“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı görkəmli ədəbiyyatşünas Firudin bəy Köçərlinin müdrik kəlamlarını təqdim edir:

Bir millətin malını, dövlətini və hətta vətənini əlindən alsan ölüb itməz, amma dilini alsan fot olar, ondan bir nişan qalmaz .

Əgər bir xalqı məhv etmək, onu adam toplusuna çevirmək istəyirsinizsə, müəllimini savadsız, həkimini isə kəmsavad eləyin. Biri onun başını, o biri canını zay eləsin.

Müəllimlik ağırdır, ancaq pak və müqəddəs xidmətdir. Seminariyada aldığınız elm və tərbiyəni elə yüksək və hündür məqamda saxlayın ki, nuru ətrafı da işıqlandıra bilsin.

Hər bir xalqın maddi yoxsulluğu, iqtisadi düşkünlüyü onun zehni yoxsulluğunun, mənəvi düşkünlüyünün nəticəsində meydana çıxır.

Mən, balalara hədiyyə olmaq üçün xalqımızın yaratdığı nağıl və hekayələrdən, məsəl və tapmacalardan və bir çox mənzumələri toplayıb bu kitabı tərtib etdim ki, onlar unudulub xatirələrdən çıxmasın.

Hər millətin özünəməxsus ana dili var ki, onun məxsusi malıdır. Ana dili millətin mənəvi diriliyidir, həyatının mayəsi mənziləsindədir. Ananın südü bədənin mayəsi olduğu kimi, ananın dili də ruhun qidasıdır, hər kəs öz anasını və Vətənini sevdiyi kimi, ana dilini də sevir.

Əsl ədəbiyyat həyati həqiqətləri əks etdirməklə yanaşı cəmiyyəti, xalqı qabaqcıl ideyalarla silahlandırmalıdır, onun azadlıq mübarizəsinə kömək etməlidir: həqiqi şair millət və Vətən yolunda canlar fəda etmək lazım isə vətən oğlanlarının ürəyinə yandırıcı od salıb, onları hər qisim fədakarlığa və cannisarlığa şövqmənd etməlidir.

Nə qədər bir qövm və tayfa elmsiz və mərifətsiz olsa, bir o qədər onun ədəbiyyatı zəif və biməzmun olacaqdır. Hətta çox tayfalar vardır ki ədəbiyyat nə olduğunu bilməzlər. Bunlar dünya üzündə çox müddət yaşamayıb puç və zay olurlar. Tərəqqi və səadət fikrində olan və ədəbi zindəganlıq arzusuna düşən qövm və millət gərəkdir ən əvvəl öz ana dilinin vüssət və qüvvət tapmağına səy və himmət göstərsin və ədəbiyyati-milliyəsinin asari-nəfisə və təsnifati-məmduhə ilə zənginləşdirsin.

Biz dilimizi bilmirik və bunda təqsir bizdədir, dilimizdə deyil. Fars və ərəbə meyil və rəğbətimiz o qədər çox olubdur ki, öz dilimizdə olan sözləri atıb əvəzinə əcnəbi dillərin qəliz ibarələrini və sözlərini götürmüşük və götürdüyümüz sözləri və ibarələri öz dilimizin şivəsinə uydurmayıb eyni halı ilə dilimizə qarışdırmışıq və nəqabil pinəçilər kimi əlimizə hər nə düşübsə, paltarımıza yamamışıq. Bizim qəzetlərdə çap olunan məqalələr, teleqram tərcümələri, hətta elanlar o qədər dolaşıq və çətin dildə yazılır ki, oxuyanlar başa düşməyir və başa düşmədikləri halda qəzetə oxumaqdan rəğbətləri kəsilir. Dilin şivəsini itirmək və üslubunu pozmaq böyük fəsaddır. Mərhum Həsənbəy Məlikovun “Əkinçi” qəzetinin nömrələri əlinizə düşsə, oxuyub bu mətləbin barəsində bir az fikir eləyin.

26 yanvarın təqvimi Varisin təqdimatında

Avstraliya günü

Hər vaxtınız xeyir. Yaşıl qitədən başlayacağıq. 1788-ci ilin 26 yanvarında kapitan Artur Filipp gəmisini Sidney buxtasında saxlayaraq Britaniya bayrağını qaldırıb və buradakı ilk koloniyanı – Yeni Cənubi Uels koloniyasını yaradıb. Sidney şəhərini quranlar isə gəmi ilə gətirilən 730 məhbus olub. Həmin gün də Avstraliyanın milli bayramı hesab olunur. Belə ki, sonradan daha 5 koloniya yaradılıb, bunlar da birləşərək 1901-ci ildə Avstraliya İttifaqını təşkil ediblər.

Həyat səviyyəsinə görə Avstraliya dünyanın 10 lider ölkəsi sırasında yer alıb. Buranın iqtisadiyyatını qaz, kömür və taxıl ixracatı təşkil edir, hakimiyyət də qazancını səxavətlə əhaliylə bölür. Avstraliyada kenquruların sayı insan sayından 3 dəfə şoxdur. Burada sosial yardım anlayışı o qədər yüksəkdir ki, kasıb adamlar üçün küçələrdə televizor, kondisioner, soyuducu, kompüter, mikrodalğalı soba, mebel qoyurlar, get ürəyin istəyəni götür. 

Dünyanın ən böyük tramvay şəbəkəsi Melburndadır. Avstraliya əhalisinin yarıdan çoxu mühacirdir. Hamının siması gülümsərdir. İnsanlar əsasən böyük yaşıl sahəsi olan həyət evlərində yaşayırlar. Avtomobil burda çox ucuzdur. Orta əməkhaqqı illik 130 min Avstraliya dollarına bərabərdir, bu da təqribən 92,5 min ABŞ dollarına bərabərdir. Demək, müəllim, həkim, mühəndis və digərləri Avstraliyada aylıq 7700 dollar maaş alırlar. İki aylıq maaşa da avtomobil almaq mümkündür.

Beynəlxalq Gömrükçü günü

İnternational Customs Day – 1953-cü ilin 26 yanvarında Brüsseldə Beynəlxalq Gömrük Şurasının ilk sessiyasının keçirilməsi şərəfinə təsis olunub. Hazırda Ümumdünya Gömrük İtiifaqına 170 ölkə, o cümlədən 17 Avropa ölkəsi daxildir. 

Hər bir ölkənin iqtisadiyyatında gömrük orqanları başlıca yer tuturlar, ölkəyə idxal olunan məhsulların nəzarətini məhz bu orqanlar həyata keçirir. Çox təssüf ki, bizim ölkəmizdə ən çox narazılıq doğuran sahələrdən biri sayılaraq gömrük orqanları əhalinin etimadını qazana bilməyiblər. Bu peşə bayramında gömrükçülərimizə vətən sevgisi, şəxsi varlanmaq ehtirasını boğa bilmək bacarığı, obyektivlik və düzgünlük arzulayırıq.

“Gəl, söhbət edək” günü

Bu gün Kanadada “Gəl söhbət edək” günüdür, insanları bir-birinə ürək açmağa çağıran gündür. Yaponiyada Bunkazay Boka günüdür, mədəni dəyər kəsb edən nəsnələrin yanğından qorunmasına diqqət cəlb etmək günüdür. Panamada mühəndis, Hindistanda konstitusiya, Latviyada beynəlxalq tanınma, Avstraliyada həm də tarakan qaçışı günüdür. ABŞ isə bu gün Milli araxisli konfet gününü bayram edəcək.

Kullinan, Konqress kitabxanası

2001-ci ildə Qara dənizdə Ukraynanın “Merkurinin xatirəsi” teploxodu batıb, 20 nəfər həyatını itirib. Həmin gündə Hindistanda, Qudjarat əyalətində zəlzələ 20 min can alıb. 2000-ci ildə Argentinada arxeoloqlar planetin tarixindəki ən iri dinozavrın qalıqlarını tapıblar. 1972-ci ildə yuqoslav stüardessa Vesna Vuloviş 10159 metrədən yerə gəlmiş təyyarədə sağ qalmaqla tarixə düşüb. 1940-cı ildə nasistlər Polşa yəhudilərinə qatarlara minməyi qadağan ediblər. 

1905-ci ildə Cənubi Afrikada dünyanın ən böyük almazı – Kullinan tapılıb. 1893-cü ildə Karl Bens dördtəkərli avtomobil hazırlayıb ki, məhz bu avtomobil yarış avtomobillərinin əsasını qoyub. 1802-ci ildə ABŞ Konqresinin kitabxanası fəaliyyətə başlayıb. 1244-cü ildə salnamələrdə ilk dəfə Berlin adından istifadə olunub. 

Cansu, Aygün, Ceylan və Köçərli

1988-ci ilin 26 yanvarında gözəllər gözəli, türk dizi aktrisası və fotomodeli Cansu Tosun doğulub, kişilər, sosial mediadan onu təbrik etməyə başlayın. 1971-ci ilin bu günündə müasir Azərbaycan pop musiqisinin yaradıcısı hesab olunan xalq artisti Aygün Kazımova dünyaya gəlib, onu niyə təbrik etməyək ki? 1963-cü ildə Portuqaliyanın Setubal şəhərində futbol dühası, tanınmış məşqçi Joze Mourinyo, 1953-cü ildə Türkiyə kinosunun ən görkəmli xadimi, ünlü rejissor Nuri Bilgə Ceylan doğulublar. Yeri gəlmişkən, hələ də bu dünyaşöhrətli rejissorun filmlərini izləməyən tapılarsa təcili “Bir zamanlar Antalyada”, “Əhlət ağacı” və “Qış yuxusu” filmlərinə mütləq baxsınlar. Bu gün yazışı Əzizə Əhmədovanın 90 illiyidir, o, 1932-ci ilin bu günündə dünyaya gəlib.

1925-ci ildə Amerika kinoaktyoru, Oskar laureatı Pol Nyuman, 1921-ci ildə yapon biznesmeni, Sony kompaniyasının yaradıcısı Akkio Morita, 1918-ci ildə rumın dövlər xadimi, sonradan xalq qarşısında edam olunan Nikolae Çauşesku doğulublar.

1863-cü ilin 26 yanvarında Azərbaycanın görkəmli maarifçisi, ədəbiyyatşünası, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi elminin banisi Firudin bəy Köçərli dünyaya gəlib. Bu dahi şəxsiyyətə ruhu şad olsun deyək.

Xuraman Abbasovanın yaylığı

2020-ci ilin 26 yanvarında Azərbaycanın sabiq xarici işlər naziri Tofiq Qasımov, 2019-cu ildə dahi fransız musiqiçisi Mişel Leqran, 1998-ci ildə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, Qarabağ müharibəsi yenicə alovlananda yaylığını ataraq azərbaycanlı gəncləri qırğına getməyə qoymayan Xuraman Abbasova, 1979-cu ildə ABŞ-ın 41-ci vitse prezidenti, məşhur milyardçılar nəslinin nümayəndəsi Nelson Rokfeller, 1943-cü ildə məşhur rus genetik alimi Nikolay Vavilov, 1925-ci ildə ürək aritmiyasını kəşf etmiş şotland həkim Ceyms Makkenzi, 1915-ci ildə məşhur gürcü yazarı Akaki Sereteli, 1893-cü ildə beysbolu kəşf etmiş Amerika generalı Ebner Dabldey, 1891-ci ildə daxili yanma mühərrikini kəşf etmiş alman konstruktor Nikolaus Otto dünyadan köçüblər.

Kor alpinist

Yeri gəlmişkən, 2003-cü ilin 26 yanvarında amerikalı Veyxenmayer Erik adını tarixə yazdırmağa müvəffəq olub. Belə ki o, kor olmaqla dünyanın bütün qitələrindəki ən hündür zirvələrə qalxmağa müyəssər olmuş yeganə insandır. Təsəvvür edin, gözün görməyə görməyə Everestə, Monblana qalxasan, şəxsən mən heç cür təsəvvür edə bilmirəm. İnsan övladı görün bir nələrə qadirdir.