Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

-Cəmi 6 dəqiqə kitab oxumaq stressin səviyyəsini 30 %-ə qədər azalda bilir ki, bu da musiqi terapiyasından və ya gəzintidən daha səmərəlidir. 

-Həkimlər sübut ediblər ki, mütaliə həm də güclü sağaldıcı prosedurdur. Bu gün inkişaf  etmiş ölkələrin bir çox aparıcı klinikalarında yeni müalicə metodu – biblioterapiya tətbiq edilir. 

-Tədqiqat zamanı zəngin süjet xəttinə malik romanların beş gün ərzində oxucunun beyin hüceyrələrini dəyişdiyi sübut edilib.

Sizləri cəlb edə bildik, elədirmi? Onda hər gün mütaliə mədəniyyəti barədə oxuyun və özünüzdə mütaliə vərdişləri aşılayın.

Hər birimiz kitablara borcluyuq!

                                          Heydər Əliyev

1.

ON SÖZ

Təqvimdə 2024-cü ildir. Təbii ki, hər dövrün öz tələbləri, öz müsbət və mənfilikləri var. Bugümüzün də kifayət qədər müsbət tərəfləri var. Azərbaycanımız ərazi bütövlüyünü tam bərpa edib, öz inkişaf strategiyasının yeni mərhələsinə qədəm qoyub. Sabahımızın qurucuları olan yeniyetmələrimiz, gənclərimiz alnıaçıq, üzüağ biliklər əxz edir, sənət və peşə öyrənirlər.

Amma 3-cü minilliyin bu dönəmində tək bizdə yox, bütün dünyada ciddi bir problem var, bu, Z(zet) və A(alfa) nəslinin – yəni müasir, tam sosiallaşmış uşaq, yeniyetmə və gənclərin mütaliədən uzaq durması, mobil telefon və internet asılılığından qopa bilməməsidir. Odur ki, indi hər bir təsisatın, hər bir yetkin fərdin qarşısında duran ümdə vəzifə sözügedən nəsildə mütaliəyə maraq oyatmaqdır.

Bizim də məqsədimiz məhz budur. Ona görə də mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması barədə ən müxtəlif mənbələrdən iqtibaslar edərək, ən ümdə mütəxəssislərdən fikir alaraq sizlərlə bölüşmək qərarına gəldik. Beləliklə, sizlərə mütaliə mədəniyyətini necə formalaşdırmaq barədə danışacağıq.

İlk bəhs edəcəyimiz isə Mütaliə terapiyası barədədir.

2.

MÜTALİƏ TERAPİYASI

Dərhal ondan başlayaq ki, kitab oxumaq - ənənəvi bilik əxz eləmək anlayışından daha geniş anlayışdır. Bura o qədər sadalamalar aiddir ki (məsələn, stressdən qurtaran, hafizəni möhkəmləndirən, hər hansı bir çətin durumdan çıxmağı təlqin edən, müsbət şəxsi keyfiyyətlər formalaşdıran, pozitivlik verən və s. və i.), onlar barədə məlumat əldə edən bir kimsənin həvəslə kitab oxumağa başlayacağına əsla şübhə etmirik.

Mütaliə insanı kamilləşdirir, onun nitq və qabiliyyətini inkişaf etdirir. Mütaliə adamı bilikli, söhbətcil, hazırcavab edir. Biz mütaliə mədəniyyəti, oxu mədəniyyəti dedikdə hər hansı konkret fəaliyyət üzrə mədəniyyət nəzərdə tuturuq ki, bu da əsasən oxucuların informasiya əldə etməsi və bu informasiyanı yeni biliyə çevirmək qabiliyyətidir.

Uşaqlarda mütaliə vərdişlərinin erkən yaşlarda aşılanması olduqca vacib amillərdən biridir. Çünki çox mütaliə edən uşaqların intellekti daha sürətlə inkişaf edir. Bəli, valideyində, müəllimdə, kitabxanaçıda əsas keyfiyyətlərdən biri uşaqda  mütaliəyə maraq yaratmaq, onu düzgün istiqamətləndirməkdir. Uşaq və yeniyetmələrin mənəvi, intellektual və estetik inkişafında kitabın və mütaliənin rolu danılmazdır. Onlar insanları maarifləndirir, ümumi mədəni səviyyəni yüksəldir, dünyagörüşünü artırır. Böyüməkdə olan uşaqlara, yeniyetmələrə, gənc nəslin nümayəndələrinə izah etmək lazımdır ki, bütün biliklərin və mənəvi dəyərlərin ilkin mənbəyi kitablardır. Uşaqlar və yeniyetmələrin informasiya texnologiyalarını mənimsəyən ən fəal qruplar olmasını qeyd etmək olar. Demək olar ki, artıq başqa həyat tərzi, dəyərləri, informasiya mühitində davranış modelləri olan yeni nəsil yetişmişdir. Milli-mənəvi dəyərlərimizin təkcə qorunub gələcək nəsillərə çatdırılmasında deyil, eyni zamanda, onların beynəlxalq aləmə qısa vaxt ərzində təqdim edilməsində kitabların böyük rolu vardır.

Dünyanın ən nüfuzlu universitetlərində aparılmış tədqiqatlar sübut etmişdir ki, mütaliə insanların idrak qabiliyyətlərini məşq etdirməyə imkan verən müxtəlif mexanizmləri hərəkətə gətirir, uzun və xoşbəxt yaşamalarına, diqqətlərinin formalaşmasına, nitqlərinin və düşünmə qabiliyyətlərinin inkişafına güclü təsir göstərir, dünyaya və ictimai sosial hadisələrə baxış şəklini dəyişir, doğru qərarlar verib, seçimlər etmələrinə kömək edir. Mütaliə edənlər öz erudisiyaları, kompentensiyaları və karyera inkişafı ilə həmişə başqalarından fərqlənirlər. Kitablar və onların mütaliəsi həmçinin insanın, fiziki, zehni və hissi inkişafında vacib tədris vasitəsidir.

 U. M. Tekkerey kitab  barədə  deyirdi  ki, kitab insanın ruhunu  qidalandırır,  onu  ucaldır  və  möhkəmləndirir.

Bir müddət əvvəl isə həkimlər sübut ediblər ki, mütaliə həm də güclü sağaldıcı prosedurdur. Bu gün inkişaf  etmiş ölkələrin bir çox aparıcı klinikalarında yeni müalicə metodu – biblioterapiya tətbiq edilir. 

Nevroloqlar kitab mütaliəsinin insana mənəvi təsiri ilə yanaşı, həm də bioloji təsirini öyrənmək üçün araşdırma aparıblar. Tədqiqat zamanı zəngin süjet xəttinə malik romanların beş gün ərzində oxucunun beyin hüceyrələrini dəyişdiyi sübut edilib. 21 gənc üzərində eksperiment aparan tədqiqat qrupu əvvəlcə kitab oxumamışdan əvvəlki beyin hüceyrələrinin vəziyyətini müəyyənləşdirib, sonra gənclərə oxumaq üçün nisbətən mürəkkəb bir roman verilib. Gənclər romanı 5 gün oxuduqdan sonra beyinlərindəki hüceyrələr yenidən yoxlanılıb, nəticədə sağ və sol yarımkürədə olan dəyişikliklər ortaya çıxıb: hüceyrələr daha da canlanıb  və  gənclərin  mühakimə  yürüdə  bilmək  qabiliyyəti  sürətlənib.

Kanadadakı York Universitetinin psixoloqu Raymond Mar və Toronto Universitetinin idrak psixologiyası üzrə fəxri professoru Keith Oatley 2006 və 2009-cu illərdə çap etdirdikləri elmi məqalələrdə yazırlar ki, tez-tez roman oxuyan şəxslər başqa insanları daha yaxşı anlayır və empati (başqalarının hisslərini başa düşmə) qura bilirlər. R. Mar 2010-cu ildə uşaqlar üzərində apardığı araşdırma nəticəsində müəyyən etmişdir ki, hekayə oxuyan uşaqlar daha iti zehnli olur və digər insanları daha çevik anlayırlar .

Böyük Britaniyadakı Oksford Universiteti alimlərinin mütaliənin faydası haqqında 2012-ci ildə apardıqları tədqiqatlara görə, mütaliə edən adamların beyninin maqnit-rezonans analizi göstərir ki, onlar kitabdakı hadisə və təsvirləri oxuyan zaman beyinlərindəki mənimsəməyə görə cavab verən sahələr reallıqda bunları hiss edirmiş kimi fəallaşır. Bu effekti televizor və kompüter vermir, əksinə televizor onları  tirir...

Cəmi 6 dəqiqə kitab oxumaq stressin səviyyəsini 30 %-ə qədər azalda bilir ki, bu da musiqi terapiyasından və ya gəzintidən daha səmərəlidir. 

Amerika alimləri 7 yaşdan 14 yaşa kimi 55 uşaq üzərində apardıqları tədqiqat nəticəsində müəyyən etmişlər ki, fəal mütaliə edən uşaqlar daha inkişaf etmiş hüceyrə tellərinə (neyron) və bundan irəli gələn nəticələrə malikdirlər.

London və Uels universitetlərinin alimləri isə San-Fransiskoda  53 kişi və 75 qadın arasında telomerin (hüceyrələrin hisslərə bölünmə prosesinin düzgünlüyünü tənzimləyir) uzunluğunu ölçərək müəyyən etmişlər ki, cinsindən asılı olmayaraq çox oxuyan insanlarda telomerinin uzunluğu daha çoxdur, yəni belə insanların hüceyrə və toxumaları qocalma prosesinə az meyillidir.

Mütaliə həmçinin uşaqların nitqinin, lüğət ehtiyatlarının, ümumiyyətlə,  nitq mədəniyyətlərinin formalaşmasında,  insani dəyərlərin aşılanmasında əvəzsiz vasitədir.

Mütaliə psixoloji proses kimi komminukasiya-əlaqə fəaliyyətini mümkün edir. O da diqqətdən kənarda qalmamalıdır ki, informasiyalaşmış cəmiyyətin formalaşması və tərəqqisi mütaliə prosesinin bəhrəsidir. Mütaliə insanı həyata bağlayır, zehni açır, ətraf mühiti, dünyanı, bütün insanları sevdirir. Onda estetik hisslər oyadır, kulturoloji hazırlıq aşılayır. Təsadüfi deyildir ki, gözəl nitqə, zövqə, əxlaqa malik olanlarla işləmək daha asan və daha maraqlıdır. Şagirdlər də, tələbələr də öz müəllimlərini, kitabxanaçılarını mütaliə mədəniyyətinin ən bariz daşıyıcısı kimi tanımalıdırlar. Belə adamlarla ünsiyyət yorucu olmur. Onları dinləmək, onlardan öyrənmək gündəlik tələbata çevrilir.

Bir ayda neçə kitab oxuduğunuzu heç düşünmüsünüzmü? Və bir ildə? Statistikaya inanırsınızsa, orta hesabla bir insan ömrü boyu minə yaxın kitab oxuyur, amma ədəbiyyatla heç maraqlanmayanlar da var. Bu cür laqeydliyin səbəbləri tamamilə fərqli ola bilər, amma nəticə eynidir və təəssüf ki, heç də sevindirici deyil.

Müxtəlif ölkələrin psixoloqları və sosioloqları əmindir: oxumaqdan könüllü imtina edən bir insan özünü bir çox üstünlükdən məhrum edir.

Növbəti: 3.Prioritet sahə

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının təqdim etdiyi 51 türk müəllif inin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

“Sonbaharım”

Melike Yazgan

Bu sonbahar, ruhum gözlerine düşer,

Yeşilden sarıya dönen yaprak gibi...

Avuçlarında saçlarımın koleksiyonu,

Bir güz hikâyesi yazar gibi...

Güzün yansıdığı penceredeki siluetin

Aşkın ilk ve son bahar hali...

Kalbinde beyaz kelebekli bir ilkbahar,

Sonbaharı hiç yaşatmamaya niyetli.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2024)

Xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycan Respublikası Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Fuad Muradov Malayziyada səfərdədir. Komitə sədrinin növbəti görüşü bu ölkənin milli birlik nazirinin müavini xanım senator Sarasvati Kandasami (Saraswathy Kandasami) ilə olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına komitədən verilən məlumata görə, qonağı səmimi salamlayan nazir müavini bu səfəri iki ölkə arasında münasibətlərin artan xətt üzrə inkişafının göstəricisi kimi qiymətləndirib, Malayziya Birlik Nazirliyinin tarixi və fəaliyyət istiqamətləri haqqında məlumat verib.

Səmimi qəbula görə təşəkkür edən Komitə sədri əsası Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş və bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilən Azərbaycan dövlətinin diaspor siyasəti, Komitənin fəaliyyəti, xaricdə yaşayan soydaşlarımızın milli kimliklərini unutmaması üçün həyata keçirilən layihələr barədə ətraflı məlumat verib.

Malayziya Tərcümə və Kitab İnstitutunda (Malaysian Institute of Translation & Books) keçirilən görüşdə qurumun rəhbəri Nur Amin Əhməd (Noor Amin Ahmad) Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi və Azərbaycanın Malayziyadakı səfirliyi ilə sıx əməkdaşlıqdan məmnun olduğunu bildirib, bu günlərdə çapdan çıxan və Azərbaycan ədiblərinin əsərlərindən ibarət olan “Ürəkdə yazı” adlı kitabı üçtərəfli əməkdaşlığın səmərəli nəticəsi adlandırıb.

Komitənin fəaliyyət istiqamətlərindən birinin də Azərbaycana dost xalqlarla münasibətlərin inkişafı olduğunu deyən sədr il ərzində müxtəlif dillərdə kitabların çapını dəstəklədiklərini söyləyib.

Bundan başqa, Türkiyənin Malayziyadakı səfiri Əmir Salim Yüksəl və Yunus Əmrə İnstitutunun Malayziyadakı nümayəndəliyinin rəhbəri Dr. Ömər Altunla da görüşlər keçirilib.

Səfər çərçivəsində Komitə sədri Malayziyanın Dövlət Teleradiosuna və Cənub-Şərqi Asiya regionunun nüfuzlu “Awani Global” televiziyasına müsahibə verib, Azərbaycan-Malayziya münasibətlərinin hazırkı səviyyəsi və inkişaf perspektivləri, COP29, Avropanın enerji təhlükəsizliyində Azərbaycanın rolu, Qarabağ münaqişəsi, rəsmi Bakının Cənubi Qafqazda sülh və təhlükəsizlik naminə planlarından bəhs edib.

Daha bir görüş Malaya Universitetinin və Putra Malaya Universitetinin (UPM) professor və müəllim heyəti ilə olub, Azərbaycan haqqında təqdimatlar edilib. Qarabağ münaqişəsi, Azərbaycan torpaqlarının 30 illik işğaldan Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə cəmi 44 gün ərzində azad olunması, rəsmi Bakının sülh gündəliyi professor və müəllim heyətinin diqqətini çəkib. Malaya Universitetinin professoru Roy Antoni Rocers Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş torpaqlarına səfər etdiyini, ermənilər tərəfindən dağıdılmış məscidləri və tarixi-mədəni abidələri öz gözləri ilə gördüyünü bildirib.

Növbəti görüşlər Selanqor Xalq Kitabxanası Korporasiyasında və Malayziya Milli Kitabxanasında baş tutub. Xalqları yaxınlaşdırmağın ən sınanmış yolunun mədəniyyət olduğu, Azərbaycan-Malayziya münasibətlərinin inkişaf etdirilməsində kitab mübadiləsinin və kitabxanalararası əməkdaşlığın da öz payı olduğu vurğulanıb, bu səbəbdən Komitənin hər il müxtəlif dillərdə onlarla kitabın çapına dəstək olduğu qeyd edilib.

Görüşlərin sonunda universitetlərə və kitabxanalara Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi ilə çap olunmuş Azərbaycan haqqında kitablar hədiyyə olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

14 oktyabr. Qızıl payızın daha sürtəli yürüşü. Günəşli saatlar azalır, səma buludlu, ara-sıra yağışlıdır. Dalandarların ən sevmədiyi fəsildir payız. Bütün günü küçələrdən xəzəl yığışdırmaq sizə asan gəlməsin.

Payız həm də hisslərin, duyğuların oyanması, insanın emosional olması zamanıdır, həm də sentimental. Günəş qeyb olduqca qəlblərə kədər və qüssə də çökür, payız həm də kədər fəslidir.

Bu günə təsadüf edən əlamətdar hadisələri nəzərinizə çatdırırıq:

14 oktyabr. Ümumdünya Görmə Günü

Müasir tibb göz xəstəliklərinin 80 faizini sağalda bilir, amma bəzən elementar tibbi avadanlıqların və mütəxəssislərin çatışmazlığı ucbatından vaxtında xəstəliyə müdaxilə edilmir və insan görmə qabiliyyətini itirir. Məsələn, ÜST 2017-ci ildə belə bir məlumat yaymişdi ki, Afrika qitəsində 26,3 milyon insan görmə qabiliyyətinin müxtəlif fəsadları ilə yaşayır. Bunlardan da 5,9 milyonu artıq tamamən kordur. Ümumən, Afrika qitəsi göz xəstəliklərinə görə dünya birincisi olmaq kimi kədərli liderliyi özündə saxlayır, dünyadakı kor əhalinin 15,3 faizi burada yaşayır. Tibb müəyyən edib ki, korluq yaradan hallar sırasında traxoma, onxoserkoz kimi infeksion xəstəliklər aparıcı yer tutur. Ən geniş yayılmış göz xəstəlikləri katarakta, qlaukoma və diabetik retinopatiyadır. Göz xəstəliklərinin statistik yaşı isə 50 və daha yuxarı yaşlardır.

Yəqin Nobel mükafatçısı Joze Saramaqonun “Korluq” romanını oxuyanlar var. Gözəl əsərdir, oxumağa dəyər.

Biz fiziki korluqdan danışırıq əlbəttə, bu qeyd edilən gün fiziki korluğa həsr edilib. Mənəvi korluğu özündə ehtiva edən gün, əlbəttə ki təqvimdə yoxdur. Bununla belə, ətrafdakı adamları, binaları, maşınları, ağacları, bir sözlə, hər şeyi görsələr belə HƏQİQƏTİ görməyən korlar da var, bu cür görən korlar, çox təəssüf ki, əksəriyyətdir.

14 oktyabr. Keçəllər Günü

Saç tökülməsindən əziyyət çəkən saçı seyrəklər, artıq dazlaşmaya məruz qalanlar, anadangəlmə keçəllər və s. və i. Bu gün belələri diqqət mərkəzində olacaq. Saç əkən mütəxəssislər, dazlaşmanın əleyhinə kosmetik vasitələr və müalicə vasitələri istehsal edən nəhəng industriya,  hətta  “başa tük gətirən eleksir” adı altında pasientlərə mənşəyi bəlli olmayan preparatlar sırıyan işbazlar bu gün gündəmdə olacaq. Amma keçəllər gününün mənşəyində tək belələri dayanmır, saçını ülgüclə dibdən qırxdıran keçəllər də bu günün qəhrəmanları sayılır. Hətta bir çox ölkələrdə ənənə var, məhz bu gün saçların köklərinə fayda gətirilsin deyə insanlar başlarını keçəl eləyirlər.

Şifahi ədəbiyyatımızdakı Kosanın dostu Keçəli xatırlayıb bu gündən saçlara qayğı göstərin. Unutmayın, irsi amillər dominantlıq təşkil eləsələr belə, kimyəvi, ekoloji təsir, iş və qida rejimi də saçların tökülməsində aparıcı faktordur. Saçlarınızı qoruyun!

14 oktyabr. Eyzenhauer və Maldelbrot

Beynəlxalq standartlaşdırma günü. Ekoloji təhsil günü. Lukoşenkogildə Ana, Baydengildə desert günü. Gürcü qonşularımızda bu gün dini bayramdır – Mtsxetoba günü. Cənubi afrikalılar isə polşalılarla bəhsə girib onlardakı təhsil gününün qarşılığında keys-menecer həftəsi keçirirlər. O ki qaldı bu gün dünyaya gələn tarixi şəxsiyyətlərə, 34-cü ABŞ prezidenti Duayt Eyzenhauerin adını niyə çəkməyək ki? 1890-cı ilin bu günündə doğulan bu şəxs 1953-61-ci illərdə superdövlətə başçılıq edib, ondan əvvəl isə 2-ci dünya müharibəsində faşistlərə qarşı vuruşan müttəfiqlərin (ABŞ, Britaniya və Fransa) ordusunun Baş komandanı olub. Amma bu gün dünyadan gedənləri də xatırlamaq lazımdır, insafsızlıq etməyək. 2010-cu ilin bu günündə dünyaşöhrətli fransız riyaziyyatçı, fraktal cəbrin banisi Benua Maldelbrot dünyasını dəyişib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2024)

“Dəbiyyət və incəsənət” portalının “Günün vəziyyəti” rubrikasında Vasif Ayan Lənkəran rayonunda baş verən maraqlı hadisədən bəhs edir.

Lənkəran rayonundakı qəsəbələrdən birində maraqlı hadisənin baş verdiyi bildirilir. Yerli mağazadan “nisyye” məhsulları alan sakinlərin üzərinə 11 min manatdan çox borc yazılıb.

Bu hadisənin şəhər sakinlərinin sevincinə və təəccübünə səbəb olduğu bildirilir. Sakinlər sevinclə mağaza sahibindən həmin şəxsin kimliyini soruşublar. Amma mağaza sahibi onun kim olduğunu bilmədiyini deyib. Sahibi bildirdi ki, bəzi şəxslər, o cümlədən mağaza mağaza sakinlərinin nə qədər borcunun olması ilə maraqlanıb. Hər kəsin şəxsi borcu hesablandıqdan sonra hər kəs haqqını ödəyib mağazadan çıxdı...

Maraqlı və nadir hadisədir.

“dəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2024)

Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Şəki-Zaqatala təmsilçisi

Çox gəzən və çox görən həm də çox öyrənər. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyində Sosial Xidmətlər Agentliyinin təşkilatçılığı ilə şəhid övladlarının və ailə üzvlərinin Şəki “ABAD” Keramika və Tətbiqi Sənət Mərkəzinə  təşkil edilən ekskursiya barədə danışacağam. 

Ekskursiya Vətən müharibəsi şəhidlərinin övladlarının və ailə üzvlərinin asudə vaxtının səmərəli təşkili məqsədi daşıyırdı. Amma tək bumu? Əlbəttə xeyir. Həm də onları bu qədim sənət növü ilə bilgiləndirirdi. 

Tədbirdə Şəki, Zaqatala, Balakən, Qax, Oğuz və Qəbələ rayonlarından 44 günlük Vətən müharibəsində şəhid olan qəhrəmanlarımızın 40-a yaxın övladı iştirak edirdi. 

Qonaqlara məlumat verildi ki, Mərkəzin açılışı Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyevanın 29 oktyabr 2018-ci ildə Şəkiyə səfərləri çərçivəsində baş tutub. “ABAD” Keramika və Tətbiqi Sənət Mərkəzi qədim keramika sənətinin inkişaf etdirilməsi sahəsində uğurla fəaliyyət göstərməkdədir. 

Mərkəzin məqsədi ölkənin, əsasən də Şəki rayonunun tarixi keramika ənənələrinin qorunub saxlanılması və gələcək nəsillərə ötürülməsi, həmçinin müxtəlif çeşidli Azərbaycan gilinin dünyada tanıdılmasıdır. Diqqətə çatdırıldı ki, dünyada mövcud olan 128 gil növündən 98-nə Azərbaycanda rast gəlinir. 

Ekskursiya iştirakçıları mərkəzin sənətkarlarının hazırladıqları keramika işləri ilə yaxından tanış oldular. Sonra iştirakçılar üçün gildən müxtəlif əşyaların hazırlanması və rənglənməsi üzrə ustad dərsi təşkil olundu. 

Qeyd edim ki, ekskursiya şəhid övladlarının və ailə üzvlərinin böyük marağına səbəb oldu və onlarda xoş təəssüratlar yaratdı.

Kim bilir, bəlkə də bu 40-a yaxən şəhid övladı arasından tanınmış bir keramika ustası çıxacaq? 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2024)

Oktyabrın 8-10-da ICESCO-nun İslam Dünyası İrs Komitəsinin Şuşada keçirilən 12-ci iclası çərçivəsində iştirakçılar Ağdama səfər edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir  ki, ICESCO-nun Mədəniyyət və kommunikasiya sektorunun rəhbəri, Tunisin keçmiş mədəniyyət naziri Məhəmməd Zeynalabdin, ICESCO-nun İslam Dünyası İrsi Mərkəzinin rəhbəri Vebber Ndoro, İslam Dünyası İrs Komitəsinin sədri Məhəmməd Əl-Aydarus, Özbəkistanın Mədəniyyət Araşdırmaları və Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Elmi-Tədqiqat İnstitutunun direktoru İroda Dadaşconova və digər rəsmilər, həmçinin Komitəyə üzv ölkələrin təmsilçiləri əvvəlcə bərpa edilən İmarət Kompleksi ilə tanış olublar. 

Qonaqlara İmarət Kompleksində yerləşən Qarabağ xanları Pənahəli xanın və İbrahimxəlil xanın, Qarabağın sonuncu hakimi Mehdiqulu xanın qəbirüstü türbələri, həmçinin Mehdiqulu xanın qızı, şair, rəssam Xurşidbanu Natəvanın, Qarabağ xanlarının nəslindən olmuş digər görkəmli şəxslərin məzarları haqqında ətraflı məlumat verilib. İşğal dövründə erməni vandalizminin qurbanı olan qəbiristanlıq, İbrahimxəlil xanın türbəsi və Xurşidbanu Natəvanın dağıdılmış qəbirüstü abidələri göstərilib, italyan mütəxəssislərlə birgə aparılmış bərpa prosesindən söz açılıb.

İnteraktiv muzey kompleksində müxtəlif zamanlarda Cavanşirlər sülaləsinə həsr olunmuş məlumatlar, Qarabağ xanlığı haqqında tarixi faktlar, Xurşidbanu Natəvanın əl işlərinə və poemalarına həsr olunmuş audiovizual təqdimat, İmarət Kompleksinin işğal dövründə və işğaldan azad olunduqdan sonrakı vəziyyətini əks etdirən fotomateriallar maraqla qarşılanıb. 

Sonra qonaqlar bərpa edilmiş Ağdam Cümə Məscidinə gəliblər. Məscidin işğal dövründə vəziyyətini əks etdirən fotoşəkillərlə tanış olub, bərpa prosesi barədə məlumatlandırılıblar.

Rəsmilər toplantıya ev sahibliyi etdiyinə görə Azərbaycan Respublikasına minnətdarlığını bildirib və törədilmiş vandalizmi pisləyiblər. İslam dünyası irsinin bərpasında və qorunub saxlanmasında Kompleksdə həyata keçirilmiş bərpanın, eləcə də ümumilikdə, Azərbaycan dövləti tərəfindən Qarabağda aparılan bərpa-quruculuq işlərinin nümunəvi olduğunu vurğulayıblar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2024)

Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət naziri Adil Kərimli oktyabrın 11-də Naxçıvan şəhərində vətəndaşların müraciətlərini dinləyib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına nazirliyə istinadən xəbər verir ki, qəbuldan əvvəl nazir Ümummilli Lider Heydər Əliyevin Naxçıvan şəhərindəki abidəsi önünə tər çiçək dəstəsi qoyaraq əziz xatirəsini ehtiramla yad edib.

Naxçıvan Muxtar Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyində keçirilən qəbulda nazir Naxçıvan şəhəri, Babək, Culfa, Kəngərli, Ordubad, Sədərək, Şahbuz və Şərur rayonlarından olan vətəndaşların müraciətlərini dinləyib.

Vətəndaşlar əsasən mədəniyyət sahəsi ilə bağlı layihələr, təkliflər, məşğulluq və digər məsələlərlə bağlı müraciətlərini diqqətə çatdırıblar.

Mədəniyyət naziri vətəndaşların xahiş və təkliflərini dinləyərək qaldırılan hər bir məsələnin operativ şəkildə araşdırılması, qanunvericiliyə uyğun həlli ilə bağlı addımlar atılacağını bildirib. 

Qəbulda iştirak edən şəhid ailələri və qazilərin qeyd etdikləri məsələlərə xüsusi diqqətlə yanaşılması, vaxtında və obyektiv baxılması ilə bağlı tapşırıqlar verilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu dəfə " Bir şeirin hekayəti" rubrikasının qonağı iqtisadçı alimimiz və şeirləri ilə könülləri oxşayan Rəsmiyyə xanım Sabirdir.

 Xoş gördük, əziz Rəsmiyyə xanım. Şair olmaq asan deyil, şairlik ucsuz- bucaqsız hisslər dəryasında üzməkdir və o hissləri zərgər dəqiqliyi ilə sözə düzməkdir. Şair olmaq ağrılıdır, şair olmaq sevinclidir...

-Əziz Rəsmiyyə xanım, rubrikamızın şərtlərinə görə yaradıcılığınızdan "Bir şeirin hekayətini" öz dilinizdən dinləmək istəyirik.

Buyurun, sevimli şair xanımımız, bizə o şeirin hekayətini söyləyin!

-Xoş gördük!

İlk olaraq onu qeyd edim ki, hər bir şeir hansısa hissin təsiri altında yaranır. Ya sevgidən, ya nifrətdən, ya kədərdən, ya da sevincdən... Mütləq şəkildə hansısa hiss insanı şeiri yazmağa vadar edir.

Bu gün ənənəyə uyğun olaraq şeirlərimdən birinin yaranma hekayətini sizin oxucularınız üçün anladacağam. Bu şeirin adı “Anamın ürəyi”dir. Adından da görüdüyü kimi anama həsr olunmuş şeirdir.  

Məlum olduğu kimi, hər bir insan üçün ana müqəddəs varlıqdır. Anama çox bağlı biri olmuşam. 17 yaşımda universitetə qəbul olunduğum üçün doğma rayonumdan Bakıya gəldim və o vaxtdan bu günə kimi paytaxtda yaşayıram. Çünki universiteti bitirdikdən sonra uşaqlıq arzumu reallaşdırmaq istədim, elm yolunu seçdim, doktoranturaya qəbul olundum və iş həyatıma başladım. Anamdan, yaxınlarımdan uzaqda çətin idi. Əzizlərimi görmək üçün tez-tez (həftə sonlarında, bayramlarda və s.) rayona gedirdim. Hər gün də telefonla hal-əhval tuturduq. Bir gün anam telefonda ürəyinin onu narahat etdiyini dedi. Ondan xahiş etdim ki, Bakıya gəlsin. Anam gəldi və onu Bakıdakı xəstəxanaların birinə müayinəyə apardıq. Müxtəlif həkimlərlə görüşdük, anam çoxsaylı müayinələrdən keçdi. Həkimlərin diaqnozu kardiomeqaliya və ya ürək genişlənməsi oldu. Bu xəstəliyə tutulanda anamın 60 yaşı var idi.

Oxucularınız üçün bir faktı da qeyd edim. Mənim şair olmağımda anamın rolu var. Çünki ilk şeirmi də 2-ci sinifdə oxuyarkən məhz anamın xəstəliyindən təsirlənib yazmışdım. O zaman anam möhkəm soyuqlamışdı. Balaca olduğum üçün çox qorxmuşdum. Bu dəfə də belə oldu. Anamın ürəyinin xəstə olması xəbəri məni sarsıtdı. Anam kimi bir insanın bu xəstəliklə çox yaşayamayacağını hiss edirdim. Çünki anam çox həssas biriydi. Hər kəsin dərdini öz dərdi kimi yaşayardı. Anam, həm də çox şəfqətli biriydi. Onun qəlbində hamıya yetəcək qədər sevgi, mərhəmət var idi. Hər kəsin dərdini çəkirdi. Hamı üçün hər şeyin yaxşı olmasını istəyirdi.

Anamın həyatında çoxlu sayda itkiləri də olmuşdu. Anasını, qardaşını erkən itirmişdi. Bu itkilər, həyatda yaşadıqları anamın ürəyinə təsirsiz ötüşməmişdi. Onu da qeyd edim ki, mənim anam bəy nəslindən olub. Onda bəy nəslinə aid xüsusiyyətlərin hamısı təcəssüm olunmuşdu. Çox qürurluydu. Dərdini, sərini öz qəlbində yaşayardı, nə qədər çətinliyi olsa da, onu kənardakılara hiss etdirməzdi.

Anamın ürəyinin xəstə olması xəbərindən necə təsirləndimsə, həmin gün “Anamın ürəyi” şeirini yazdım. Şeirdə anamın xəstələnənə kimi yaşadıqları da öz əksini tapıb. Bu şeirdə dünyadan nigarançılıq, insanların yaşadıqları və onların anama təsirləri və s. kimi nüansları da vermişəm.

Bir faktı da qeyd edim, anam xəstələnən vaxtı torpaqlarımızın 20%-i işğal altında idi. Anamı bu dərd də içindən yeyib bitirirdi. Şeirdə bu nüansa da toxunmuşam. Bu şeirdə vətənindən didərgin düşən insanları da anlatmışam. Bir sözlə, anamın xəstəliyini bir fərdin yaşantıları kimi deyil, bir millətin yaşantıları kimi təsvir etmişəm. Bu şeirdəki anamın obrazı Azərbaycan qadınının obrazıdır.

...Anamın həssas qəlbi bu qədər ağrı-acıya dözmədi. O, bu xəstəliklə çox yaşaya bilmədi və 62 yaşında dünyasını dəyişdi. Artıq 19 ildir ki, anam fiziki olaraq bizdən ayrılıb. Anam dünyasını dəyişəndə onu tanıyanlar haqqında bu sözləri demişdilər: “Dünyaya mələk kimi gəldi, mələk kimi də dünyadan getdi”. Belə bir ananın qızı olduğum üçün hər zaman qürur duymuşam. Bütün şeirlərimdə anamın payı var...  

ANAMIN ÜRƏYİ 

…Arzuların qanadında

uçub getdi bahar.

Çəkdiyi bir dərin ahdan

əridi saçındakı qar.

Boylandı gözləri

nigaran-nigaran

dünyaya tərəf.

Qorxdu

sualın altındakı

dayaq nöqtəsini

yuyub aparar göz yaşları.

Geriyə səslədi.

dünyadan,

həyatdan,

ölkədən

qovulanları.

(Qəlbində yer verdi).

Torpaq kiçildikcə,

insan kiçildikcə,

hər gün bir az daha

böyüyür Anamın ürəyi.

Bütün evsizlərin,

bütün Vətənsizlərin,

bütün kimsəsizlərin

gərəyi

Anamın ürəyi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2024)