Jalə İslam, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu kitabla zərif davranın. Çünki həyata qarşı ümidini itirmiş bir atanın son çırpınışlarıdır. Bir ölümə hazırlıq məktubudur. Təsadüfən instagram paylaşımlarını nəzərdən keçirərkən qarşıma bir yazı çıxdı.

 

  Dünya ne ise oydu; ben de ne isem o oldum

— uyuşamadık. Hepsi bu.

 

Sonra ani qərarla kitabın PDF formatını oxumağa başladım. 35 səhifəlik olan kitabda elə sətirlər var ki, bəzi yazıçıların 1000 səhifəlik yazısı o qədər vurucu olmur. Valideynlərin ümidsizliyə düçar olması necə də ağır bir haldır. "Zilif" bu ağır və kədərli halı ən təsirli çatdıran kitablardan biridir. 

Siz bu kitabı oxuduğunuz təqdirdə Oruc Aruobanın 'ın intihar etməyi düşündüyü bir gecədə qızı Filizə olan son vəsiyyəti və sözləri ilə tanış olacaqsınız. Bütün səhifələrdə təşviq etməyə çalışdığı əsas fikir budur ki, qızı ən gözəl, ən məqsədli və ən sadiq insanlardan biri olsun, amma hər kəs kimi olmağıda unutmasın. 

Yazıçı üçün ən kədərli tərəfi isə qaçmağa çalışdığı ən başlıca səbəbin bizim qatılaşmış eqomuz olmasıdır. 

Xoş mütaliələr!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Adilə Nəzərin yeni poemasından parçalar təqdim edilir.

 

*

Mənim şanlı qəhrəmanım

            Haqq yolunda döyüşçüdür.

Qurşun kimi baxışları, polad kimi biləyi var.

Silahlanıb vətən üçün,

            torpaq üçün, millət üçün,

Onun cəsur ürəyində min arzusu, diləyi var.

 

Ölsə belə döyüşlərdə ondan ötrü ölüm nağıl,

O - adında qəhrəmanım torpaq ilə bütünləşir.

Bu vətənin uğurunda canın verən hər bir oğul

Səngərləşir, heykəlləşir, bayraqlaşır, vətənləşir.

   

*

Savaş varsa demək zəfər də vardır,

Olanlar, olacaq öz sırasıyla...

Qızışmışdı ara iki ay əvvəl

Polad Həşimovun vurulmasıyla.

 

Arada gərginlik hökm sürürdü,

Hər iki tərəfə yox idi dinclik.

Artıq kəsməkdəydi xalqın səbrini,

Uzun sürən xaos, həm də hərc-mərclik.

 

Əsgərin atası - mərd generalın,

Ölümüylə artıq hamı coşmuşdu.

İyirmi yeddisi sentyabrın,

Başlandı. Ordular səddə toqquşdu.

 

*

Azadlıq ərlərinin hayqıran səslərindən,

Sanki bir zəlzələ tək sarsılırdı göy üzü.

İrəli atıldıqca qabarırdı ürəyi,

Gözləri böyüsə də nurlanırdı ay üzü.

 

Ona sadiq olanlar gəlirdi arxasınca,

Dağ sayırdı onları, o qəhrəman, o zabit.

Qorxu yoxdu gözündə qarayanız əsgərin,

Qaşları çatılıydı, baxışlarısa sabit.

 

Yeni bir xəbər gəldi: Atılın sağ cinaha!

Xəbəri tez çatdırın halqada duranlara.

Bir işarə bəs idi tapşırığı anlasın,

Bu ürəkdən-ürəyə əlaqə quranlara.

 

*

Elə ki, al günəşin od-ocağı qalandı,

Sübh çağı on nəfərin adları sadalandı.

İrəli getmək əmri, qərarı qəti idi,

Adları çəkilənlər zabit heyəti idi.

Bu vaxt çıxdı irəli boy-buxunlu bir igid,

İzin verin mən gedim! - deyib eylədi təkid.

Bilirsiniz ki, düşmən hər addımda izləyir,

Sizləri ailəniz-uşağınız gözləyir.

Mənsə subayam hələ, icazənizlə gedim,

O mənfur düşmənlərin hamısını məhv edim!

On ayın əsgəriydi, cəsarətli, azadə,

Adı tək ehtişamlı Cəbrayıl Dövlətzadə!

On doqquz yaşındaydı, tam dəliqanlı vaxtı,

(Sən demə Şəhidlikdə qurulu imiş taxtı...)

Yola düşdülər onlar, gizli yollar seçdilər,

Erməni postlarına üç saata keçdilər.

Arxadan hücum edib bölüklərə daldılar,

Mübarizin, Çingizin qisasını aldılar.

Cəbrayıl boğazladı erməni polkovniki,

Əlləri güclü idi, hərəkəti taktiki...

Generalın boynunu qırdı göz baxa-baxa,

Hünər göstərdi igid döyüşdə əlbəyaxa.

Bir-bir məğlub edirdi qabağa çıxanları,

Gerçək olurdu sanki bir günə xəyalları.

O quduz köpəklərin canını aldı belə,

Neçəsini gəbərtdi tam yalın əllərilə.

O gün tarixə düşdü Cəbrayıl əfsanəsi,

Heyif ki, tək bircə gün döyüşdən gəldi səsi...

Duyuq düşüb gəlmişdi haylar leşin iyindən,

Bir günün qəhrəmanı vuruldu kürəyindən.

On doqquz yaşlı igid qəhrəmana dönmüşdü,

İlk günün zəfərindən Qələbəyə pay düşdü.

 

*

Düşüncələr içində gəzinirdi o yenə,

Baxa bilirdi ancaq işin nəticəsinə...

Bu Bozqurdlarla mütləq qələbə olacaqdı,

Zəfərin ilk yolunu artıq Cəbrayıl açdı...

 

*

Bu gecə qorxulu, hamı təlaşlı,

Acı müharibə - qanlı, savaşlı...

Axşamdan hava da barıt qoxuyur,

O yanda bir əsgər dua oxuyur.

Yayılır ətrafa inilti səsi,

Bir cavan ürəyin bitir həvəsi...

O, son sözlərini pıçıldayaraq,

Közərən sinəsi enib-qalxaraq,

Allaha, vətənə etibarilə,

Kəlmeyi-Şəhadət gətirir dilə...

 

*

Keçib topun arxasına mərmini aldı ələ,

Vurmalıdır hədəfi o,

Əmr verdi komandir:

Düz nişan al, dağı-daşı, yeri-göyü silkələ,

Elə at ki, başdan-başa Qarabağı oyandır.

Atacaqdır, əlbəttə ki, tam hədəfi tuşlayıb,

Mərmini lüləyə saldı, tam üçə qədər sayıb.

Sonra dönüb yumruğunu yuxarıya qaldırdı,

Qalib vəziyyəti idi, hər dəfədə alırdı.

İrəlidə susdu həyat, toz dumana qarışdı,

Əridi gözündə kədər, olanlarla barışdı.

Vətən üçün vuruşuruq, şəhidlik dirilikdir,

Arzumuz azadlıq, sülh, bütövlükdür, birlikdir.

Belə düşüncələrlə qalxdı təpəyə sarı,

Birdən sanki qırıldı dizlərinin bağları...

 

*

Döyüşlər ara vermir, haqq ayrılır gümandan,

Bir-birinin ardınca əmr verir Komandan,

Nəhayət çözüləcək otuz illik bu düyün,

Haydı, cəsur oğullar, irəliyə, yürüyün!

 

*

Şəhidlik zirvəsini paylaşdıqca qardaşlar,

Qızıl qana dönürdü dik təpələr, sal daşlar,

Çoxalırdı yad ikən doğmalaşan sirdaşlar.

Üzüağ çıxan hər kəs bugün haqq döyüşündən,

Zəfər mükafatını asacaqdı döşündən.

Çıxmışdı şahinlərim zirvələrin seyrinə,

Savaş davam edirdi ədalətin xeyrinə...

 

*

Güclü döyüşdən sonra hamı yorğun, ac-susuz,

Pərişan olmuşdular, itkilər də çox idi.

Adları çəkildikcə indi burda olmayan

Hər ad ürəklərinə dəyən qanlı ox idi.

 

Bir azdan keçməliydi qoşun yenə hücuma,

Əsir yoldaşlarını xilas etməliydilər.

And içmişdi ilk gündən hamısı buna görə

Ölüm bahasına da, birgə getməliydilər.

 

Vaxt itirmək olmazdı, tezcə hazır oldular,

Yarıya bölündülər: meşə yolu, dağ yolu...

Çatdılar, gördükləri qarşısında dondular...

Ortalıq qan gölüydü, ətrafsa cəllad dolu.

 

Demək müharibənin soyuq üzü bu imiş,

Dama-dama qafanı dələn elə su imiş...

Torpaq üçün torpağa qarışanlar can idi,

Bir zirehli maşının təkərləri qan idi...

 

*

Az vaxtda bu qədər yol möcüzəydi doğrusu,

Sürətlə irəlləyir Azərbaycan ordusu!

Hamı bir yumruq kimi birləşmişdi bir ayda,

Bir idi xalqla ordu - həm öndə, həm arxada.

Alındıqca hər qarış torpaq düşməndən geri,

İrəli! şüarları titrədir göyü, yeri.

Savaşın ortasından xoş xəbərlər gəldikcə

Bayram edir xalq, düşmən geriyə çəkildikcə.

Hərbi maşın görəndə tökülür küçələrə,

Su, yemək, corab, papaq göndərirlər əsgərə.

Tutur ana duası göyün yeddi qatını,

Pay olsun, deyə verir ata son manatını.

Hər günün axırında bir məlumat gözləyir,

Televizor qarşısında yeni xəbər izləyir.

Yumruğunu havaya qaldırdıqca anbaban

Xalqın qəlbi atlanır danışdıqca Komandan.

Bu gün Füzulinin bir neçə kəndi, sabah

Cəbrayılın kəndləri, Ağdərə, həm Murovdağ,

ardınca da Xocavənd...

Eheyyy, Xudafərinim artıq azaddır, azad...

 

*

Bir-bir azad olduqca kəndləri, şəhərləri,

Üçrəngli bayraq ilə bəzənirdi Qarabağ.

Yağış yuyub üzünü, açırdı gerçəkləri,

Ordumuz da çıxırdı imtahandan üzüağ.

 

*

Beş gündür ki, səngimir burda qanlı döyüşlər,

Səslənir o tərəfdən həqarətlər, söyüşlər.

Əldən salıbdır onu yorğunluq, yuxusuzluq,

Bir yandan da susuzluq...

Xeyli itki veribdi yağı düşmən bu həftə,

Leş-leş üstə qalanıb ermənilər tərəfdə.

Yüksəldir əhvalını bu da bizimkilərin,

Əsir zəfər küləyi dağlardan sərin-sərin.

Ulu Tanrı əli var haqq deyilən bu işdə.

Anası ağlar qalıb düşmənin bu döyüşdə.

 

*

Savaş davam edirdi, sürətlə, dayanmadan,

Qiymətli idi hər an.

Artıq Zəfər yelləri əsirdi Qarabağdan,

"Azad oldu!" nidası gəlirdi hər bir dağdan.

Noyabr özü ilə qar-çovğun gətirsə də,

Ürəklər isti idi, qan coşqun - nəticədə.

 

*

Bakı küçələri ən xoşbəxt günü

Yaşayır, qeyd edir Zəfər gününü,

Bayraq meydanında, çiyin-çiyinə,

Qürurla gəzirdi Qazilərimiz.

Nə sözə gəlirdi, nə saza könül,

O günkü mübarək, xoş hisslərimiz.

Hamı qəlbidolu, hamı sevincək,

Gözlər gah ağlayır, gah parlayırdı,

Bir əlində bayraq, birində çiçək,

Bir şair ən kövrək duyğularıyla,

Qazi qardaşları salamlayırdı:

 

*

Döşünə qəlpəni qızılgül kimi,

Taxan Qaziləri salamlayıram.

Düşmən üzərinə çoşğun sel kimi,

Axan Qaziləri salamlayıram.

 

Üz-üzə dayanıb mənfur yağıyla,

Keçib imtahandan can sınağıyla,

Girdiyi meydandan tək ayağıyla

Çıxan Qaziləri salamlayıram.

 

Gedib babaların şanlı iziylə,

Savaşa atılıb bıçaq-nizəylə...

Gözünü itirib, könül gözüylə,

Baxan Qaziləri salamlayıram.

 

Payız gətirsə də ömürünün yazı,

"Cəngi"də dil açdı qəlbinin sazı,

Qoymadı zəfərə bizi tamarzı,

O xan Qaziləri salamlayıram.

 

*

Qış günündə üzdə çiçək açdıran,

Gecəmizə gün işığı saçdıran,

Yağıları el-obadan qaçdıran

Bu zəfərin mübarəkdir, ey vətən!

 

Səman geniş hey uçduqca uçasan,

Torpağını ana kimi qucasan,

Qələbənlə Qaf dağından ucasan,

Bu zəfərin mübarəkdir, ey vətən!

 

Olmaz imiş, sözdür, dostu düşənin,

Dostu aldı qəlbin "qəlbişüşənin",

Söylənəcək yüz il fəthi Şuşanın,

Bu zəfərin mübarəkdir, ey vətən!

 

Haqq deyənlər, haqq yolundan azdılar,

Tarix boyu sənə quyu qazdılar,

...Oğulların şanlı tarix yazdılar,

Bu zəfərin mübarəkdir, ey vətən!

 

Qürurluydu bu Qarabağ səfəri...

Bu torpağın hər oğlu, hər nəfəri,

Qanımızla qazanmışıq zəfəri,

Bu zəfərin mübarəkdir, ey vətən!

 

Şuşamızda dağlar başı dumanlı,

Daha bir də kimsə olmaz gümanlı,

Qazin rəşadətli, Şəhidin sanlı,

Bu zəfərin mübarəkdir, ey vətən!

 

Xarı bülbül gələr bu yaz, səcdənə,

Dursam min il, yenə də az, səcdənə,

Dayanıbdı bütün Qafqaz səcdənə,

Bu zəfərin mübarəkdir, ey vətən!

 

*

Hər qarış torpağını öz canınla qorudun,

Sənin adın vətəndir, igid hərbçi qardaş.

Vətənin keşiyində ayıq və sayıq durdun,

Bundan sonra Turanı qurmaq üçün hazırlaş.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.11.2024)

Oruc Ələsgərov, “Ədəbiyyat və incəsənət

 

"Bakıya Almaniya, Fransa, Niderland, Türkiyə və digər ölkələrdən 200 nəfərlik heyətlə gəlmişik. Velosiped həm düzgün vərdiş, həm qənaət baxımından ən gözəl nəqliyyat vasitəsidir. Bu gün Bakıya gəlməkdə məqsədimiz buradan bütün dünyaya mesaj çatdırmaqdır."

 

Bu sözləri fransalı velosipedçi və ekoaktivist Quiyame Klaude Otrage özəl açıqlamasında bildirib. Velosipedçi qeyd edib ki, Bakıda COP 29-un təşkili ideal səviyyədədir:

 

 "Həm könüllülərə, həm texniki heyətə nəzər  salanda COP 29-un möhtəşəm şəkildə təşkil olunduğunu demək olar. Düşünürəm ki, builki konfranslar böyük məbləğlərlə başa gəlmiş, amma nəticəsi mükəmməl olan tədbirlərdir. 

Bakıda velosiped sürmək ən effektiv əyləncəmizə çevrilib. Velosiped insan həyatı üçün əvəzolunmazdır. Bakıya gəlmək üçün bu heyət ilə bərabər 6500 kilometr yol qət etmişik."

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.11.2024)

Gülnarə Cəmaləddin, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Sumqayıt bölməsinin sədri, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı üçün

 

Türkiyənin tanınmış yazarları ilə müsahibələrimiz davam edir. Sırada Çınar Arıkandır. Həmsöhbətim Mersin Şairler ve Yazarlar Dərnəyi Başqan Yardımcısı, “Maki” dərgisinin yayın yönətmənidir. 

 

-Nasılsınız, Çınar bey?

 

-Ben Türkiye’nin Mersin iline bağlı Anamur İlçesinde yaşıyorum. Türkiye’mizde evli ve kendisinin evi olan erkeklerin söylediği bir söz var. “İç güveysinden (damattan) halliceyim” diye. İç güveyisi; kız evine damat olarak giren ve kızın ailesi ile birlikte yaşayan erkeklere denir. Evet, ben onlardan iyiyim. Biraz halimiz ve mecalimiz var çok şükür. 

Edebiyat denilen ummanın içine dalmış adım adım orada aydınlık bir yol bulup bunu okuyucuyla paylaşmak için çalışıyorum. Mücadele ediyorum. Bir insana daha fazla nasıl yararlı olabilirim diyorum. 

Daha önceleri hem devlet işlerinde resmi olarak çalışmam, onun yanında da edebiyat ve kültürel etkinliklerle uğraşmam biraz daha güç oluyordu. Bazen çok istediğimiz bir etkinliği kaçırıyordum. Ancak şimdi emekli oldum. Yetişebildiğim ve ulaşabildiğim etkinliklere katılım sağlıyor, bir yandan da edebi çalışmalarıma, araştırma, inceleme ve kitap çalışmalarıma devam ediyorum. Tabi bunun yanında Mersin Yazarlar ve Şairler Derneği (MEŞYAD) da benim için en önemli işlerimden biri olarak devam ediyor. Dergi yayınına ekonomik şartların çok zorlamasına rağmen arkadaşlarımızın fedakârlıkları ile devam ediyoruz.

 

-Biraz kendinizi tanıtır mısınız?

 

-Kendimi tanıtmaya gelince şöyle özetleyebilirim. Çınar ARIKAN; 1957 yılında Mersin’in Anamur ilçesinde doğdum. İlkokula Anamur Kıbrıs İlkokulunda başladım. Bozyazı İlkokulunu bitirdim. Bozyazı Ortaokulu ve Anamur Lisesinde eğitim gördüm.

1976 yılında Mersin Eğitim Enstitüsüne girerek 1979 yılında mezun oldum. Isparta ilinde öğretmenliğe başladım. Mersin, Diyarbakır illerinde çeşitli MEB’e bağlı kurumlarda öğretmenlik ve idarecilik yaptım.

Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Yöneticiliği, Planlaması, Ekonomisi ve Teftişi Bölümünü bitirerek Lisans diploması aldım. Maarif Müfettişi oldum. Müfettiş olarak Bingöl’de üç yıl görev yaptım. Konya’da sekiz yıl çalıştım. 2011 yılından sonra bu görevimi Mersin’de sürdürdüm. 2022 yılında emekli oldum. 2006 yılında Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesini bitirdim.

İlk hikâyem “İki Çanakkale Şehidi” Türkiye genelinde yayın yapan Bizim Anadolu gazetesinde yayımlandı. Öğretmenlik ve müfettişlik görevi sırasında bakanlıktan, valilikten, kaymakamlık ve çeşitli kuruluşlardan maaşla ödül, takdir ve teşekkür belgeleri ile madalya ve plaketler aldım. Öğretmenlik yaparken “Çevre konularının ders plan ve programlarında işlenmesi” konusunda Çevre Bakanlığınca açılan öğretmenler arası eser yarışmasında “İçel İl Birinciliği” ödülünü kazandım. 

İçel Kültür Derneği ve Anamur Yöresi Türkmen Kültürünü Yaşatma ve Geliştirme Derneği Başkanlığı (AYTÜRK), Anamur Kültür İhtisas Spor Kulübü Kuruculuğu, Eğitim Enstitüsü Öğrenci Derneği, Kamu Çalışanları Vakfı Yönetim Kurulu Üyeliği, TES Kurucu Üyeliği, MYD Başkan Yardımcılığı, MEŞYAD Başkan Yardımcılığı, HEM Derneği, Yüksek Okul Derneği, Türkiye Folklor Araştırmaları Kurumu Derneği üyelikleri ile diğer sivil toplum kuruluşlarında görevler yaptım.

Çeşitli sosyal-kültürel etkinlik ve yarışmalarda görev aldım. 2019 yılında MEŞYAD-MAKİ “Edebiyata Hizmet Ödülünü” kazandım. Yerel gazete ve dergilerde hikâye, araştırma, şiir ve makalelerim yayımlandı. Halen MAKİ Dergisi yayın yönetmeniyimdir. İnternet üzerinden yayın yapan www.anamursedir.com adlı fikir-kültür-sanat-edebiyat sitesinin sahibi, yayın yönetmeni ve köşe yazarıyım.

Yayımlanmış kitaplarım: Yörük Göçü (Hikâye), Taşeli’den Fıkra Tadında Hikâyeler, Çocuk Hikâye Kitapları: Kasabanın Kadısı, Gülnarlı Ay’a Nohut Ekmiş, Akıl Yapan Portakal, 

Derleme olarak 3 Şiir Kitabım yayınladı. 17 kitapta editörlük yaptım. 11 tane kitapta bölüm yazdım ve 3 adet antolojide şiirlerim yayımlandı.

Mersin Kent Konseyi Yürütme Kurulunda görev yaptım. MK konseyi MEŞYAD temsilcisi ve Mersin Şairler ve Yazarlar Derneği (MEŞYAD) Başkan Yardımcısıyım.  Fatma hanımla evliyim, 2 erkek çocuk babası ve 3 kız torunun sahibiyim. 

 

-Siz Azerbaycan’da Sumgayıt şehrinde tanınıyor ve çok seviliyorsunuz. Çünkü o sevginin nüvesinde de özel bir sevgi duruyor.

“Sevgi paylaşınca çoğalıyor. Ve bildiğimiz bu ki sevgi verilince karşılığı da sevgi oluyor.  Öyle değil mi?”

Azerbaycan’la ilişkileriniz ne zaman başladı, dostlarınız çok mu burada?* 

 

 -Dost ve kardeş ülkemiz Azerbaycan’ı çok seviyorum. Ben orayı ikinci vatanım olarak görüyorum. Tabi bu Azerbaycan sevgim iki devlet, tek millet olmaktan kaynaklanıyor. Çocuklugumdan beri  Bir Azerbaycan tarı, şarkısı, mahnısı beni alıp taaa Orta Asya’ya ata yurtlarına götürüyordu. Ancak son beş altı yıldır Azerbaycan’dan öyle dostlar edindim ki, bu dostların samimiyeti, davranışları, konuşmaları ve bana gösterdikleri sevgi Azerbaycan’ı daha da çok severek ikinci bir vatan olarak düşünmeme neden oldu. Aslında Türk yurtlarını tek bir vatan ve Turan elleri olarak gören bir kişiyim ben.  Gençlik yıllarımı bu uğurda inandığım bu davaya vermiş bir Türk’üm. Sumgayıt benim için önemli. İçinde çok değerli dostlarım var. Hemen aklıma gelenleri sayıvereyim. AYB Sungayıt bölmesinin  Sadri Gülnare CEMALLEDDİN, Hafız ATAHANLI(EYNULLAYEV), Arzu GÖYTÜRK, Mansure ELDARKIZI, Rafik YUSUFOĞLU, Almaz Ergüneş BEYAZİD, Zernigar SARVAN,… Daha ismini saymadığım şu an için onlarca dost insan… Onların bana olan sevgisi, benim onlara olan sevgim bir birini tamamlayan iki kalp gibi. Hani derler ya “iki kalp bir olunca samanlık seyran olur” Evet benim için Azerbaycan seyrandır. Daha oralardan hiç kimseyi tanımazken bile ben Azerbaycan’ın hür ve bağımsız olmasını isteyen birisiydim. Şükür ki o günleri de yaşadık. Türk yurtları bağımsız olmadan önce de seviyordum. Şimdi daha çok seviyorum. Karabağ’ın ermeni işgaline uğraması ile içim yanmıştı. Seven insanın içi yanar. Ben o toprakların işgalinde yaşanan olayları hikâyeler ile anlatarak dikkat çekmeye çalıştım. İçimdeki sevgi tomurcuklarını Azerbaycan sevgisi ile besledim. Sizleri çok seviyorum.

 

-Sumgayıt’la ilgili neler biliyordunuz önceden?

 

-Aslında Azerbaycan’ın bir şehri olduğundan başka herhangi bir bilgim yoktu. Zaten şehirlerin en önemli yönü şudur: Şehirler içerisinde yaşayan insanların iyi, güzel, dürüst, ahlaklı, medeni, dost ve onların meydana getirdiği eserler ile ruh bulur. Ben Sumgayıt’ı saydığım bu değerlere uygun insanlar orada yaşadığı ve kendi toplumlarına, dünya insanlarına bir ufuk, bir aydınlık gelecek açmak için çabalarını gördüğüm için seviyorum. Tabi bizim ilçemize benzeyen birçok özelliği de Sumgayıt insanında gördüğüm için seviyorum. Doğal güzellikler, harika yapılar, milli ruhu ve heyecanı arttırıcı sanat eserleri benim için çok kıymetli, Sumgayıt’ın bir diğer özelliği de denizinin olması. Biz Türkiye’nin en güney ucu Anamur Burnunun kenarında kurulmuş Anamur şehrinde yaşıyoruz. Deniz görmeyince ruhumuz sıkışır. Sıkıntıya düşeriz, endişeleniriz. İşte bu yön de benim orayı sevmemde bir başka unsurdur.

 

-Siz Mersin Şairler ve Yazarlar Derneği Başkan Yardımcısı, aynı zamanda  "Maki” dergisinin yayın yönetmenisiniz? Zor mu bu işlerle uğraşmak?*

 

-Evet Mersin Şairler ve Yazarlar Derneği Başkan Yardımcılığı görevini 6 yıldan bu yana sürdürüyorum. Aynı derneğin daha önceden üyesi iken iki yıl süre ile sekreterlik görevini de yapmıştım. Maki Dergisinin daha önce yayın kurulunda çalışırken Mustafa DOĞAN Bey başkan olduktan sonra derginin yayın yönetmenliği görevini üstlendim. Tam 23 sayıdır bu görevi sürdürüyorum. Maki: Türkiye’nin Akdeniz kıyı şeridinde 700-800 metre yüksekliğe kadar yetişen bitki topluluğunun genel adıdır.  Genelde bu bitkiler her zaman yeşilliğini koruyan ve yapraklarını dökmeyen bitkilerden oluşur. İşte dergimiz Maki adını bundan almıştır. Maki dergisi her zaman edebiyat adına kendini ispat etmiş, Yerel ve genel edebiyatımızın şair ve yazarlarını bünyesinde toplamış bir dergidir. Maki dergisinin dört kişilik bir yayın kurulu var. 2024 yılı itibari ile en son 124. Sayısı yayımlanmıştır.

Yukarıda da değindim. Dergicilik genç edebiyatçılar tarafından heyecanla ve gayretle ceplerinden tüm masraflarını karşılayarak yapılan bir çalışmadır. Birkaç sayı yayınlanır. Sonra derginin masrafı artıkça yayınlanmaktan vaz geçilir. Çoğu dergiler 3, 5, 10. sayıdan sonra birden bire ortadan kaybolur. Dergi çıkarmak kolay onu devam ettirmek zordur. Dergileri eleştiren de çoktur. Ama bunlara kulak tıkamak zorundasınız. Çünkü onlar bu derginin nasıl hazırlandığını, nasıl basıldığını, nasıl emek verildiğini çoğu zaman bilmezler. Dergicilik zordur, dergiyi yaşatmak daha da zordur. Ben şahsım adına geçmişte Anamur SEDİR, Türkmen, İçel’de Olay, Zümrüt Anamur dergilerinin yayınlanmasında da görevler almıştım. Onlarda 7-8 sayıya ulaşamadan kapandı. Ama Maki yaşıyor ve yaşayacak. Çünki onun arkasında bu işe gönül veren gerçekten özünde edebiyatı duyumsayan ve yazmaya gayret eden bir ekip var. Ben yazıların düzenlenmesi, sayfa mizanpajı ve dizgisini keyifle yapıyor ve derginin matbaaya basılmaya gidişinden sonra da süreci takip etmeyi zevkle ve heyecanla yapıyorum. Zaman ayırıyorum. Dergiye öyle yazılar gelir ki bilgisayarın her yazı stilinde, sanki dergiye öyle basılacakmış gibi. Oysa onları aynı yazı karakterine getirmek için de gayret ediyorum. Kimisi elle yazılmış olarak gönderir. Kimi internette sayfamda var oradan al der. Derde der. Dergicilik derttir. Maki dergimizin bir başyazısında “Dergiciliğin Sorunları”  adlı bir yazı da yazmıştım. Dergicilik zordur ancak seven için zevkli ve fedakârlık gerektiren bir çalışmadır. Dergi çıktığında “yüz akım çıktı” diyorum. Hepsi bu…

 

-Siz bir edebiyat fedaisisiniz. Ben sizi tanıdım ve içinizdeki o tutkuyu ve ışığı anladım. Tüm yaptığınız işlerde temennasız, karşılıksızdır. Yoğun bir iş temponuz vardır ama ben her zaman işimden keyif alıyorum diyorsunuz. Gerçekten mi?

 

-Evet. Edebiyatla uğraşmak, okumak, araştırmak, incelemek, insanlarla konuşmak, onları gözlemlemek onlardan halk kültürüne ait geçmişten getirdikleri her türlü değeri derleyip ortaya koyabilmek benim için büyük bir keyif. Bazen dinliyorum. Notlar alıyorum, Hikâyeler anlatılıyor. Sonra bunları yazmaya çalışıyorum. Bunları derlemek, yazmak ve gelecek nesillere kültürel miras olarak aktarmaktan daha güzel ne olabilir ki? İki hikâye kitabımı ve çocuklar için yazdığım değerler eğitimine yönelik üç hikâye kitabımı da bu şekilde hazırladım. Diğer derlediklerimi de dergi, gazete ve internet sitelerinde yayınlıyorum. Ne kadar insana ulaşıp onlara bir şeyler kazandırabilirsek mutluluğumuz daha da artacaktır. Şu anda da yerelden Türk dünyasına yönelik alkış ve kargışlar “Dualar ve Beddualar” üzerine çalışıyorum. Yeni bir dua, beddua derlediğim zaman değmeyin benim keyfime… 

 

-Siz hem de bi Azerbaycan sevdalısısınız. Kafkaslar sizin için bir hasret yurduymuş seneler önce. Hatta eşiniz Fatma Hanım bir kere sohbet zamanı sizin genç iken meftillerin çözülmesini,  sınırların açılmasını sabırsızca beklediğinizden söz etti. Bu sorunlar çözülsün ben Azerbaycanlı kızla, Kafkasya güzeli bir kızla evleneceğim diye hayal ettiğinizi söylemişti. Sizin bu mevzuda çok güzel bir şiirinizde vardır. “Aybalam, Aybikem, Sarıçiçeğim” adlı şiirinizi de o zamanlar yazmışsınız öyle mi?

 

 -Demek ki bizim sırlarımız Azerbaycan’a size kadar ulaşmış. Söylediklerinizin hepsi doğrudur. Öğretmen olarak çalıştığım zamanda bile Milli Eğitim Bakanlığınca açılan yurtdışına gönderilecek öğretmenler sınavına katılıp, kazandım. Ancak sözlü sınavda bir aksilik oldu, Kırgızistan’a gitmek istiyordum. Nasip olmadı. Ama Türk yurtlarına özlemim hiç bitmedi. Kafkaslı biri ile evlenmek istediğimi bunun için hayaller kurduğumu da eşime evlendikten sonra anlattım. O size bunları aktarmış. O dönemde yazdığım bir şiir ve şiiri konu alan bir yazım mevcut. “Sarıçiçeğe Hasret Günlerim” yazımın başlığıydı. Sizinle yazımı ve şiiri burada paylaşayım:

“SARIÇİÇEĞE HASRET GÜNLERİM”

Sevdiğim, her şeyim, hayal edip yazdığım. Gözlerimi kapadığımda belirli-belirsiz canlanan hayali ile yandığım! 

1979 yılındayız. Daha yirmiikisinde bir delikanlıyım. Senden uzaklarda bir yerlerdeyim. Buraya geleli daha dokuz gün olmuş. Yörük çadırlarında saçta pişen ekmeğin buğulu kokusunun etrafa yayılıp insanın içini çekişi var ya… İşte o koku ne ise o şekilde buram buram burnumda tütüyorsun şu an.

Sana duygularımı yazmak istiyorum tam dokuz gündür. Elim kaleme gitmiyor. Yazacağım anda bir hüzün çöküyor içime. Duygularım yazılabilseydi kalemden gözyaşı olup akıverecekti. O damlalar birleşip, dere, nehir, sel olup her şeyi önüne katıp, yakıp, yıkacaktı!

Yazamadım. İnsan yazmayınca düşünmez mi? Yanmaz mı? Yanar elbette. Hem de yaban ellerde, gurbette. Sen de yaban ellerdesin. Bana göre gurbettesin…

Şu anda bu satırları senden yüzlerce kilometre ötede, Torosların zirvesinde, bir dağ kasabasında ağlayıp ta yazıyorum. Gözyaşlarım çıkmıyor, içime doğru akıyor.

Sensizlik ölüm inan. Sensiz olmak içten içe yanan bir kömür sobası gibi beni yakarken, içimi eriten o duyguyu da beraberinde getiriyor. Hasretlik diyorlar bunu adına. Hani Denizlinin ünlü Sanatçısı Özay GÖNLÜM’ün dediği gibi: “Hasretlik diyorlar bunun adına/ Goca dağlar bile dayanamamış/ Ben nasıl dayanayım anam!” Anaya duyulan hasret ve sevgi ne ise sevgiliye duyulan özlem de o imiş. 

Ben, zaman geçtikçe sarıçiçeğe hasret günlerimin azaldığına inanıyorum.

Seni düşündüm yine. Acaba ne yapıyordun? Benim gibi sessizliğin ve sakinliğin her tarafa çöktüğü gece yarılarında uyuyamayıp, beni düşünüyor muydun? Ben biliyorum. Hasretlik ateşi senin de içini yakıyor. Bu ateşte yanması ne zor imiş.

Bu akşam, küllenmeyen bir kor oturdu yine yüreğime. Bunalıyorum. Ne yapayım, ne edeyim bilemiyorum. Kafam çatladı çatlayacak.  Dert bölecek, dert dökecek içten samimi bir arkadaş arıyorum şu anda, kendime. Radyoda çıkan birkaç güzel türkü de beni ferahlatacağına, daha da bunalttı. 

Vee.. 

Cefakâr dostlarıma sarıldım yine. Aldım kâğıt ve kalemi elime. Bir çırpıda yazıverdim duygularımı.

Şiir deniyor buna. Zamanın acımazlığını ancak şiir dindirebilir. Şiir insanı yakan büyü gibidir. Onu yazmaya başladın mı zaman durur. Kalbine bir delik açmışsındır zamanın. Zamanın acımasızlığını durduran tek tesellidir şiir. Zamanın hüzünle üstüne çöküşünün çıkış noktası, duyguların kükreyen dilberidir. Gönülden gelen mısralar bir bir kâğıda dökülürken, zaman geçiverir ancak; şiir, bir billur gibi kalıverir.

Şiir kalpteki hüznü çıkaran, yazdıkça serinleten bir efsanedir.   Bir güfte, bir beste ve bir şarkıdır o zaman şiir.

Sen benim gönlümde yaşayan bir güzel Türk kızısın. Ulaşılmaz bir hasretin büyüklüğü çöker oturur seni düşününce beynime.  Duyarım sesini yalnız olsam da, hayalimde büyütürüm ulaşmak isterim yaşadığın o hüzünlü, kimsesiz, esir diyarlara. Ulaşırımda. Şiirde kin olur mu? Olsa olsa ancak sevgi olur. Saygı olur. Yürek olur. Yüreğimden haykırırım, sizler için büyüttüğüm hedeflerimi. Derdine ilaç olurum. Hasretinle yanarım. Ağlarım, hüzünlenirim de, yine şiirin sevgisine rağmen hesap sorarım. Çünkü sen benim gönlümde “Kırımlı Bike, Azerbaycanlı Aybala, Kırgızistanli Aybike” gibi bir kızsın. Sana yanışım, onların Türk diyarlarında sevgiliye hasretlerindeki yanışı gibidir. Onların üzerinden duygularımla, gönülden yanarım ben sana.

İşte bu duygular içinde yazdım sana bugünkü şiirimi. Sunuyorum sana gönlümün en derin yerinden. 

 

SARI ÇİÇEĞİM

Aybala’m, Aybike’m, kır çiçeğim,

Senin uğruna at sürdüm.

Nehirlerden, bayırlardan, dağlardan

Çeşmelerin aktığı yaylalardan geçtim.

 

Ulaşmak istiyorum Tanrı dağlarına,

At sürüyorum, gün batımı ufuk üzre.

Düşman çerisiyle vuruşuyorum,

Lokma olmayacağım onların tuzağına.

 

Aybala’m, Aybike’m, sarı çiçeğim,

Kırlara bakıyorum durmadan.

Senin ateşinle yanıyorum her an,

Düşünüyorum, sana kavuşamadan öleceğim.

 

Tanrı dağları uzak erişilmez, 

Yokuştur çıkılmaz, sarp tırmanılmaz.

Aybala’m, Aybike’m, sarı çiçeğim,

Savaş düğündür bizde kaçılmaz.

 

Aybala’m, Aybike’m, sarı papatyam,

Kimsesiz, çaresiz, üzgün esir.

Elbet bize zulüm yapanlara,

Bu millet bir gün kinini gösterir.

 

-Siz Azerbaycan edebiyatının, hususen de Sumgayıtlı yazarların Türkiye’mizde yorulmaz tebliğcisisiniz. Hiç Sumgayıt’ta olmayı, hiç buradaki dostlarla görüşmeyi istediniz mi?

 

 -Bu konu doğrudur. Ben Azerbaycanlı yazar ve şairlerimize Anamur SEDİR adlı internet sitemde sayfalar açtım. Onlardan gelen yazıları, şiirleri yayımladım.  Maki dergimizde Azerbaycanlı Dostlardan sayfasını açarak her sayıda iki sayfa onlardan gelen şiirlerin yayınlanmasına önem verdim. Sumgayıt’lı dostlarla görüşmeye gelince; Siz ne diyorsunuz Allah aşkına? Ben cayır cayır yanıyorum. Can Azerbaycan diye atıyor yüreğim. Yüce Allah’a dua ediyorum. ‘Yarabbi beni Türk yurtlarına kavuştur. Oradaki kardeşlerimi, dostlarımı, arkadaşlarımı, soydaşlarımı göreyim. Türk yurtlarına ayak basayım, yüzüm süreyim’ diye. Yunus Emre’nin diliyle cevap vermek gerekirse; “GELDİ GEÇTİ ÖMRÜM BENİM” deyişinde Yunus:

“Geldi geçti ömrüm benim şol yel esip geçmiş gibi

Hele bana şöyle geldi şol göz yumup açmış gibi

İşbu söze Hak tanıktır bu can gövdeye konuktur

Bir gün ola çıka gide kafesten kuş uçmuş gibi

Miskin âdem oğlanını benzetmişler ekinciye

Kimi biter kimi yiter yere tohum saçmış gibi

Bu dünyada bir nesneye yanar içim göynür özüm

Yiğit iken ölenlere gök ekini biçmiş gibi” 

Ölüm muhakkak. Hak gerçek. “Bu dünyada bir nesneye yanar içim göynür özüm” diyerek Yunus Rabbine kavuşmayı dilemiş. “Enel Hak’a” ulaşmak istemiş. Ben de sizlere, değerli Azerbaycanlı Türk insanına, Sumgayıt’taki dostlarıma kavuşup, konuşup, kaynaşmak isterim. Yunus’un yandığı gibi yanarım. Yürekten hep görüşmeyi istedim.

 

-Azerbaycan sizin ruhunuzdaki hangi şarkıya benziyordu o hasretli dönemlerde, şimdi hangi şarkıya benziyor?

 

-Benim ruhumda öyle bir şarkı var ki halen o şarkının sözleri beynimde ve yüreğimde hiç durmadan öylece dolaşıp duruyor. 

 

“ELBET BİRGÜN KAVUŞACAĞIZ”

“Elbet bir gün buluşacağız

Bu böyle yarım kalmayacak

İkimizin de saçları ak

Öyle durup bakışacağız

İkimizin de saçları ak

Öyle durup bakışacağız

İkimizin de saçları ak

Öyle durup bakışacağız

Belki bir deniz kenarında

El ele mâziyi konuşacağız

Benim içimde yanar ateş var

Sevgilim, ne zaman buluşacağız

Benim içimde yanar ateş var

Sevgilim, ne zaman buluşacağız

Benim içimde yanar ateş var

Sevgilim, ne zaman buluşacağız

Belki bir gemi güvertesinde

Sen beni unutmuş, için kupkuru

Benim gönlümde hâlâ o arzu

Sevgilim, ne zaman kavuşacağız

Benim gönlümde hâlâ o arzu

Sevgilim, ne zaman kavuşacağız

Benim gönlümde hâlâ o arzu

Sevgilim, ne zaman kavuşacağız

Sevgilim, ne zaman kavuşacağız”

 

Azerbaycan, Sumgayıt, Bakü benim için bir aşk, bir sevgili. Bakalım ne zaman kavuşacağız? Nasip…

Büyük Şair Ahmet CEVAT’ın “Çırpınırdın Karadeniz” şiirinin şarkı hali bu gün için dilimden düşmeyen en önemli şarkıdır. Oradaki Türk’ün bayrağı hepimiz için çok önemlidir. “Kafkaslardan aşacağız, Türklüğe şan katacağız. Türkün şanlı bayrağını, Turan elde asacağız.”

 

-Azerbaycan’la, Sumgayıt’la ilgili şiir yazdınız mı hiç?

 

-İşin doğrusu ben çok şiir yazmıyorum. Ben bir hikâyeciyim. Azerbaycan Karabağ ile ilgili hikâyeler yazdım. Azerbaycanlı yazarlardan hikâye çevirileri yapıp yayınladım. Görmedim ki… Görmeden yazarsam ısmarlama şiir olur. Ismarlama şiiri de ben sevmiyorum. İnsan içinden geleni, yaşadığını, duygularını yazıp anlatmalı. Bir görürsem oraları o zaman yazarım inşallah.

 

-Eşiniz Fatma Hanım’da çok güzel şair, hem de çok güzel Türk hatunudur. İki şair bir arada iyi anlaşabildiniz mi, yoksa çok mu düşünce zorlukları yaşadınız?

 

 -Eşim Fatma Hanım bir hece şairidir. Duygusaldır, çok hislidir. Melek gibi bir kadındır.  O benim Azerbaycan diyarlarında hasretini çektiğim Sarı Çiçeğim olmuştur. Aybalam’dır, Aybikem’dir. Hatta bir kız torunumun adı da Aybike’dir.  Fatma Hanım benim için ben de onun için şiirler yazdık. Hatta ozanlar gibi atıştığımız. “ Bizim Herif-Bizim Hanım” şiiri Türkiye’de meşhurdur. Biz severek, konuşarak evlendik. Aynı ülkünün aynı ideallerin, aynı duyguların insanıyız. Vatan, millet, bayrak, Türk, Atatürk sevdalısıyız. İki erkek evlat yetiştirdik. Onlarda bizim gibidir. Benim ilk okuyucum eşimdir. O benim yanlışımı, eğrimi, doğrumu açıkça söyler, Tenkitlerini direk ifade eder. Okuyucu şöyle düşünür diye uyarır. Benim editörümdür. Bana şiirlerini okur. Ben onun kadar cesaretli değilimdir. Onu fazlaca eleştiremem. Ancak şurada bir durum var derim. O da gerekeni yapar, daha güzel bir ifadeyle işi tamamlar. Biz ayrılıkların değil, birliğin, beraberliğin, sevginin ve bir birini tamamlayan iki yüreğin insanıyız. Azerbaycan’ı, sizleri görmeyi o da yürekten istemektedir.

 

-Türkiye’den baktığınızda Sumgayıt, Sumgayıt edebi camiası nasıl gözüküyor?

 

-Edebi camiada mutlaka ayrılıklar, anlaşmazlıklar, kıskançlıklar, başkasını çekememezlik gibi davranışlar olur. Hatta zorlu, iddialı atışmalar, karşılıklı yazışmalar, böbürlenmeler ve yüksekten bakmalar âlemin kralı benim demeler olabilir. En ünlü yazarların bile bir birinin aleyhine konuştuğu, eleştirdiği, acımasızca sözler söylediği durumlar vardır. Hatta Dünyanın bütün ülkelerinde böyledir. Böyle durumları sezdiğim olmaktadır. Hatta bazı dernekler etrafında toplanan bazı yazar ve şairlerin başka dernekleri hasım gördüğü de olur. Bu Türkiye’de de böyledir. Azerbaycan’da da böyledir. Önemli olan bu kavgaların yerine dostluğu, kardeşliği, birlik beraberliği tesis etmektir. AYB’nin ve AYB Sumgayıt bölmesinin  etrafında ben bu birliğin sağlanmış olduğunu, bunun dışında da bazı grup ve çevrelerin de kendilerine göre bir edebi yapılanma içine girdiklerini okuduğum yazılardan, anlatılanlardan biliyorum. Herkese güzelliğin, duygunun, aşkın, edebiyatın etrafında, önyargısız sevgiyle birleşme ve beraber olmayı tavsiye ediyorum. Herkes edebi kimliği ile yazdıklarıyla ve etrafına saçtığı ışıklar ile anılacaktır. Onun için ölümlü dünyada kötülüğe, huysuzluğa, bağırmaya çağırmaya yer olmadığını düşünüyorum. Sumgayıt’taki edebi çevre bunu başaracak Türk dünyasında edebi bir yıldız olarak parlayacaktır diyorum. Bu röportajın sonunda ben bir şiirle sesleneceğim.

 

-Şimdi hangi işlerle uğraşıyorsunuz?

 

 -Daha önce anlattığım şekilde iki yıldan bu yana resmi işimden emekli oldum. Kitap çalışmalarına devam ediyorum. Şu an eşimle birlikte bir roman çalışmasını tamamladık. Anıları yazıyorum. Öğretmenlerimi yazıyorum. Alkış ve kargışları toparlıyorum. Yerel kelimelerin yer aldığı bir sözlük çalışması yürütüyorum. İnternet sitelerimi düzenlemeye çalışıyorum. Ev işlerinde hatuna yardım ediyorum, bazen bahçede elimize, ayağımıza toprak değsin diye eşimle birlikte sebze, meyve yetiştirmeyle uğraşıyoruz. Seminerlere, konferanslara, kitap fuarlarına, imza günlerine gidiyoruz. MEŞYAD’da faaliyetlerimiz yazdan sonra yeniden başlamak üzere orada yoğun çalışmalarımız olacak. Bazen torun bakmak da bize düşüyor. Hani derler ya: “Evlat sermaye, torun kârdır.

 

-Bu yıl çok sevdiğiniz Sumgayıt’ın 75. yılı tamam oluyor. Neler dilemek istersiniz şehrimize?

 

-Öncelikle Allah bana Sumgayıt şehrini ve Azerbaycan’ı görmeyi nasip eylesin. Oradaki dostlarla yüce Tanrım beni buluştursun. Oraları tanımayı ve oralarla, sizlerle ilgili bir eser yazmamı da nasip etsin.

Biz Sumgayıt şehrinin birlik, berberlik, kardeşlik ruhu ile dünyanın en güzel şehirlerinden birisi olarak sonsuza kadar Türk yurdu olarak yaşamasını diliyorum. Oradaki yazarlar güneş gibi parıldayan eserler versin, ışık saçsınlar ve edebiyatta, sanatta bir numara olsunlar. Yazılan eserlerden birisi Nobel edebiyat ödülünü kazansın inşallah. Bu arada Türkiye’miz ve diğer bağımsız Türk devletleri, Türk insanları ile birlik ve dayanışmamız da artsın. Türk dünyası birlik olsa inanın hiçbir devlet, hiçbir güç onun bileğini bükemez, Dünyanın efendisi biz oluruz. Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk Mersin için şöyle demişti: “Mersinliler Mersine sahip çıkın.” Onun bu sözünü Sumgayıt’a uyarlarsak: “Sumgayıtlılar, Sumgayıt’a,gözellikler diyarına sahip çıkın.”

Sumgayıt’ın yetmiş beşinci yılı kutlu olsun. Nice yetmiş beş yıllara…

 

-Son olarak bir şiir alabilir miyiz sizden?* 

 

-Çağrı şiirimi yazmak isterim.

 

ÇAĞRI

İnsan perişan, umutsuz, darmadağın,

Hayat damarları kurumuş toprağın,

Ağaçları hüzünle ağlıyor dağın,

İnsan perişan, umutsuz, darmadağın.

 

Bizlere yeni bir ruh, yeni bir yürek gerek

Toplansın Arap, Acem, Çin, Türk, Frenk

Güzel bir umut dünyaya, nizam gerek

Bizlere yeni bir ruh, yeni bir yürek gerek.

 

Sevgidir, kardeşliktir, dostluktur temel

İnsanlığa kurtuluş, tüm insanlığa emel

Dolmalı kalplere, ruhlara güzel amel

Sevgidir, kardeşliktir, dostluktur temel.

 

Yüzyılları yırtıp geliyor onun çağrısı

Toplansın hürü, esiri, beyi, paşası

Birleşsin şehirlim, köylüsü, dağlısı

Yüzyılları yırtıp geliyor onun çağrısı.

 

Yunus bir çağrı, nefes, ışık bizlere

Doluyor artık ruha ve tüm gönüllere

Sevgi, dostluk, kardeşlik selam sizlere

Yunus bir çağrı, nefes, ışık bizlere.

 

Bu ropörtaj için çok teşekkür ediyorum. Tüm Azerbaycan halkına, sevgi, saygı ve selamlarımı sunuyorum.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.11.2024)

Ağdam Dövlət Sosial-İqtisad Kollecinin tələbələrinin müsabiqə hekayələrinin dərcini davam edirik. Növbədə Aytac Tağıyevadır. Hekayəsini “Bir gecədə param-param olan ailə” adlandırıbdır. 

 

Gündüz hava soyuq idi. Anam yemək hazırlayırdı, balaca bacım həvəslə  oyuncaqları ilə oynayırdı. Atamın işdən gəlməyinə az qalmışdı. Böyük sevinc və səbirsizliklə atamın yolunu gözləyirdim. O gələndə uzun zamandır istədiyim iti almağa gedəcəkdik. Anam mətbəxdən mənə səsləndi. Atamın gəldiyini düşünüb sevindim.

- Gəldim, anacan!

- Canım oğlum, əynini qalın geyin, get, çörək al.

- Anacan, atamla danışdınmı? Bu gün çox xoşbəxtəm. Axır ki, itim evə gələcək! 

- Əlbəttə! Gecikmədən get, gəl.

Əyinimi geyinib evdən çıxdım. Market evimizdən aşağdakı küçədə idi.

Blokumuzda yalqız yaşayan qoca nənə ilə baba vardı. Onların da nəyəsə ehtiyacının olub-olmadığını soruşmaq üçün qapılarını döydüm. Məni gülər üzlə qarşıladılar və çörək almağımı istədilər. 

 

Marketdən çörəkləri alıb qonşuya verdikdən sonra evə getdim.

Atam evdə idi. Arzusunda olduğum itimi gətirmişdi. Qaçaraq özümü atamın qucağına atdım, sonra itimi qucaqladım. Çox qəşəng, ağ-qara, yumşaq tüklü it idi.

Anam süfrəni hazırladı. Hamı masa başına toplandı. Mən də itimi götürüb otağa keçdim. Hər kəs sevincli idi.

Birdən sanki göylərin yerə acığı tutdu. Evimiz silkələnməyə başladı. Dərhal hər tərəf çökdü. Özümdən ixtiyarsız “Ana!” deyə qışqıranda gözlərim yumuldu.

Gözlərimi açanda ətraf qaranlıq idi. Üstümdə ağır nə isə vardı, tərpənə bilmirdim. Ağzı üstə uzanıb torpağa baxırdım. 

Yadıma anam, atam, bacım, balaca itim düşdü. 

Nəfəs almağım çətinləşirdi. Çox ağlayıb-sızladım, amma nə səsim eşidildi, nə də ağrılarım azaldı. Güclə tutunmağa çalışdım. Çox yuxum gəlirdi, gözlərim yumuldu.

Bilmirdim, gündüzdür, ya gecə. Ac idim, çox susamışdım, tərpənə də bilmirdim. Bircə dua edirdim: Allahım, nə olar, yardım et, bir işiq göstər. Ailəmə kömək ol.

Elə bir hiss vardı, sanki günlərlə bu şəraitdə idim. 

Ayaq səsləri gəldi. Qışqırmağa çalışdım, amma torpaq ağzıma dolurdu. Çox gücsüz, taqətsiz idim, daşların altında ürəyim sıxılırdı. Səslər kəsildi. Ağlamağa başladım, göz yaşlarım torpağa qarşıb palçıq oldu. Aclıqdan sanki hər tərəfimə iynələr batırmış kimi hiss edirdim özümü. Çarəsizlikdən palçığı yeməyə çalışdım. Gözlərim yenə yumuldu.

Bir müddət keçdikdən sonra yenidən ayaq səsləri eşitdim. Allaha dua etdim ki, məni tapsınlar. Gücüm çatan qədər qışqırdım. Deyəsən, zəif də olsa səsimi eşitdilər. Nəhayət... Səslər yaxınlaşır, nəfəsim isə həyəcandan daralırdı. Etdiyim dua deyəsən  qəbul oldu. Allahım bir işıq göndərdi.

Tanımadığım insanların "Yardım edin, burada uşaq var!" sözləri sanki göylərdən gələn xilaskarların səsi idi. Axrır ki, məni tapdılar.

Xilaskar əmilər ehtiyatla üzərimdəki betonu götürərək məni torpağın altından çıxartdılar, qucaqlarına aldılar. Yenidən gün işığı görən gözlərim qamaşdı. Qarşımdakı mənzərə qorxu filmini xatırladırdı. Sanki dünya məhv olmuşdu, binalar yerlə yeksan idi. Ətrafdakı insanlar həyəcan içində, hərəsi bir yana qaçırdı. Məni xilas edənlərə gözü yaşlı baxaraq, ana, ata, bacı və itimin orada olduğunu dedim, yalvardım ki, onları da xilas etsinlər. Mən olan yerdə axtarış davam edirdi.

Digər tərəfdən bir ana ilə uşaq çıxartdılar. Ana balasını yaşatmaq üçün ona öz ağız suyunu vermişdi, lakin körpə elə qucağında can vermişdi.

Bəs görəsən, mənim atam, anam, bacım necədirlər? Onlar üçün ucadan ağladım. Başımdakı yara qanadı. Həkimlər başımı sarıyaraq məni sakitləşdirməyə çalışdılar.

Qonşudakı nənə ilə baba da tapılmışdı: baba nənənin canız bədənini qucaqlayıb ağlayırdı.

Dünya çox acımasızdır! Dua etməkdən başqa çarəm yox idi. Gözü yaşlı yuxuya getdim.

Bilmirəm, nə qədər yatdım, amma birdən yuxudan sevincək ayıldım. Hiss etdim ki, ailəm tapılıb. Qaldığım yerdən özümü çölə atdım. Elə o an gördüyüm mənzərə məni məhv etdi. Dizlərim üstə çökdüm, əsim-əsim əsərək ağladım. Atam, anam, bacım - hamısı ölmüşdülər.Artıq qaralmış dünyam lap zülmətə çevrildi. İndi mən nə edəcəyəm? Allahım, artıq mənim ailəm yoxdurmu?! Niyə axı? Nə olar, geri qayıtsınlar, məni tək qoymasınlar!

Dağıntılar üstündə boynu bükük oturmuşam. Həyat donub. Bircə ailəmdən mənə yadıgar qalan itim sağdır. Onu yanıma gətiriblər. İtimi möhkəm qucaqlayıb için-için ağlayıram. Gözlərimi açmaq istəmirəm. Beynimdəki fikirlər qarışıb məni boğur. Bu kiçik yaşımda bu böyük yükü necə daşıyacağam? Bundan sonra həyatım necə olacaq?Məni uşaq evinə aparacaqlar, yoxsa yad birinin ailəsində böyüyəcəyəm?.. 

Görəsən, bu hadisənin qarşısını almaq olardımı? Yaşadığımız binanın təməli daha möhkəm olsaydı, indi bu soyuqda yox, isti ailəmin qucağında ola bilərdimmi?.. 

Həyat çox qəddardır. Bir anda sevincimi fəlakətə çevirəcək qədər qəddar...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Ərdəbildə yaşayan Həkimə Babakişizadədir.

 

Həkimə Babakişizadə

Ərdəbil

 

GİZLİ YARALAR

 

Gəl ovundur, ya da aldat belə şıltaq yaramı,

Ya qanat, ya yarana bağla bu yarpaq yaramı.

 

Üzə çıxmaz yaramın gözlərini duzlamışam,

Gəl otur bir danışıb, ağlayaq ortaq yaramı.

 

Min otaqdır ürəyimdə belə gizli yaralar,

Halal olsun görən olsa başı çılpaq yaramı.

 

Gəzir özgür iliyimdən dərimə vəhşi yaram,

Belə gəl ovlayasan bəlkə bu qıvraq yaramı.

 

Qadasın mən yar alar, kim bu qədər yar yaralar!

Sel olub oyma bu qançır qara torpaq yaramı.

 

Darıxır qan yaramın qürbətini ağlamağa,

Yada sal gəl qapısın döy barı taq-taq yaramı.

 

Ya dəyişdir, ya bitişdir, ya yaramdan çək əlin,

Ya unut bağrıma od salma bu pıtraq yaramı.

 

Neçə illərdi yaramdan sənə pay duzlamışam,

Gəl apar saxsısı bişmiş oda bardaq yaramı.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.11.2024)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yaşı 35-ədək olan şairlərin şeirlərinin dərcini davam etdiririk. Bu gün növbə Nizami Bayramlınındır.

 

 

MƏHKƏMƏ

 

Mən də insanam, möhtərəm hakim,

mən də insanam,

sizin məni təsəvvür etdiyiniz qədər yaradılmışam,

bəlkə də, elə qarşınızdakı, kağızda göstərilən cinayəti

etmək üçün doğulmuşam.

İndi sizə möhtərəm deyəcək qədər acizəm,

Acizliyimi sübut edəcək qədər çarəsiz…

 

bilmirəm ki, nədən başlayım…

atamın üç oğlu,

mənim isə cəmi üç günahım var.

Yəni mən atamın kiçik,

özümün böyük günahıyam,

oğurluğumu üzərimə götürüb,

doğruluğumu sübut edirəm deyə,

bu gün cəza kürsüsündəyəm.

 

Möhtərəm hakim,

dünya bir körpənin üzündəki təbəssüm boyda kədərdən ibarətdir,

kədər isə nələrdən ibarətdir, onu nə qanun,

nə də siz bilirsiz.

Cəza kürsüsündə olanlar, Tanrının belə sevindiklərinə kədərlənirlər!

Təəssüf hissi keçirmirəm, ona görə ki,

cinayətimin cəzasını özüm çəkirəm,

cəzam qədər cinayətim olmadığı üçün

təəssüf hissi keçirirəm, möhtərəm hakim!

 

Əgər sizin yerinizdə olsaydım,

susardım, hakim…

susardım…

 

 

TUT AĞACI

 

Yadımdadı uşaqlığım,

bir ağac vardı həyətimizdə

atamın nifrət etdiyi,

mənim kölgəsinə oynadığım,

anamın özünü asdığı,

qardaşımın baxıb ağladığı.

 

Kiminin qəzəbi,

kiminin sevinci,

kiminin ölümü,

kiminin göz yaşı idi bu ağac.

 

Atam sevgisini

mən oyuncağımı,

anam həyatını,

qardaşım anasını itirmişdi…

 

Bir gün evimiz o qədər soyuq idi ki,

atam o ağacı kəsib odun elədi.

Mən onda anladım,

atamın anamı unutmadığını.

 

O gün atam anamı

biryolluq qaytardı evimizə,

silib həyətimizin xatirəsindən.

 

 

YARIMFİNAL

 

Fikirli olarsan,

Gəlib ayağının yanından keçər başına dəyməyən daş.

Deyirəm ki, kaş Edison lampanın yerinə başqa bir şey icad eləyərdi.

Onun dövründəki insanların dərdi

İşıq deyildi.

 

Fikirli olarsan,

Sənə fikir verməzlər-əlifbanın sonuncu hərfi kimi yavaş səslənərsən.

Həvəslənərsən-dünyanın qurduğu oyunların tələsinə düşmək üçün.

Bir də görərsən ki, yarımfinaldasan.

 

Fikirli olarsan,

Fikrində olanların qurbanına çevrilərsən.

Sol çiynindəki mələklə başın söhbətə qarışar.

Sağ çiynindəki mələk danışar öz-özünə.

Qulağına səs gələr-kaş ki, toplananların yerini

dəyişəydim.

 

 

BU EVDƏ 10 NƏFƏR YAŞAYIRDI

 

Kəndimizin mərkəzində yerləşir bu ev.

Bir vaxt insanların,

İndi isə sükutun daha çox danışdığı otaqları var.

Saat əqrəbinin çıqqıltısının eşidilmədiyi,

Səs-küyün otel bilib yaşadığı bu evdə

10 nəfər yaşayırdı!

 

Əvvəl bir müəllimim gəlin köçdü,

Sonra bir müəllimim öldü bu evdə.

saatın əqrəbinə fürsət yaratmaq üçün

Dəridən-qabıqdan çıxdı bu evin adamları.

Pəncərələri belə tənhalıqdan bezib,

Bar-bar bağırır küləyə.

 

Adamsızlığın soyuqluğundan zəlzələni bəhanə edir,

Tir-tir əsir şüşələri.

Sobası üşüyür, qapısı darıxır,

 

Diqqət mərkəzindən nə qədər uzaqda olsa da,

Kəndimizin mərkəzində yerləşir bu ev.

Müəllimimin ölümündən dərs götürmüşdü özünə,

Kərpic-kərpic tikilmişdi,

Misra-misra sökülür.

 

 

MONİKA, PƏLƏNGİN BAŞINI ÇEVİR

 

Unutmaq fərziyədir, unudulmaq qorxudur,

Reallıq yaşamaqdır, istəməklə düzəlir.

Düşünmək ehtirası həqiqətdən yaranan

Ümid bataqlığıdır.

Dünya, günəşi söndür, yandır qaranlığını,

Görək kim tez unudur, görək kim kimi sevir…

 

Monika, pələngin başını çevir!

 

Gələn də bir daş atır, gedən də bir daş atır,

Otağın mənzərəsi səssizlikdən pozulur.

Yaşayanlar öldürür, öldürənlər yaşadır,

Kim yadına salar ki?

Ziyarətdən yetimdir, yüz ildir bir ölümdən

Tanrı da qoruyammır xaraba qalmış evi…

 

Monika, pələngin başını çevir!

 

Bizim həyatımızı iki yerə bölüblər,

Görünən tərəfində biri var, biri yoxdur.

Ömür başlamamışdan almalar çürüyüblər,

Nuş olsun yeyənlərə!

Tök daşı ətəyindən, çıxma daha quyudan,

Get, öldürmək istəsən, balaca şüşədədir.

Bəlkə, milyon nağıldan xilas edəsən divi…

 

Monika, pələngin başını çevir!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.11.2024)

 

 

İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

 

          Sizə  Oğuz rayonundakı qədim, amma çox qədim tarixi hadisələrin şahidi olmuş, turistlərin də hədsiz maraq göstərdikləri  Muxas  qülləsindən söz açmaq istəyirəm.Bu qüllə Oğuz rayonunun Muxas kəndinin şimalında, Daşağıl keçidinin qarşısında, Daşağılçayın sol sahilində yerləşir. İnventarlaşdırılaraq rayonun yerli əhəmiyyətli abidələri siyahısına daxil edilmişdir. 

 

          Qüllə yerləşdiyi dağ yamacının relyefinə uyğun olaraq şimal, cənub və qərb tərəfləri düzbucaqlı, şərq tərəfi isə yarımdairəvi formada tikilmişdir. Abidənin ətrafında hasar yoxdur. Qüllənin perimetri 24,7 metrdir. Qüllə qalığının hündürlüyü 11,6 metr, diametrinin qalınlığının hündürlüyü 11,6 metr, divarlarının qalınlığı aşağı hissədə 1,5 metr, yuxarı hissədə bir metrdir. Qüllənin özünəməxsus xüsusiyyətindən biri də odur ki, onun yerdən giriş qapısı yoxdur. Deyilənə görə, qülləyə asma nərdivanla daxil olurmuşlar. Bunu qüllənin qərb divarının hündürlüyündə qapı yerinin olması da sübut edir. Qapı kvadrat formalı olub, qüllənin içərisinə doğru iki pillə ilə enir.  

       Muxas qülləsi üçmərtəbəli olmuşdur. Onun birinci və ikinci mərtəbələri yaxşı qalmış, üçüncü mərtəbəsinin yuxarı hissəsi uçub dağılmışdır. Muxas qülləsi çay daşı və kirəcməhlulundan tikilmişdir. Daşların içərisində 1 x 0,5 x 0,5 metr ölçüdə iri düzbucaqlı sal (qaya daşı) daşlar da var. Tikintidə cərgə üsulu hörgüsündən istifadə edilmişdir.  Tədqiqatçılar qüllənin tikilmə üsuluna görə Bakı, Ramana və Nardaran qalalarına oxşadığını yazırlar.

      Arxeoloq F.Qədirov 1965-ci ildə burada iki sahədə, qüllənin qərb və şərq divarlarının dibində kəşfiyyat qazıntısı aparmışdır. Qazıntı zamanı çoxlu sayda şirli və şirsiz, cızma naxışlı saxsı məmulatları (qazan, kasa, bardaq, boşqab, xeyrə və s.) tapılmışdır. Arxeoloq “Azərbaycanın şimal müdafiə istehkamları” əsərində göstərir ki, bu qala təxminən IX əsrdə tikilmiş, ondan XIV əsrədək istifadə edilmişdir. 

        AYB-nin üzvü, şair-tədqiqatçı Y.Rzayev isə özünün “Oğuz abidələri” kitabında qalanın ilk öncə atəşpərəstlik təlimi və ayinlərini icra etmək üçün, həm də IX əsrdə yox, ondan çox-çox əvvəllər tikildiyini ehtimal edir. 

       Muxas qülləsi tikinti xüsusiyyətlərinə və inşaat materiallarıan görə Qəbələ şəhəri müdafiə istehkamlarını xatırladır.

       Tədqiqatçıların yekdil fikrinə görə, qüllə qarovul məntəqəsi kimi düşmən qoşunlarının hərəkətini müşahidə etmək rolunu daşımışdır. Orta əsrin gözətçi məntəqələri kimi Muxas qülləsi də yadelli işğalçılardan, qəfil basqınlardan qorunmaq üçün tikilmişdir. Qəfil düşmən basqınlarını ilk dəfə buradan görüb el-obaya xəbər verirmişlər. Bəd xəbəri tez çatdırmaq üçün gecə tonqallardan, gündüzlər tüstüdən və çaparlardan istifadə etmişlər.

    Muxas qülləsinin təxminən 40 km cənub-şərq tərəfdə yerləşən qədim Qəbələ şəhəri xarabalıqlarının varlığına əsasən də demək olar ki, bu qüllə bir qarovul məntəqəsi kimi Qəbələ hakimlərinin əlində olmuş və şimal tərəfdən Daşağıl keçidi vasitəsi ilə olan hərbi təhlükənin qarşısını almaqda müşahidə əhəmiyyəti daşımışdır.

     S.Mürvətqızı “525-ci qəzet”də çap olunmuş “Tolerant mühiti ilə seçilən Oğuz rayonu dini və milli dözümlülükdə nümunəvi bölgədir” məqaləsində yazır ki, “Tarixi mənbələrə görə, Böyük Qafqaz sıra dağlarından Azərbaycana keçmək üçün 13 dağ keçidi var. Onlardan ikisi Oğuz rayonu ərazisində yerləşir və həmişə də bu keçidlər fəal rol oynayıb. Tarixin müxtəlif dönəmlərində həmin keçidlər vasitəsilə yadellilər Azərbaycan ərazisinə hücumlar edib. Təsadüfi deyil ki, məsələn, Daşağıl keçidinin qarşısında Muxas qülləsi yerləşdirilib. Bu abidə eramızın VI-VII əsrlərinə aid müdafiə istehkamı rolunu oynayan, Alban dövlətinə xas olan bir abidədir. Yerli camaatın-Daşağıl əhalisinin dediklərinə görə, orada Qaravul dərəsində onların ilk keşikçi dəstəsi dururdu. Düşmən buradan hücum edəndə onlar tonqal yandırıb Muxas qülləsinə xəbər verirmişlər. Muxas qülləsindən bu xəbər tonqalla Malux qalasına ötürülürdü. Oradan da Aydınbulaq, daha sonra Göyçayın Gavur qalasına, oradan isə indiki Çuxurqəbələ ərazisində yerləşən Gavur qalaya məlumat ötürülürmüş. Beləliklə, həmin hücumdan cəmi 10-15 dəqiqə sonra Albaniyanın paytaxtında (Qəbələdə) məlum olurdu ki, şimal keçidini düşmənlər pozublar. Düşmənin qarşısını almaq üçün ilk hərbi dəstənin yerləşdirildiyi yer də Malux qalası (Muxas qülləsindən 10-15 km. cənubda yerləşən bu qala-şəhər e.ə.təxminən II əsrdə yaranmış, XIII-XIV əsrlərdə tənəzzülə uğramışdır-İ.V.) olub. Burada sayı 1000-1500 nəfərə çatan hərbi dəstə yerləşirmiş”.

         Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, unikal bir məkanda mövqe tutan və  rayon tarixinin nişanələrindən olan Muxas qülləsi turistlərin xüsusi maraq göstərdiyi tarixi memarlıq abidələrindən biridir. Hər il buranı xeyli sayda yerli və xarici turist ziyarət edir. Zənn edirik ki, abidədə  təmir və bərpa işləri aparılarsa, yolu təmir olunarsa, ətrafında abadlıq işləri görülərsə, turistlərin sayı daha çox olar.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.11.2024)

 

 

 

                                                                 

          

 

 

 

Ağalar  İdrisoğlu, yazıçı-rejissor, Əməkdar  incəsənət  xadimi – “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı üçün

 

 

 

2024- cü ilin  28 oktyabr - 3 noyabr tarixləri arasında  Qazaxıstanın paytaxtı Astana şəhərində 3-cü Beynəlxalq Teatr Festivalı keçirilib. Əsasən Orta Asiya respublikalarının iştirak etdiyi bu festivala Azərbaycan da qatılıb  və Respublikamızı bu mötəbər sənət tədbirində  87 yaşlı  Qazax Dövlət Dram Teatrı təmsil edib.

 

Onu da vurğulamaq istəyirəm ki, Qazax Dövlət Dram Teatrının direktoru Allahverdi Musayev və baş rejissoru, Əməkdar artist Musa Eyyubov hər ikisi yüksək təşkilatçı insanlardır. Və hər ikisi rejissor olduqlarına görə az bir vaxtda bu teatrı Respublikanın ən aparıcı teatrlarından biri ediblər. Bax, bu gün teatrlara belə savadlı, bacarıqlı, əsl teatr bilicisi olan insanları rəhbər təyin etmək lazımdır ki, həmin mütəxəssislər teatrı dünya səviyyəsinə çıxara  bilsinlər. Bu teatrın Qazaxıstandakı çıxışı bunu bir  daha təsdiq etdi. Onların oynadığı Roza  Mukanovanın “Bir çətir altında - mən” tamaşası bütün tamaşalardan həm rejissor yozumuna və həm də aktyor oyununa görə seçilib və maraqla qarşılanıb.

Festival əslində Qazaxıstanın ən görkəmli ədiblərindən biri, dramaturq, musiqişünas, Qazaxıstanın  Əməkdar  incəsənət xadimi Roza Mukanovanın  60 illik yubileyinə həsr olunmuşdu.

Təntənəli şəkildə keçən festival iştirakçılarının əksəriyyətinin sərgiləmuş olduqları tamaşaların bir çoxu da məhz Roza Mukanovanın dramaturgiyasına müraciətlə əlaqədar və bağlı idi.

Ölkəmizi təmsil edən Qazax Dövlət Dram Teatrı da həmin müəllifin "Bir çətir altında - mən" əsərinə müraciət etmiş və eyni adlı pyes əsasında hazırlanmış maraqlı bir tamaşaya imza atmışlar.

Respublikanın Əməkdar artisti, Prezident Mükafatçısı, teatrın baş rejissoru və bu tamaşanın  quruluşçu rejissor Musa Eyyubovun  quruluş verdiyi pyesin tamaşası festivalın son günü 3 -  noyabr tarixində nümayiş etdirilmişdir.

Respublikanın Əməkdar artisti Xəzər Gəncəli, aktyorlardan Allahverdi Musayev, Yusif Qoca, Minayə İbrahimova, Zəmanə Dərviş, Aytac  Cəfərova, Xaqan Qurbanov və Ceyhun Vəlizadənin rol aldığı bu tamaşa  qazaxıstanlı teatrsevərlər tərəfindən çox maraqla qarşılanıb.

Tamaşa janr etibarı ilə absurd bir tragikomediyadır və rejissor Musa Eyyubov da müəllifin təklif etdiyi janra sadiq qalaraq hadisələri abstrakt bir məkandan başlayıb xarakterləri bir-birindən asılı olan kast zümrəsinə ayırmış, əsas problemi özundən yuxarıda qərar tutan vəzifəli şəxslə, özundən aşağı mövqedə olan görəvliyə qarşı ikili-ziddiyyətli münasibətlər kontekstində ön plana çıxarmağa çalışmışdır.

Cəmiyyətin təməl strukturlarından biri olan mədəniyyət sferasına  “sızaraq rişə salmış”  bu ünsürlər mənəvi-əxlaqi dəyərlər müstəvisində cılız görünməklə yanaşı bu sahədə baş girləyən, karyerist, düzənbaz, ona- buna quyruq bulayan, bir pillə yüksəlmək üçün həmkarlarına quyu qazan, istedadlı kadrlara göz verib-işıq verməyən antipodlardır. Bu mövzu da günümüzlə çox yaxşı  səslənir…

Müəllifin ideyasına sadiq qalan rejissor, aktyorların ifa tərzinə verdiyi yozumla  istedadsız  “mədəniyyət xadimlərinin”  baş alıb getdiyi və meydan suladığı bir mühitdə istedadlı insanların mənəvi əzablarını, maddi sıxıntılarını, bir parça çörək qazanmaq naminə, vətəni tərk edib, elindən-obasından didərgin duşüb, öz maddi və mənəvi rahatlığını əcnəbi məmləkətlərdə aramaq istəklərini nəzərə çarpdırır və  bu qlobal problemin çözüm yollarını aramağa çalışır.

Pyesin çox maraqlı və mənalı bir adı var: "Bir çətir altında - mən!”. Çətir sözünün məcazi bir mənası var. Bütün xalqlar, millətlər ancaq birlik sayəsində var olur. Çətir həm də dövlətin rəmzi hesab olunur. Təməl nə qədər möhkəm olarsa, çətir bir o qədər də davamlı və dözümlü olar.

Tamaşanın birinci hissəsində insanların bir-birinə münasibətlərinin şahidi oluruq. Kim ki yüksək vəzifədədir, özündən aşağı olanı alçaldır, təhqir edir. Vəzifə onlar uçün hər şeydir. Baxmayaraq ki, onlar heç o pilləyə layiq deyillər. Vəzifəyə keçən məmur elə bilir ki,  hər şeyə qadirdir və hər şeyi çox gözəl bilir. Bununla belə daha yüksək ranqa, rütbəyə, vəzifəyə  çatmaq üçün özundən yüksəkdə olanları ləkələməkdən, şər atmaqdan,  quyu qazmaqdan belə çəkinmirlər. Lakin…

Bu dəyişiklik tamaşanın ikinci hissəsində çox maraqlı bir hadisə və maraqlı bir personajla həll olunmuşdur. Güclü bir zəlzələ hər şeyi həll edir. İnsanlar heç olmasa axırıncı dəqiqələrdə dua edib paklasmağa, səhvlərini etiraf etməyə çalışırlar. Zaman Xaricində Olan  Adam obrazının meydana cıxması hadisələri daha mənalı və baxımlı edir. İnsanlar başa düşür ki, nə qədər birlikdə olsalar, bir o qədər də guclü olarlar. Birlikdə özlərini daha yaxşı qoruya bilirlər.

Ona görə də bir dam altında, bir çətir altında olmalıdırlar. Xalq nə qədər bir olsa, Dövlət o qədər də güclü və qüdrətli olar! Və nəhayət, nə qədər ki, insanlar bir- birinin ayağının altını qazıyırlar, dostluqdan, birlikdən, əmin-amanlıqdan söhbət gedə bilməz!..

Müəllif,  bu situasiyadan çıxış yolu tapmaq üçün təbii fəlakət olan zəlzələni simvolik olaraq səhnəyə gətirir və bu zəlzələ nəticəsində iştirakçıların-insanların Allahın bizə bəxş etdiyi qısa bir ömürdə bir-birinə pislik etmənin heç bir şeyə yaramadığının  həqiqətini dərk etməsini, barışığa, birliyə gəlmənin önəmli olduğunu vurğulayaraq: “ Ey insanlar, bizlərə verilən bu qısa bir omürdə bir araya gəlməmiz və insan kimi yasamamız üçün mütləq zəlzələnin olmasımı lazımdır?”- deyə bəşəriyyətə səslənərək üsyan edir!

Amma bu zəlzələ  labüddür, qaçınılmazdır!.. Globolizasiyanın baş alıb getdiyi bir zamanda insanların təmizlənməsi, katarsis keçirməsi, saflaşması  və  bir çətir altında bir araya gəlməsi üçün zaman-zaman təfəkkür və düşüncədə, ətraf mühiti dərk etmədə, dünyagörüşünün formalaşmasında belə  ZƏLZƏLƏYƏ  ehtiyac vardır!

Metafizik dəyərlərin ön plana çıxarıldığı bu tamaşa  Qazaxıstan tamaşaçıları tərəfindən hərarətli alqışlarla qarşılandı. Festival  ərzində 12 tamaşanın  oynandıgı ən yaxşı kişi rolu üçün təsis olunmuş mükafat nominasiyasınında  qalibiyyət həmyerlimuz,  Respublikanın  Əməkdar  artisti Xəzər Gəncəliyə nəsib oldu. Yüksək mütəxəissilər olan  Jüri üzvləri  festivalda  onun  ən yaxşı aktyorlardan biri olduğunu yekdilliklə qeyd etdilər. Çox böyük istedada malik  68 yaşlı istedadlı aktyor-rejissor Xəzər Gəncəli,  ona tapşırılan  çətin və mürəkkəb Anti-Şrek rolunun öhdəsindən məharətlə gələ bildi. Tamaşada  müəllif  Roza Mukanova, eləcə də ölkəmizin  Qazaxıstandakı  səfiri  Ağalar  Atamoğlanov da iştirak edirdilər. Bu tamaşa haqqında xoş sözlər dedilər. Beləliklə,  Milli teatrımiz bu tamaşa ilə Beynəlxalq miqyasda daha bir uğura imza atmış oldu.

Və bu tamaşada oynayan bütün iştirakçılar çox peşəkarlıqla öz öbrazlarını yaratdılar. Tamaşanın  səhnə  tərtibatı  istedadlı  rəssam  Aysan  Omarova,  musiqi  tərtibatı Vahid  Bayramova  aiddir.  Pyesi  Azərbaycan  dilinə  çox yüksək səviyyədə və maraqlı ədəbi dildə  Əməkdar artist, çoxlu maraqlı yazıların müəllifi  Xəzər Gəncəli tərcümə  eləyib.

Mən burada bir vacib və lazımlı məsələni vurğulamaq istəyirəm ki, bölgə teatrlarının daha da peşəkar tamaşalar hazırlamasında həmin bölgələrdə olan İcra Hakimiyyəti başçılarının diqqəti çox  önəmlidir. İlk öncə onu deyim ki, hansı rayonda və şəhərdə peşəkar teatr  varsa, bu,  həmin yer üçün böyük xoşbəxtlikdir. Həmin rəhbərlər də teatrlara lazım olan şərait yaratsalar, onların tamaşalarının yaxşı təşkil olunmasına köməklik etsələr, aldığı cüzi əmək haqqı ilə kirayədə yaşayan rejissorlara, aktyorlara, aktrisalara lazım olan şərait yaratsalar, onların kirayə pulunun ödənilməsinə köməklik etsələr, onlara  ev  almaqda köməklik etsələr, onda ali məktəbi bitirən rejissorlar, aktyorlar, aktrisalar Bakıda qalıb, hansısa teatrlarda kütləvi səhnələrdə oynamaqdansa, həmin bölgə teatrlarına          gedib işləyərlər. Yaxşı rollar oynayıb, bir aktyor kimi püxtələşərlər. Axı Sovetləin vaxtında- Ağdam, Mingəçevir, Sumqayıt, Lənkəran, Şəki teatrları məhz həmin bölgələrdə işləyən yüksək təşkilatçı, teatra  böyük maraqları olan rəhbərlərin sayəsində yarandı və belə yüksək səviyyədə inkişaf etdi.  Elə həmin dövrdə ulu öndər Heydər Əliyev teatr və kino ilə bağlı bu gözəl kəlamı dedi: “ Azərbaycan xalqının bir çox nəsilləri teatr və kino ilə tərbiyələnib,  teatrın və kinonun təsiri altında formalaşıb, inkişaf  edib. Böyük, ulu mədəniyyətə  qovuşubdur”.                                                                                     

Bu müqəddəs işi müstəqillik dövrümüzdə də davam etdirmək lazımdır. Axı atalarımızın belə bir maraqlı deyimi var: “ Keçmişini  bəyənməyən və onun yaxşı cəhətlərini, ənənələrini qoruyub saxlamayan xalq, heç vaxt gələcəyini qura bilməz. Qursa da çox bəsit formada qurar. Çünki kökü olmayan  gələcək, yaşamaz”.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.11.2024)

 

 

 

 “Ədəbiyyat və incəsənət”  indiyədək müxtəlif elmi mənbələrə müraciət edərək sizləri bir neçə maraqlı uğur formulası ilə tanış edib. Onlardan biri məşhur amerikalı psixoloq və kouç Marta Bekin formulasıdır. Bu formulanı rast gəlinən ən bəsit, ən rahat, ən yaddaqalan formula saymaq olar.

Marta Bek tövsiyə edir ki, uğur qazanmaq üçün özünüzü elə aparmalısınız ki, sanki sizə heç bir uğursuzluq təhlükəsi yoxdur. Bundan sonra isə sizi qarşıda üç addım gözləyir:

 

1. Birinci addım susmaqdır.

Nə? Susmaq? Bəli, bəli, məhz susmaq!

Şəxsi problemləriniz, gələcək plan və perspektivləriniz barədə heç vaxt dostlarınızla, digər yaxınlarınızla danışmayın. Bununla siz özünüzü həm başqalarının ziyanlı məsləhətlərindən sığortalayacaqsınız, həm də uğursuz insanların həyatlarının acı əhvalatlarını eşidib yolunuzdan sapınmayacaqsınız.

 

 2. İkinci addım əzmlə çalışmaqdır.

Tənbəllik, qətiyyətsizlik sizə yad olmalıdır, arzularınız üçün gücünüzü tam səfərbər edib çalışmalısınız, dözümlü, qətiyyətli, əzmli olmalısınız. Hər gün məqsədə doğru kiçik olsa belə bir addım atmalısınız.

 

 3. Üçüncü addım oynamaqdır.

Oynamaq? Uğur formulasından danışarkən hansı oynamaqdan söhbət gedə bilər?

Monoton, ağır iş istənilən insanı əvvəl-axır yorur. Yorğun halda işləmək isə həm kəmiyyətə, həm də keyfiyyətə mənfi təsil göstərir. Elə ki yorulduğunuzu hiss etdiniz, dərhal işdən ayrılıb fasilə edin və oynayın. Amma söhbət ənənəvi stolüstü oyunlardan, yaxud indi stixiya şəklini almış kompüter, mobil telefon oyunlarından getmir. Söhbət təxəyyül və düşüncə oyunundan gedir. Arzuladıqlarınızın hamısının xəyalınızda rəsmini çəkin. Özünüzə arzular kollajı düzəldin. Xəyalən arzularınıza qovuşun. Bu, sizə o qədər stimul verəcək, sizə o qədər enerji bəxş edəcək ki. Bax bu enerjini hiss edəndə isə yenidən öz uğurunuza doğru addımlamağa davam edin!

Marta Bekin uğur formulası cəmi bu üç addımdan ibarətdir və qeyd edək ki, məşhur psixoloq bu uğur formulasını öz şəxsi yaşantıları, keçdiyi uzun və təlatümlərlə dolu yola istinadən yazıb.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.11.2024)