Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Ölkənin parlamentində təmsil olunmaq hər adama nəsib olmur. Zarafat deyil, on milyonluq əhalinin arasında yüz iyirmi beş adamdan biri olursan. Bu isə təsadüf ola bilməz. Gərək buna Allahın da izni olsun. O ki qaldı xalqın məhəbbətini qazanmağa, bu artıq həmin adamdan fədailik tələb edir...

 

Bu gün sizə dörd çağırış deputat olmuş Vahid Əhmədovdan söhbət açmaq istəyirəm. O, 1947-ci ildə Quba rayonunun Qonaqkənd qəsəbəsində dünyaya gəlib. Qonaqkənd orta məktəbini qızıl medalla bitirdikdən sonra, Azərbaycan Politexnik İnstitutunda ali təhsil alaraq mühəndis-energetik ixtisasına yiyələnib. Dörd il indiki Səttərxan adına maşınqayırma zavodunda fəhlə, sex ustası, sex rəisi vəzifələrində çalışıb. 1971–1972-ci illərdə Sovet ordusu sıralarında xidmət edib. Hərbi xidmətini başa vurduqdan sonra, yenidən maşınqayırma zavoduna qayıdaraq orada beş il sex rəisi vəzifəsində işləyib. Daha sonra Bakı Radio zavoduna keçərək orada sex rəisi, istehsalat şöbəsinin rəisi vəzifələrində əmək fəaliyyətini davam etdirib. 1981–1983-cü illərdə Bakı Dəzgahqayırma İstehsalat Birliyində baş mühəndis vəzifəsində çalışıb. 1983–1986-cı illərdə "Bakı fəhləsi" adına maşınqayırma zavodunun, 1986-cı ildə Keşlə maşınqayırma zavodunun, 1989-cu ildə "Bakneftmaş" İstehsalat Birliyinin baş direktoru olub. 1989–1992-ci illərdə Almaniyada Bonn Menecment İnstitutunda təhsilini davam etdirərək, menecment-iqtisadçı beynəlxalq diplomuna layiq görülüb. Almaniyada təhsilini başa vurduqdan sonra, 1992- ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə baş nazirin müavini vəzifəsinə təyin olunub. Bir qədər bu vəzifədə çalışdıqdan sonra baş nazirin birinci müavini vəzifəsi ona həvalə edilib. İki il sonra bu vəzifədən azad olunub. Həyatının sonrakı hissəsi parlamentlə bağlı olub. Xidmətlərinə görə "Azərbaycan SSR əməkdar mühəndisi" fəxri adına və “Şöhrət” ordeninə layiq görülüb. Hazırda təqaüddədir...

 

Tükənməz həyat enerjisi var. Qərarlı davranışı ilə başladığı hər işi sonuna çatdırmağı bacarır. Güclü əsəb sisteminə, yaradıcı təfəkkürə, mahir idarəetmə qabiliyyətinə malikdir. Həllini tapmamış problemlərə nifrət edir. Hər zaman yenilik arzusunda olması ən diqqət çəkən xüsusiyyətlərindən biridir. Sərbəst insandır, müstəqilliyinin məhdudlaşdırılmasını, fəaliyyətinə sərhəd qoyulmasını sevmir. Ona məmnun olmadığı nəyisə bəyəndirməyə çalışmaq olduqca çətin və yorucudur. Həssas təbiəti var, yardım etməyi, necə deyərlər, ehtiyacı olanlara əl tutmağı xoşlayır. Praktiki zəkası çox inkişaf etdiyindən mülahizə və təhlillərdə çətinlik çəkmir...

 

Deyir ki,- “Atam mühasib, anam isə evdar qadın idi. Böyük ailəmiz vardı- 7 qardaş, 2 bacı olmuşuq. Birinci sinifdən 10-cu sinifə kimi təhsil aldığım orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirmişəm. Bütün bu 10 ildə “5”dən başqa qiymət almadım. Halbuki, çox çətin şəraitdə yaşayırdıq. 10-12 yaşımdan etibarən ailəmizin dolanışığına kömək etmək, çörəkpulu qazanmaq üçün dərsdən sonra meşəyə odun qırmağa gedirdim. Gətirib, həmin odunları kənddə satır, ailəmizin ehtiyaclarına xərcləyirdik. Bir müddət sonra böyük qardaşım Bakıda Tibb İnstitutuna daxil oldu. Artıq tələbə olan qardaşıma da maddi köməklik etmək lazım gəlirdi. Kəndimizdə bütün ailələr bizim kimi yaşamırdı. Bəzi ailələrdə uşaq sayı az olduğundan həyat şəraiti normal idi. Bizim kimi çoxuşaqlı ailələrdə isə uşaqların hamısının geyinib-keçinməsi, oxuması maddi problemlərə səbəb olurdu. Evimizdən yalnız atam işləyirdi. Gəlir az, külfət çox olduğuna görə, bütün ailənin atamın maaşı ilə dolanması mümkün deyildi. İşləməsəydim oxumaq, Bakıda təhsil alan qardaşıma maddi kömək etmək imkanımız olmazdı...”

 

Uşaq yaşlarından çevikliyi, qoçaqlığı ilə fərqlənib. Böyüdüyü ailənin maddi problemlərinin həllində bacardığı qədər fəallıq göstərib. Ata-anasına yardımçı olub...

Göründüyü kimi, aşağıdan yuxarıya uzun yol keçib. Kifayət qədər savadlıdır və zəngin təcrübəsi var. Məhz bunların sayəsində iqtisadiyyatı güclü bilir, verdiyi proqnozlar doğru çıxır. Bir iqtisadçı millət vəkili kimi də fəal olub, xalqın mənafeyinə uyğun çıxışları ilə rəğbət qazanıb. Mənəviyyata bağlı, ənənəyə sadiq adamdır. Heç vaxt insanlara yuxarıdan aşağı baxmaz. Necə deyərlər, uşaqla uşaq, böyüklə böyükdür. Kiminsə xətrinə dəymək, kobudluq etmək təbiətinə ziddir...

 

Bəli, haqqında danışdığım Vahid Əhmədov Azərbaycan xalqının sevimli ziyalılarından biridir və xalqı sevməyi bacardığından ürəklərdə yuva qura bilib. Bu gün deputat olmasa da adı ehtiramla çəkilir... 

Aprelin 2-də - yəni bu gün 78 yaşı tamam olur. Ona ağrı-acısız günlər, hələ uzun müddət ayaqüstə olmağı arzulayırıq.

Yaxşı kişinin yeni yaşı mübarək olsun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.05.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Tehranda yaşayan Məryəm Səfəvidir.

 

Məryəm Səfəvi

Tehran

 

 

MÜHARİBƏSİZ SEVGİ

 

Həyat müharibələrlə doludur.

İnsanın ilk müharibəsi isə

Beləsi bir başlanğıcı olmalıdır;

Həvva ilə şeytanın arasındakı müharibə!

Həvvanın şeytana tovlanıb da,

Yasaq almanı dişləməsi!

 

İnsanın doğulmanın isə səbəbi

Doğulduğundan bəri müharibələrdə olmasıdır.

Onun üçün,

Doğulduğumuz gündən bəri,

Hər gün müharibədəyik, özümüz ilə!

Türlü-türlü müharibə meydanlarında

Döyüşürük bir-birimiz ilə.

 

Bəzən də

Müharibə meydanlarının

İçərisində doğulmuşuq sanki biz!

Özümüz heç bilmədən,

İstəmədən də döyüşürük, hər birimiz!

Bu isə bizim cəzamızdır,

Yasaqların qarşısında

Baş qaldırdığımız üçün!

 

Biz insan oğlu insan

Məhkum doğulduğumuzu bilə-bilə,

Ağlaya-ağlaya

Ayaq qoymuşuq bu dünyaya

Anamızın bilməzdən etdiyi cinayətinə xatir.

 

Biz ağrı çəkməliyik indi bu gün,

Sınmalıyıq,

Sınaqdan keçə bilmədiyimiz üçün!

 

Bu bizə verilmiş olan

Cəza olmalıdır sanki əzəldən,

Biz bu müharibə ilə

Yaşamağa məhkum olmuşuq əbədə qədər.

Çünki müharibələr

İnsanın insanlığını bəlli edər,

Şeytanın isə şeytanlığını...

Bütün yanlışların sonu şeytandır

Həqiqət, tanrıya tərəf gedər...

 

Təkcə alıb da verdiyimiz

Bir şeylərimiz vardır müharibəsiz!

Bir sevgimiz vardır,

Bir də sevincimiz!

Bunlardır bu boyda dünyada, bizim

Qiymətsiz sayılan iki incimiz.

 

Bu dünyanın qalibi olmaq istərsənsə,

Sən sevgini əsirgəmədən,

Sevinclə, məhəbbətlə

Toxunmaqdan çəkinməyəcəksən

Büsbütün bu canlılara!..

 

Aldığımız cəzamızdan bizi, əlbəttə

Mütləq elə bunlar qurtaracaqdır, 

nəhayət də.

Şeytana bir daha aldanıb da, 

qulaq verməkdənsə,

Müharibəsizcəsinə

Könüllərin məmləkətini

Topsuz, tüfəngsiz fəth etməlisən!

Durmadan,

Çəkinmədən...

Bu bizim yasamızdır –

“Müharibəsiz sevgi...”

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 (02.04.2025)

 

Murad Vəlixanov,  “Ədəbiyyat və incəsənət”  

 

Bir millətin başına nə gətirilirsə gətirilsin, o millət heç vaxt keçmişini, gəldiyi soyu unutmur. Bu gün tarixi Azərbaycan torpaqlarından olan Qərbi Azərbaycanda yerləşən Talın qalası barədə danışmaq istəyirəm.

 

Talın mahalı  coğrafi baxımdan İrəvan xanlığının şimal-şərqində Alagöz dağının cənub ətəklərində yerləşirdi.  Arpaçay çayı   mahalı Qars paşalığından  ayırırdı.  

Talın mahalı şimaldan Şörəyel  sultanlığı,  qərbdən  Qars paşalığı,  cənubdan Sərdarabad və  Səədli mahalları, şərqdən  Seyidli-Ağsaqqallı mahalları ilə həmsərhəd idi.  Qərbi Azərbaycanın məşhur qalalarından olan Aşağı Talın qalası  Aşağı Talın kəndinin cənub kənarında yerləşir.  Qala iki cərgə dairəvi bürcləri olan qala divarları, kiçik məbədi və onun mərkəzi hissəsində ucaldılmış təyinatı barədə müxtəlif fikirlər səsləndiriilən tikilidən ibarətdir.  Həmin tikili daha çox siqnal qülləsinə bənzədilir.  Ümumiyyətlə, qala mövcud  olduğu  tarix ərzində öz dövrünün görkəmli tarixi-memarlıq abidələrindən biri kimi hesab edilir və bu kimi xüsusiyyətləri özündə cəmləşdirir. 

Bu unikal quruluş Qərbi Azərbaycanın keçmiş tarixi sirrlərini yaşadan sübutlardan biri kimi göstərilir. 

Sonradan sturuktur qismən təmir edilib,  ibadətgahı isə tamamilə yenidən qurulmuşdur. Qalanın şərq divarında  1174-cü ilə aid ərəbcə kufi xətti ilə yazılmış ithab yazısı mövcuddur.  Mətndə qeyd edilir:  “ Allah ucaltsın. 570-ci ilin mübarək səfər ayında bu möhkəm qalanın ağası şahzadə, böyük spasalar, iman sütunu, islamın vəsf edəni sultan ibn Şavur ibn Mahmud”. 

Tikili Anidə  hökmranlıq edən Şəddadi şahzadələrindən olan Sultan İbn Mahmuda aid edilir. Qalanın ətrafını səkkizguşəli divar əhatə edir və XIX əsrin əvvəllərində tikilmişdir. Səkkiz dənə qala və pərdə divarlarından ibarət davamlı xətt daxili istehkamları əhatə edir. Şimalda yeddi dənə müntəzəm çoxbucaqlı istehkam, bir dənə yarımdairəvi və ya "aypara" qala yerləşir. Aşağı Talın kəndində yerləşən yarımdairəvi və nizami istehkamlar arasındakı pərdə divarları birincisi bitişik çıxıntılı istehkamlarla qorunsun deyə bir qədər bucaqlıdır. Əsas darvaza şimal bastionun şərqindən sağ bucaq altında daxil olmağı tələb edir. Bu dizayn basqın zamanı süvarilərin girişi doldurmasına mane olur.

Tağvarı darvazanın üstündə yerləşən xarici divarda "panellər"də aşağı relyefli aslan təsvirləri var. Alçaq düzbucaqlı onbucaqlı daxili divar qala qoruğunu və ona bitişik X əsrə aid Müqəddəs Sarkis kilsəsini əhatə edir. On orijinal yarımdairəvi istehkamdan beşi ayaqda qalır. Qalıq XII əsrə aid olduğu ehtimal edilən dörd yarımdairəvi qüllədən ibarətdir ki, onlar daha sonra X əsrin əvvəllərində tikilmiş istehkamlara bərkidilmişdir. 

Təbii ki, düşmən tapdağında olan torpaqlarda qalmış abidə indi uçulub dağıdılmışdır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

 

 

“Ədəbiyat və incəsənət” portalı sizlərə Şamil Ənvəroğlunun şeirlərini təqdim edilir.

 

 

BİZİ UNUTMA, TANRI...

 

Bizi unutduğun yerdən yazıram sənə, Tanrı.

Demək istəyirəm ki,

bir boşluğa yığılmış axar su kimiyəm,

bu yer mənimki deyil,

yad nəfəslər duyuram ətrafımda.

Yad əllər toxunur əllərimə,

itkin düşən bədənimi axtarıram ümidsizcə...

Mənim deyil bu ömür də,

bu dünya da...

Nəsə yanlış olmalı...

Səssizəm, çaşqınam...

Sınıq ümidlərin batdığı sabahlar kimiyəm-

xəstəyəm, qırğınam... 

 

Bir qaranlıq otağın küncündən boylanıram sənə.

Demək istəyirəm ki,

beynimdə bir yalnızlıq simfoniyası,

qəlbimdə bir həsrət nəğməsi səslənir neçə vaxtdır, aramsız və nədənsiz... 

 

Hər dəfə qapı səsinə diksinirəm,Tanrı.

Yenə də gələn ağrılar olacaq deyə, yeyirəm içimi.

Demək istəyirəm ki,

gələnlərim heç xoş nəsə olmadı ki...

Ya susmayan hıçqırıqlar döydü qapını,

gözü yaşlı, sözü yaşlı,

ya da aldanıb sınmış adamlar,

sürüşkən ayaqlı, yüngül başlı... 

 

Zamanla göz yaşına düşüb üzməyi də öyrəndim.

Bir vaxtlar bir damla acıda boğulurdum çarəsizcə,

indi isə nə dəryalarda üzürəm, nə dəryalarda...

Demək istəyirəm ki,

yanlışlığın deyil, yaxşılığın əsarətinə düşdüm,

yaxşı olmaqdan da bezərmiş insan.

Və içimdə bir dəli üsyan da var bütün pisliklərə... 

 

Sanki min illərin dərviş yolçusuyam,Tanrı,

elə ağır yorğunam ki,

əsir torpaq misali,

nə alan var, nə verən,

elə ağır susqunam ki,

sahibsiz məzar kimi,

nə gələn var, nə gedən...

Bir az mənasız ümidləri yaşamaqdan yoruldum,

bir az  "dəyməz"miş deyilən insanları daşımaqdan,

bir az da heç enişləri olmayan yoxuşlara dırmaşmaqdan...

 

Sındı...

əlimdən düşüb sındı sən verən ümidlər də, Tanrı,

qəlbimdən düşüb sınan sevdalar kimi.

Üzümüzdən uzaq düşdü təbəssümlər, gülüşlər,

əməlindən yetim qalan qupquru sözlər kimi... 

 

İnsan olmaq nə qədər də zormuş, Tanrı.

Ya "olmaz"ları görə-görə ölür adam,

ya dərd yükünü çəkə-çəkə,

ya da bir nankoru sevə-sevə ölür adam...

Demək istəyirəm ki...

Ya da boş ver, susuram...

Zatən görürsən özün,

hər şeyi də, hər kəsi də...

Ancaq səndən bircə xahişim var, Tanrı,

bircə xahişim...

Əgər imkan varsa,

əgər bacara bilsən, BİZİ UNUTMA...

 

 

***

 

Elə körpə arzular var

sınıq arzular içində,

həyat dolu,

ümid dolu...

Qıyıb da, ata bilmirik.

Neçə sevinc itkin düşüb

ağrıların arasında,

eşələyib hər bir günü

gəzirik, tapa bilmirik. 

 

bu dünyanın bazarında

gün satıb

dərd alan olduq,

səsimiz də çıxan kimi

doğru ikən yalan olduq,

Həyat dedik,

sabah dedik...

için-için dolan olduq,

Sarılırıq boşluqlara,

donuruq, yata bilmirik. 

 

yanımızdan ötüb keçir

biz gözləyən

sabahlar da,

adamlar da,

arzular da...

Bir də baxıb görürük ki,

gələn başqa,

üzümüzə gülən başqa,

içimizi didən başqa... 

 

Elə də səssiz gəlirlər,

heç bilmirik gələn nəydi?

Bir baxırıq,

tufan qopdu,

sol tərəfə nəsə dəydi.

Sonra qəfil ağırlaşdı,

qəddimizi nəsə əydi,

Sonra əl açıb Tanrıya,

yerində tapa bilmirik.

 

 

***

 

Tənhalıq o deyil ki,

kimsə olmaya yanında,

Tənhalıq o ki, bu qədər çoxluq içində başını dizinə qoyub rahatca ağlaya biləcəyin,

bu gün ən zəif yerini bilib də,

sabah elə o həmin yerdən səni vurmayacaq bir kimsən yoxdur yanında.

Tənhalıq o ki, 

arzun arzusu,

ümidin ümidi,

səbəbin səbəbi olan bir kimsən yoxdur yanında...

 

Sevmək o deyil ki,

təkcə əllərindən tutmağı,

sarılıb öpməyi,

çılğınca sevişməyi arzulayasan.

Sevmək o ki, 

onun adını duyanda yenidən doğulasan bu dünyaya, yenidən...

Yenidən hər gün bir daha sevəsən o hər kəsin saydığın insanı.

Dünyan, sadəcə, ondan ibarət deyilsə,

dünyanı aydınlatmırsa, SEVGİ adlı günəşin,

nə yaşayıb

nə gördün ki sən?

 

Ölmək o deyil ki,

büküb atalar bir boşluğa,

sən də zamanla yox olasan bir ovuc torpaq şəklində.

Ölmək o ki, insan olmaqdan çıxıb olursan bir əşya,

ya da nəsə...

Ya bıçaq olarsan ümidlər doğrayan,

ya qazan olarsan nifrət qaynadan,

ya da gedər səndən səni SƏN edən hər şey,

qalar səndən geriyə yeriyən bir daş parçası hər gün öz ayağına dolaşa-dolaşa,

hər gün öz başına düşə-düşə.

Nəyi qaldı ki,

İNSAN olmaqdan çıxanların???

 

 

BİR ADI DA YENİDƏN DOĞULMAQDIR SEVMƏYİN...

 

Nəfəs bədənin,

sevgi ruhun Tanrısıdır,

bədən nəfəssiz,

ruh da sevgisiz olanda "adı var, özü yox"ların cəm halına çevrilər.

"Adı insan olanın həyatı bir ağrılı roman olar" demişdi nə vaxtsa bir şair.

Həyatlar əsərlərdə yaşar,

əsərlərdə gülər,

əsərlərdə ağlar...

Homer gözlərindən yetim qalandan sonra yazmışdı ən gözəl əsərini.

Bəlkə də, gözlər düşünməyin ən qəddar düşmənidir,

bəlkə də, düşünmək ruhun ən ağır işgəncəsidir.

Ən çox ağrıyanlar isə ən çox düşünənlərdir,

ən gözəl əsərlər bir ağrıyan ruhun ölüm duasıdır...

Və bir adı da ağrımaqdır yazmağın...

 

Dünənlər hər zaman kövrəldər,

ya xoş xatirələrin,

ya da "təəssüf"lərin melodiyası ağladar insanı.

Dünənlər sabahların keçmiş zaman formasıdır,

sabahlar dünənin gələcək zaman forması olduğu kimi...

İnsan dünəniylə kövrələr,

bu günüylə yaşayar,

sabahıyla ovunar...

Ağlamaq... ağlamaq dünyanın ən məsum duasıdır,

ən səssiz üsyanıdır,

ən gerçək üsyan faktıdır...

Və bir adı da səssizlikdir üsyanların...

 

İnsan sevgidən açılar,

sevgidən gülər,

sevgidən küsər,

sevgidən ölər...

Sevgi ən səmimi ibadətdir,

heç düşməyən hərarətdir...

İnsan sevəndə anlar həyatı,

yaşamağı,

yaşatmağı...

İnsan sevəndə anlar səssizcə danışmağı,

susub, susub uzlaşmağı...

İnsan ən çox itirəndə anlar itirdiyinin dəyərini,

ən çox itirənlər axtarar dünənini,

ən çox axtardığını tapmaz insan, tapmaz...

Sevgi axtarmaqla tapılmaz,

çağırmaqla gəlinməz,

istəyəndə var olmaz...

Sevgi özü gələr,

özü seçər insanını...

Sevgi ölməzdir,

insan ruhunda yaşamağa gələr,

sonra da bir həyat bitən kimi başqa bədənə köçər.

sevgi enerjinin müsbət halıdır,

qovuşanların xoşbəxtliyi,

ayrı qalanların müsibət halıdır.

Bir filmdə deyildiyi kimi: 

"Bir insan əgər sevibsə,YAŞAYIB, demək"

Və bir adı da yenidən doğulmaqdır sevməyin...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

 

 

Joldıbek Kaçkınbayev, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qırğızıstan təmsilçisi

 

Qırğızıstan paytaxtı Bişkekdə Toktobolot Abdumomounov adına Qırğızıstan Milli Akademik Dram Teatrında Qırğızıstan Respublikasının xalq yazıçısı Kayrat İmanəliyevin yazdığı “Son məktub” tamaşasının premyerası olub.

 

Əsər Qara-Qırğız Muxtar Vilayətinin yaradılmasının 100 illiyinə, görkəmli dövlət xadimi Törökul Aytmatovun və onun həyat yoldaşı Naqimə Aytmatovanın 120 illik yubileyinə həsr olunub.

Mədəniyyət, İnformasiya və Gənclər Siyasəti Nazirliyinin dəstəyi ilə hazırlanan tamaşaya Qırğızıstan Respublikasının dövlət katibi Suyunbek Kasmambetov, mədəniyyət, informasiya və gənclər siyasəti naziri Mirbek Mambetaliev, Törökul Aytmatov və Naqima Aytmatovanın qızı Roza Aytmatova şahidlik ediblər.

Sözügedən əsərdə Qara-Qırğız Muxtar Vilayəti yaranandan indiyədək xalqımızın gələcəyi üçün mübarizə aparan böyük insanların şücaəti, onlardan biri də görkəmli dövlət xadimi Törökul Aytmatovun rəşadəti, 20-ci əsrin 20-30-cu illərində qırğız xalqının taleyindən bəhs edilir.

Müəllif formalaşma illərinin sərt tarazlığı ilə ağır yüklənən anaların taleyinə, lakin onların Naqimə Aytmatovanın keçdiyi yoldan sökülməmiş, qırılmaz cəsarətinə müraciət edir.

Rejissor – Ulanmyrza Karypbayev, Aytmatov Dövlət Gənclər Mükafatı laureatı.

Rəssam-bəstəkar Ç.Aytmatov adına beynəlxalq mükafat laureatı Sadır Niyazakunovdur.

Bəstəkar - Qırğızıstan Respublikasının xalq artisti Asılbek Uzebekov.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

 

 

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bir vaxtlar aktyorları ölkə miqyasında bədii filmlər, teletamaşalar məşhurlaşdırırdısa, indi bunu geniş tamaşaçı kütləsinin xüsusi maraqla izlədiyi seriallar əvəz edib. Bu gün sizə müxtəlif seriallardan tanıdığınız, teatr və kino aktrisası, xalq artisti Pərvanə Qurbanova haqqında söhbət açmaq istəyirəm.

 

Pərvanə xanım 2 aprel 1965-ci ildə dünyaya gəlib. Orta təhsilini başa vurduqdan sonra, 1981-ci ildə Gəncə Dövlət Dram teatrında fəaliyyətə başlayıb. Burada o, böyük sənətkarlardan- Ələddin Abbasov, Rəmziyyə Veysəlova, Sədayə Mustafayeva, Məmməd Bürcəliyev, Zülfüqar Baratzadə kimi görkəmli sənətkarların əhatəsində olub, onlardan dərs alıb, teatrın sirrlərini öyrənib. İndiyədək bu teatrın səhnəsində iyirmidən çox əsərdə rol oynayıb...

 

Deyir ki:- “15 yaşımdan, düz 45 ildir ki, Gəncə teatrında işləyirəm. Gözümü açandan təsadüfən sənətin içinə düşmüşəm. İnşaatçılar sarayına fortepiano kursuna gedirdim. Böyük rejissorumuz rəhmətlik Hilal Həsənovun orda dram dərnəyi vardı. Yeni il şənliyi keçirilirdi, orda sülh göyərçinini oynamaq üçün qız axtarırdılar. Hilal müəllim dedi ki, evdən icazə al, gəl. İstəmirdim, direktorumuz deyəndə ki, kim səhnəyə çıxıb oynasa, onu bir il müddətinə imtahanlardan azad edəcəm, çox sevindim. Onda anam artıq yox idi, atama dedim, icazə verdi. Nə isə, səhnəyə çıxıb şeirimi dedim və hamı məni qucaqlayıb öpürdü, alqışlar susmurdu. Məni maraqlandıran bir o idi ki, imtahanlardan azad olacam. Sonra o dərnəkdən uzaqlaşa bilmədim. Səməd Vurğunun “Komsomol poeması”nı hazırlayırdılar, mənə Humay rolunu verildi. Gəncə teatrından sənətkarlar gəlmişdilər tamaşamıza, teatrın baş rejissoru  Yusif  Bağırov, Məmməd Bürcəliyev, Bakıdan da teatr aktyorları gəlmişdilər. Ən yaxşı qız ifaçı kimi mənə mükafat verdilər. Yusif Bağırov məndən soruşdu ki, qızım, teatra gəlmək istəyərsən? Dedim, yox. Dedi, maaş alacaqsan, səhnədə böyük sənətkarlarla oynayacaqsan. Razılaşmadım. Atamı da itirəndən sonra, çox çətin oldu. Evdə iki qardaşım və mən qalmışdıq, yaşamalı idik axı. Qardaşım da əsgərlikdə idi. Axırda getdim, özüm xahiş etdim ki, məni işə götürün. Götürdülər, belə başladı peşəkar səhnədə yolum. İnsanlar var, öz həyat yollarında oldu-olmadı əzabkeşliklərini, əziyyətlə həyat yaşadıqlarını sərgiləyib, ondan istifadə edirlər. Mən məktəbdə oxuyurdum, atamın vəfat etdiyini heç kimə demədim ki, bilməsinlər, kiminsə mənə yazığı gəlməsin...”

 

Teatr Xadimləri İttifaqının üzvü, “Qızıl Dərviş” mükafatı laureatıdır. On iki il ard-arda Prezident Mükafatına layiq görülüb...

 

“Ölkəmizdə ilk çəkilən seriallarda mən də rol almışam. Buna görə rejissor Rövşən İsaxa təşəkkür edirəm. 30 il Gəncə Dövlət Dram Teatrında işləmişəm. Gəncədə tanınmağıma baxmayaraq, bu seriallardan sonra daha da məşhurlaşdım. Amma ilk çəkildiyim film 1992-ci ildə "Xocalı harayı" filmi olub.”- söyləyir.

 

Bəli, Pərvanə Qurbanovanın milli kino sahəsində xidmətləri az olmayıb. Onun çəkildiyi filimlərdən "Sarı gəlin", “Acılar bitməz”, “Cavad xan” filmlərini, o cümlədən “Pərvanələrin rəqsi”, “Döngələr”, “Toy gecəsi”, “Yuxu kimi” və “Köhnə çamadanlar” adlı teleserialları nümunə göstərmək olar...

 

Deyir ki:- “Ata-anasız qaldığıma görə ali təhsil ala bilmədim. Ancaq bu gün özünü bilməyən, ümumiyyətlə sənətdən xəbəri olmayan, ali təhsil alıb təsadüfən teatra düşən istedadsız insanları görəndə təsəlli tapıram. Əlbəttə, ali təhsilim olsaydı daha yaxşı olardı. Amma nə etmək olar, qismət deyilmiş...”

 

Gəncəni çox sevir. Bakıya köçməyə dəfələrlə imkanı yaransa da Gəncəni tərk etməyib. Gəncədən ayrı qala bilmədiyini, söyləyir. Elə bilir ki, Gəncədən uzaq düşsə, kökü susuz qalan ağac kimi tez quruyar...

 

“Övlad kimi də yarım qalmışdım, qadın kimi də. 15 yaşından üzərinə valideyn yükünü götürüb çəkən qızcığaz nə zaman rahat nəfəs ala bildi ki... İndi də balamıza “burda belə etmə, belə məsləhətdir”- deyirik. Mənə bunları deyənim olmadı, özüm yıxılıb, özüm durdum həyatda. Heç əlimdən tutanım, “qorxma, qalx” deyənim də yox idi. Aktrisa olmağın da çətinliyi üstəlik. Üst-başımın köhnəliyini də üzümə vuranlar olurdu aktrisa həmkarlarımdan. “Belə gözəl-göyçək qız nimdaş palto içində” deyən aktrisaya dönüb “təzə gödəkçəniz sizə çox yaraşır, mübarəkdir” demişəm. İndi bu yaşımda bəlkə onu bacarmaram. Çox şükür hər günə...”- söyləyir.

 

Bəli, həyat çox qəribədir. Kimisinə cənnət səfasını yaşadır, kimisinə də cəhənnəm əzabı çəkdirir. Amma nə yaxşı ki, yaman günün ömrü az olur. Bəlkə də, məhz bu qeyrətinə, qatlaşdığı çətinliklərə görə, Allah Pərvanə xanımı mükafatlandırıb, onu sənətin zirvəsinə qaldırıb, tamaşaçı məhəbbəti qazandırıb…

 

Bu gün - aprelin 2-si xalq artisti Pərvanə Qurbanovanın yubileyidir. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, yeni-yeni uğurlar arzulayırıq…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

 

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdikləri Türklərin tarixi layihəsində növbəti söhbətimiz türk soyları barədədir.

 

Türk soyları deyəndə, adətən, Oğuzlar, Qıpçaqlar, Uyğurlar və ya Göytürklər yada düşür. Lakin tarixdə izi silinmiş, unudulmuş və ya haqqında çox az danışılan elə türk soyları var ki, onların taleyi qəribə, sirli və bəzən faciəvidir. Bu yazıda az bilinən bəzi türk soylarından danışacağıq.

 

1. Xalaclar – Hindistanın unudulmuş türkləri:

 Xalaclar tarixi mənbələrdə erkən orta əsrlərdən məlum olan türk soylarından biridir. Əvvəllər Orta Asiyada yaşayan bu xalq XII-XIII əsrlərdə Hindistana köç edir və orada Xalac sultanlığını qurur. Lakin zaman keçdikcə yerli əhali ilə qarışaraq türklüklərini itirirlər. Bu gün Hindistan və Pakistanda müəyyən qruplar özlərini Xalac (Khalaj) adlandırır, lakin artıq onlar türkcə danışmır.

 

2. Şatuo Türkləri – Çin taxtına sahib olanlar:

 Şatuolar Orta Asiyanın Tanrı Dağları və Altay bölgəsində yaşayan türk boylarından biri idi. Onların ən maraqlı xüsusiyyəti odur ki, Çin imperiyasının süqut etdiyi dövrdə (X əsr) Şatuo türkləri Çində üç fərqli sülalə qurmuşdular:

• Sonrakı Tan (923–936)

• Sonrakı Tsin (Cin) (936–947)

• Sonrakı Han (947–951)

Bu o deməkdir ki, müəyyən bir dövrdə Çin imperator taxtında saf türk mənşəli hökmdarlar otururdu. Lakin Şatuolar sonradan çinlilərlə qarışdı və tarix səhnəsindən silindi.

 

3. Basmaçlar – Qiyamçı türk mücahidləri:

Basmaçlar əlbəttə ki, soy deyillər,  əsasən, XX əsrin əvvəllərində Orta Asiyada Sovet işğalına qarşı döyüşən türk müqavimət hərəkatının üzvləridir. Bəzi tarixi mənbələr onlara “türk partizanları” adını verir. Onlar əsasən özbəklər, qazaxlar, türkmənlər və qırğızlardan ibarət idi. Basmaçlar Çar Rusiyasının və daha sonra Sovet hakimiyyətinin türk xalqlarına qarşı siyasətinə qarşı üsyan etmişdilər. Lakin 1930-cu illərdə hərəkat tamamilə yatırıldı və onların böyük hissəsi məhv edildi.

 

4. Qarluqlar – Dövlət quran, amma unudulanlar:

 Qarluqlar qədim türk soylarından biridir və onların adı ilk dəfə VII əsr Çin mənbələrində çəkilir. Əvvəllər Göytürk Kağanlığının tərkibində idilər, lakin sonradan müstəqillik qazanıb 766-cı ildə Qarluq Kağanlığını qurdular. Ən maraqlısı budur ki, Qarluqlar İslamı qəbul edən ilk türk tayfalarından biri idi. Lakin zamanla onların bir hissəsi Uyğurlar, digər hissəsi isə Qaraqanlılara qarışaraq ayrıca xalq kimi tarix səhnəsindən çıxdı.

 

5. Sabarlar – Sirli türk barbarları:

 Sabarlar (və ya Savirlər) haqqında çox az məlumat var. Onların V-VI əsrlərdə Qafqaz və Şərqi Avropaya hücumlar etdiyi məlumdur. Bizans tarixçiləri onları “amansız barbarlar” adlandırır. Bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, Sabarlar sonradan Xəzər xaqanlığının əsasını qoyan türk qruplarından biri olub.

 

6. Kaylar – Osmanlının əsl kökləri onlardan gəlmiş ola bilər:

 Osmanlıların mənşəyi ilə bağlı müzakirələr çoxdur, amma ən çox qəbul edilən versiya onların Kayı boyundan olmasıdır. Maraqlısı budur ki, Kayların tarixi Göytürklərə qədər gedib çıxır. Orta Asiyada böyük bir tayfa olan Kaylar, sonradan Anadolunun cənubuna və qərbinə köç edir və Osmanlı imperiyasının əsasını qoyur.

 

7. Bayandurlar – Qədim türk aristokratları:

 Bayandurlar qədim türk soylarından biri olub, Oğuz boylarının 24-nə daxil idi. Onların adı “zəngin”, “varlı” mənasını verir. Maraqlıdır ki, bu boy Səlcuqlular dövründə yüksək aristokratik sinfə daxil idi. Tarixdə Bayandur xanları və sultanları olub, amma bu soy zamanla tarixdən silinib.

 

Türk soylarının tarix səhnəsində parlayıb sonra yox olması, assimilyasiya olunması və ya başqa xalqlara qarışması onların taleyinin bir hissəsidir. Lakin bu xalqların mirası hələ də bəzi genetik izlərdə, yer adlarında və tarix kitablarının dərinliklərində yaşayır.

 Tarixdə izi qalmış, amma unudulmuş türk soyları haqqında daha çox araşdırma aparmaq lazımdır. Bəlkə də gələcəkdə yeni tarixi kəşflər sayəsində bu xalqların qaranlıq qalmış hekayələrini yenidən üzə çıxarmaq mümkün olacaq.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

 

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

 

Təbiidir ki, illərdir bir çox müəlliflər uğur qazanmağın yollarını göstərmək niyyəti güdən kitablar yazıblar. Onların içində adı dünyalarca məşhurlaşanlar, ən tanınmış motivasiya spikeri adını alanlar da var, yazdıqlarını bestseller səviyyəsinə daşıya bilməsələr belə, kütləvi oxucu qazanmaq şərəfinə nail olanlar da var, heç bir iz qoya bilməyərək yazdıqlarının makulaturaya çevrilməsiylə barışanlar da var.

Əlbəttə ki, mən öz tədqiqatım boyunca ən çox səs-küy qoparan «uğurqazanma bestsellerlərinə» toxunacağam. Oxuculara oxunması məsləhət görülən bu bestsellerlərin əsas müddəalarını göstərəcək, tezislərini qabardacağam.

İndi isə gəlin əksər reytinq sıralamalarında yer alan «bizneçdə və peşəkar fəaliyyətdə uğur qazanmaq» mövzusunda ən populyar motivasiya bestsellerləri arasından sizinçün seçdiyim ən yaxşılara nəzər yetirməyi davam etdirək.

 

Ceyms Allen «Düşünən insan»

Düz 116 il öncə yazılan bir kitabın hələ də populyar olması, hələ də insanlara bələdçilik etməsi, fayda gətirməsi əlbəttə ki, diqqətçəkən haldır. İnsan özünüinkişafı üzrə klassik iş hesab olunan bu kitabın əsas ideyası odur ki, insanı onun düşüncələri formalaşdırır. Yüksək, ali fikirlər insanı yüksəldir, necə deyərlər, axmaq fikirlər isə insanı alçaldır.

Həyatı faciələr içində keçən, cəmi 15 yaşında ikən atasının öldürülməsi səbəbindən təhsilini atıb ailəsini dolandırmaq üçün ağır işlərə qatlaşan Allendə kitaba sevgini Lev Tolstoyun yaradıcılığı oyadıb. Yüzlərlə kitab oxuyan bu dahi şəxsiyyət  insanın imkanlarının dəyişilməsi üçün düşüncənin gücünü ən əsas faktor hesab edir.

Allenə görə insan özü barədə nə düşünürsə, mahiyyətcə elə düşündüyünə bərabər olur.

İlk dəfə motivasiya mövzusuna toxunan Allen şəxsiyyətn inkişafını, uğur qazanma sirlərini məhz düzgün düşünə bilməkdə görməklə insanlığı düşünməyə səsləyir.

Sadəcə, düşünün, əziz oxucularım! Hər şey sizin düşüncələrinizdən asılıdır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)