Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

 

Deyir ki:- “Bu gün teleseriallar Azərbaycanın ən ağrılı yeridir. Düzdür, yaxşı serial çəkən rejissorlar var. Amma teleserialların sifarişçisi olan telekanallar biabırçı gündədir. Bir vaxtlar elə verilişlər var idi ki, onu həsrətlə gözləyənlər olurdu. Nəticəsi nə oldu? Mütəxəssis kənara atıldı. Amma belə olmamalıydı. Demirəm, indi perspektivli rejissorlarımız yoxdur. Var, lakin qarşıya qoyulan məqsədə çatmaq olmur. Çünki aktyorların çoxu "küçə"dən tutulmadır. Ömrünü sənətə həsr edən aktyorlar isə kənarda qalıblar. Çox narahatam ki, narkomaniya, mafiya və digər mənfi xarakterləri təbliğ edən filmlər telekanalları başına götürüb...”

 

Əsilzadə adamdır. Ulu babası Əli ağa Hüseyn ağa oğlu XVIII əsrin əvvəllərində Qarabağın Dədəli oymağının başçısı olub. Əli ağa öncə Osmanlılara xidmət etsə də, sonradan Qızılbaşlara qoşulub. Bir müddət Şah II Təhmasib Səfəviyə xidmət edib. Sonra Nadir şahın ordusunda Osmanlılara qarşı vuruşub. Nadir şahın ölümündən sonra isə ömrünün sonunadək indiki Füzuli rayonunun Dədəli kəndində yaşayıb...

İşgüzar, bacarıqlı, becid adamdır. Təşkilatçılığına isə söz ola bilməz. Əgər aktyorluğu seçməsəydi, bəlkə də indi hansısa böyük vəzifədə çalışırdı.

 

Bəli, bu gün sizə “Tütək səsi”, “Sevinc buxtası”, “Gözlə məni”, “Qanlı zəmi” kimi məşhur Azərbaycan filmlərində rol alan, aktyor Gəray Ayaz oğlu Əlibəyovdan söhbət açmaq istəyirəm. Bir neçə gün öncə 70 yaşı tamam olan Gəray müəllimdən.

Gəray Əlibəyov 1955-ci ildə Füzuli rayonunun Dədəli kəndində doğulub. Səkkizillik təhsilini həmin kəndə, tam orta təhsilini isə Füzuli rayonu Bünyad Sərdarov adına məktəbdə başa vurub. Sonra Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstutunda ali təhsilə yiyələnib. Sumqayıt Dövlət Teatrında aktyor, Veteran klubunda direktor, Araz kinoteatrında müdir müavini, Araz kinoteatrında direktor, "Sinema" kiçik dövlət müəssisəsində direktor, "Elşad K" şirkətində prezident, Mədəni İnkişaf Mərkəzi ictimai birliyində sədr, ULUS FİLM prodüser mərkəzində direktor vəzifələrində çalışıb. Bir müddət də Simurq.info saytının baş redaktoru kimi fəaliyyət göstərib.

2005-ci ildən 565 №-li Şəhadətnamə ilə Azərbaycan Respublikası Əslzadələr Məclisinin üzvüdür.

Bir müddət Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi yanında İctimai Şuranın sədri olub. O dönəmlərdə şura adına çox önəmli layihələrin icrasına nail olub.

 

Deyir ki:- “Doğrudur, indiki tamaşaçılar ciddi verilişlərdən daha çox bayağı verilişlərə baxmağa üstünlük verirlər, amma buna baxmayaraq, telekanallar eldən-obadan, tarixdən və digər maraq yaradacaq maarifləndirici məsələlərdən göstərməlidirlər ki, insanlar baxıb, yeni bir şey eşidib bəhrələnsinlər. Yoxsa "bu onun anasını belə etdi", "o bunun bacısını..." Bu ruhda böyüyən nəsil nə olacaq? Bu seriallar milləti hara aparacaq? Bəlkə qocalmışam? Amma bilirəm ki, bu təbliğat uçuruma aparır. Televiziya cinayəti, pozğunluğu göstərir, cinayət də günü-gündən artır...”

Təkcə bədii filmlərə çəkilməyib, həm də iyirmiyə yaxın sənədli filmin ssenari müəllifi, eləcə də bəzilərinin direktoru olub. Telekanallarımızın bu günki vəziyyətindən çox narahatdır. Bir ziyalı, incəsənət adamı kimi bütün bunlara biganə qala bilmir, ürək ağrısı ilə söhbət açır:

“Televiziya kanalları düz mövqe tutmayıb. Bunun bir adı var- miilli-mənəvi dəyərlərin məhvi... Qəribədir ki, bu ölkədə hamı dedektiv kitablar oxuyur. Sanki təbliğat insanları buna məcbur edir. Gözəllik və romantizmə baxan belə yoxdur. Hər bir dövlətin milli ideologiyası var. Bizim kanalların apardığı ideologiya isə qeyri-müəyyən və mücərrəddir. Bu təbliğat isə mənəvi dəyərlərə xidmət etmir.”- söyləyir.

Səhhətində ciddi problemlər yaranan Gəray müəllimin xeyli müddətdir ki, fəaliiyət göstərə bilmir. Ona tezliklə sağalmasını, 71 yaşına tam gümrah çıxmasını arzulayırıq. Hələ onun, mədəniyyətimizə verəcəyi töhfələr bitməyib.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.04.2025)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün şeir vaxtıdır, sizlərə Nübar Eldarqızının şeirləri təqdim ediləcək.

Nübar çox fərqli yazır. Süjetli, sirli, mistik… Hardasa təəccübləndirir, lap heyrətləndirir də. Əslində, elə ən böyük uğur da heç kəsə bənzəmədən özün olmaqdır.

 

 

TALE VARMIŞ...

 

Anam öləndən sonra

evlənmək istədi atam.

– Neyləsin yazıq adam,

7 il iflic qadını üçün

dua eləmişdi Allaha...

Cavanlardan kim eşitdi,

dedi, nahaq,

neynir o yaşda kişi evlənməyi?

Ən çox evdəki bacım

üsyan edirdi bu qərara.

Anamın axirətliyi qonşu qadın,

bir kəlmə demişdi ki,

kişi arvadsız qala bilməz, –

bacım az qalmışdı onu

evdən qovub çıxara...

Sonra...

Daha heç kəs qarışmadı...

– Anam nə qədər ki sağdı,

ruzidi, oddu, ocaqdı, –

evdə hər şey yolundaydı.

Yaxşı da olmasa, babatdı...

Yaşını bəhanə eləyib iş yeri 

atamı işdən çıxartdı, –

anamdan sonra...

Atam, onsuz da azdanışandı,

daha da dinməz oldu,

süstləşdi...

Arıqladı,

səhhəti pisləşdi...

Atamızın ən ağır vaxtlarını

ən çox o bacım görmüşdü.

Danışır ki,

bir dəfə həyətimizin iti

adamı tanımayıb hürmüşdü...

O zaman mən qonşu kənddə

"Sürgündə" yaşayırdım.

Çətin şəraitdə, dar gündə yaşayırdım...

Bir çətən külfət vardı o evdə...

Müharibə, yoxluq, qıtlıq...

Söz-söhbətdən bezirdik...

– Nə qədər uzatsam da, 

"iki addımlıqdan" əlim çatmırdı atam evinə...

Adam ata evinə gedəndə sevinər,

anasız evdə sevinc nə gəzirdi?!

– Bu gün hamı siyasətdən danışır...

Sizlərdən kim bilir,

– ən böyük siyasətçi fələkdi!?

Bacım illər sonra iki uşaqlı dul kişiyə ərə gedəcəkdi...

 

 

VER ÖZÜNƏ

 

Söy bu baxtı, bu taleyi:

– Ay bu baxtı, bu taleyi!..

Qıy bu baxtı, bu taleyi,

Kim yazıbsa, ver özünə!

 

Yaza-yaza şair yazdı, –

Qismətini sözdən asdı!

Xoşbəxtliyi bir abzasdı,

– Kim yazıbsa, ver özünə!

 

...Qəlbimdə bir darıxmaq var!..

Bu depressiyadan çıxmaq var...

Bir ad yazılı çaxmaq var,

Kim yazıbsa, ver özünə!

 

 

SÖZ BAZARI

 

Bu gün söz bazarına getdim.

Bir tərəf qələbəlikdi.

Ucuz söz qalmamışdı.

Məsələn: – yaltaq", "qorxaq"...

"Binamus", "biqeyrət",

"Vicdansız"tək sözlər hamsı

alınmışdı.

Bir ucdan alıcı gəlirdi-

Hər zümrədən...

Hara getdim,  –

hər yerdə növbə...

Bir söz vardı,

Almaq istəyən ən çox qocalardı:

– "Tövbə!"

"Qəddarlığ"ı alan çox,

"Nankorluğ"u alan "N" qədər!..

Bəzi sözlər vardı ki,

Tələb təklifdən çox geriydi.

"Təmənnasız", "minnətsiz"...

"Yaxşılıq" da onlardan biriydi...

Bir ağsaqqaldan  sordum:

Ümumi vəziyyət

necədi?

– Kasadlıqdı, – dedi.

– Ən dəyərsiz  söz "insan",

Ən baha söz

"Azadlıq"dı...

 

 

BİR, DOQQUZ, ÜÇ, YEDDİ...

 

Qapı-baca bilmir, gedir, qayıdır...

Sanki məhərrəmlik, oruc ayıdır.

İştahı diş altda, dibsiz quyudur, –

Çoxdan tanıyıram mən bu taleyi.

 

Sümük tulladılar, cumdu köpəklər,

Harda yağlısı var, qapdı zirəklər...

Qırmızı cizgini aşdı tək-təklər,

– Çoxdan tanıyıram mən bu taleyi!

 

– Onu Seyid Əzim, Sabir yaşadı,

Müşfiq Nargin, Cavid Sibir yaşadı,

Adını gözləyən məzar daşıdı! –

Çoxdan tanıyıram mən bu taleyi.

 

...Sən qədər yazarsan, – pozan tapırlar!

Xaindir! – Ad qoyan "ozan" tapırlar.

Bu cəhənnəm, bu qır, – qazan tapırlar,

Çoxdan tanıyıram mən bu taleyi!

 

Bəraət!..

Nə acı bir güzəşt oldu...

Sonra küçə oldu, prospekt oldu...

Dərsliyə salındı, sual, test oldu, –

Çoxdan tanıyıram mən bu taleyi!..

 

– Üstün dəyişiblər, alt qatı eyni!

Edam olunanı, cəlladı eyni...

Bir, qoqquz, üç, yeddi, – kod adı eyni,

Çoxdan tanıyıram mən bu taleyi!..

 

 

ADAM TƏLƏSİ...

 

Bu oğlan dəlidir, – bir qız dəlisi!

– Divanə bir qız var,

eşqə düşübdür...

– Bəs eşq özü nədir?

– Adam tələsi!..

 

Bu sevgi yaşanan yaz, – çoxdan olub... 

Bu, qoca qarıdır, qız  çoxdan ölüb...

Dipdiri bir eşqə heykəl qoyulub,

Üstündə ağlayan illər ölüsü...

 

Orda bir ev vardı, uçulub ölüb...

Vaxtı çatan-çatan seçilib ölüb...

Adam var, gözümdə kiçilib, ölüb, –

Ölümün də beləsi.

 

 Başı dik saxlamaq ağıl istəyir.

Düz sözü söyləmək oğul istəyir.

3 alma EŞQinə nağıl istəyir

Millətin köləsi!

–EŞQ – adam tələsi!

 

 

QƏMİN AQREQAT HALI

 

Niyə məni görmürsünüz? –

Gözünüzün önündəyəm...

Qəmin aqreqat halında,*

Şairin it günündəyəm...

 

Misqal-misqal, dirhəm-dirhəm,

Qüssə çəkir, dərd bölürəm,

Mən hər gedənlə ölürəm,

Hər gələnin sinnindəyəm.*

 

Güzgüyəm, bax, özünü gör, –

Əziləndə əzəni gör!..

Sən istəsən, yüzünü gör, –

Mən bilirəm, minindəyəm!

 

Yal üçün yalaq olmadım,

Gül oldum, alaq olmadım!

Kimsəyə calaq olmadım,

Dədə-baba genindəyəm!

 

Hər dəmir qatar götürmür,

Hər zaman Nübar yetirmir!

Nübar bitir – Haqq bitirmir,

Fərqindəsiz,  zənnindəyəm!

 

 

BİTMİŞLİYİN TƏNTƏNƏSİ

 

Hər şeyin əvvəlinə sonu yazılıb.

"Yararlılıq müddəti" insanın alnına cızılıb.

Ona görə inanmıram möcüzəyə...

Sevgim sözüm kimidir:

yerinə düşmədi...

Mən də elə tərsəm,

Heç yerimi dəyişmədim!..

Üsyankaram hər şeyə!

– Niyə əsgər əsgəri öldürür,

Niyə?

Torpaqmı az, yermi yoxdur,

İnsanın insanla nədir sorunu?

Niyə insanlar milliyyətinə, dininə,

Dinsizliyinə görə mühakimə olunur?

–Niyə?!

Suallar qarşısında acizəm deyə,

Ədalət məhkəmələrini yox,

ilahi ədalətii çox sevirəm:

 Sonda bütün zülmkarlar – fironlar, tiranlar, diktatorlar

haqqın lənətinə qovuşur!

 Bu dünyada olmasa da,

axirətdə haqq yerini tapır.

Oxşar talelilər bir-birinə qonşudur: –

Cənnətliklər, cəhənnəmliklər...

Nöqtələr...

Nöqtələrin piki – Nida!

Bitmişliyin təntənəsi!

Və son:

İnkişafın-pik nöqtəsi!

Zülmün-pik nöqtəsi!!

Səbrin-pik nöqtəsi!!!

Əlvida, dünya, əlvida!..

 

 

XAOS

 

– Bütün ölülər müflis olmuş dirilərdir!

Çılpaq ruh qalxır göyə...

İnsanlar bir gün belə dözmür sevdiyinin ölüsünə,

Ya torpağa göndərirlər, ya da krematoriyə...

Ona görə

Özləmişəm "yox"olmağı!

Doğulmazdan əvvəl

hər şey – YOX idi!

Var olduq, olmadıq,

"Ömür" deyilən başımıza min corab toxudu.

– Bir yanda bəsirət, bir yanda cəhalət...

Bir tərəfdə qüdrət, bir tərəfdə nifrət...

VƏ BİR QRAM AZADLIQ üçün çəkilən zillət!..

Sonra...

Düşüncələrini qəlbinə – ev həbsinə göndər və sus!

SOS!

– İnsanlıqda düşüş – qiymətdə endirim!

– Vicdan çatışmazlığı,

qeyrətdə endirim...

Və budur dünyanın mənzərəsi:

– Kölələrin sonsuz narazılığı,

asilərin ümidsiz mübarizəsi,

mütilərin şükranlığı...

Ən pisi gecələrin deyil, səhərlərin qaranlığı... 

Və daha da pisi –

Tənhalıqdan şikayət də bir dəb...

– Əsl yalnızlığı bir sən bilirsən,

ya Rəbb!!!

 

Epiloq:

 

– Bizi ancaq inandıqlarımız aldadır...

Bizi ancaq sevdiklərimiz ağladır...

Bizi ancaq yazdıqlarımız anladır...

 

 

FEVRAL QALDI ÜSTÜMÜZƏ

 

Ağzı pozuq, ağzı yava,

Biri toyda saldı dava.

Sümüyünə düşmür hava,

Söz də soxdu bəstəmizə.

 

Fərdlər yeni,

dərdlər təkrar,

 Yoxsula – yox! Varlıya – var!

Şərbət verən nəbzi yoxlar,

Dərman olmaz xəstəmizə!

 

Ha mərd ol, ha döy döşünə,

Əl uzadan yox düşənə!

Dost olduğuyçün düşmənə –

Düşmən olduq dostumuza.

 

Ruhduq, canı ödünc aldıq,

Gen dünyadan bir künc aldıq.

Zalım fələkdən gün çaldıq, –

Fevral qaldı üstümüzə!..

 

 

ƏRƏFƏ

 

Küləklər ahdan başladı.

Yağışlar şehdən başladı,

Adəm ilə Həvva çaşdı,

Dünya günahdan başladı...

 

Bir günah da biz elədik,

Elə bildik, düz elədik,

Çatana "sevirəm" deyib

Sözü sevimsiz elədik...

 

Nə qədər eşq, o qədər qəm!

Belə gəlib dünya, aləm.

Kimi bizi qaraladı,

Kiminə biz cəkdik qələm...

 

Keçmir bu Yerdə nazımız,

Eyzən qəm çalır sazımız.

Torpaq payın alıb susur

Razımızla narazımız...

 

Günəş keçir o tərəfə:

Xəbərdir, qoyulur zərfə.

Səhər əyan olacaq, bu

nəyə son, nəyə ərəfə...

 

 

MANQAL SƏFASI

 

Quzunun nəslini araşdırdılar,

Sütülü manqala yaraşdırdılar!

Qıp*-la qırmızını yarışdırdılar, –

Mən də nəticəni maraq elədim.

 

Ətlər gah istiot, gah duz istədi...

Piylər cız-bız oldu, off, nə istidi!

Ən məsum günahkar, bəlkə, tüstüdü, –

O da gözlərimi sucaq elədi...

 

Halva söyləməklə dil dada gəlməz.

Tox acın halını, əlbəttə, bilməz!

Göz haqqı var imiş, burun haqqı bəs? –

Qonşuları iyə qonaq elədik...

 

Ağızlar sulandı, pozuldu süslər,

Qədəhlər toqquşdu, kəsildi səslər,

Quzular yeyildi, soyudu hisslər, –

Utanmadan qurda qınaq elədik!

 

 

ZORNAN OLMUR...

 

Bir ay gözə görünmürsən,

Maraqlanan, soran olmur.

Hər şey yazılıb, oynanır,

Və heç bir şey zornan olmur!..

 

Bunca din var, günah bitmir...

Niyə göylərə ah çatmır?

Adam çoxdu, Allah çatmır?!

Tək-tək olmur... xornan olmur...

 

Səhv elədik, yazar olduq,

Aldıq, satdıq, bazar olduq...

Yalvarmaqdan bezar olduq,

Yağnan olan şornan olmur!..

 

Ümidlərim çilik-çilik,

Qəlbim desən, dəlik-dəlik,

Dərdə çıxıram gündəlik,

Yoxnan olur, varnan olmur!

 

Qapı varsa, açanı var!

Dəlikdən də keçəni var!

Yəni baxtdan qaçanı var?  –

Tale korsa?!

Kornan olmur...

 

 

ƏRİZƏ

 

Açar deşiyindən azadlığa baxan qadın, 

Ərinin qorxusundan hər gecə sancı çəkən, 

doğan qadın 

Gündə bir final fikirləşir

Həyatının sonu üçün. 

Əlinin içində yazılıb hər şey...

Hər səhər dua zamanı

Allaha açır əllərini, 

göstərir "ərizə”sini, 

– Məni bu həyatdan azad et, Allah!

 

 

TABLO

 

– Şahə qalxmış dalğalar

Sahildə nə görubsə,

donub qalıb...

Arxa fonda qızılı-qırmızı rəngə

boyanmış üfüq

və...

günəş elə o andaca sönüb qalıb

tabloda...

 

Qıy vura-vura quşlar

Keçir bizim səmadan,

Qəriblikdə ölən var...

 

İnsanlıq elə öldü,

Bir saf toxum qalmadı.

Doldu qum saatımız,

Səhrada qum qalmadı...

 

 

SERGEY YESENİN!..

 

Sonuncu şeirini qanıyla yazıb

səhəri gün otel odasında intihar edən

          Sergey Yeseninə

 

Ah çəkirsən, peyklər ucadan çəkir!..

Kimsə dərk edirmi niyə, nədən yazırsan?!

Biri dərd-qəmini bacadan çəkir,

Biri küləklərə verib göndərir...

Biri günə sərir göz yaşlarını...

sən, sən yazırsan!..

 Yazırsan dostlara,dünyaya... 

Yavaş-yavaş, ölə-ölə...

Köpək balıqları üzür qanın iziylə...

Dərdlər yığılır...yığılır...

sonra qopur zəlzələ, –

İçindəki dağıntıdan, söküntüdən yazırsan...

 Döymək istədiyin qapını çaşıb

Yolun apardığı səmtə çıxmısan...

Dünya partlamağa hazır bombadı,

O canlı bombadan qəlpə çıxmısan!

Qəhvə, noxud, tarot fallarında sən

Qara yox, qırmızı rəngdə çıxmısan...

– Dərdin nəydi sənin?

Yaşamaq qorxusumu

ölümdən bu qədər qorxusuz etmişdi səni,

Yesenin?!

 

 

CƏHƏNNƏM

 

Qaranlıqdan qazanc tutar oğrular,

Böyük oğru kiçikləri sorğular…

Qarr, qarr edən qara-qara qarğalar,

Sizin üçün bircə doğru - qara var!

Qara ki var,  həm qorxar, həm qorxudar,

İşıq düşər, künc-bucaqda gizlənər!

                 

Səhər-səhər qonaq gələr sərçələr,

Pəncərəmdə yemi görüb dirçələr.

Ova çıxar süs-püslü gözəlçələr,

Tindəki oğlanları kələpçələr,

Dolunayda hə-yə gələr elçilər

Bəzi cayar, bəziləri sözlənər...

 

Gecələrin çevrilişin yalanlar,

Günəş çıxar, təbəələr salamlar!

Xeyrə-şərə dair müdrik kəlamlar

Tapıb yenə sağlıq deyər adamlar.

Qoyunlara manqallar qəsd planlar,

Samovarlar mızıldar, mızmızlanar!

 

Bilal* verər dünyanın son azanın,

Çətin olar haqq-hesabı qəzanın,

Tanrı tanır çarmıxdakı İsanı: –

Qisas çəkər tərəzisi-mizanı!

Cəhənnəmdə qaynayar qır qazanı,

Rəhm olunmaz, gələn-gələn közlənər!

 

*Bilal – ilk müəzzin

 

 

SALVADOR DALİ

 

Ən qəddar insan mənəm-

Qarışqalar da şahidim...

Şirniyyat tabağında,

Filanıncı ilin

Yay günü bir nəsil qarışqanı məhv edəndən sonra

çayla ləzzətlə şəkərbura yedim...

Hörümcəklərin evini yıxdım,

Yer belləyəndə soxulcanların

Yuvasını dağıtdım.

Hamam böcəklərinin anasını ağlatdım...

Kürkümüzə düşən birələrdən qurtulmaq üçün yorğanları yaxdım,

Sonra hünülərin atasını yandırdım,-

Qanımızı içirdi o yaramazlar!

-Bütün insanların intiqamını aldım!

Daha sonra

Salvador Dalinin əriyən saatlarından vaxtı soruşub...

Ağırlaşan başımı yatağa atdım...

Və yatdım...

 

 

HEÇ VAXT GÖRÜŞMƏYƏNƏDƏK!

 

Bu, sonuncu şəklimdi,

Götür, çək başdaşıma.

Yığsan atılan daşları

Dağ olar, –

Tək-tək daşıma,

Elə dağa basdır məni.

Zirvəsinə yaz adımı.

Belə şanlı ölüm alar

Ağuşuna az adamı.

Doyunca gəzib getdim,

İmzamı qazıb getdim

Sağlığına! – göz yaşımı süzdüm, içdim,

Dünyadan sızıb getdim...

Qalanlar, salamat qalın,

Heç vaxt görüşməyənədək.

 

 

DOĞUM GÜNÜMƏ

 

Çox uzaqqq… dediyin, əslində, çoxmu uzaq?!

Bəlkə, bilən var,

amma biz bilmədik uzaqdan yaxını,

yaxından uzağı ayırmağı,

ömrü rüblərə bölməyi…

Məsələn, mən uşaqkən gəncliyi,

gənc ikən qocalığı uzaq bilirdim.

Yaşarkən də ölməyi…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.04.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

İnsan həyatını tələsərək keçirir. Uşaqlıqdan bizi tələsdirirlər: "Tez böyü! Tez oxu! Tez iş tap! Tez evlən! Tez uşaq sahibi ol! Tez yaşlan, sonra isə yaşadıqlarını xatırla!" Sanki həyat bir yarışdır və hamı finiş xəttinə birinci çatmaq istəyir. Amma əslində, bu finiş xəttində hamını eyni şey gözləyir: "Keçmişə baxış və suallar."

 

Bəs bu tələskənliyin sonu haradır? Zamanın irəlilədiyini düşünürük, amma tarixə baxdıqda, insanlığın eyni dövrələri təkrarladığını görürük. Tarixin səhifələrini vərəqlədikcə, bir imperiyanın digərinin qalıqları üzərində qurulduğunu, bir müharibənin digərinin davamı olduğunu anlayırıq. Bəs irəliləyiş hardadır?

 

Tarix irəli gedirmi? Yoxsa təkrarlanır?

 

Tarix boyu sivilizasiyalar yüksəldi, inkişaf etdi və sonda çökdü. Qədim Misir fironları tanrı elan edildi, min illərlə fironlara ibadət olundu. Lakin bir gün bu imperiya yox oldu və onun yerini Roma aldı. Roma da gücün zirvəsinə çatdı, lakin onun da çöküşü qaçınılmaz oldu. Ondan sonra Osmanlı gəldi, İngiltərə imperiyası yüksəldi, SSRİ yarandı və dağıldı.

Tarixin hər mərhələsində insanlar öz dövrlərini ən müasir, ən ağıllı, ən irəliləmiş dövr hesab ediblər. Roma vətəndaşları öz qanun sistemlərini mükəmməl sayırdılar, Orta əsrlər Avropasında insanlar kilsənin gücünü dəyişməz hesab edirdilər, 20-ci əsrin insanları kommunizmin və ya kapitalizmin dünyanı dəyişəcəyinə inanırdılar. Amma tarixə dönüb baxanda görürük ki, biz eyni şeyləri təkrar-təkrar yaşayırıq.

Müharibələr bitmir, sadəcə forması dəyişir. Əgər orta əsrlərdə xalqlar bir-birini qılıncla məhv edirdisə, bu gün informasiya müharibələri gedir. 100 il əvvəl insanlar aclıqdan əziyyət çəkirdi, bu gün isə psixoloji problemlər içində boğulurlar. İnsanlar ədalət və bərabərlik uğrunda mübarizə aparır, amma bu mübarizə əsrlərdir davam edir. Əgər dünya həqiqətən irəliləyirsə, niyə hələ də eyni problemlərlə qarşılaşırıq?

 

İnsan həqiqətən dəyişirmi?

 

Tarix təkcə hadisələr deyil, həm də insanın dəyişməz xarakterinin sübutudur. Aristotel insanın əxlaqını araşdırarkən, insanın əbədi olaraq "xoşbəxtlik" axtarışında olduğunu demişdi. Bunu Platon da təsdiqləmişdi. Amma eyni zamanda, insanlar hakimiyyət, güc, sərvət üçün bir-birini məhv etməkdən də çəkinmirlər.

 

Zamanın dəyişdiyini düşünürük, amma insanın psixologiyası dəyişmir. Şöhrətpərəstlik, eqoizm, qorxu, gücə can atma hissləri qədimdən bəri insanın əsas instinktləridir. Qədim Romada insanlar çörək və əyləncə üçün amfiteatrlarda bir-birini qətlə yetirirdi, bu gün isə insanlar televiziyada və sosial mediada başqalarının məhvinə tamaşa edirlər. Əvvəllər insanlar fiziki döyüşlərdə bir-birini öldürürdü, bu gün isə psixoloji savaşlar aparırlar.

Sistemlər, ideologiyalar, rejimlər dəyişir, amma insanın mahiyyəti eyni qalır. Qorxu, ümid, sevgi, nifrət – bunlar insanın min illər əvvəl də hiss etdiyi duyğular idi, bu gün də eynidir. İnsan irəlilədiyini düşünür, amma əslində, eyni duyğuları fərqli şəkillərdə yaşayır. Bəs bu, inkişafdırmı?

 

Kapitalizm: Yeni feodalizm?

 

Müasir dövrdə insanlar azad olduqlarını düşünürlər. Amma sistemlər sadəcə formalarını dəyişir. Əgər orta əsrlərdə feodalizmdə insanlar torpaq sahiblərinə işləyirdilərsə, bu gün böyük korporasiyalar eyni rolu oynayır. İnsanlar azad əmək bazarında işlədiklərini düşünürlər, amma əslində böyük bir sistemin çarxlarında bir dişli kimi fırlanırlar.

Sənaye inqilabı insanlara yeni imkanlar vəd etdi, amma eyni zamanda daha çox insanı maaş sisteminə bağladı. İnsanlar əvvəlcə torpağa bağlı idi, sonra fabriklərə, sonra ofislərə. İndi isə texnologiya insanları daha da sıx bir sistemin içinə salıb: bank kreditləri, borclar, iş yerlərində sonsuz rəqabət və istehlak çılğınlığı.

Əgər insanlar həqiqətən azaddırsa, niyə hamı tələsir? Hamı niyə bir yarış içindədir? Niyə hər kəs pul qazanmağa, daha çox istehlak etməyə, daha çox işləməyə məcburdur?

 

Fərdi həyat: İnsan hara gedir?

 

Bütün bu tarixi və sosial məsələləri kənara qoysaq, fərdi səviyyədə insan hara gedir? Uşaqlıqda tələsirik böyüməyə, böyüyəndə tələsirik oxumağa, oxuyanda tələsirik işləməyə, işləyəndə tələsirik ailə qurmağa, sonra isə tələsirik qocalmağa və sonda tələsərək həyatımızı başa vururuq.

Amma bir gün dayanıb sual veririk: "Mən niyə bu qədər tələsirdim?" Həyatın sonunda əksər insanlar keçmişə baxıb eyni peşmanlığı yaşayır: "Daha çox yaşamalı idim, daha çox anı dəyərləndirməli idim."

Bəlkə də ən böyük sual budur: əgər həyat bir yarışdırsa, finiş xəttində bizi nə gözləyir? Və ən əsası, bu yarış həqiqətən irəliyəmi aparır, yoxsa biz sadəcə dairə vururuq?

 

Nəticə: Zamanın əqrəbi hara gedir?

 

Hər kəs tələsir. Həm fərdi, həm sosial, həm tarixi baxımdan hamı tələsir. Amma zamanın əqrəbi həqiqətən irəli gedirmi, yoxsa biz onu geriyə çəkirik?

 

Tarix təkrarlanır, insanlar eyni instinktlərlə yaşayır, sistemlər dəyişir, amma mahiyyət eyni qalır. İnsanlıq inkişaf etdiyini düşünür, amma keçmişin xətalarını təkrar edir.

Bəlkə də ən böyük dərs budur: biz zamana qalib gələ bilmərik. O bizi aparır, biz onu yox. O irəli gedir, amma bəzən biz geriyə çəkirik.

Bəs sən? Sən zamana tabe olursan, yoxsa onunla savaşırsan? Sən də tələsirsən, yoxsa dayanıb baxmağa cəsarətin çatır?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.04.2025)

 

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Sevgi insanın içindəki ən incə, ən qırılqan, eyni zamanda ən güclü duyğudur. O, bəzən insanı qanadlandırır, onu zirvələrə qaldırır, dünya ilə barışdırır, ruhuna bir arxayınlıq, bir səssiz səadət gətirir. Sevgi insanı daha mərhəmətli, daha anlayışlı, daha səbirli edir. Sanki qəlbində yeni bir dünya açılır və bu dünyada hər şey daha saf, daha mənalı görünür.

 

Amma sevgi həmişə bu qədər gözəl, bu qədər ilahi olmur. O, eyni zamanda bir qandala da çevrilə bilər. İnsanın ruhunu əzən, onun içini boşaldan, ona yaşamağı çətinləşdirən bir yükə. Çünki sevgi yalnızca xoşbəxtlik gətirmir, o həm də bir imtahandır. O, insanın zəif nöqtələrini üzə çıxarır, onun içindəki ən dərin arzuları, ən gizli qorxuları, ən kədərli xatirələri səthə qaldırır. Sevgi ruhumuza ya ipəkdən bir libas geyindirir belə, incə, rahat və yumşaq ya da ağır bir zireh, insanın nəfəsini daraldan, amma onu həyatın sərt küləklərindən qoruyan bir qılaf. Və ən çətini budur ki, insan bu iki hal arasında həmişə tərəddüddə qalır. Çünki sevgi həm azadlıqdır, həm də əsarət, həm işıqdır, həm də qaranlıq. İnsan sevginin gətirdiyi ağrını da, onun bəxş etdiyi ləzzəti də eyni ehtirasla qəbul edir. O olmadan yaşaya bilməz, amma onunla da həmişə rahat ola bilməz. Sevgi həm ən gözəl xəyalımızdır, həm də ən ağır reallığımız…

 

QARŞILIQLI SEVGİ

Qarşılıqlı sevgi isə bəşəriyyətin ən qədim arzusu, ən böyük xoşbəxtliyi, eyni zamanda, ən nadir xoşbəxtliyidir. Çünki sevgi hər zaman qarşılıq tapmır, tapanda da, bəzən, zaman və məkan onun tamlığına imkan vermir. Lakin əgər iki ruh bir-birinə toxuna bilirsə, o toxunuş sadəcə gözlər, əllər və sözlərlə məhdudlaşmır. O, dərin bir axın kimi iki insanın içində axır, birini digərinin varlığında əridir, sərhədləri yox edir. Qarşılıqlı sevgi iki fərdin bir-birində itməsi, eyni zamanda, özlərini tapmasıdır. Sən öz əksini onun gözlərində görürsən və bu əks sanki daha saf, daha gözəldir. Çünki onun baxışları sənə dünyanın gördüyündən fərqli baxır.

 Belə bir sevgi insanı dəyişir. O, adi insanı şair, sakit ruhu çılğın, hətta qaranlıq qəlbi günəş qədər aydın edə bilər. Qarşılıqlı sevginin içində insan nəhəng bir kainat kimi hiss edir özünü. Çünki artıq onun duyğuları təkcə öz ruhunda deyil, başqa bir ruhda da yaşayır. Sən artıq tək deyilsən. Sevdiyin insan sənin dünyanı anlamaq üçün istifadə etdiyin yeni bir dil olur, onun sözləri və səssizliyi sənin üçün kainatın ən dərin mənasını açır. Bir toxunuş, bir gülümsəmə, hətta bir nəfəs. Hər biri bir ümid, bir istilik daşıyır.

Sevgi sükutda da öz dilini yaradır. Qarşılıqlı sevgi o demək deyil ki, hər an danışmalısan, hər şeyi izah etməlisən. Əksinə, o elə bir səviyyəyə çatır ki, susmaq belə danışmaqdan daha güclü olur. İnsan sevgilisinin gözlərinə baxıb heç nə demədən onu anlaya bilir. Əllərin bir-birinə toxunuşunda sözlərdən daha çox ehtiras, ürəklərin ritmində səssiz bir şeir gizlənir. Elə bil, kainat iki insanın arasındakı boşluğu artıq tamamilə doldurub, hər şey aydın, hər şey sadə və eyni zamanda, hər şey qeyri-mümkün qədər sirli və möcüzəvidir.

Qarşılıqlı sevgi insanın içindəki bütün divarları yıxır. O, səni qorxularından azad edir, amma eyni zamanda, səndə yeni qorxular da yaradır – itirmək qorxusu. Çünki artıq sadəcə öz varlığın üçün yaşamırsan, sənin sevgin artıq başqa bir ürəyə də bağlıdır. Sən onun ağrısını hiss edirsən, onun sevinci sənin sevincin olur. Bu, azadlığın ən gözəl, eyni zamanda, ən qəribə formasıdır. Çünki sevginin içində sən həm özünü tapırsan, həm də özünü itirirsən…

 

SEVGİNİN LƏNƏTƏ DÖNMƏSİ

Amma sevgi həmişə qarşılıq tapmır. Bəzən insan elə dərin, elə sonsuz sevir ki, bu sevgi təkcə onun qəlbinin içində bir kainata çevrilir, başqa heç bir ruhda izini tapmır. O zaman sevgi lənətə dönür. Bir insanın ruhunu içdən içə yeyən, onu yavaş-yavaş məhv edən, amma ondan qurtulmağa da imkan verməyən bir lənət. Çünki sevginin əsl faciəsi onun yoxluğu deyil, onun var olub da qarşılıq tapmamasıdır. İnsan sevdiyi gözlərdə öz varlığını axtarır, amma tapmır. O gözlərə baxır və orada sadəcə boşluq görür. Sözlər cavabsız qalır, toxunuşlar havada əriyir, sevgisi isə içində ağır bir yük kimi yığılır, yığılır və nəhayət, onu öz ağırlığı ilə əzir.

Belə bir sevgi insanı özü ilə düşmən edir. Çünki sevmək həmişə gözəldir, amma qarşılıq tapmayan sevgi insanın öz varlığını sorğulamasına səbəb olur. “Niyə?” sualı ruhunu içdən içə gəmirir. Niyə mən bu qədər sevirəm, amma o hiss etmir? Niyə mənim sevgim yetərli deyil? Niyə o, gözlərimi görə bilmir? Niyə mənim səsim onun qəlbinə çata bilmir? İnsan get-gedə özünə yadlaşır, çünki sevgisinin ağırlığı onu əvvəlki özündən uzaqlaşdırır. Əvvəllər sadəcə yaşamağı bilən biri indi hər anını sevgi ilə ölçür. Sevgi ilə oyanır, sevgi ilə nəfəs alır, sevgi ilə susur. Amma sevgisi təkcə onun içindədir, sevdiyi insan isə bundan xəbərsiz və ya bəlkə də, xəbərdar, amma laqeyddir. Və bu, ən ağır cəzadır.

 

HƏM YAŞADIR, HƏM ÖLDÜRÜR

Bəzən isə daha böyük bir dərd var. Qarşılıqlı sevgi var, amma həyat, zaman, insanlar, hətta bəzən insanın öz qorxuları bu sevgini bütöv yaşamağa imkan vermir. O sevgi ki, hər iki qəlb eyni istəklə yanır, amma bir-birinə çata bilmir. İki insan bir-birini gözləyir, eyni hissləri yaşayır, amma taleyin sərt qanunları onları birləşməyə qoymur. Onlar susaraq sevirlər, susaraq gözləyirlər, bəzən də susaraq ayrılırlar. Amma bu ayrılıq nə son, nə də qurtuluşdur. Çünki əsl sevgi heç vaxt tam ölmür, o, insanın içində bir kölgə kimi yaşayır, həyatına öz izini həkk edir. O sevgi ki, insanın ruhunun dərinliklərində gizlənir, amma heç vaxt tamamilə itmir.

Belə sevgilər insanı həm yaşadır, həm də öldürür. Çünki sevgi təkcə qovuşmaq deyil, bəzən ayrılıqda da var olmaqdır. İnsan sevdiyi adamdan uzaqda olsa da, onun varlığını hiss edərək yaşayır. Hər yerdə, hər səsdə, hər baxışda onu axtarır. Bir yerdə çalınan musiqidə, küçədən keçən bir qoxuda, səhər açılan gün işığında… Çünki sevgi var olduqca, insan sevdiyindən ayrı qala bilər, amma heç vaxt onu unuda bilməz. O, ruhuna işləyib, nəfəsinə qarışıb, həyatına öz möhürünü vurub. Bu sevgi sənin içində ölməzdir, çünki o artıq səndən ayrı deyil. Sən o sevginin özünə çevrilmisən…

Dediyimiz kimi, sevgi insan ruhuna geydirilmiş bir libasdır – bəzən ipək kimi zərif, bəzən paslı zireh kimi ağır. O, insanın daxilində elə bir varlıq yaradır ki, sevən adam artıq özü deyil, başqa birinə çevrilir. Amma bu çevrilmə azadlığa aparırmı? Yoxsa insanı daha dərin bir zindana salır? Sevgi, əslində, insanın öz “mən”indən imtinasıdır. Çünki sevəndə artıq sən yoxsan. Sən sevdiyinin gözlərində əks olunan varlığa çevrilirsən. Sən öz hisslərini onun varlığı ilə ölçürsən, xoşbəxtliyini onun gülüşündə, kədərini onun susqunluğunda tapırsan. Bu, insanın özündən qaçışı, yoxsa özünü tapmasıdır?

 

HƏR ŞEYDƏN QORXULU

Ölü yazarlardan biri deyir ki, sevgi hər şeyə qalib gəlir, amma hər şeydən də qorxuludur. Çünki sevgi insanın ruhunu aça bilər, eyni zamanda, onu məhv edə bilər. İnsan sevəndə həyatın mənasını tapdığını düşünür, amma bəlkə də, o sadəcə həyatın yeni bir ilğımına düşür. Bütün hisslərimizin, düşüncələrimizin, hətta varlığımızın belə, bir başqasının qəlbində yaşaması. Bu, azadlığın zirvəsidirmi, yoxsa ən dərin əsarət? Sevgi bir insanın ruhunu yüksəldir, ona Tanrının özü kimi sonsuz bir varlıq hissi bəxş edir. Amma eyni sevgi insanı yerlə bir edib, onu ruhsuz, yarımçıq bir varlığa da çevirə bilər. Çünki sevgi təkcə verən deyil, həm də alan bir qüvvədir. O, insanın qəlbindəki hər şeyi özünə çəkir, onun içində bir boşluq buraxır və bəzən bu boşluğu heç nə doldura bilmir.

 

VARLIĞIN MƏNASI?

Bəs, sevgi həqiqətən varlığımızın mənasımı? Yoxsa o, sadəcə insanın öz qaranlıq ruhuna tapdığı ən gözəl yalandır? İnsan sevməsəydi, bəlkə də, daha az əzab çəkərdi. Amma o zaman yaşamağın da bir mənası qalmazdı. Çünki sevgi insanı yaradır və onu dağıdır, ona kainat qədər genişlik bəxş edir və sonra da həmin kainatı əlindən alır. İnsan sevdikcə özünü hiss edir, amma eyni zamanda, özündən uzaqlaşır. Bu, varlığın ən böyük paradoksudur. İnsan sevərək bütövləşir, amma sevgi ilə də parçalanır. Sevgi həm insanı ilahi bir varlığa çevirir, həm də ona dünyanın ən zəif məxluqu olduğunu xatırladır. O, hər şeydir və eyni zamanda, heç nə…

 

ONUN SONU VARMI?

Bəs sevginin sonu varmı? Yoxsa sevgi insanın ruhuna işləmiş, heç vaxt silinməyəcək bir yara kimi qalır? İnsan sevdiyi zaman yeni bir dünyaya doğulur, amma o sevgi bitəndə, o dünya da ölür. Amma o ölü dünya heç vaxt tam yox olmur. O, insanın içində kölgə kimi yaşayır, hər nəfəsində, hər xatirəsində, hər gecənin dərin sükutunda. Çünki sevgi bitmir, sadəcə başqa bir hala keçir. Bəzən hüzünlü bir nostalji olur, bəzən qəlbinin dərinliklərində sönməyən bir ağrı.

Sevgi ilə yaşamaq çətindir, amma onsuz yaşamaq daha da çətindir. İnsan bir dəfə gerçəkdən sevdikdə, o sevgi onun ruhuna işləyir, onu əvvəlki halına qaytarmayacaq bir şəkildə dəyişdirir. O, itirsə belə, sevdiyini unuda bilməz, çünki sevgi unudulmaq üçün yaranmayıb. O, insanın qanına qarışır, səsini, baxışlarını, nəfəsini özünə yapışdırır. Bir gün sevdiyinin qoxusunu xatırladan bir külək əsəcək, bir mahnı səslənəcək, bir cümlə deyəcəklər və sən anlayacaqsan ki, sevgi hələ də sənin içindədir, hələ də nəfəs alır, hələ də səni bir zamanlar olduğun insandan fərqli bir varlığa çevirir.

 

RUHDAN BAŞLAYAN SONSUZ SƏFƏR

Bəlkə də, sevgi əslində adi bir hissdir.  Ya da, nə bilim, sevgi adi bir hiss deyil, əksinə, o, insanın varlığında məna tapır, sevdiyin şəxsdə bədən tapır, gerçək olur.  Heç kimə aid olmayan, sadəcə var olan, insanın içində, ruhunun ən dərin qatlarında yaşayan bir hiss. O hiss ki, səni məhv edir, amma eyni zamanda səni yaşadır. O hiss ki, sənə bütün dünyanı verir, amma sonra səni həmin dünyanın xarabalıqlarında tək qoyur. Bəlkə də, sevgi elə budur. Bir insanın ruhunun içində başlayan və heç vaxt tam olaraq bitməyən sonsuz bir səfər…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.04.2025)

 

 

 

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

 

 

 

Günümüzdə yəni el şairləri yoxdur? Şeirləri dillərdə dolaşan, məclislərin yaraşığı olan el şairləri yəni keçmişdə qaldı? Mən deyərdim ki yox. Bu gün onlardan biri - Əlövsət Saldaş barədə söz açmaq istəyirəm.

 

Əlövsət Saldaş (Məmmədov Əlövsət Sarı oğlu) 15 iyun 1957-ci ildə Ağdərə rayonunun Çərəkdar kəndində anadan olub. 1974-cü ildə Kəlbəcər rayonunun Qılınclı kənd orta məktəbini, 1978-ci ildə isə Xankəndi Pedaqoji İnstitutunun Riyaziyyat fakültəsini bitirib. Peşəkar müəllim kimi Kəlbəcərin Nadirxanlı kənd orta məktəbində çalışıb.  

1993-cü ildə erməni işğalından sonra etibarən məcburi köçkün həyatı yaşamağa məcbur qalan Əlövsət Saldaş Qobustan rayonunun Təklə kəndində müvəqqəti məskunlaşıb. O, burada Ərəbşalbaş, Çuxanlı və Təklə kəndlərində riyaziyyat müəllimi kimi fəaliyyətini davam etdirib. 2022-ci ildə təqaüdə çıxıb.  

 

Ədəbi yaradıcılığı  

 

Əlövsət Saldaş hələ orta məktəb illərindən poeziyaya maraq göstərmiş və ilk şeirlərini yazmışdır. 1979-cu ildən etibarən dövri mətbuatda və müxtəlif almanaxlarda şeirləri dərc olunmuşdür. Lakin 1993-cü ildə Kəlbəcərin işğalı zamanı onun yazdığı şeirlər də işğalçı tərəfindən məhv edilmişdir.  

Bütün çətinliklərə baxmayaraq, şair yaradıcılığını davam etdirmiş və üç kitab müəllifi olmuşdur:  

"Məni unutmağa tələsmə hələ" (2002)  

"Çətindir bu yurdun şairi olmaq" (2009) 

"Ömrün payızından üzü yuxarı" (2017)  

Əlövsət Saldaşın poeziyası vətən sevgisi, köçkünlük acısı, insanın daxili dünyası və zamanın amansız axarı kimi mövzulara toxunur. Onun şeirləri doğma Kəlbəcər torpağına duyduğu sonsuz bağlılığın, eləcə də məcburi köçkünlük həyatının ağır izlərinin poetik təzahürüdür.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucularını şairin yaradıcılığından bir neçə nümunə ilə baş-başa qoyuram.

 

 

BİR QƏDƏR

 

Qələmə sarıllam hərdənbir, indi,

Şeir and yerimdi, Qələm pirimdi.

Aşikar görünən dörddən birimdi,

Dərinə işləyib köküm bir qədər...

 

Yolum daşa çıxır, sərtdə tapıram,

Sınağa çəkilləm bərkdə, tapıram...

Dərdin dərmanını dərddə tapıram,

Qoy sıxım bağrıma, büküm bir qədər.

 

Dilqəmin naləsi, fəryadı məndə,

Elə bil, gözyaşı dəryadı məndə.

Olum zamananın Fərhadı mən də,

Çapım qayaları, söküm bir qədər.

 

Yanıram - atəşdi, közdü gedirəm,

Səbrim bura qədər dözdü, gedirəm...

Bəri dur, sən Allah, sözdü, gedirəm,

Açım ürəyimi, töküm bir qədər.

 

Əlövsət, qalmadı qalası yerim,

Olmadı bir lövbər salası yerim.

Di get, cəhənnəmdə qal, asi yerim,

Haxdan ağır gəlib hökm bir qədər...

 

 

ƏLDƏN GEDİR

 

Elə durduğu yerdə

Bayılır əldən gedir 

Oyadırsan adamı

Ayılır...əldən gedir

 

Dilədim dönə - dönə

Gedənlər yenə dönə

Yaxşılar dənə - dənə

Sayılır əldən gedir 

 

Ümid çürük qoz kimi

İrəngi bomboz kimi

Eh ömür də toz kimi

Yuyulur əldən gedir

 

Bəndə quldu, dərd ağa

Sinə gərir hər dağa

İnsan yemdi, torpağa

Qoyulur, əldən gedir...

 

Sevgidən necə doyum

Öpüm gözümə qoyum

Ürəyim soyum - soyum

Soyulur əldən gedir....

 

 

BİR QIRIX...

 

Həsrətin canımı yandırdı, yaxdı,

Gətir vüsalından içim bir qırıx.

Dirilik suyutək çəkim başıma,

Ay zalım, səngisin içim bir qırıx.

 

Bu da bir nidadı qopdu dilimnən,

Sönürəm, gəl oyna indi külümnən.

İxtiyar çağımdı, yapış əlimnən,

Çətin yoxuşları keçim bir qırıx.

 

Eh... nəfəsdi getdi, birdən gəlmədi.

Getsin də, yurdumda qalan kəlmədi.

Bu tale yüküdü, Haqdan gəlmədi,

Şələm nə boydadı,..gücüm bir qırıx.

 

Yanasım qalmayıb indi ta yansın,

Baxsın bu halıma yanan, ha yansın...

Bir bulaq başında azca dayansın,

Əylənsin yol üstdə köçüm bir qırıx.

 

Sən kövrək şerimdə qəmli sətirim-

Başladım, - bilmədim necə bitirim...

Köhnə günahları yada gətirim,

Ərisin yanında suçum bir qırıx.

 

Dözsün, ağrıları Saldaşa verək,

Yaşatsın, bu eşqi yaddaşa verək.

Bir xəlvət guşədə başbaşa verək

Sənli günlərimə köçüm bir qırıx.

 

 

YOLUMU GÖZLƏ

 

İndi öz-özümlə dalaşan vaxtım,

İndi əl-ayağım dolaşan vaxtım....

Getdi o sən görən dağ aşan vaxtım, 

Düzlə gələcəyəm, yolumu gözlə!

 

Bir də görərsən ki, çatmışam sənə,

Duyğu gülşənində batmışam yenə.

Nəğmədən bir böğça tutmuşam sənə,

Sözlə gələcəyəm, yolumu gözlə!

 

Bu üzülmüş bədən, yorulmüş ürək

Təzədən sözümə baxarmı görək.

Azca odum qalıb, qoruyam gərək,

Közlə gələcəyəm, yolumu gözlə!

 

Olurmu mənimtək elə dolduğun,

Dönüb payız vaxtı gülə, solduğun...

O vaxt baxışından dəli olduğun

Gözlə gələcəyəm, yolumu gözlə!

 

Tufana tuş gəldi, sellər apardı,

Aylar yağmaladı, illər apardı.

Gözlədik, gözlədik ömür qutardı,

Gözlə, gələcəyəm, yolumu gözlə!

 

Azıb çən dumanda itdiyin yolla,

Gedib yad ünvanda bitdiyin yolla,

Əlövsəti qoyub getdiyin yolla -

İzlə gələcəyəm, yolumu gözlə!

 

 

VƏDƏSİYDİ

 

Kirpiklər elə bil şimşək çaxırdı, 

Baxışlar yandırıb, məni yaxırdı.

Sular önümüzdən duru axırdı,

Onda ömrümüzün Yaz vədəsiydi.

 

Nə mən yerimdəyəm, nə sən yerində,

Qaçıbdır ləzzəti həmən yerin də.

Bayılıb qalmışdıq çəmən yerində,

Gülün bülbülünə naz vədəsiydi.

 

Çəkdi girdabına haralar bizi,

Tapdı səksəkələr, qaralar bizi.

Onda əyməmişdi yaralar bizi,

Onda keyfimizin saz vədəsiydi.

 

Onda ümidlərin solmayan vaxtı,

Gözlərin həsrətdən dolmayan vaxtı,

Onda ağrıların olmayan vaxtı,

Onda qayğıların az vədəsiydi.

 

 

GƏLSİN

 

Bağrımım başında yeri eylədiyim-

Bağrıma tökülsün qadası, gəlsin!

Həmənki şövq ilə çəkim nazını,

Qoy öldürsün məni ədası, gəlsin!

 

Tər-təzə güllərdən tutaram dəstə,

Çinar tək bitərəm yolları üstdə.

İntizar çəkirəm, qulağım səsdə,

Yetsin biz tərəfə, sədası, gəlsin!

 

Günüm gün olmadı getdiyi gündən,

Bir ucdan saralıb tökülləm dən-dən.

Alsın bu cavabsız sualı məndən,

Qoyulsun cümləmin nidası, gəlsin!

 

Bəlakeş doğubdur anam, gedirəm,

Doğub ki, alışam-yanam, gedirəm...

Mən elə getməli canam, gedirəm,

Olum gözlərinin fədası, gəlsin!

 

Yollara baxmaqdan düşüb göz əldən,

Əl gözdən gileyli, lələ, göz əldən.

Könlümün quşuna odur gözəl dən,

Gəlsin, Əlövsətin qidası, gəlsin!

 

 

CİNASLI QOŞMA

 

Bildim, qoparacaq köhnə qaysağı,

Naşı əl uzatdı yarama sarı.

Şəfa dilədiyim, harda qalmısan,

Di gəl, o məlhəmi yarama sarı.

 

Mən elə dünyanın qəm ortağıyam,

Ağrı zirvəsiyəm, həsrət dağıyam.

Kəsilib doğranmış tut budağıyam,

Götür yarpağımdan barama sarı.

 

Çoxdandı təzanəm sim sarı gəlmir,

Dillənmir sazımda sim - sarı, gəlmir...

Gəlmir ürəyimin simsarı gəlmir,

Bu təlaşım dönə arama sarı.

 

Dilim sözə baxmır ha, lal gəzirəm,

Bax mənim halıma, hal al, gəzirəm...

Mən halal adamam, halal gəzirəm,

Yollarım bağlıdır harama sarı.

 

Ruzigar amansız əsir, görürəm,

Əlövsət, qılınc tək kəsir, görürəm...

Ehtiyac görürəm, kəsir görürəm, 

Boylanıb baxıram harama sarı.

 

 

 

ÖZÜMƏ 

 

Sinədən oxlayır, kürəkdən çıxır,

Necə sovuşduraq bu çəri, Adam?

Bağrı parçalayır, ürəkdən çıxır,

Qaldır bu həsrəti iç, əri, Adam!

 

O bizə göylərdən Tanrı payıdır,

Nə olsun, duyanı barmaq sayıdır..

Deyirik, divara dəyir, qayıdır,

Azalıbdı sözün keçəri, Adam.

 

Köhnədən qalmışam uçuq barıyam,

Hələ ümidvaram işə yarayam.

Mən bir az özümnən çölə sarıyam,

Bir az da özümnən içəri adam.

 

Gəlış də, gediş də müəmma, sirdi,

Bələkdi, kəfəndi, - donluğu birdi..

Əlövsət, hamının sonluğu birdi,-

Bu yurddan O yurda köçəri adam...

 

 

GETSİN

 

Hər yetən yanında açıb-ağartma,

Sirrini nadannan daldala, getsin.

Tən gələ bimirsə yolda yoldaşın

Ayağını sürü, qal dala, getsin.

 

Sözümün şəkki yox, bəlkəsi yoxdu,

Şeytanın "vətəni", "ölkəsi" yoxdu.

Bəhrə cəhənnəmə, kölgəsi yoxdu,

Barsızı kökünnən baltala, getsin.

 

Paslı patron kimi birdən atılar,

Dəyər bir- birinə, aləm qatılar...

Gördün anlamadı, başın çatıla,

Qanmazı yedəklə, sal dala, getsin.

 

Biri xoş qılıqnan gələr üstünə,

Biri xəncər qapar, durar qəsdinə.

Birinə layiqdi, gül ver dəstinə,

Birini zəncirlə, xaltala, getsin.

 

Bu Saldaş adamın, ağır adamın

Qayğılar başından yağır adamın.

Yollarda yorulan fağır adamın

Götür şələsini, al dala, getsin.

 

 

MƏNİ

 

Əlövsət adında şair gəzməyin,

Qərib çağırırlar Vətəndə məni.

Nələr çəkdiyimi bir Allah bilir,

Nə mələk annamaz, nə bəndə məni.

 

Dərdimə bağlıdı sözümün başı,

Onunçun qurumur gözümün yaşı.

Yanıram - deyirəm, anlamır naşı,

Yüz yara göynədir bədəndə məni.

 

Yetənə dolaşan dolaq olmadım,

Calaq vuran oldum, calaq olmadım.

Tikan bitirmədım, alaq olmadım,

Əkən yaxşı əkib əkəndə məni.

 

Kimə xərcləmisən, hara vaxtını?!

Gəz canım, təzədən ara baxtını.

Görürdüm günümün qara vaxtını,

Həsrət qucaqlayıb öpəndə məni.

 

Görən yerindəmi bəndlər, bərələr,

Qayıdam, çəmənlər süfrə sərələr...

Baxarmı üzümə dağlar, dərələr,

Getsəm, qoyarlarmı o kəndə məni?!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.04.2025)

 

 

 

 

 

 

Salam, hörmətli “Ədəbiyyat və incəsənət”!

Sizi narahat edən Naxçıvan Dövlət Universitetinin Tarix-filologiya fakültəsinin Filologiya ixtisası üzrə II kurs tələbəsi Telli Həsənovadır. Həmçinin NDU gənc yazarlar və ədəbiyyatşünaslar klubunun üzvüyəm. Keçən günlərdə məqaləmi dərc etmişdiniz və bəyənilmişdi. Bu səfər isə sizə öz yazdığım hekayəmi təqdim etmək istəyirəm. Qeyd edim ki, ilk hekayəmdir və fikirləriniz çox önəmlidir! İndidən təşəkkürlər!

 

Ruhu kitab qoxuyan qız

 

 Payızın o məşhur axşamlarından biri idi - yağışın damcısı pəncərəyə toxunan kimi iz qoyub süzülən axşamlardan… Hava sərin, bir az da qaranlıq idi, sanki bütün şəhər yorğunluğunu bu axşama sərmişdi. Küçədən keçən adamların addım səsləri belə xəyali bir melodiyanın notları kimi gecənin səssizliyində itib-batırdı.

Yağış damlaları pəncərə şüşəsinə toxunduqca iz qoyub süzülürdü. Hər damcı sanki öz içində bir hüzün daşıyırdı. Arabir eşidilən avtomobil siqnalları və uzaqdan gələn xoşbəxt bir gülüş… Hamısı ona yad idi. Çünki onun üçün dünya bu otaqdan ibarət idi. Qapalı, darıxdırıcı, lakin öz sirli aləmi ilə dolu olan bir otaqdan.

 O, otağında idi. Bu otaq uzun müddətdir onun sığınacaq yeri olmuşdu. Darıxdırıcı dörd divar arasında, küləyin pəncərə şüşəsinə toxunmasından başqa heç bir səsin eşidilmədiyi bir otaq… Burada danışmadan, izah etmədən, hiss etdiklərini çəkinmədən yaşaya bilirdi. Pəncərənin qarşısında dayanan yazı masası, üstündə dağınıq kağızlar, qələmlər və kənarda, bir küncdə üst-üstə yığılmış kitablar… Onun isə əlləri hər dəfə kağızlardan birini götürüb bir şeylər yazır, sonra isə kağızı hirslə əzişdirib yerə atırdı. Yenə də alınmırdı. Yenə də içindəki o izaholunmaz boşluq dolmurdu.

Həmin boşluq nə idi?

Sevgi?

Qayğısızlıq?

Özünü anlaya bilməmək?

Yoxsa sadəcə payızın gətirdiyi kədər?

Dəqiq bilmirdi. Bildiyi tək şey beyninin içində minlərlə sualın dolandığı, amma heç bir cavabın tapılmadığı idi. Sanki hər şeydən yorulmuşdu. Beynindəki səslər susmaq bilmirdi.

“Niyə?” və “Necə?” sualları ilə dolu idi içi… Otağın divarları isə sanki onun düşüncələrinin yükünü daşıyırdı.

O, qələmi götürüb kağızın üzərinə toxundurdu. Bir neçə söz yazdı, sonra isə hirslə cırıb kənara atdı. Bir daha cəhd etdi, yenə alınmadı. Yazdığı hər cümlə ona yalan gəlirdi, sanki öz hisslərini kağıza köçürə bilmirdi. İçində elə bir qarmaqarışıqlıq vardı ki, onu sözlərə tökmək qeyri-mümkün görünürdü.

Artıq bir saat olardı ki, bu hal belə davam edirdi. O, kağızları əzişdirib yerə atdıqca otağın döşəməsi üsyan edirdi sanki.

Başını masaya söykəyib dərin bir nəfəs aldı. Niyə bu qədər çətin idi? Niyə içindəki sualların heç bir cavabı yox idi? Sanki həyat özü bir labirintə çevrilmişdi və o, bu labirintdə yolunu itirmişdi.

Ayağa qalxanda ətrafına göz gəzdirdi, bütün döşəmə kağız parçaları ilə örtülmüşdü. Otaq öz içinə gömülmüş, bir ruhsuzluq qoxusu almışdı.

Qız başını əlləri arasına aldı, dərindən ah çəkdikdən sonra öz-özünə pıçıldadı:

— Nə edim? Necə edim?

 Sanki bu sözlərə cavab verəcək biri varmış kimi gözlərini tavana dikdi. Heç nə dəyişmədi.

O, əlini saçlarının arasına keçirib gözlərini yumdu. Ağlına xatirələr dolmağa başladı. Uşaqlıqdan bəri həmişə fərqli biri olmuşdu. Digərləri kimi deyil, başqalarının anlamadığı duyğular içində böyümüşdü. İnsanlar ona “sakit”, “tənhalığı sevən”, “çox düşünən” deyirdilər. Amma o, sadəcə ruhu dincələcək bir yer axtarırdı. Bəzən o yeri kitablarda tapırdı, bəzən də qələmində… Lakin bu gün nə kitablar, nə də qələmi onu sakitləşdirə bilirdi.

 Birdən qapı döyüldü. Anasının səsi gəldi:

 — Qızım, yeməyə gəl.

 Anasının səsi hər zamankı kimi mülayim idi. Anası həmişə qayğıkeş idi, həmişə qızının ən dərin duyğularını hiss edə bilirdi. Amma bu axşam qız heç kimlə danışmaq istəmirdi. İçində bir şeylər qırılmışdı və o qırıqlarla necə yaşayacağını bilmirdi.

 — Ac deyiləm, ana! — deyə qışqırdı. Səsinin tonu sərt çıxmışdı. Səsi otağın dörd divarına çırpıldı.

 Anası bir anlıq dayandı, sonra heç nə demədən qapını sakitcə örtüb uzaqlaşdı.

 Qız yerində donub qaldı. Sanki içindəki ağırlıq daha da artdı. O, anasına səsini yüksəltməyə layiq deyildi. Bilirdi ki, ana sadəcə onu düşünür, ona yaxşılıq etmək istəyir. Amma o, içindəki bu boşluğu izah edə bilmirdi. Nə qədər cəhd etsə də, sözlər boğazında düyünlənirdi. Həmin peşmançılıq da digər hisslər kimi içinə yığıldı.

Yenə masaya oturdu. Eyni vərdiş, kağız, qələm, və səssizlik. Təkcə saatın saniyə əqrəbi susmaq bilmirdi. O, bir az mızıldandı, sonra isə pıçıltısı sanki otağın içində əks-səda verdi:

— Çık, çık, çık…

 Bu dəfə saatın əqrəbi ilə onun təqlidi bir-birilərinə cavab verirdilər. “Çık, çık, çık…”

Birdən içindəki fırtına daşqına çevrildi. Qız titrəyən əlləri ilə qələmi kağıza sürtdü və səsini yüksəldərək yazmağa başladı:

“Salam, Sarvan…”

Azacıq ara verib sonar sürətlə yazmağa davam etdi:

“Bilmirəm keçirim hansı halını?

Oynayım toyuna, batım yasına?

Hər gün neçə məktub yazıb cırıram,

Cırıb tullayıram… poçt qutusuna.

Gözləməkdən gözüm çuxura düşüb,

Gör heç soruşursan, nə çöküntüdü?

Sənli xatirələr dağılıb evə…

Bağışla, otağım tör-töküntüdü…

 Son sətirləri oxuyanda artıq göz yaşlarına sahib çıxa bilmədi. Hönkürtü ilə ağladı. Sanki içində illərdir donmuş buzlar əriyirdi, göz yaşları ilə birlikdə içindən axıb gedirdi. Otaq onun ağrısını içində saxlayan bir qucaq kimi susurdu.

 Sonra kağızı yenə əzişdirib yerə atdı… Amma bu dəfə fərqli idi. Çünki ilk dəfə idi ki, kağızı atandan sonra bir az da olsa yüngülləşdiyini hiss edirdi. Sanki içindəki ağırlıq az da olsa çəkilmişdi.

Başını arxaya söykəyib gözlərini yumdu. Dərin nəfəs aldı. Pəncərədən gələn sərin payız havası dərisini üşütdü. Bəlkə də bu axşam ilk dəfə idi ki, özü ilə tam səmimi olmuşdu.

Və o anda pəncərənin şüşəsinə toxunan yağış damcılarına baxaraq düşündü. Yağış damlaları sakitcə süzülürdü. 

 Bəlkə də, bu payız sadəcə bir fəsil deyildi…

Bəlkə də, payız, ruhu kitab qoxuyan qızın içindəki fəsil idi…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.04.2025)

 

 

 

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə “Türklərin tarixi” layihəsindəsiniz.

Türklər dünyanın ən qədim və zəngin tarixə malik xalqlarından biridir. Onların izi Orta Asiya çöllərindən Anadolu torpaqlarına qədər uzanır. Bu uzun tarix ərzində qədim türklərin mədəniyyəti, dövlətçilik ənənələri və döyüş strategiyaları müasir türk toplumlarına qədər gəlib çatıb.

 

Qədim Türklər: Bozqırın hakimləri

 

 Qədim türklər, əsasən, köçəri həyat tərzi sürən, atçılıq və hərbi sənətdə ustalaşmış toplum idi. Onların dövlət idarəçiliyi və sosial quruluşu müəyyən qanun və adətlərə əsaslanırdı.

• Dövlətçilik və Göktürk Xaqanlığı: İlk “Türk” adını daşıyan dövlət Göktürk Xaqanlığı idi (552–744). Onlar Orta Asiyada güclü bir imperiya qurdular və Çini dəfələrlə məğlub edərək siyasi güclərini sübut etdilər.

• Töre (qanunlar) və idarəçilik: Qədim türklər arasında “töre” adlanan qanunlar vardı ki, bu da yazılı olmayan, ancaq cəmiyyətin hər bir üzvü tərəfindən qəbul edilən qaydalardan ibarət idi. Müasir türk hüquq sistemində bəzi prinsiplər, məsələn, ədalət və liderin xalq qarşısında məsuliyyəti kimi anlayışlar buradan qaynaqlanır.

• Orxon-Yenisey yazıları: Bilgə Xaqan və Kül Tiginə aid Orxon yazıları türklərin dövlətçilik və mədəni irsi haqqında mühüm tarixi mənbədir. Bu yazılarda türklərin necə birlikdə hərəkət etməli olduqları və dövlətin qorunmasının nə qədər vacib olduğu vurğulanır.

 

Səlcuqlar və Osmanlılar: İmperiyalara yol açan Türk dövləti

 

Göktürk Xaqanlığından sonra türklər Səlcuqlar vasitəsilə İslam dünyasında mühüm rol oynamağa başladılar. Sultan Alparslan 1071-ci ildə Malazgird döyüşü ilə Anadolunun qapılarını türklərə açdı. Səlcuqlardan sonra Osmanlılar 600 il boyunca dünyanı idarə edərək türk irsini daha da böyütdülər.

• Osmanlı-Türk mədəniyyəti: Osmanlılar həm hərbi, həm də inzibati baxımdan türklərin qədim dövlətçilik ənənələrini qoruyaraq İslam mədəniyyəti ilə sintez etdilər. “Devlet-i Ebed-müddet” anlayışı, yəni dövlətin sonsuz olması ideyası, Göktürk və Səlcuqlardan gələn bir miras idi.

• Dil və Əlifba dəyişiklikləri: Osmanlı türkcəsi ərəb və fars təsiri ilə zənginləşsə də, qədim türk dilləri və ləhcələri Anadolunun müxtəlif bölgələrində yaşayırdı.

 

Müasir Türklər: Qədim irsin daşıyıcıları

 

Bu gün Türkiyə və Azərbaycan, Qazaxıstan, Özbəkistan və digər türk dövlət və birlikləri qədim türklərin mirasını yaşadır. Müasir türklərdə hələ də qədim döyüşçü ruhu, dövlətə bağlılıq və milli birlik anlayışları güclüdür.

• Türk dünyası və birlik ideyası: Göktürk və Səlcuq dövrlərində olduğu kimi bu gün də türk dövlətləri arasında inteqrasiya artır. Türk Dövlətləri Təşkilatı məhz bu qədim birliyin müasir versiyasıdır.

• Mədəniyyət və dəyərlər: Türklər arasında ailəyə bağlılıq, qonaqpərvərlik və milli şüur bu gün də qədim dövrlərdə olduğu kimi mühüm yer tutur. Hətta müasir Türk cəmiyyətində belə qədim türklərə aid inanclar və adətlər – məsələn, qurban kəsmə, Novruz bayramı və Göy Tanrı inancına əsaslanan bəzi etnoqrafik elementlər hələ də qorunur.

 

Qədim türklərdən müasir türklərə qədər olan bu uzun tarixi yolçuluq bir çox dəyişikliklərə məruz qalsa da, əsas dəyərlər və mədəni miras qorunub saxlanıb. Türklər hər zaman güclü dövlət qurmaq, döyüş meydanlarında öz üstünlüklərini göstərmək və mədəniyyətlərini yaşatmaq üçün mübarizə aparıblar. Bu gün də müasir türk dünyası tarixi irsini davam etdirərək yeni bir dövrə qədəm qoyur.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.04.2025)

İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

 

 

Öz qayğıkeşliyi, mehribanlığı, xeyirxahlığı ilə Oğuz camaatının xatirəsində əbədi yaşayan insanlardan biri də uzun müddət rayonun Padar kəndində işləmiş Sabir həkimdir.  

 

Mürsəlov Sabir Şeyx Məhəmməd oğlu 1938-ci ildə Qax rayonunun Malax kəndində anadan olub. 10 yaşı olanda anası, 15 yaşı olanda isə din xadimi olan atası dünyasını dəyişib.

Orta məktəbi bitirdikdə pasport almaq üçün Qax şəhərinə gəlir. Həmin dövrdə pasport almaq çox çətin olduğundan, balaca Sabir ümidini üzüb, bağdakı oturacaqda oturaraq, fikrə dalmışdı. Birdən yanında təxminən 10 yaşlarında uşağın dayandığını görür. Uşaq ondan niyə qəmgin olduğunu soruşur və səbəbini bildikdə, Sabiri xəstəxanada həkim işləyən anasının yanına aparır və ondan xahiş edib ki, bu oğlanın pasport almasına kömək etsin. Beləliklə, Sabir Mürsəlov sənədlərini Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsinə verir və qəbul olur. Lakin sonralar ixtisasını dəyişmək qərarına gəlir, Azərbaycan Tibb İnsitutuna qəbul olur.

Yaxınlarının danışdığına görə, yetimliklə böyüyən Sabir universitetə yamaqlı paltarda gedirmiş. Qrup yoldaşlarından imkanlı ailədən olan bir qız ona təzə paltar, kostyum alıb gətirsə də, qüruruna sığışdırıb, qəbul etmir. Özü gecə növbəsində işə düzəlir və dolanışığını təmin edir.

1967-ci ildə Tibb insititunu bitirən Sabir həkim, Oğuz (Vartaşen) rayonunun Padar kəndinə təyinat alır. Çox keçmir ki, öz savadı, qayğıkeşliyi, əməlisalehliyi, mehribanlığı ilə tək Padarın deyil, ətraf kəndlərin əhalisinin də sevimlisinə çevrilir.

Özü maddi çətinliklər içərisində böyüyən, tez-tez zarafatla  "Yetimdən ev olmaz, küldən təpə",- deyən Sabir həkim imkansız ailələrdən olanların dərman xərclərini də özü ödəyərdi.

 

Sabir həkim həm də şair təbiətli insan idi; gözəl şeirlər yazırdı. Müasirlərindən yazıçı Gəray Fəzli, Şair Qəmşad Rza, Sərdar Əsədlə dostluq edirdi. Sağlığında “Torağay nəğməsi” adlı şeirlər kitabı çap olunub.

Sabir həkim öz qohumu, alman dili müəlliməsi Solmaz xanımla ailə qurub. Altı övladı olub.

Sabir həkim xəstələrə ata nəvazışı ilə yaxınlaşır, sadə qayda ilə çox dəqiq diaqnozlar qoyur və müalicə edirdi. Öğlu Ümıdin Azərbaycanın Pedoqoji İnstitunun üçüncü kursunda oxuyarkən faciəli vəfatı, Sabir həkimin belini bükür. Bir neçə il sonra həkim xəstələnir. Yaxın kəndlərin camaatı yığışıb həkimi müalicəyə göndərmək üçün pul toplamaq istəyirlər. Çünki, Sabir həkim bir elin loğmanı, sadəqəlbli məsləhətçisi, hamının sevimlisi idi. O ev yox idi ki, Sabir həkim öz şəfalı əlləri, bilik, bacarığı ilə xəstəsini müalicə etməmiş olsun. Sabir həkim el oba insanlarının onu müalicəyə göndərmək üçün çırpındığını görür və onlara etiraz edir. Öz xəstəliyinin əlacının olmadığını bildirir. Az keçmir ki, xəstəlik sadəqəlbli loğmanı güçdən salır.

2007-ci ildə 68 yaşında dünyasını dəyişən Sabir həkimin qəbri Padar kəndində, xatirəsi isə bütün oğuzluların qəlbindədir.

Sonda Sabir həkimin  “Torağay nəğməsi” adlı şeirlər kitabından iki şeri oxucularımızın diqqətinə təqdim edirik.

 

 

Torağaylar danışır

 

Vəsiyyət eyləyirdi,

Balasına Torağay.

Danışırdı ömrünü,

Yana-yana Torağay.

 

Balası çox soruşdu:

Mənə qoyub getdiyin,

Sərvət hanı, var hanı?

Söz incitdi ananı.

 

Susdu ana Torağay,

Əsdi dili, dodağı.

Əyilib asta-asta,

Dimdiklədi torpağı...

 

 

Müəllim 

 

Nurlu şüa kimi, gümüş şel kimi,

Fikrindən yoluma gur işıq düşüb.

O qədər başına fırlanmışam ki,

Sənin saçların da dolaşıq düşüb.

 

Saçların düşərdi bəzən üzünə,

Sənin ki, qapqara saçların vardı.

Düzü niyə danım, sənin saçına

O qədər baxdıq ki, saçın ağardı.

 

Ürəyin sevinclə vurar, çırpınar,

 Kəlmələr üstündə itər dincliyin.

Sənin ürəyində körpəliyim var,

Mənim ürəyimdə sənin gəncliyin.

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.04.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

1940-cı il aprelin 1-də Qərbi Azərbaycanın Zəngəzur mahalının Mığrı bölgəsinin Lök kəndində kolxozçu ailəsində dünyaya Azər adını verdikləri bir oğlan göz açdı. Lök kəndi orta yediillik məktəbində, sonra qonşu kənd orta məktəbində təhsil aldı. Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin dil və ədəbiyyat şöbəsini bitirdi (1962–1967). Elə gənc yaşlarında da elində-obasında sevildi, hörmət və izzət qazandı.

 

Azər Abdulla (Əhmədbəyli) həm jurnalist, hən də yazıçı kimi adını adlar içində yazdırmağa müvəffəq olan şəxsdir. O, jurnalistika fəaliyyətinə "Azərbaycan məktəbi" jurnalında korrektor, "Mədəni ticarət" qəzetində ədəbi işçi işlərkən başlamış (1967–1969), ilk qələm təcrübələrini və şerlərini dövri mətbuatda çap etdirmişdir. "Qobustan" toplusunda texniki redaktor vəzifəsində çalışmışdır. "Oğuz Eli" qəzetinin əlavəsi olan "Yazıçı" qəzetinin baş redaktoru idi.

"Nazim Hikmət və Azərbaycan" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdi.

Dövri mətbuatda şeir, hekayə və publisistik yazılarla müntəzəm çıxış edirdi.

 

Kitabları:

1. Bir durna qatarıyıq. 

2. Gedirəm gündoğana. 

3. Səni gözləyirəm. 

4. Bəyaz çiçəklər. 

5. Oyun. 

6. Qəmərlidən keçən qatar. 

7. Pa de şa.

8. Qapıları bir-bir döydüm. 

9. Onlar qəmli idi. 

10. Havalı sular, sevdalı sular. 

11. Kəpənək bayramı. 

12. Azerbaycandan hikayeler.

13. Şəftəli qoxusu. 

 

 

Azər Abdulla 2021-ci il martın 20-də kəskin pnevmoniyadan vəfat edib. Xırdalan qəbiristanlığında dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

Amin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.04.2025)