. 1990-cı ildən Cümhuriyyət Günü ölkədə dövlət bayramı kimi qeyd edilir. Azərbaycanın milli bayramlarından olan Respublika Günü 30 ildən sonra ilk dəfədir ki, işğaldan azad olunan torpaqlarda da qeyd olunur.

O günlərə - ötən əsrin əvvəllərinə qısaca olaraq rakurs etsək nə görərik?

1917-ci ildə Rusiyada baş vermiş Fevral inqilabı nəticəsində Çar İmperiyası devrildi. Ölkədə çarizmin məzlum vəziyyətə saldığı xalqların milli hərəkatı başlandı. 1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918-1920) – müsəlman Şərqində ilk dünyəvi demokratik dövlət yaradıldı. Bu respublika azərbaycanlıları tarixi yaddaşında Azərbaycan dövlətçiliyinin ilk təcrübəsi kimi iz qoydu. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə tərəfindən əsası qoyulan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti türk və İslam dünyasında ilk parlamentli cümhuriyyət və ilk demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət nümunəsi idi.

Azərbaycan müvəqqəti hökumətinin ilk başçısı isə Fətəli Xan Xoyski idi. 10 gün Milli Şura Tiflisdə işlədikdən sonra Gəncəyə köçürüldü. O vaxt Bakı erməni daşnak və bolşevik quldurlarının əlində idi. Yalnız 1918-ci ilin sentyabrında Türkiyə ordusunun rəhbərliyi ilə – Bakı daşnak-rus qüvvələrdən təmizləndikdən sonra milli hökumət Gəncədən Bakıya köçdü.

Müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyəti qısa ömründə böyük nailiyyətlər və qalibiyyətlər əldə edib. İlk dəfə qadınlara seçim hüququ tanıyan və qadın–kişi bərabərliyini təmin edən cümhuriyyət o cümlədən milli ordu, milli pul, demokratlaşma, milli bank, azad seçkilər, beynəlxalq əlaqələr və beynəlxalq ictimayyət tərəfindən Azərbaycan istiqlalının rəsmiyyətə tanınması, Azərbaycanın bütövlüyünü təmin etmək, iqtisadi islahat və s. müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyəti təmin edib.

Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətini rəsmi surətdə tanıyan ilk dövlət Osmanlı dövləti olub (4 iyun 1918-ci ildə).

1918-ci il 9 noyabr tarixində M.Ə.Rəsulzadənin təklifi əsasında Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin üç rəngli bayrağı qəbul edilib. O zamana qədər Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin bayrağı qırmızı rəngdəydi.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulması xalqımızın həyatında yeni bir mərhələnin başlanğıcı oldu. Avropanın demokratik dəyərləri ilə Şərq mədəniyyətinin xüsusiyyətlərini özündə birləşdirən, yarandığı dövr üçün inqilabi sayılan bir-çox ünsürləri özündə ehtiva edən dövlət nümunəsi olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti xalqımızın milli və siyasi şüurunun, yüksək mədəniyyətinin nəticəsi idi.

Cümhuriyyətin ömrü uzun olmasa da, qısa bir müddət - 23 ay ərzində çox böyük işlər görə bilib. Bu qısa dövrdə dövlət bayrağı, dövlət himni və gerbi, Azərbaycan vətəndaşlığı təsis edilib, milli ordu yaradılıb. Həmin dövr üçün olduqca mütərəqqi sayılan müddəaları özündə əks etdirən çoxsaylı qanunlar qəbul edilib. Demokratik hüquq və azadlıqların, etnik və dini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, bütün vətəndaşların bərabər hüquqlarının tanınması, hətta bir çox Avropa ölkəsindən daha əvvəl qadınlara seçki hüququnun verilməsi, Azərbaycan dilinin dövlət dili elan edilməsi, təhsil və mədəniyyətin inkişafına xüsusi diqqət göstərilməsi və həyata keçirilmiş digər işlər həmin dövr üçün atılmış böyük addımlar idi.

Qısa müddət ərzində dövlətin siyasi, iqtisadi, hüquqi, mədəni və digər sahələrində həyata keçirilmiş mütərəqqi siyasət Azərbaycanda müstəqil, demokratik dövlətçilik ənənələrinin, milli ruhun formalaşmasında və gələcək inkişafında mühüm rol oynamış oldu. Azərbaycan xalqının milli-vətənpərvərlik ruhunun, azadlıq, müstəqillik arzusunun alovlanmasına təkan verdi. Həmin dövrdə mürəkkəb siyasi şəraitdə yaranmış dövləti qoruyub saxlamaq təəssüf ki, mümkün olmadı.

Müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyəti iki yaşına çatmadan bolşeviklərin hücumuna məruz qalıb müvəqqəti olaraq devrildi. Sovetlər Birliyi, Azərbaycanı məcburi surətdə öz tərkibinə daxil etdi. Bolşeviklər tərəfindən devrilməsinə baxmayaraq, istiqlal ideyası yenilmədi və 1991-ci ildə Sovet İmperiyasının dağılması ilə Azərbaycan yenidən öz müstəqilliyini elan etdi.

Allah bizi yatmış ayının oyanaraq yenidən Azərbaycanı öz caynaqları arasına salmasından hifz eləsin. Amin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.05.2024)