Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Hər böyük sevginin kölgəsində bir qürur dayanır”, deyirlər. Hər qürurun içində isə eşqin inkar olunmuş forması gizlənir. İnsanlar uzun illərdir ki, bu iki qüvvəni bir-birinə zidd, bir-birini boğmağa çalışan düşmənlər kimi görürlər. Amma sevgi ilə qürurun müharibəsi yoxdur. Onlar arasındakı münasibət, əslində, ruhun içindəki ən mürəkkəb və ahəngdar rəqslərdən biridir.

Əgər məndən soruşsan, Bircəm, mən deyərdim ki, eşq, məhəbbət qürurun ən uca, ən ilahi formasıdır. Sevgi insanı kiçiltmir, o, əksinə, insanın mahiyyətini, varlığını ucaldır. Əgər sevgi səni zəiflədirsə, səni sındırırsa, deməli, bu, sevgi deyil, sadəcə asılılıqdır. Həqiqi eşq isə insanı zənginləşdirir, ruhunu genişləndirir, ona öz varlığını daha dərindən anlamağa imkan verir. O, insana içindəki ən dərin ziddiyyətləri, arzuları, qorxuları tanıtdırır. Həqiqi sevgi insanın qürurunu sarsıtmaz. Əksinə, ona yeni bir forma verər, buna biz eqonun qüruru yox, ruhun qüruru deyirik.

Bəziləri deyir ki, sevən insan qürurunu itirər, sevdiyi qarşısında diz çökər, özünü unudar. Bəziləri isə qüruruna sarılıb sevgidən qaçar, onun gətirdiyi həssaslıqdan qorxar, özünü dəmir divarlar arxasında gizlədər. Amma sevgi qürurun əksi deyil axı. İnsan sevəndə özünü müdafiəsiz hiss edir, çünki qəlbini açır, içindəkiləri çılpaq şəkildə ortaya qoyur. Bu, qorxulu bir şeydir. Çünki sən artıq öz gücünü itirirsən, onu sevdiyinin əllərinə təslim edirsən. Sevdiyin insan səni tərk edə bilər, səni anlamaya bilər, sənə lazım olan sevgini göstərməyə bilər. İnsanlar bu ehtimallardan qorxur və qürurunu silah kimi istifadə edir. Özünü sevgidən qorumaq üçün, hisslərinə sərhəd qoymaq üçün. Amma bu, qürur deyil axı, bu, sadəcə müdafiə mexanizmidir.

Əsl qürur isə sevdiyini etiraf edə bilməkdir. Özünü olduğu kimi təqdim edə bilmək, hisslərindən qaçmamaq, sevdiyini sevdiyinə söyləyə bilməkdir. İnsan sevdiyi üçün qürurundan keçməməlidir. Əksinə, o, sevdiyinə görə də, sevgisi ilə də qürur duymalıdır. İnsan sevdiyi üçün utanmamalıdır, əksinə, öz sevgisini daşımağı bacarmalıdır. Sevgini zəiflik, acizlik sayanlar onu heç vaxt həqiqi mənada yaşamayanlardır. Sevgi cəsarət tələb edir, fədakarlıq tələb edir. Sevmək yalnız güclü olanlara xasdır, çünki sevən özünü riskə atır, bütün müdafiəsini sökür, ruhunu ortaya qoyur.

Əgər bir insan qürurunun sevgisini məhv etdiyini düşünürsə, deməli, ya o sevməyi bilməyib, ya da qürurun əsl mahiyyətini anlamayıb. Çünki əsl qürur insanın öz insanlığını, ruhunu, şəxsiyyətini qorumasıdır. Əgər eşq insanın ruhunu zənginləşdirirsə, şəxsiyyətini daha üstün zirvələrə çatdırırsa, bu necə ola bilər ki, eşq insanı qürursuz etsin? İnsan eşqi alçaldıcı bir şey kimi görməməlidir. Əksinə, ona sahib çıxmalı, onu qorumağı bacarmalıdır.

Bəzən insanlar qürur ucbatından sevgidən imtina edirlər. Amma bu, məncə, ən böyük məğlubiyyətdir. Sevgidən imtina edən insan, əslində, öz ruhundan imtina edir. Qüruru üçün eşqini qurban verən insan bəlkə heç vaxt qüruru hiss etməmiş insandır. Ən gözəl sevgi, insanın həm öz dəyərini qoruduğu, həm də eşqini yaşada bildiyi sevgidir. O, nə insanı aciz bir vəziyyətə salır, nə də onu daş divarlar arasında gizlədir. Ən gözəl sevgi insanın sevərkən güclü qaldığı, eşqini rahatlıqla etiraf etdiyi, qürurunu bu sevginin bir parçası kimi daşıdığı sevgidir.

Sevgi insanı alçaltmamalıdır. Əgər bir sevgi qüruru yox edirsə, insanı sındırırsa, onu öz kimliyini tapmaqdan uzaqlaşdırırsa, bu sevgi deyil. Amma əgər bir sevgi səni gücləndirirsə, sənə həyat eşqi verirsə, sən öz ruhunun gücünü hiss edirsənsə, bax, o, əsl sevgidir.

Qürur sevgiyə maneə olmamalıdır, sevgi də qüruru görməzdən gəlməməlidir. Onlar bir-birini tamamlayan qüvvələrdir, Bircəm. Eynilə bizim kimi... Əgər bir eşq səni qürurlandırırsa, bu, əsl sevgidir. Əgər bir sevgi səni qürurundan məhrum edirsə, bu, sadəcə asılılıqdır. Eynilə mənim siqaretim kimi.

Və bəlkə də əsl həqiqət budur. Eşq qürurun ən gözəl formasıdır. Çünki sevgi insanı alçaltmaz, əksinə, insanı ucaldar. Əgər bir sevgi səni yüksəldirsə, ruhunu genişləndirirsə, sənə öz qürurunla yaşamağa imkan verirsə, deməli, o, səni sən edən sevgidir, həqiqi sevgidir.

Əgər eşq içində qürur varsa və qürur içində eşq varsa, onda insan bütövdür. Və bəlkə də insanın ən ali varlığı, ruhunun ən kamil halı budur, Bircəm... Eşq elə məhz qürurun özüdür. Sən isə eşqin özüsən."

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bakı Dövlət Universitetini bitirdikdən sonra təyinatla Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi məktəbə üç illik ezam olunub. Dörd il orada işlədikdən sonra aspiranturaya üz tutub. Hərbi məktəbdə işlədiyi vaxtı həyatının vacib dövrlərindən biri hesab edir. Çünki orada alışdığı qayda-qanun, nizam-intizam onun gələcək həyatında çox böyük rol oynayıb. Və bütün bunlar, onun sonrakı həyatına ciddi təsir edib...

Deyir ki:- “Əslim Borçalıdandır. Aşıq sənəti, elat, tərəkəmə mədəniyyəti, qarapapaq adətləri, bir sözlə, folklora sevgi mənim də qanımda var. Hələ tələbəlik illərindən bu barədə məqalələr yazıb, mətbuata göndərirdim. Sonradan tək folklorla yox, folklor-ədəbiyyat əlaqələri ilə də məşğul oldum. Yəni bu iki amil məndə birləşdi. Sovet dönəmində folklorun, mifologiyanın yetəri qədər öyrənilməməsi və gənclərin içərisindəki millilik duyğusunun daha da artması bu sahədə irəliləyişə səbəb oldu. Ona görə də o dönəmdə çox gözəl bir məktəb formalaşmışdı, indi də var. Sevinirəm ki, bu gün Folklor İnstitutunda çox dəyərli, istedadlı gənc alimlər toplanıb və bu işi akademik səviyyədə davam etdirirlər...”

Söhbət filologiya elmləri doktoru, ədəbiyyatşünas, folklorşünas, professor Asif Hacıyevdən gedir. Borçalının öndər şəxsiyyəti Nayvəlinin kötücəsi, professor Abbas Hacıyevin oğludur. Onu Asif Hacılı kimi də tanıyırlar. 1960-cı ildə Borçalı mahalının Sarvan şəhərində, Nayvəlilər ocağında anadan olub. 1977-ci ildə Bakı şəhər 246 saylı orta məktəbini, 1982-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. 1982–1986-cı illərdə Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi liseydə taqım komandiri işləyib. 1986-cı ildən Mirzə Fətəli Axundov adına Azərbaycan Pedaqoji Rus Dili və Ədəbiyyatı İnstitutunda müəllim kimi fəaliyyətə başlayıb. Əvvəlcə Tərcümə kafedrasında müəllim, Rus ədəbiyyatı tarixi kafedrasında müəllim, baş müəllim, dosent işləyib. Sonra Ədəbiyyat nəzəriyyəsi kafedrasında çalışıb, kafedranın professoru olub. Daha sonra on dörd il Bakı Slavyan Universitetinin tədris işləri üzrə prorektoru vəzifəsində işləyib. 2014-cü ilin mart ayından isə iki il həmin universitetinin rektoru vəzifəsində çalışıb. Hazırda Azərbaycan Universitetinin Azərbaycan dili və ədəbiyyatı kafedrasının professorudur. 1987-ci ildə namizədlik, 1998-ci ildə isə doktorluq dissertasiyalarını müdafiə edib...

“Müasir türkologiya geniş anlayışdır, türk xalqları da ki, çoxdur. Ümumiyyətlə, türkologiyadakı araşdırmalar türklərin özünün apardıqları və türk olmayan alimlərin araşdırmaları olaraq təsnif edilə bilər. Bu sahədə materialların çoxu rus alimləri tərəfindən toplanıb, öyrənilib. Düşünürəm ki, onları biz daha dərindən araşdırmalıyıq. Amma başqa xalqlara aid olan tarixə çox da meyllənmə lazım deyil. Araşdırmalarımızı daha geniş aparmalıyıq. Bütünlükdə türk xalqlarının arxaik dövrünü Çin, Sibir xalqlarının mənbələrində də araşdırıb, geniş səpkidə tədqiqatlar aparmalıyıq. Hətta qədim yəhudi mədəniyyəti ilə çox paralellər var, onları araşdırmalıyıq. Eləcə də hinduların mədəniyyəti ilə müqayisəli araşdırmalar aparmalıyıq və sair. Türk xalqları elə nəhəng, zəngin mədəniyyətə, tarixə malik bir toplumdur ki, həmişə tədqiqat perspektivi olacaq və bu sahədə gələcəkdə böyük işlər aparılacağına inanıram.”- söyləyir.

Elmi yaradıcılığında Borçalı və Axısqa türklərinin folklorunun toplanması, tədqiqi və nəşri xüsusi yer tutur. 1986-cı ildən Borçalı və Axısqa türklərinin folklorunun toplanması ilə məşğuldur. Axısqa türklərinin mifologiyasına, folkloruna, etnik tarix və etnoqrafiyasına həsr olunmuş kitabları türkologiyanın bu sahəsinə aid ilk sanballı əsərlər kimi yüksək qiymətləndirilib. Bu sahədə tədqiqatlarından və topladığı folklor-etnoqrafik materiallarından ibarət məqalələri və kitabları Azərbaycanda və Türkiyədə dərc olunub. Mütəmadi olaraq, müxtəlif ölkələrdə yaşayan Ahıskalı tələbə və gənc mütəxəssislərə Ahıskanın tarixinə və etnik mədəniyyətinə dair əyani və onlayn şəkildə elmi məruzəlrlə çıxışlar edir...

Deyir ki:- “Yaxşı yadımdadır, 1980-ci illərdən ahıska türklərinin folklorunu, adət-ənənələrini toplamağa başladım. Bir də urumlar adlanan türk xalqları var ki, onlar nə Sovetlər Birliyində, nə də Türkiyədə elə də öyrənilməyiblər, araşdırılmayıblar. Onları ilk dəfə Gürcüstanda görmüşdüm. Türkcə danışan xristian toplum idi. Təsəvvür edin ki, İncili öz dillərinə, öz ləhcələrindəki türkcəyə tərcümə edib, o cür də oxuyurdular. O vaxt onlara qarşı məndə maraq yaranmışdı. Ümumi tarixi, mədəniyyəti və folklor nümunələrini topladım. Çox maraqlı mədəniyyətləri var. Məsələn, məni təəccübləndirən bir faktı deyim. Bildiyiniz kimi, “Koroğlu” dastanının bir çox türk xalqlarında versiyası var, eləcə də urumlarda. Bizdəki və bütün versiyalardakı Koroğlu öz xalqından olan xanlara, bəylərə qarşı mübarizə aparır. Amma çox maraqlıdır ki, urumlardakı versiyada düşmənlər erməni adlandırılır. Bunu aşkarlayanda çox təəccüblənmişdim. Fikirləşirəm ki, yəqin bizdəki versiyalarda da belə imiş, amma Sovet senzurası zamanında dəyişdirilib, onlarda isə qalıb...”

Qırxa yaxın emi kitabın, otuza qədər dərslik vəsaitinin müəllifi, əlliyə yaxın əsərin rus dilindən ana dilimizə tərcüməçisidir. Mifopoetik təfəkkürün fəlsəfi-estetik məsələlərinə, rus ədəbiyyatının tarixinə, müasir rus nəsrinin mifopoetik aspektlərinə, rus ədəbiyyatında islam və Şərq motivlərinin bədii-fəlsəfi dərkinə, bayatıların struktur-semiotik təhlilinə, müasir Azərbaycan və rus ədəbiyyatının poetikasına, mifologizm və folklorizm probleminə aid monoqrafiyaların və məqalələrin müəllifidir. Türk epik ənənəsinin tarixi-poetik xüsusiyyətlərinə, milli şüurdakı etnopoetik konseptlərə, müasir ədəbi prosesə, avrasiyaçılığa dair məqalələri dərc olunub. Avrasiyaçılığa dair mətnlərin, XX əsr ədəbi manifestlərinin bir sıra nümunələrini tərcümə edib. Rus ədəbiyyatında Qurani-Kərim mövzusuna (Bakı və Türkiyə nəşrləri) və XX əsr rus ədəbi nəsrinin mifopoetikasına (Azərbaycan və Almaniya nəşrləri) dair monoqrafiyaları, ədəbiyyatşünaslığın tarixinə və metodologiyasına və rus şəbəkə ədəbiyyatına aid dərslkləri (Azərbaycan və Rusiya nəşrləri) xarici müətəxssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilib və Rusiyanın və Avropa ölkələrinin universitetlərində, eləcə də tədqiqatçılar tərəfindən tədrisdə və elmi araşdırmalarda geniş istifadə olunur. Bu mövzularda, eləcə də türkologiyanın aktual məsələlərinə dair rusiyalı və türkiyəli tələbə və müətəxəssislərə mühazirələr oxuyur, elmi məcmuələrdə və nüfuzlu onlayn görüşlərdə çıxış edir...

Kitabları 

1. Epik ənənə və müasir bədii nəsr. 

2. Qəribəm bu vətəndə. Ahıska türklərinin etnik mədəniyyəti.

3. Axısqa türk folkloru.

4. Qurani Kərim rus ədəbiyyatında.

5. Ahıska türkləri: Vətən bilgisi. 

6. Kamal Abdulla: seçimin morfologiyası. 

7. Ədəbiyyatşünaslığın tarixi və metodologiyası.

8. XX əsr ədəbi düşüncələr tarixi (xatirələr, manifestlər, konsepsiyalar). 

9. Bayatı poetikası: struktur, semantika, praqmatika. 

10. Asif Abbas oğlu Hacıyev. XX və XXI əsrlərin qovşağı rus nəsri. Əsas istiqamət və cərəyanlar : tədris-metodik vəsait

Onun gördüyü işlər, qazandığı nailiyyətlər çoxdur. O qədər çoxdur ki, hamısı barəsində danışmaq üçün bir söhbət bəs etməz. Gərək günlərlə buna vaxt ayırasan. Sadəcə mən çalışdım ki, qısa da olsa onun haqqında məlumat verim. Axı bu gün - aprelin 3-də 65 yaşı tamam olur, yubileyidir...

Deyir ki:- “Artıq babayam, nəvələrim var, asudə vaxtlarımda onlarla vaxt keçirməkdən zövq alıram. Deyim ki, bütün günüm oxumaqla, yazmaqla keçir, yox. Müəllim kimi dərslərə hazırlaşandan sonra, gah həyətdə işlərlə məşğul olur, gah da ara-sıra yazı-pozu işlərimə zaman ayırıram...”

Bəli, haqqında söhbət açdığım professor Asif Hacılı həm bir alim, ata, baba və həm də bir insan kimi çox gözəl şəxsiyyətdir. Hər zaman yeniliklərə açıqdır. \ Cəsarəti və liderlik qabiliyyəti ilə fərqlənir. Çətinliklərə sinə gərməyi, riskləri gözə alaraq irəlililəməyi xoşlayır. Enerjisi tükənməzdir. Qarşısına qoyduğu məqsədə çatmaq üçün böyük inadla çalışmağı bacarır. Müstəqilliyi ilə seçilən adamdır, azadlığa çox böyük önəm verir. Fəaliyyətini məhdudlaşdıran hər hansı bir şeydən tez yorulur. Onun üçün qərar vermək və bu qərarı həyata keçirmək çox vacibdir. Onu 65 yaşı münasibətilə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, işlərində uğurlar arzulayırıq...

Çox yaşasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qrabağ təmsilçisi

Qarabağlı Hüseynalı bəy XIX-XX əsrin əvvəllərində Qarabağ bölgəsində fəaliyyət göstərmiş nüfuzlu şəxsiyyətlərdən biri olmuşdur. O, yalnız böyük bir torpaq sahibi deyil, həm də ictimai xadim, maarifçi və xeyriyyəçi kimi tanınmışdır. Onun fəaliyyəti müxtəlif sahələri əhatə edir və bir çox tarixi hadisələrlə sıx bağlıdır.

Hüseynalı bəy dövrünün tanınmış ziyalıları və ictimai xadimləri ilə əlaqədə olmuşdur. O, Bakıda neft sənayeçiliyinin banisi və böyük xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyev ilə görüşmüş, onunla cəmiyyətin maariflənməsi və sosial məsələlər haqqında müzakirələr aparmışdır. Eyni zamanda, Azərbaycan ədəbiyyatının və maarifçiliyinin inkişafında böyük rol oynayan Firidun bəy Köçərli ilə də görüşləri olmuşdur. Bu görüşlər Hüseynalı bəyin geniş dünyagörüşə malik olduğunu və cəmiyyətin inkişafı üçün çalışdığını göstərir.

Hüseynalı bəy kənd təsərrüfatının inkişafına xüsusi diqqət yetirmişdir. Suvarma sistemlərinin təkmilləşdirilməsi üçün Təbrizdən xüsusi ustalar dəvət edərək Qiyaslı kəndində kəhrizlər qazdırmışdır. Bu təşəbbüs bölgədə kənd təsərrüfatının inkişafına, su təminatının yaxşılaşdırılmasına və əhalinin rifahına böyük töhfə vermişdir.

Qiyaslı kəndində yayılan xəstəliklərin qarşısını almaq üçün Hüseynalı bəy Şəkidən təcrübəli bir həkim dəvət etmişdir. O, xəstələrin müalicəsi üçün bütün lazımi şəraiti yaratmış və əhalinin sağlamlığını qorumağa çalışmışdır. Bu, özündə onun xalqın rifahı üçün göstərdiyi humanist fəaliyyəti əks etdirir.

Dini və maarifçilik sahəsində də Hüseynalı bəy böyük işlər görmüşdür. O, Qiyaslı kəndində bir məscid inşa etdirmiş və bu məscid kəndin dini və mədəni həyatının mərkəzinə çevrilmişdir. Bundan əlavə, maarifçiliyə xüsusi önəm verən Hüseynalı bəy öz evini məktəbə çevirmiş, burada uşaqlara dərs keçmişdir. Bu, onun maarifçilik sahəsindəki fədakarlığını və gələcək nəsillərin savadlanmasına verdiyi önəmi göstərir.

1920-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutundan sonra rus ordusu Gəncədən Ağdama doğru irəliləyirdi. Bu proses zamanı Qiyaslı kəndində gərgin vəziyyət yaranmış, rus hərbi birləşmələri kəndi atəşə tutmuş və iki nəfər kənd sakini öldürülmüşdür. Hüseynalı bəy kəndin tam qırğınla üzləşməməsi üçün oğlu ilə birlikdə rus əsgərlərinin qarşısına çıxaraq onlara duz-çörək təqdim etmişdir. Bu jest onun müdrikliyini və kəndi qorumaq üçün göstərdiyi diplomatik yanaşmanı əks etdirir. Onun bu addımı nəticəsində kənd böyük bir faciədən xilas olmuşdur.

Həmin hadisəni olduğu kimi Rövşən Asifoğlunun "Qarabağlı Hüseynalı bəy " tarixi romanından təqdim edirik:

"İki atlı kəndin Uzundərəyə tərəf axırıncı evinin yanından orduya görünən tərəfdəki yamaca çıxanda oğlu Xanlar Hüseynalı bəyin tapşırığı ilə onun ardınca gəlirdi. Bu vaxt onlara tərəf bir neçə güllə atıldı. Öldürmək məqsədi ilə atılmış güllələr hədəfdən yan keçərək onların yaxınlığından uçuşurdu. Güllələrdən biri bəyin sol çiynindən bir az aşağı paltarını dəlib keçdi. Atılan atəşlərə baxmayaraq, bəy hərəkətini davam etdirdi. Bunu belə görən ordu komandirləri bölmələrə atəşi dayandırmağı əmr etdi. Hüseynalı bəy kəndin ayağındakı "Qoşatəpə” adlanan kiçik təpələrin arxasında qurulmuş ordu qərərgahına çatanda Pankratov familiyalı ordu başçısı vəziyyət barədə məruzə dinləyir, kəndə hücum planını müzakirə edirdi. Onunla görüşmək üçün gələn olduğunu köməkçisi məruzə edərək deyir:

-Deyəsən, başcıları gəlib, yerli dili bilən bir süvarimiz var, çağırtdırdım indi gələcək.

-- Nə cür adamdı?

-Vəhşi xalqın nümayəndəsidi, necə olacaq? Ağ bayraq qaldırdıqlarına görə yəqin kənddə hərbi qüvvə yoxdu. Başcıları bu gələndisə, elə onu burda öldürək, işimizə davam edək.

“Bəli, buraların böyüyü mənəm” deyərək Hüseynalı bəy rus dilində danışmağa başladı və əlavə etdi: “Məni vəhşi adlandırsanız da, baxın mən sizin dildə danışmağı bacarıram. Ancaq siz mənim dilimdə danışa bilmirsiniz.”

Vəziyyətə görə sərt danışmağa başlayan bəy:

-- Tərcüməçiyə gərək yoxdu, - dedi.

Milli geyimdə, bir kənddə qarşılarına çıxmış adamın belə mükəmməl danışması qərərgahda olanları çox təəccübləndirdi. Hamısı çevrilib Hüseynalı bəyə baxırdı.

-- İndi deyin görüm nə olub? Biri təlaşdan bir güllə atıb, bir at ölüb. Siz artıq iki adam doğramısınız. Bizim camaat da döyüş nədir, bilirlər. Bu nədir, ağ bayraq qaldırıldıqdan sonra yenə güllə atırsınız. Mən bura hədiyyə və duz çörəklə gəldim deyim ki, buranın böyüyü mənəm və sizə zəmanət verirəm, bundan sonra bu ərazidə və Ağdamda sizə qarşı güllə atılmayacaq.

Bəyin bu cür cəsarətlə danışması qarşısındakıları tərəddüdə saldı.

-- Sözümə girov kimi özümün və oğlumun başını gətirmişəm. Əlavə itki nə bizim camaata lazımdı, nə də sizin orduya.

Deyilən sözlərə etibar etmirmiş kimi ordu başcısı Pankratov köməkçisinə baxanda Hüseynalı bəyin arxasından çox tanış bir səs gəldi.

-- Müraciət etmək olar, yoldaş baş komandan.

Hüseynalı bəy geri çönüb baxanda qərərgahın girişində Kəlbəcərdən müəllim işləmək üçün gətirdiyi Denis Kliçkonu gördü. Elə bu məqamda Pankratov ondan soruşdu:

-Bu adamı tanıyırsan?

-Özüdürki var, yoldaş baş komandan. Əlbəttə tanıyıram.

-Necə tanıyırsan?

-Bu adam nə desə həmin sözün doğruluğuna mən cavabdeh dura bilərəm. O doğrudan da, burada millət atasıdı.

Hüseynalı bəy bu sözdən sonra Pankratovun sükut etdiyini görən kimi Xanlara işarə etdi ki, qızılları gətirsin. Xanlar cəld qızıl dolu sandığı gətirib generalın yanına qoydu. Qızılla dolu sandığın ağzını açdı və bağladı. Duz - çörəyi də üstünə qoydu.

-Belə vəziyyətdə lüzumsuz qırğına gərək yoxdu, deyərək Pankratov çörəkdən qırıb duza batırdı və ağzına qoydu, Hüseynalı bəyə baxdı.

-Əlbəttə, - deyərək Hüseynalı bəy də çörəkdən qoparıb duza batırıb ağzına qoydu, -Bir-birimizi düz başa düşdüyümüzə çox şadam.

- Bəs yerli əhali, bilirmi sən bu güllə qabağına özünü verməsəydin, burada nələr baş verəcəkdi?..."

Bundan sonra XI Qırmızı ordunun əlahiddə hissələri də gəlib çıxdı. Ordu nəinki Qiyaslıya, hətta Ağdama girməyərək çöl yolu ilə əhali üçün qan-qadasız yollarına davam etdi.

Qarabağlı Hüseynalı bəyin fəaliyyəti yalnız onun yaşadığı dövr üçün deyil, həm də Azərbaycanın tarixi və mədəni irsi üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. O, kənd təsərrüfatının inkişafı, maarifçilik, səhiyyə və ictimai rifah sahələrində misilsiz xidmətlər göstərmiş, eyni zamanda, xalqını qorumaq üçün müdrik qərarlar qəbul etmişdir.

Onun irsi bu gün də Qarabağ tarixinin mühüm səhifələrindən biri kimi dəyərləndirilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yəqin ki, Sədaqət xanımın əsərlərini oxuyanlar, eləcə də ərsəyə gətirdiyi filmlərə tamaşa edənlər aranızda az deyil. Onun “YouTube” sosial şəbəkəsində rast gəldiyim, quruluşçu rejissor Elşən Zeynallı ilə birlikdə ərsəyə gətirdikləri “Soyuq günəş” filminə mən də tamaşa etmişəm. Və bu filmə görə ona təşəkkür etməyə şərait arzulayırdım. Budur, əlahəzrət zaman həmin şəraiti yaradıb.

Sədaqət Kərimova 1953-cü ildə Qusarda anadan olub. Orta təhsilini 1969-cu ildə Qusar şəhər 1 saylı məktəbdə başa vurub. Məktəb illərindən respublikanın bir sıra qəzet və jurnallarında şeir, hekayə və məqalələri ilə çıxış edən Sədaqət xanım, 1969-cu ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinə daxil olub. Tələbəlik illərində “Azərbaycan gəncləri” qəzetinin ştatdankənar müxbiri kimi əxlaq mövzusunda yazdığı silsilə məqalələri ilə tanınmağa başlayıb...

Deyir ki:- ““Soyuq günəş” dramını 1998-ci ildə qələmə almışam. Arzum əsərin Azəbaycan və ya Dağıstanın hər hansı bir şəhər və ya əyalət teatrında səhnəyə qoyulması olub. Amma arzumu illər boyu reallaşdıra bilmədim və uzun illər bu əsəri ekranlaşdırmaq haqqında fikirləşdim. Nəhayət, bu arzumu həyata keçirmək üçün özüm hərəkət etməli olduğumu anladım və fəaliyyətə keçdim. Filmi ekranlaşdırmaq üçün tək ssenari müəllifi və bəstəkar olmaq kifayət etmirdi, prodüser olmaq da tələb olunurdu.  Mən jurnalist taleyimdə çox insanla rastlaşmışam. Başdan-başa sədaqət, etibar, namus, ləyaqət rəmzi olan fədakar qadınların taleyi ilə çox üzləşmişəm. Həm Böyük Vətən, həm Birinci Qarabağ, həm də İkinci Qarabağ müharibələrinin qurbanları olan belə qadınların həyat hekayələri məni iliklərimə qədər sarsıdıb. Mənim “Soyuq günəş”im real hadisələr əsasında qələmə alınıb, barələrində söhbət gedən insanlar  isə çoxdan bu dünyanı tərk ediblər. Amma bir yazıçı kimi mənim əsas məqsədim ümumiyyətlə böyük məhəbbətə, insan sədaqətinə və vəfasına, qadın şərəfinə bir abidə ucaltmaq olub...”

Özünə qarşı çox tələbkardır. Bəlkə də bundan irəli gəlir ki, qələmə aldığı əsərlər kifayət qədər gözəl alınır...

“Hər bir sənət insanlar üçündür. Adam özündən ötrü sənət yarada bilməz ki... Şairin arzusu şeirinin oxunmasıdırsa, yazıçı hər zaman kitablarının satılmasının həsrətindədir. Bəstəkar həmişə arzulayır ki, mahnıları daha çox sevgi qazansın. Deməli, sənət insanlar üçündür. Həmişə yaza-yaza fikirləşirsən ki, görəsən, yazdığım kiminsə xoşuna gələcəkmi? Məni də illər boyu üzən əbədi bir sual var: Bəlkə əbəs yerə yazıram?..”- söyləyir...

Universiteti bitirdikdən sonra Azərbaycan KP MK-nın “Sovet kəndi” qəzetində 17 il fasiləsiz çalışıb. Sonralar “Azərbaycan” qəzetində şöbə müdiri, “Günay” qəzetində baş redaktorun müavini kimi fəaliyyət göstərib. 1997-ci ildən üç dildə öz vəsaiti hesabına nəşr etdirdiyi “Samur” qəzetinin baş redaktoru işləyir. Jurnalistika sahəsindəki uğurlarına görə, hələ Sovet dövründə Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqının “Qızıl qələm” və Həsənbəy Zərdabi adına mükafatlarına layiq görülüb. Azərbaycan, türk, rus və ləzgi dillərində çap olunmuş 9 mindən çox məqalənin, o cümlədən 40 nəzm və nəsr kitabının müəllifidir.

2017-ci ildə Türkiyədə, türk dilində müəllifin "Lezgiye" adlı, eləhəmin ildə də 500-dən çox ləzgi bayatısı əsasında "Mənim şair xalqım" adlı kitabları işıq üzü görüb.

Bütün bunlardan əlavə Sədaqət xanım tanınmış yazıç-jurnalist Müzəffər Məlikməmmədovla birlikdə “Ləzgicə-azərbaycanca lüğət” və “Azərbaycanca-ləzgicə lüğət” kitablarını da tərtib edib...

Deyir ki,- “İndiki bu çətin dövrdə, mənəvi dəyərlərin öz yerini qabalıqlara verdiyi, ətrafımızın etinasızlıq və biganəliklərlə dolduğu bir dövrdə insanlarda hər zaman sənətə bir ehtiyac, təşnə duyulur. Hər bir sənət yol göstərəndir. Mən oxucularımdan çoxlu məktublar alıram. Heç bir məktuba bu günədək biganə qalmamışam. Bu məktublar göstərir ki, insanların təsəlliyə, ümidverici, müdrik sözə hər zaman ehtiyacları var. Yazıçı ən gözlənilməz vaxtda, ən ağır şəraitdə belə yol göstərməyi bacarmalıdır. Nə qədər çətin olsa da, buna çalışmalıdır. Bizim nəslin adamlarının əksəriyyətinin ən böyük dostu kitablar olub. Hər şeyi kitablardan öyrənirdik. Yazıçılar bizim üçün böyük insanlar idilər...

2003-cü ildə Müzəffər Məlikməmmədov onun haqqında “Sədaqət” adlı sənədli-publisistik kitab nəşr etdirərək, həyat və yaradıcılığından ətraflı söhbət açıb. 2013-cü ildə Azərbaycan Respublikasının “Nobel” İnformasiya Mərkəzi tərəfindən isə filologiya elmləri namizədi Bəybala Ələsgərovun qələmə aldığı “Sədaqət Kərimovanın həyat və yaradıcılığı” adlı biblioqrafik vəsait çap olunub. Bunlardan əlavə 2014-cü ildə Azərbaycan Milli Kitabxanası Sədaqət Kərimovanın həyat və yaradıcılığını əks etdirən geniş biblioqrafik kitab hazırlayıb çapdan çıxarıb...

Maraqlıdır ki, Sədaqət Kərimova bəstəkar kimi də tanınır. Sözləri və musiqisi özünə məxsus olan 100-dən çox mahnısının mətnləri və notları onun 2018-ci ildə çapdan çııxmış “Mənim mahnılarım” adlı kitabına daxil edilib. Onun 1997-ci ildə yaratdığı “Suvar” Ləzgi Mahnı və Rəqs Ansamblına 20 il rəhbərlik edərək, 40-a yaxın ləzgi xalq melodiyasını yenidən işləyib və bir neçə yeni rəqs musiqisi də yaradıb. "Qarılar", "Şən qızlar", "Qu quşları", "Dem", "Kəpənəklər" və sair belə rəqslərdəndir...

Bəli, bu günlərdə ləzgi xalqının qarşısında böyük xidmətləri olan, bu əzmkar, yorulmadan çalışan istedadlı xanımın növbəti yaşı tamam oldu. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı və yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.03.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Daxili intizamın mübahisəsiz tələbi zəhmətdir. Uğur yalnız, asan yolu seçmək kimi təbii tendensiyanı üstələməklə əldə edilə bilər. Davamlı uğura yalnız, özünü uzun müddət ağır zəhmət çəkməyə vadar etməklə nail olmaq olar. 

Girişdə qeyd etdiyim kimi mən həyata pulsuz və heç bir üstünlüyə malik olmadan başlamışam. Uzun müddət fəhlə işləmişəm və gəlirim yalnız minimum tələbatımı ödəməyə güclə bəs edirdi. Artıq fəhlə işi də tapmadıqda satış sahəsinə keçməli oldum və özümdən “Nə üçün bəziləri digərlərindən daha uğurlu satıcıdırlar?” deyə soruşana kimi yerimdə addımlamalı oldum. Bir gün isə ən yaxşı satıcılardan biri mənə dedi ki, satıcıların 20 faizi pulun 80 faizini qazanır. Bunu ilk dəfə idi ki, eşidirdim. Bu o demək idi ki, yerdə qalan 80 faiz satıcı pulun yalnız 20 faizi ilə kifayətlənməlidir. Və mən zirvədəki 20 faizə qoşulmaq qərarına gəldim. Bu qərar mənim həyatımı dəyişdi.

Brayan Treysi / Bəhanələrə yox (Daxili İntizamın Gücü)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

Mədəniyyət naziri Adil Kərimli tərəfindən 2025-ci il aprelin 3-də saat 10:00-da Saatlı rayon Gənclər evində (ünvan: Saatlı şəhəri, Həsən bəy Zərdabi küçəsi 71A) vətəndaşların qəbulu keçiriləcəkdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, qəbulda Saatlı, Sabirabad, İmişli, Beyləqan və Hacıqabul rayonlarından olan vətəndaşlar iştirak edəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.04.2025)

Taleh Mansur, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Ulduz" jurnalının təşkilatçılığı ilə  Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Natəvan  klubunda  yazıçı Varislə görüş keçirilib.  Görüş jurnal redaksiyasının həyata keçirdiyi "Ulduz"lu görüşlər”in növbətisi idi.

Azərbaycan Univerisiteti tələbələrinin iştirak etdiyi tədbiri "Ulduz" jurnalının baş redaktoru Qulu Ağsəs açaraq, Varisin yaradıcılığı haqda geniş məlumat verib. Jurnalın şöbə redaktoru Taleh Mansur gənc filoloqlara onları maraqlandıran suallarla yazıçıya müraciət etməyə çağırıb. Gənclərlə görüşə məmnunluqla qatıldığını bildirən yazıçı Varis,  öz təcümeyi-halını danışıb, jurnalist, naşir və ədib kimi keçdiyi yola nəzər salıb.

Varis tələbələrə onu da xatırladıb ki, "Ulduz" jurnalı və "Ədəbiyyat və incəsənət" portalı dost mətbu orqanlardır, "Biri ikisində" adlı birgə layihələri illərdi uğurla davam edir.

Öz yazı texnikası və ədəbi düşüncülərini bölüşən Varis gənc filoloqların suallarını cavablandırıb, onlara imzalı kitablarını hədiyyə edib.

Qeyd edək ki, "Ulduz"lu görüşlər"in növbəti qonağı yazıçı Əyyub Qiyas olacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova və Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət nazirinin müavini Murad Hüseynov arasında görüş keçirilib. Görüş zamanı ortaq layihələrin icrası, o cümlədən Fond və Nazirlik arasında gələcək əməkdaşlıq istiqamətləri ilə bağlı ətraflı fikir mübadiləsi aparılıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Fonddan verilən məlumata əsasən, görüşdə həmçinin Azərbaycan Milli Konservatoriyasının rektoru Kamilə Dadaş-zadə və prorektoru Lalə Hüseynova, eləcə də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Folklor İnstitutunun direktoru Hikmət Quliyev iştirak ediblər. 

Görüş çərçivəsində Türk dünyasının zəngin mədəni irsinin qorunması və təbliği, o cümlədən birgə tədbirlərin, festivalların və konfransların təşkili məsələləri müzakirə edilib.

Tərəflər, həmçinin, Üzeyir Hacıbəyli Beynəlxalq Musiqi Festivalı çərçivəsində baş tutacaq tədbirlər, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun festivalda iştirakı haqqında danışıblar. 

Aktotı Raimkulova Türk dövlətləri arasında mədəni əlaqələrinin daha da inkişaf etdirilməsinin vacibliyini qeyd edərək, Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən Fondun fəaliyyətinə göstərilən dəstəyə görə təşəkkürünü bildirib.

Murad Hüseynov yeni layihələrin ərsəyə gəlməsi və faydalı işbirliyinin yaradılası üçün əvəzsiz platforma olan bu kimi görüşlərin mütəmadi əsasda təşkil edilməsinin önəmini vurğulayıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)

1 aprel 2025-ci il tarixində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetinin rektoru, professor Gülçöhrə Məmmədova ilə görüşüb. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Fonddan verilən məlumata görə, görüş zamanı iki qurum arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsi, Fondun layihələrində gənclərin fəal iştirakının dəstəklənməsi, eləcə də Fondun nəzdində yaradılmış Türk Dünyasının Bərpaçılarının və Arxitektorlarının Məşvərətçi Şurasının fəaliyyəti barədə fikir mübadiləsi aparılıb.

Görüşdə həmçinin Türk Dünyasının mədəni irsinin qorunması və bərpası sahəsində birgə təlimlərin, elmi seminarların və təcrübə proqramlarının təşkili məsələləri müzakirə edilib, Türk dünyasının memarlıq irsinin bərpası istiqamətində birgə təşəbbüslərin həyata keçirilməsi ilə bağlı razılığa gəlinib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.04.2025)