Xətai Sənət Mərkəzində Xalq rəssamı Arif Hüseynovun aşıq sənətinin görkəmli nümayəndəsi, qüdrətli söz ustadı Aşıq Ələsgərin anadan olmasının 200 illiyinə həsr edilmiş “Azərbaycan aşıq sənəti” adlı bədii sərgisi açılıb.
AzərTAC  xəbər verir ki, Aşıq Ələsgərin 200 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq Sərəncamına uyğun olaraq təşkil olunan sərgi Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsi, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqı, Bakı Xətai Sənət Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə reallaşıb.
Sərginin açılışına həsr olunan tədbirin iştirakçıları əvvəlcə Vətən müharibəsi şəhidlərinin xatirəsini bir dəqiqəlik sükutla anıblar.
Tədbirdə Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədri Qənirə Paşayeva sərgi haqqında məlumat verib, bir sıra məsələlərə də toxunub. Milli Məclisin deputatı 200 illiyi keçirilən Dədə Ələsgərin - Aşıq Ələsgərin illərdir erməni işğalında qalan qərib məzarından da danışıb. Deyib ki, işğal edilən torpaqlarımızda ermənilər barbarlıq əməlləri törədiblər: “Təəssüf ki, Aşıq Ələsgərin məzarı da erməni barbarlığının qurbanı olub. Aşıq Ələsgərin varlığı Azərbaycan mədəniyyəti tarixi üçün önəmlidir. Onun yaradıcılığının qorunub təbliğ edilməsi mədəniyyət siyasətinin bir hissəsidir”.
Qənirə Paşayeva xatırladıb ki, Azərbaycanın aşıq sənəti UNESCO-nun Qeyri-maddi mədəni irs üzrə Reprezentativ siyahısına daxil edilib.
Komitə sədri Xalq rəssamı Arif Hüseynovun yaradıcılığı haqqında da danışıb. Bildirib ki, tədbirdə Türkiyədən və Özbəkistandan da qonaqlar iştirak edir. “Bu, aşıq sənətinə verilən önəmdən irəli gəlir, - deyə Qənirə Paşayeva bildirib.
Tədbirdə Gənc Türk Yazarlar Birliyinin Məsləhət Şurasının başçısı, şair-publisist Əkbər Qoşalı bildirib ki, miniatür sənəti XIII əsrdən inkişaf etməyə başlayıb. Xalq rəssamı Arif Hüseynov müasir dövrdə bu sənəti yaşadan sənətkardır. Bugünkü sərgi bunun bariz nümunəsidir.
Mədəniyyət Nazirliyinin Muzey, qalereya və sərgilər şöbəsinin müdiri Nərgiz Abdullayeva deyib ki, Arif Hüseynov öz yaradıcılığında ölkə əhəmiyyətli mövzulara toxunur.
Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının sədr müavini, Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının prorektoru, Xalq rəssamı Səhlab Məmmədov sərginin təşkil edilməsində əməyi keçən hər kəsə təşəkkür edib: “Rəssamlara dəstək olmaq lazımdır. Bu, çox önəmlidir. Aşıq sənəti türk dünyası üçün çox vacibdir”.
"Dədə Ələsgər" İctimai Birliyinin sədri Xətai Ələsgərli isə qeyd edib ki, Aşıq Ələsgərin yubileyi ilə əlaqədar silsilə tədbirlər keçirilir: "Hər zaman dövlət ona dəstək olub. Yubileyləri təntənə ilə qeyd olunub. Sərginin təşkilatçılarına təşəkkür edirəm. Bakıda Aşıq Ələsgərin heykəlinin ucaldılması ən böyük arzumuzdur".
Tədbirdə, həmçinin "Nəfəs" İctimai Birliyinin sədri Firəngiz Balakişiyeva, Milli Məclisin deputatları Sahib Alıyev, Ülviyyə Həmzəyeva və başqaları çıxış ediblər.
Sonra tədbir iştirakçıları sərgi ilə tanış olublar. Sərgidə rəssamın 20 əsəri nümayiş olunub.
Sərgi ilə bağlı hazırlanmış kataloqda Əməkdar incəsənət xadimi Ziyadxan Əliyev “Aşıq sənətimiz rənglərin işığında” sərlövhəli yazısında qeyd edib ki, Xalq rəssamı professor Arif Hüseynovun “Azərbaycan aşıq sənəti” silsiləsini həm də onun bu vaxta qədər incəsənət tariximizdə “ağ ləkə” kimi görünən saz-söz sənəti tarixinə vətəndaş mövqeyinin ifadəsi saymaq olar. “Əvvəllər də rəssam aşıq sənətinin bədiiləşdirilməsinə maraq göstərib, amma bu epizodik xarakter daşıyıb. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin “Aşıq Ələsgərin 200 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında” Sərəncamından sonra Arif Hüseynovun xalqımızın qopuzlu dünyasına müraciəti davamlı və daha əhatəli olmuşdur. Elə onun ictimailəşdirməyə qərar verdiyi otuza qədər əsər də bunun ifadəsidir... Özündə ənənə ilə müasirliyin qovşağını yaşadan bu lövhələrin hər birində müşahidə olunan vətənpərvərlik ruhunda rəssamın Azərbaycanımıza - onun əvəzolunmaz mənəvi dəyəri olan saza - aşıq sənətinə nəhayətsiz sevgi və ehtiramı duyulmaqdadır”.

Sadıq Qarayevin “Sarvansız Zamanlar” adlı hekayə və esselərdən ibarət 3- cü kitabı işıq üzü görmüşdür.
Kitaba Akademik İsa Həbibbəyli ön söz, Professor İsmayıl Kazımov rəy yazmışdır.

 

 “Oxucularımızın yaradıcılığı” bölümündə sizə Ouba rayonunun Yerfi kəndində yaşayan Tahir Həsənlinin yazısını təqdim edirik. Yazı XIX əsrin əvvəllərində yazıb yaratmış el şairi Xaltanlı Tağının yaradıcılığına həsr olunub.

 

 

 

 

 

Yazılan şeirin sənət nümunəsi olması üçün onun yüksək bədii məziyyətləri olmalıdır. Bədiiliklə müasirlik qovuşanda oxucu sevgisi yaranır ki, bu da şeirin sadəcə kitab səhifələrində deyil, oxucu qəlbində yaşamasını təmin edir.

 

Bədii xüsusiyyətlər aşıqlarımızın yaradıcılığında özünü müxtəlif tərzdə göstərir, öz rəngarəngliyi ilə seçilir. XIX əsrin əvvəllərində Dədə Qorqud ənənəsinin varisi, Şirvan aşıq şeirinin qüdrətli sənətkarı Xaltanlı Tağı bədii təsvir vasitələrindən yaradıcı şəkildə, ustalıqla istifadə etmişdir. Aşığın istər təbiət, istər məhəbbət, eləcə də didaktik-fəlsəfi şeirlərində özünəməxsus ifadə tərzi və məcazın növləri ilə qarşılaşırsan. Tağı təbiəti təsvir edən şeirlərində  sözün təsir gücüylə gözəllikləri bədii boyalarla canlandırır. Dinləyici, yaxud oxucunun təxəyyülündə yurdun əsrarəngiz mənzərələri göz önünə gəlir. Aşıq gördüklərini sadəcə təsvir etmir, onu insan obrazında canlandırır, təbiətlə insanın vəhdətini yaradır:           

 

                               Qızılgüllər qönçələnib oyanıb,

 

                               Ağacları baş əyibən dayanıb,

 

                               Budaqları al-qırmızı boyanıb,

 

                               Nügədinin solu-sağı nə gözəl!

 

 İlk misrada aşıq sanki yurdun qönçə tək açılan gözəllərini, ikinci misrada “Ağac bar verəndə başını aşağı əyər” atalar sözünə uyğun insanları, üçüncü misrada isə hər bir ailədən al-qırmızı geyinib toy şənliyinə gəlmiş qız-gəlinləri təsvir etmişdir.   

 

  “Gözəldir” rədifli qoşmasında gözəli ayla müqayisə edir, üzünü örtən tellərini ayın qabağını örtən buluda bənzədir:

 

                                Teli burma-burma örtüb buxağı,

 

                                Sanki kölgələnib ayın qabağı.

 

                                Həsrətindən yandı biçarə Tağı, 

 

                                Sinəmə tökülən narı gözəldir.

 

İlk beytdə aşiqini heyran edən gözəlliyi məcazın təşbeh növü ilə ifadə edərək aşıq sonrakı misrada məhəbbətinin gücünü daha qüvvətli bənzətmə yolu ilə - istiarə ilə çatdırır. Sevdiyinə qovuşa bilməyən çarəsiz aşiq həsrətindən yanır, yandıqca sinəsinə tökülən atəş sanki ona bir rahatlıq gətirir. Bununla da sözlə deyil, baş verən hərəkətlə bağlı bir təzad yaranır. Aşıq Tağı bu bənddə nar sözünü od, atəş mənasında işlətmişdir. Şeirin birinci bəndində meyvəyə bənzədilməklə işlənmiş nar omonim sözü ilə cinas qafiyə yaradılmışdır. “Qoynu cənnət bağı, nari gözəldir” deməklə aşıq misranın poetik yükünü artırmış, dəyərləndirmışdir.

 

Bədii təsvir vasitələrindən Xaltanlı Tağı şeirlərində məharətlə istifadə olunmuş, məcazın müxtəlif növləri ilə gözəlin portreti yaradılmışdır.

 

                                 Kirpikləri peykan, çeşmi piyalə,

 

                                 Burnu fındıq təkin, yanağı lalə, 

 

                                 Qaymaq dodaqları batıbdır bala,

 

                                 Arı şan daşıyır ağzında iş, “vay.”  

 

Kirpikləri oxa dönüb aşiqin qəlbinə sancılan, fındıqburun, iri gözlü, qaymaq dodaqlarından bal süzülən qızın dişləri dördüncü misrada özünəməxsus tərzdə təsvir edilib. Aşıq gözəlin dişlərini pətəkdə görünən ağ şana bənzədir. Ağ şanın sıralanıb parlayan gözcükləri kimi sanki gözəlin parlaq dişlərini də arı hörmüşdür. 

 

Burada iş sözü fars dilində işlənib işıldamaq, parıldamaq mənası verir. Sonda “vay” sözü isə bir məqamı xatırladır. Şan hörən arıdan çəkinib “vay” deyildiyi kimi, gözəl danışdıqca bal kimi süzülən sözlərinin və ballı dodaqlarının arasında parıldayan ağ şana bənzər dişlərinin yaratdığı gözəllık qarşısında aşıq “vay” ifadəsi ilə heyrətini bildirir.

 

Aşıq gözəlin yalnız xarici gözəlliyini deyil, daxili aləmini də dəyərləndirir. Onun dünya malından qiymətli olduğunu mübaliğəli şəkildə bildirir:

 

                                   Dağlara maralsan, düzlərə ceyran,

 

                                   Ordubad, Naxçıvan boyuna heyran.

 

                                   Dəmirqapı Dərbənd, Şamaxı, Şirvan,

 

                                   Külli Dağıstana vermərəm səni.

 

Məhəbbət mövzulu lirikasında bədii xüsusiyyətlərə geniş yer verən Tağı gözəlliyi yalnız epitet və təşbehlərlə canlandırmır, bu gözəlliklə yanaşı həm təzad bildirən sözlərlə, həm də təzadlı fikirlərlə gözəlin gözəlliyini tamamlayır. Ağ üzdə siyah (qara) tellər təzad yaratdığl kimi dindirməlı, gülməlı yarın hər baxışının könül evini yıxması  da təzaddir. 

 

                                    Bir yarım var, dindirməli, gülməli,

 

                                    Ağ üzündə siyah tellər bürməli, 

 

                                    Qaşlar həmayilli, gözlər sürməli,

 

                                    Hər baxışı könlüm evin yıxandı.         

 

Aşığın çox istifadə etdiyi bədii ifadə vasitələrindən biri də təkrir və onun müxtəlif formalarıdır. “Bir ayrılıq, bir yoxsulluq, bir ölüm” adlı şeirində “bir” sözünün təkrarı ilə təkrir yaradıb ifadəni qüvvətləndirir. Başqa bir şeirində təkririn anafora şəklindən istifadə edərək fikrini bədiiləşdirir:

 

                                         Kimi alim, kimi hafiz,

 

                                         Kimi xətib, kimi vaiz,

 

                                         Kimi müxlis, qəlbi təmiz 

 

                                         Pak müsəlman bu mənzildə.

 

Aşıq poeziyasında özünə geniş yer tutan qoşmanın müxtəlif şəkilləri mövcuddur. Xaltanlı Tağının şeirləri içərisində zəncirləmə deyilən bir növə də rast gəlinir. Aşığın “Arasında” rədifli qoşması bu tərzdə yazılmışdır:

 

                                    Yoxdur gülüstanda tayın, yoldaşın,

 

                                    Xuraman yerişin, qəh-qəh gülüşün.

 

                                    Tanıram duruşun, ceyran baxışın,

 

                                    Əgər olsan yüz min qız arasında.

 

                                    

 

                                    Əğər olsan yüz min ğozəl dilbərin,

 

                                   Danışa bilməsən, aç düymələrin. 

 

                                    Xaltanlı Tağıyam, ağ məmələrin

 

                                    Öləndə qəbrimi qaz arasında.

 

Əvvəlki bəndin son misrasının başladığı “Əgər olsan yüz min” sözləri ilə sonrakı bənd başlayır. Bu qayda ilə bütün bəndlər bir-birinə bağlanır. “Vilayətlərin tərifi” və “İranda mərasım” adlı şeirlərində isə hər bənd hansı sözlə bitirsə, sonrakı bənd o sözlə başlayır.

 

Aşıq bayatı və gəraylılarında cinaslı qafiyələrdən istifadə etmişdir ki, səslənməsi oxşar olan bu qafiyələr müəllifindən ustalıq, dinləyicisindən diqqət və düşüncə tələb edir:

 

                                      Şamamalar tağı istər,

 

                                      Fərz ölüm ta ağı istər,

 

                                      Səndən dəva Tağı istər,

 

                                      Qoyma, zalım, ara sına.

 

Belə hallarda sənətkar sözü zahirən məharətlə işlətməklə yanaşı, məzmunca da dəyərini, bədiiliyini saxlamağı bacarmışdır. Tağı sözü birinci misrada bitkiyə aid, ikinci misrada “ta ağı” səklində işlənərək kəfənə işarədir. Üçüncü misrada isə aşığın adını bildirir. 

 

Aşığın qoşmalarında özünəməxsus ifadələri, epitetləri, təşbehləri, təkrirləri, təzadları, mübalığələri - məcazın müxtəlif növlərini ğörmək olar. “Ağ geyib üstündən qara bağlaram”, “İsti nədi, soyuq nədi, qar nədi?”  “Qaməti mötədil, növrəstə gözəl”, “bulud kimi siyah tellər”, “təkəbbür dağlar”, “həyalı məhbublar”, “hicran tapdağıyam”, “çəmən çöhrəsi”, “qəm axıtdı qanımdan”, “Yaxam sel bağladı, didələrim çay”, “üzərlik tək oda atıb siyah qılır ruzigarı” və bu kimi misra və ifadələrlə bəzənmiş şeirlər Xaltanlı Tağı yaradıcılığının zənginliyini göstərir.

 

Aşıq Tağı dinləyicisini düşündürmək üçün bədii sualdan da istifadə etmişdir. Əsasən didaktik-fəlsəfi şeirlərində həlli tapılmayan, amma hamını düşündürən məsələləri qabardır, sualla müraciət edərək dinləyicinin diqqətini bir yerə cəmləyir.

 

                   Oyan, ey əhli dünya, dur, bu dünyadan nə istərsən?

 

                   Bu dünya cox bivəfadır, bu vəfadan nə istərsən? 

 

Xalqımızın zəkasının məhsulu olan atalar sözlərindən yaradıcı insanlarımız, eləcə də aşıqlarımız daim qidalanmışlar. Xaltanlı Tağının yaradıcılığında da atalar sözləri və Allah kəlamı olan “Quran”dan gələn fikirlərin poetik şəkildə ifadəsinə tez-tez rast gəlinir.

 

                               Nə qədər cəhd etsə, söndürməz yağı,

 

                               Bir kəsin yanırsa haqdan çırağı. 

 

 

 

                               Qaldırsan yıxlanı, doyursan acı,

 

                               Sanarsan Kəbəyə ziyarətin var.

 

 

 

                               Dövlət ilə hər çavuşdan bəy olmaz.

 

 

 

                               Məzardan qayıtmaz imansız ölü,

 

                               Məscid qapısında it gərək olmaz.

 

    

 

                               Şahlıq tövləsində bəslənsə eşşək,

 

                               Əslini dəyişib yüyürcək olmaz.

 

    

 

                               Ağalar ağası sənə yar olsun,

 

                               Bəndə duasından nə minnətin var...

 

Məlumdur ki, Xaltanlı Tağının yaşadığı dövrdə bütün oxumuşlar dini təhsil almışlar. Tağı da mədrəsə təhsili aldığındandır ki, şeirlərində dini adlara, quran qissələrindən gələn əhvalatlara müraciət edərək bəzən bir bədii vasitə kimi istifadə etmişdir. Şeirin poetik məna yükünü artıran, fikrin, hiss və duyğunun daha dolğun verilməsində aşıq təlmihlərdən istifadə etmişdir. Təlmihlər vasitəsilə hər hansı hadisə, əhvalata işarə edilərək dolğun təsəvvür yaradılır. Belə ifadələrin geniş şərhə ehtiyacı olur. Şeirlərinin birində Tağı müasiri olduğu Şeyx İzzəddinlə Şeyx İbadəddinin gördüyü işlərin böyüklüyünü belə müqayisələrlə çatdırır:

 

                                Fərhad Bisütunu çapan kimidir,

 

                                Yaqub Yusifini tapan kimidir,

 

                                İbrahim Kəbəni yapan kimidir,

 

                               Mehriban dostların ehsanına bax.

 

Tağının yaradıcılığında müxtəlif vasitələrdən, bədii priyomlardan istifadəyə də rast gəlirik. Fikirlərinin daha təsirli alınması üçün aşıq bəzən ərəb hürufatının xüsusiyyətlərindən də istifadə etmişdir. Aşığın fikrini daha dəqiq, aydın başa düşmək üçün ərəb hərflərinin xüsusiyyətlərini bilmək və geniş şərh etmək ehtiyacı yaranır. 

 

                               Bir əlif var qoynun içində, ay qız.

 

 

 

                               Təşdid düşüb əlif, lamın üstünə.

 

 

 

                               Gözlərim daima əlif, “dal”dadır.

 

 

 

                               Tağı həqiqətdən laf və kaf eylər...

 

Şübhəsiz, Tağının bizə gəlib çatan şeirləri haqqında bu söylədiklərimiz kifayət deyildir. Onun müxəmməs və qəzəllərinin, “Quran”la bağlı deyişmə və qıfılbəndlərinin bədii xüsusiyyətləri isə daha geniş şərhə ehtiyacı olan mövzudur. Şeirlərinin bir qismində də bu ğünümüz üçün izaha ehtiyacı olan söz və ifadələr vardır. 

 

Şirvan aşıq məktəbinin yaradıcılarından biri kimi Xaltanlı Tağı irsini öyrənmək, onun özündən sonra gələn aşıqlarımıza təsirini araşdırmaq da qarşıda duran həlli vacib məsələlərdəndir. Düşünmək olar ki, Aşıq Tağı ötən 200 ildən çox bir vaxt ərzində həm şeirlərinin bir qismi unudulmuş, həm də yaradıcılığından ustalıqla  istifadə olunmuş bir el şairidir. 

 

 

Bu günə təsadüf edən əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:

 

25 noyabr. Şükranlıq günü

 

Bu gün xristian dünyası insanları Allaha onlara verdiyi ömür, nazu-nemətlər üçün minnətdarlıq bildirəcəklər. Şükranlıq günü qədirbilməz, daim narazı insanları tərbiyələndirəcək bir gündür. Yaxşı olar ki, müsəlman dünyası da bu ənənəyə qoşulsun. Çünki şükranlıq etmək Quranda da buyrulub.

 

25 noyabr. Beynəlxalq qadınlara qarşı zorakılığın ləğv edilməsi günü

 

Bu günün qeyd edilməsini BMT Baş Assambleyası 2000-ci ildə lazım bilib, beynəlxalq təşkilatları, qeyri-hökumət orqanlarını mövcud problemə ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmək üçün tədbirlər keçirməyə dəvət edib. Bəs niyə 25 noyabr? Çünki 1961-ci ilin həmin günündə Dominikan Respublikasında padşah Truxilyonun əmri ilə 3 siyasi fəal - Mirabal bacıları vəhşicəsinə qətlə yetiriliblər.

 

“Zərif və zəif cinsin nümayəndələri olan qadınlara qarşı zorakılıq cəmiyyəti və ailələri iflic vəziyyətinə salır, buna yol vermək olmaz” söyləyir BMT qətnaməsi. Əlbəttə ki, düz buyurur. Mən bu yerdə ölkəmizlə bağlı cəmi bir neqativ fakta toxunmağı özümə borc bilirəm. Xüsusən Cənub bölgələrimizdə 13-14 yaşlı kiçik qızların ərə verilməsi cinayətdir, bununla hələ də yetərli mübarizə aparılmır.

 

25 noyabr. Gorasöymə günü

 

Təqvimdə 25 noyabra düşən maraqlı qeydetmələr var, məsələn Ev mətbəxi günü. Deyilir ki, kafe-restoran qidası nə qədər dadlı olsa belə ev mətbəxinin yerini verə bilməz. Yaxud, Alış-verişi xatırlama günü. Son dönəmdə aldıqlarının siyahısını tutub əmin ol ki, onların nə qədəri boşunadır, pulunu yelə vermisən. Amerikalıların isə bu gün qeyd etdikləri gün Milli dostunla ye günüdür, yəni, bu gün boğazından tək çörək keçirmə, dostunla nuşi-can elə.

 

1889-cu ilin bu günündə İstanbulda dünyaya Rəşad Nuri Güntəkin gəlib. Əsərləri dillər əzbəri olan bu yazıçının “Çalı quşu” romanı xüsusən məşhurdur, kitabı yüz minlər oxuyub, serialına isə yüz milyonlar baxıb. 1562-ci ilin bu günündə Madriddə də məşhur ispan dramaturqu, əsərləri günü bu gün də aktuallığını itirməyərək teatr repertuarlarına daxil edilən Löpe de Veqa doğulub.

 

Bu gün dünya doğum günü bu günə təsadüf edən Çili hərbi xunta yaradıcısı Auqusto Pinaçetin – bəşəriyyətin ən qanlı diktatorlardan birinin goruna söyəcək, biz azərbaycanlılar da gəlin bu gün doğulan, sovet diktaturasının ən bariz nümayəndəsi, xalqımıza zillətlər yaşatmış erməni Anatas Mikoyanın göruna söyək. Rusiyadakı həmyerlilərimizdən də xahiş edək ki, nə olar, milli qürur nümayiş etdirin, o köpək oğlunun adına olan kolbasa kombinatının kolbasa-sosislərini alıb yeməyin.

 

Varisin “Həftənin təqvimi” yazısından

 

 

Kəlbəcər rayonunun sahəsi 3054 km2-dir, bu nəhəng ərazili rayonda bir şəhər, bir şəhər tipli qəsəbə (İstisu), 145 kənd vardır. Ağdərə rayonunun 20-yə qədər kəndi də Kəlbəcər inzibati bölgüsünə daxildir. Mərkəzi Kəlbəcər şəhəridir. Rayonunun əhalisinin sayı 85,5 min (01.04.2013) nəfərdir. Əhalisinin 98 % azərbaycanlılardan, 2 % ruslardan, İrandan gəlmə kürdlərdən və digər millətlərdən təşkil olunub. “Kəlbəcər” toponiminin mənşəyi qədim türk dilində (oykonimin ilkin forması Kevliçer kimi qəbul edilib) “çay üstündə qala” deməkdir. Kevli “çayın üstü”, çer/car “qala” mənasını verir.

 

Kəlbəcər şəhəri Bakıdan təxminən 450 km qərbdə, Bərdə - İstisu avtomobil yolunun kənarında, Tərtər çayı sahilində, sıldırım qayalıqlar üzərində yerləşir. Azərbaycanın cənnət məkanı olan Kəlbəcər rayonunu başdan-başa gülüstan adlandırmaq olar. 30 000-dən artıq bulağı olan rayon əsl təbiət muzeyidir. Rayon ərazisində 4 mindən artıq bitki növü bitir ki, bunlardan da 200-ü dərman bitkisidir. Zəngin meşələr diyarı olan Kəlbəcərdə yüzlərlə mineral bulaq var. Min bir dərdin dərmanı olan İstisuyun şöhrəti dünyanı gəzir, zirvəsindən tufanı-çəni heç zaman əskik olmayan Murov və Dəlidağ əsl məğrurluq və gözəllik rəmzi sayılır.  Məhz bu səbəbdən də Qafqaz geologiyasının atası hesab edilən V.Avix Kəlbəcər haqqında demişdir: “Kim Tərtərçay dərəsi boyunca təbiəti seyr etməmişdirsə, İsveçrənin gözəlliyinə yalnız o məftun ola bilər”.

 

Kəlbəcər rayonu ərazisində Azərbaycanın qədim xristianlıq dövrünə aid çoxlu tarixi abidələr var, Xaçın knyaz sarayı, Gəncəsər, Havaptux, Müqəddəs Tanrı anası monastırları, Mamakan xatun, Müqəddəs Stepanos və Xilaskar kilsələri bu qəbildəndir.

 

Kəlbəcər rayonu 2 aprel 1993-cü ildə ermənilər tərəfindən işğal olunmuşdu. 321 nəfər əsir düşmüş və ya girov götürülmüş, 511 nəfər vəhşicəsinə qətlə yetirilmiş, 97 məktəb, 9 uşaq bağçası, 116 kitabxana, 43 klub, 42 mədəniyyət evi, tarix-diyarşünaslıq muzeyi, 9 xəstəxana, 75 tibbi məntəqə, 32 ambulatoriya və aptek, yüzlərlə inzibati bina, minlərlə mənzil, 100 min baş qaramal, 500 min baş qoyun-quzu, yüzlərlə maşın, texnika talan edilmiş, rayonun milyardlarla manatlıq sərvəti Ermənistana daşınmışdı. Kəlbəcərin 71 000-dən çox əhalisi məcburi köçkün kimi Azərbaycanın digər yaşayış məntəqələrində məskunlaşmışdı. Ötən il sentyabrın 27-də növbəti erməni təxribatının qarşısını alan müzəffər Azərbaycan ordusu ərazilərimizi bir-birinin ardınca düşmən tapdağından azad etdi. 10 noyabr 2020-ci ildə imzalanan sülh müqaviləsinə əsasən 25 noyabrda Ermənistan Silahlı Birləşmələri Kəlbəcər rayonunu Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinə təhvil verdi. Düzdür, hazırda rus sülhməramlılarının “niyyətləri” Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə maneçilik törədir, amma hər şeyin yaxşı olacağına ümidimiz böyükdür.

 

Nizami Kino Mərkəzində keçirilən 12-ci Bakı Beynəlxalq Qısa Filmlər Festivalına yekun vurulub.
AzərTAC xəbər verir ki, “CİNEMA” Gənc Kinematoqrafçılar Mərkəzinin təsis etdiyi festival bu il də Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilati dəstəyi ilə reallaşıb. Festivala Nizami Kino Mərkəzi, “Azərbaycanfilm” Kinostudiyası, Dövlət Film Fondu, Azərbaycan Prodüserlər Gildiyası, “Öz Film” şirkəti, “British Council” dəstək verib.
Festivalın mükafatlandırma və bağlanış mərasimində münsiflər heyətinin üzvi Erdem Tepegöz çıxış edərək festivalda bir-birindən maraqlı filmlərin nümayiş olunduğundan məmnunluğunu ifadə etdi.
“CİNEMA” Gənc Kinematoqrafçılar Mərkəzinin sədri Fehruz Şamiyev festivalın gedişi haqqında qısa məlumat verib. Bildirib ki, 5 aydır festivalın uğurla keçməsi üçün böyük bir komanda çalışır. 3 ildir ki, festival böyük formatda keçirilir.
Qeyd edilib ki, festivalın beynəlxalq proqramına 18 ölkədən 30 film, yerli proqrama isə 26 ekran işi daxil edilmişdi. Filmlər beş gün müddətində Nizami Kino Mərkəzində nümayiş olunub. Festivalda, həmçinin “British Council” ilə əməkdaşlıq nəticəsində Britaniya Kino və Televiziya Sənəti Akademiyasının (BAFTA) mükafatı uğrunda 2020-2021-ci illərdə nominant və qalib olmuş dörd film müsabiqədənkənar yerli tamaşaçılara təqdim olunub.
Beynəlxalq müsabiqə proqramında yarışan qısa filmləri tanınmış yazıçı-publisist, ssenarist Orxan Fikrətoğlu, Avropa Kino Akademiyasının üzvü, Ukrayna Film Akademiyasının həmtəsisçisi, kinoprodüser Yuliya Sinkeviç, Avropa Kino Akademiyasının üzvü, Paliç Avropa Film Festivalının (Serbiya) proqram direktoru, kinoprodüser Miroslav Moqoroviç və türkiyəli rejissor, ssenarist Erdem Tepegözdən ibarət münsiflər qiymətləndirib.
Yerli müsabiqənin münsiflər heyətində şair, tərcüməçi Səlim Babullaoğlu, Xalq artisti Mehriban Zəki, kinorejissor Elməddin Alıyev yer alıb.
Mədəniyyət Nazirliyinin şöbə müdiri Rüfət Həsənov bildirib ki, nazirlik gələcəkdə də festivala dəstəyini əsirgəməyəcək. Nazirliyin kinonun inkişafına xüsusi diqqət yetirdiyini vurğulayan natiq deyib ki, kino mədəniyyətin vacib sahələrindən biridir: “Biz istəyirik ki, bu festivallar ölkəmizdə kino sənayesinin inkişafına öz töhfəsini versin. Gələn il festivalı daha geniş keçirmək niyyətindəyik”.
Sonra festivalın müxtəlif nominasiyalar üzrə “Qızıl nar” mükafatları təqdim edilib.

Bakıda keçirilən Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Forumu çərçivəsində fransız dilinə tərcümə edilmiş “Nizami Gəncəvi: qəzəllər və kəlamlar”  (“Nîzâmî Gandjavî: Ghazals suivis de Aphorismes”) kitabının təqdimatı oldu.
Fransa Milli Elmi Tədqiqatlar Mərkəzinin əməkdaşı, islamşünas alim Kərim İfrak çıxış edərək Nizami yaradıcılığından, onun əsərlərindəki ümumbəşəri ideyalardan söz açdı.
Azərbaycanda Fransız İnstitutunun icraçı direktoru Conatan Hakan Ünlü, Azərbaycan Dillər Universitetinin Fransız dili leksikologiyası və üslubiyyatı kafedrasının müdiri, filologiya elmləri doktoru Gülnarə Sadıxova Nizami irsinin özəlliklərindən danışarıq təqdim olunan kitab barədə fikirlərini bölüşdülər.
Qeyd olundu ki, dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin yubiley ili çərçivəsində Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi (NGBM) tərəfindən söz ustadının ədəbi irsinin beynəlxalq səviyyədə təbliği məqsədilə əcnəbi dillərdə bir sıra nəşrlər layihələri həyata keçirilib. Xarici nəşrlərdən biri mərhum azərbaycanlı professor, filologiya elmləri doktoru Əli Musayev tərəfindən 1990-cı illərdə fransız dilinə tərcümə olunmuş Nizami Gəncəvinin 50 qəzəli və 50 kəlamından ibarət kitab layihəsidir.
Bu ilin oktyabrında Fransanın “HÉMISPHÈRES ÉDITIONS / MAISONNEUVE & LAROSE” nəşriyyatı tərəfindən çap olunmuş kitabın redaktorları görkəmli fransalı türkşünas, qafqazşünas alim Remy Dor və Azərbaycan Dillər Universitetinin kafedra müdiri Gülnarə Sadıxova, ön sözün müəllifi NGBM İdarə Heyətinin həmsədri İsmayıl Serageldin, müqəddimənin müəllifi Dünya Verona Şeir Akademiyasının təsisçisi, görkəmli yazar Məhəmməd Nadir Aziza, Nizami Gəncəvinin həyat və yaradıcılığı haqqında fəslin müəllifi islamşünas alim Kərim İfrak, müasir Azərbaycan miniatürü tərzində çəkilmiş 23 illüstrasiyanın müəllifi isə rəssam Pərinisə Əsgərovadır.
Yeni nəşr Fransada kitab mağazaları, aidiyyəti universitet, kitabxana və şərqşünaslıq mərkəzlərinə, həmçinin “Fnac” və “Amazon” onlayn satış şəbəkələri üzərindən ictimaiyyətə təqdim olunur. “Nizami Gəncəvi: qəzəllər və kəlamlar” kitabı fransızdilli oxucuların böyük Azərbaycan şairinin irsi ilə yaxından tanış olmasına şərait yaradacaq.

Xəbər verdiyimiz kimi dünən “Fairmont Baku-Flame Towers” hotelində Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı və Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin dəstəyi ilə “Nizami Gəncəvi: mədəniyyətlər arasında körpü” mövzusunda Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Forumunun açılış mərasimi keçirilib. Forum Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə ölkəmizdə elan edilən “Nizami Gəncəvi İli” çərçivəsində reallaşır.
Mədəniyyət Nazirliyi Media və kommunikasiya şöbəsinin müdiri Məryəm Qafarzadə tədbiri açaraq forum haqqında məlumat verib. Qeyd edib ki, “Nizami Gəncəvi İli” münasibətilə Mədəniyyət Nazirliyi ilin əvvəlindən müxtəlif layihələr həyata keçirib. Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Forumu da əlamətdar ilin növbəti tədbiridir. Forum noyabrın 15-dən davam edən Beynəlxalq Nizami Gəncəvi Festivalının yekun tədbiri olmaqla yanaşı, “Nizami Gəncəvi İli”nin ən miqyaslı layihələrindən biridir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı məlumat verir ki, açılış mərasimində çıxış edən Baş nazirin müavini Əli Əhmədov bildirib ki, böyük Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin yaradıcılığı ümumbəşəri dəyərlərə xidmət edir. Şairin yaradıcılığında tez-tez rast gəlinən xeyir və şər, ədalətli cəmiyyət kimi anlayışlar bəşəriyyətin bütün dövrlərinə aiddir: “Nizami Gəncəvi dahi şair olmaqla bərabər, həm də filosof idi. Buna görə də onun ədəbi irsi mədəniyyətlər və xalqlar arasında hər zaman körpü rolunu oynayıb. Biz bunu şairin əsərlərində açıq şəkildə görə bilirik. O, müxtəlif xalqların ənənələrini tərənnüm edərək onların arasında dostluq yaratmağa nail olub. Nizami 800 ildir oxunur. Onun poeziyasının bədii dəyəri və fəlsəfi yükü öz mənasını itirmir. Nizami Azərbaycan xalqının iftixarıdır. Azərbaycanda bu gün Nizami adı daşıyan minlərlə vətəndaş yaşayır. Bu bir daha sübut edir ki, o əsl Azərbaycan şairidir. Forumun bütün iştirakçılarına təşəkkür edir və uğurlar arzulayıram”.
 * * *
Forumda çıxış edən mədəniyyət naziri Anar Kərimov Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Forumunun iştirakçılarını salamlamaqdan məmnunluğunu bildiri . Diqqətə çatdırıb ki, Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə 2021-ci il ölkəmizdə “Nizami Gəncəvi İli” elan edilib: “Nizami ili” çərçivəsində ölkəmizdə və xaricdə çoxsaylı silsilə tədbirlər keçirilmişdir və düşünürəm ki, yekunda məhz belə bir forumun keçirilməsi xüsusilə əlamətdardır. Bu gün Azərbaycan dünyada mədəniyyətlərarası dialoq, tolerantlıq, sülh, əməkdaşlıq və dayanıqlı inkişaf kimi mütərəqqi ideyalarının fəal təbliğatçısı kimi çıxış edir. Təsadüfi deyil ki, xalqımızın mədəniyyətinin, onun multikultural dəyərlərinin və baxışlarının formalaşdırılmasında Nizami Gəncəvinin müstəsna rolu olmuşdur”.
Nizamini Şərqin böyük şairi və mütəfəkkiri adlandıran nazir qeyd edib ki, o, bütün dünya ədəbiyyatında dərin iz buraxmış dahi şəxsiyyətlərdəndir. XII əsr Azərbaycan Atabəylər dövlətinin əsas mərkəzlərindən olan Gəncənin mədəni mühitində dünyaya gələn Nizami ömrünün sonunadək bu qədim şəhərdə yaşayıb və dünya mədəniyyəti xəzinəsinə bənzərsiz ədəbi incilər bəxş edib: “Nizami ümumbəşəri sevgini tərənnüm edən lirik-fəlsəfi lirikası və ən əsası isə “Xəmsə” kimi şah əsərlər toplusunu yaratmaqla Şərq intibahının banisi oldu. Şairin sonrakı nəsillərə qoyduğu poetik mirası insanları yaxşılığa, mərhəmətə, dostluğa, xalqları sülhə, ədalətə, birliyə çağırmışdır”.
Qeyd olunub ki, Nizaminin yaratdığı poeziya ənənələri zaman və məkan sərhədlərini aşaraq əsrlər boyu müxtəlif xalqların dahi şairləri tərəfindən uğurla davam etdirilib. Mövlanə Cəlaləddin Rumi, Əmir Xosrov Dəhləvi, Əlişiri Nəvai, Məhəmməd Füzuli, Əbdürrəhman Cami və başqa neçə-neçə Şərqin dahi şairləri Nizami yolunun layiqli davamçıları olublar. Ümumbəşəri əhəmiyyət kəsb edən Nizami mövzularının əks-sədasını Qərb ədəbiyyatının Dante, Bokaçço, Volter, Şekspir, Höte və başqa nümayəndələrinin yaradıcılığında da sezmək mümkündür. XIX əsrdən etibarən rus şairləri də Nizamiyə nəzirələr yazmışlar. Başqa sözlə, Nizami şəxsiyyəti və irsi Azərbaycan mədəni mühitində yaransa da, bütün bəşəriyyətə məxsus universal bir dəyərdir.
Anar Kərimov vurğulayıb ki, Nizami təkcə poeziya və fəlsəfə tarixində deyil, həm də ötən səkkiz əsrdən artıq bir müddətdə mədəniyyətin bir çox sahələrində şah əsərlərin yaranması üçün ilham mənbəyi olub. Onun əsərlərindəki motivlərə həsr olunmuş Orta əsr miniatürləri və tətbiqi-dekorativ sənət nümunələri bu gün dünyanın aparıcı muzeylərinin ən dəyərli eksponatları sırasında nümayiş etdirilir: “Əsrlər ötüb keçsə də, Nizami irsi öz aktuallığını daim qoruyub saxlayır, dahi şairin insan cəmiyyətində xoşbəxtlik və tərəqqinin bərqərar olunması üçün XII əsrdə təqdim etdiyi sosial həllər müasir dövrdə də gələcəyi işıqlandırmağa davam edir. Onun insan cəmiyyətinə ensiklopedik yanaşması bugünkü dünyada da parlaq gələcək üçün çalışan müxtəlif din, dil, peşə sahibləri üçün ilham mənbəyi olmağa layiqdir”.
Nazir çıxışının sonunda Nizami Gəncəvi ilə əlaqədar Mədəniyyət Nazirliyinin yeni bir təşəbbüsünü forum iştirakçıları ilə bölüşüb: “Bəllidir ki, BMT-nin “2030 Gündəliyi” çərçivəsində qəbul olunmuş 17 Dayanıqlı İnkişaf Məqsədi (DİM) bütün qlobal problemlərin həllini nəzərdə tutur. Mədəniyyət Nazirliyi olaraq biz bu istiqamətdə yeni yanaşmanı təklif edirik. Bu yanaşma DİM-lərə nail olunmasında cəmiyyətlərin rolunun gücləndirilməsini hədəfləyir. Bu yanaşmaya uyğun olaraq dayanıqlı inkişaf naminə 17 məqsəddən hər biri Nizami Gəncəvi prizmasından nəzərdən keçirilmişdir. Beləliklə, DİM-lərin əksəriyyətinin tarixən insanlıq problemi olduğu müəyyən edilmişdir. Təklif edilən bu yanaşma ölkələrin DİM-ləri həmçinin öz mədəniyyətləri çərçivəsində qəbul etmələrini dəstəkləyərək problemlərin həllində mədəni irsin vacibliyini qeyd edir. Bununla əlaqədar olaraq, əslində, burada DİM və mədəniyyət kəsişməsinin önəmini xüsusilə göstərmək istəyirik. Biz istəyirik ki, BMT ölkələri DİM-lərin təmin edilməsi üçün özünün mədəniyyət siyasətini, məcazi mənada hamı öz “Nizami Gəncəvi”sini tapsın.
Nizaminin dahiliyini və onun zəngin poetik-fəlsəfi irsində əksini tapan universal ideyaların ümumbəşəri əhəmiyyətini bir daha vurğulamaq üçün forum iştirakçıları adından qəbul edilməsi təklif edilən Birgə Kommunike tədbir iştirakçılarına təqdim edilmişdir”.
 * * *
Türkiyənin mədəniyyət və turizm naziri Mehmet Nuri Ersoy çıxışı zamanı bildirib  ki, “Nizami Gəncəvi kimdir?” sualının cavabı çox genişdir. O, yaradıcılığı ilə bir çoxlarına ədəbiyyatın qapısını açmaqla yanaşı, astronomiya, fəlsəfə, coğrafiya, tibb və riyaziyyatı, eyni zamanda bir neçə dili mükəmməl bilən alimdir. Nizami Gəncəvi ürəyində və beynində mürəkkəb düşüncələri yoxlayıb, əldə etdiyi nəticəni, istər duyğu, istərsə də fikirləri mükəmməl şəkildə sözə çevirib insanlıq üçün miras qoyub: "Türk dünyası böyük atasının əmanətlərinə qürurla sahib çıxmağa və nəsildən-nəslə ötürməyə davam edəcək. Biz Türk dünyasının mədəniyyət körpüsünü var edən əcdadlarımıza idarəçisindən sənətkarına, aliminə qədər sahib çıxmağın məsuliyyətini daşıyırıq. Biz bir olub minillik tariximizə birlikdə sahib çıxacağıq”.
Özbəkistanın mədəniyyət naziri Ozodbek Nazarbekov Türk dünyasının iki böyük ədəbi şəxsiyyəti – Nizami Gəncəvi və Əlişir Nəvai yaradıcılıqlarını müqayisə edib. Bildirib ki, bu il Özbəkistan Prezidentinin sərəncamı ilə özbək xalqının dahi şairi və mütəfəkkiri, dövlət xadimi Əlişir Nəvainin 580 illiyi yüksək səviyyədə qeyd olunur. Nazir vurğulayıb ki, Nəvai Nizamini özünə ustad bilib, əsərlərində onun dahiliyini qeyd edib: “Türk dünyasının dahi ədəbiyyat və mədəniyyət simalarının irsinin tanıdılması və təbliğinə yönələn bütün təşəbbüslər, layihələr təqdirəlayiqdir”.
Rusiya Federasiyası Prezidentinin beynəlxalq mədəni əməkdaşlıq üzrə xüsusi nümayəndəsi Mixail Şvıdkoy çıxış edərək forumun əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirib. Deyib ki, bu gün Nizami Gəncəviyə Moskvada və Sankt-Peterburqda heykəl qoyulub: “Hətta Rusiyada belə rus əsilli bir şairin iki heykəlinə çox az təsadüf olunur. Nizami Gəncəvi bu şəhərlərdə adının əbədiləşdirilməsinə layiqdir. O təkcə Azərbaycanın deyil, Şərqin dahi oğludur. İki mütəfəkkiri qeyd edə bilərəm ki, onlar heç vaxt yaşadığı ərazini tərk etməmişdilər. Bunlar Nizami Gəncəvi və Kant idi. Onlar başa düşürdülər ki, insanın vicdanı, başı üzərində duran Allah böyük dəyərlərdir. Nizami Gəncəvi İslam dünyasında və daha geniş məkanda maarif işığı yandırıb. Həmin işıq bu gün də bizim üzərimizdədir”.
* * *
Çıxışlardan sonra Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Forumunun səkkiz bənddən ibarət Birgə Kommünikesi qəbul edili . Mədəniyyət nazirinin birinci müavini Elnur Əliyev sənəd haqqında məlumat verib.
Forumun açılış mərasimində həmçinin bu il Fransada nəşr olunan “Nizami Gəncəvi: qəzəllər və kəlamlar” adlı kitabın da təqdimatı keçirilib. Kitab mərhum azərbaycanlı professor, filologiya elmləri doktoru Əli Musayev tərəfindən 1990-cı illərdə fransız dilinə tərcümə olunmuş Nizami Gəncəvinin 50 qəzəli və 50 kəlamından ibarətdir.
Sonra plenar iclaslar keçirib, axşam qonaqlara Manqal steyk haus restoranında Azərbaycan mətbəxinin ləziz təamlarını dadıblar. Azərbaycanın xalq artisti Gülyanaq Məmmədova ilə Özbəkistanın mədəniyyət naziri Ozodbek Nazarbekovun birgə ifa etdikləri “Qaragöz boy, boy” mahnısı məclisə xüsusi ovqat gətirib.
Bu gün səhər plenar iclaslar davam etdirilib.
Qeyd edək ki, Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Forumunun zəngin proqramı var. Forumda 15 xarici ölkədən 40-dan çox alim, elm adamı və ekspertlər, eləcə də dövlət rəsmiləri, ali təhsil müəssisələrinin rəhbərləri, beynəlxalq təşkilatlar və diplomatik korpusun nümayəndələri iştirak edir. Forum çərçivəsində “Nizaminin Orta əsr Şərqində siyasi və ictimai ənənələrə təsiri”, “Nizami Gəncəvi: Müasir dünyaya baxış”, “Nizami Xəmsəsinin dünya ədəbiyyatına və mədəniyyətinə təsiri”, “Xəmsə” dialoqlarının didaktik rolu”, “Sovet dövründə Nizami tədqiqatları” mövzularına həsr edilmiş panel müzakirələri, təqdimatlar, ikitərəfli görüş və digər tədbirlər keçiriləcək.
Forum sabah yekunlaşacaq.

Dünya ölkələri Nizami Gəncəvinin ideyalarını rəhbər tutsa mükəmməl bir cəmiyyətin qurulmasına nail olar. Çünki Nizami öz əsərlərində ideal bir cəmiyyətin yaranmasını təbliğ edib.
Bu sözləri Bakıda keçirilən Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Forumunun iştirakçısı “LIFFT” nəşrinin baş redaktoru Marqarita Al deyib.
“Nizami Gəncəvinin idealları olduqca təqdirəlayiqdir. İki il bundan əvvəl də Bakıda Nizami Gəncəviyə həsr olunmuş forum keçirilmişdi. Gələn il Misirdə də Nizami Gəncəviyə həsr olunacaq “Keçmişdən gələn gələcəyin insanı” mövzusunda forum təşkil olunacaq. Rusiyada müxtəlif xalqlar yaşadığından biz şərq mədəniyyətinə xüsusi önəm verir və bu mədəniyyəti çox sevirik. Biz Nizami Gəncəvi ilə bağlı olan tədbirlərə hər zaman qatılırıq, çünki Nizami Gəncəvi həm də bizim mədəniyyətimizin bir hissəsidir”,- deyə Marqarita Al bildirib.