Mədəni, elmli və gözəl insan xalqın genfondunda əsas yer tutur. Bütün bu məziyyətlər isə sağlam yaşam tərzindən qaynaqlanır. Yəni, sağlam həyat sürən adamın beyni elmi dərk etməyə, ruhu mədəniyyəti qəbul etməyə, cismi də gözəl qalmağa rahatlıqla nail olur. Və sağlam yaşam tərzinin bir sirri də sağlam qidalanmaq, bütün vitamin və mikroekenenləri qədərincə qəbul etməkdir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının bu dəfə açmaq istədiyi mövzuya, düşünürük ki, heç bir oxucu biganə qalmayacaq. 

Ölkəmizin qida əlavələri və kosmetik məhsullar bazarında son vaxtlar sensasiyalı xəbərlər dolaşır. Millət vəkili Rüfət Quliyev bir neçə dəfə bitki yağı adı altında insanlara tərkibi məlum olmayan qatqılar sırıyan, bununla da insanlarımızın sağlamlıqlarına zərbə vuran işbazları sosial qınaq müstəvisinə çıxarıb. 

Bu arada sözügedən bazara qısa müddətdə ildırım surəti ilə daxil olan, üstün keyfiyyəti və nəfis tərtibatı ilə seçilən, apteklərdə böyük təlabat duyulan “Ataşah” yağ məhsulları diqqətimizi çəkməkdədir. Hazırda bu yağlar 6 çeşiddə alıcıya təqdim olunur. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının əməkdaşı şirkət rəsmiləri Paşa Məcidova və Fuad Nəsrullayevə müraciət edərək “Ataşah” yağları barədə ayrı-ayrılıqda oxucularımıza məlumat verməyi xahiş etmişdir. Və bir də, öyrənmək istəmişdir ki, niyə məhz bu yağlara alıcılar üstünlük verirlər. 

Həmsöhbətlərimiz bildirmişlər ki, “Ataşah” yağları ənənəvi soyuq sıxım üsulundan da irəli gedərək kriogen üsulla sıxımı həyata keçirir, bu da yağın sıxım zamanı faydalı xüsusiyyətləri tam qorumasına dəlalət edir. Bundan başqa, ölkə bazarındakı yağlarda əsas məhsula az qala yarıbayarı digər - daha ucuz başa gələn, aşağı keyfiyyətli bitki yağları (bəzən hətta pambıq yağı) əlavə edildiyi halda, “Ataşah” yağlarına üçdə bir nisbətdə keyfiyyətli zeytun yağı əlavə edilir. Və bu da yağın mükəmməlliyini təmin edir.

Paşa Məcidov və Fuad Nəsrullayev bildirmişlər ki, hazırda bazara çıxarılan 6 bitki yağı çeşidi aşağıdakılardır: 

Nar çəyirdəyi yağı;

Qara zirə yağı;

Üzüm çəyirdəyi yağı;

Balqabaq tumu yağı;

Çaytikanı yağı;

Kətan yağı.

Hər gün bu yağlardan biri barədə sizlərə məlumat veririk. İlk olaraq mövzumuz aşağıdakı yağlar idi: 

Nar çəyirdəyi yağı

 Sağlamlığın əvəzsiz eliksiri!

 Orqanizm hüceyrələrini zərərli təsirlərdən qoruyan, ürəyin sağlamlığına kömək edən, bir çox xəstəliklərin yaranması riskini azaldan, dərinin keyfiyyətini yüksəldən, yaşlanma əlamətlərinə maneə törədən nar çəyirdəyi yağını ölkədə ilk dəfə “Ataşah” şirkəti ən son texnologiya ilə, heç bir qatqısız, 500 kiloqram xammaldan vur-tut 1 litr məhsul almaqla sizlərə çatdırır.

Bu məhsuldan necə imtina etmək olar?

Qara zirə yağı

 Günümüzün trendi

 Ümumi tonusu və iş qabiliyyətini yüksəldən, allergik reaksiyaları azaldan, çəkini normallaşdıran, qanda qlükozanın səviyyəsini salan, bakteriyalara, viruslara, parazitlərə, göbələklərə təsir göstərə bilən, qaraciyərin keşikçisi sayılan qara zirə yağı immun sistemini də möhkəmləndirən çox qiymətli bir vasitədir.

Stressli, viruslu dövrümüzdə bu yağ əvəzsizdir.

Təsəvvür edin ki, hətta müqəddəs “Quran” kitabında da bu yağın hədsiz faydalarından bəhs edilib.

Üzüm çəyirdəyi yağı

 Əsl gözəllik vasitəsi!

Tərkibində bol-bol andioksidant toplanan, ürək-damar sisteminin qüsursuz fəaliyyətinə kömək edən, yaşlanma əleyhinə güclü təsir xüsisiyyətlərinə malik olan, qida əlavəsi və kosmetoloji vasitə kimi əvəzsiz sayılan üzüm çəyirdəyi yağını soyuq sıxım vasitəsilə sizlərə əlçatan etdik.

Təki sağlam və gözəl olasınız!

Balqabaq tumu yağı

Kişilərin əsl dostu

Mütəmadi istifadədə immuniteti möhkəmləndirən, maddələr mübadiləsini stimullaşdıran, dərinin və saçın vəziyyətini yaxşılaşdıran, mədə göynəmələri, piylənmə zamanı hədsiz faydalı olan, qurdlarla və parazitlərlə mübarizədə analoqu olmayan balqabaq tumu yağının xüsusi bir özəlliyi də var: E vitamininin, sinkin, bioloji aktiv maddələrin bolluğu bu unikal qidanı xüsusən kişilər üçün əhəmiyyətli edir.

Kişilər, qərarı dərhal qəbul edin!

Çaytikanı yağı

İnsan orqanizminin havadarı

 Əbəs yerə çaytıkanı yağı ən faydalı yağlardan hesab edilmir ki? Həm həzm sisteminə kömək edir, həm iltihab, şiş və mikrob əleyhinə xüsusiyyətlərə malikdir, üstəlik, dərinin, saçların və dırnaqların sağlamlığına da müsbət təsir göstərir.

Azərbaycanın ən saf təbiətində yetişən çaytikanını toplayaraq yağını sizlər üçün əlçatan etdik!

Və ən nəhayət, bu gün Kətan yağı barədə danışacağıq. 

Kətan yağı

Universal vasitə

Omeqa 6 və Omeqa 3-lə tam zəngin olan, ürək-damar sistemində, iltibah və əqli problemlərdə olduqca böyük faydası duyulan kətan yağı iştahanı azaldaraq arıqlamağa da kömək edir, dərinin vəziyyətini də yaxşılaşdırır, üstəlik, beynin və qan dövranı sisteminin dostu hesab edilir.

Bir sözlə, sağlamlıq üçün əsl universal vasitədir.

“ATAŞAH” YAĞLARI – HƏM FAYDALI QİDA ƏLAVƏSİ, HƏM TƏKRARSIZ KOSMETİK VASİTƏDİR! 

Onu şəhərin apteklərindən soruşun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.07.2023)

PROZANIN ÖLÜM MÖVZUSU

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Ədəbi tənqid mövzusunda növbəti yazısı ədəbiyyatşümas Elmir Həsənindir. “Ölüm yuxusu” və “Ölmək asan deyil” əsərlərində ölüm mövzusunun mahiyyəti”ndə söhbət  Vaqif Sultanlının “Ölüm yuxusu” romanının və İngilis yazıçısı Con Sommerfildin “Ölmək asan deyil” hekayəsinin bəhs etdikləri mövzunun müqayisəli təhlilindən gedir.

Lap qədimdən bu günün özünə qədər çox düşündürücü mətləblər insanların nəzərlərində yaranıb, yaranaraq da ya öz həllini tapmış, ya da sirli məna daşıyaraq günümüzə qədər gəlib çatmışdır. Həyatla hər bir insanın “son mənzili” adlandıra biləcəyimiz qeyri-manual məkan daim düşündürücü məqamları ilə ədəbiyyatda, fəlsəfədə xüsusi yer tutub. Ölüm mövzusu, əslində, yaradıcı şəxslərin, sənətkarların bir növ arınacaq olduqları dini və əbədi məkandır.

Tanınmış Yunan filosofu Epikür hesab edirdi ki, ölüm qorxumuz həyatda qarşılaşdığımız ən pis qorxudur, çünki o, biz sağ ikən düşüncələrimizi əhatə edir. Epikürə görə ölüm qorxumuz bizə yaşamağa mane olur. Düzgün və xoşbəxt yaşamaq üçün ölüm qorxusundan özümüzü xilas etməliyik. Bəs bunu necə edək? Epikürün ölüm fəlsəfəsi haqqında bildiklərimizin çoxu onun tələbələrindən birinə, Menoekeyə sağ qalmış məktubundan gəlir: “Ölümün bizim üçün heç bir şey olmadığına inanmağa vərdiş et, çünki yaxşı və şər hissləri nəzərdə tutur, ölüm isə bütün hisslərdən məhrumdur; buna görə də ölümün bizim üçün heç bir şey olmadığını düzgün başa düşmək, həyata qeyri-məhdud vaxt əlavə etməklə deyil, ölümsüzlük həsrətini aradan qaldırmaqla həyatın faniliyini zövqlü etmək lazımdır. Çünki həyatın dayandırılmasında onun üçün heç bir qorxu olmadığını dərindən dərk edən üçün həyatın heç bir qorxusu yoxdur. Buna görə də ölümdən qorxduğunu deyən adam axmaqdır, çünki ölüm gələndə ağrıyır, amma ümid bəsləyir. Mövcud olduğu zaman heç bir qıcıq yaratmayan, gözləntidə yalnız əsassız ağrıya səbəb olur. Deməli, pisliklərin ən dəhşətlisi ölüm bizim üçün heç bir şey deyildir, çünki biz olanda ölüm gəlmir, ölüm gələndə isə biz deyilik. Deməli, nə dirilər, nə də ölülər üçün heç bir şey deyil, çünki diri ilə birlikdə o, yoxdur və ölülər artıq mövcud deyil.”

Tanınmış ədəbiyyatşünas, tərcüməçi Vaqif Sultanlının “Ölüm yuxusu” romanı və İngilis yazıçısı Con Sommerfildin “Ölmək asan deyil” hekayəsində yanaşdıqları problem mahiyyət olaraq eynilik təşkil edir. İlk əvvəl C.Sommerfildin “Ölmək asan deyil” hekayəsinin adından başlayaq. Yazıçı əsərin adı ilə mövzusu arasında əzəmətli körpü salaraq, bu mənada sərt bağlılıq yaratmağa nail olub. Yazıçı təyyarə qəzasından sonrakı anın təsvirini indiki zaman çərçivəsində verir. Oxucu ilk yazıçı düşüncələrindən özünü hadisənin canlı olaraq şərikçisi rolunda hiss edir: “...təyyarə yerə çırpılanda, göyə millənmiş toz dumanı da indi-indi sovuşurdu.” Bu cür yazıçı təsviri oxucunu hadisələrin gedişatını izləməsi ilə bərabər, həm də fikrini tozu-dumanı ərşə qalxan təyyarənin yanına sürükləyir. Bu da oxucunu yalnız oxucu olaraq deyil, eyni zamanda tamaşaçı roluna salır. Bunlar, əlbəttə ki, yazıçı təsvirinin canlı təqdimatından irəli gəlir. “Təyyarəçi də hələ ölməmişdi. O, bir az kənara düşmüşdü. Ayağının biri sınıb, altında qalmış, sınmış çənəsi də qəribə formada sallanmış, açıq qalmış bəbəkləri qana bələnmiş, dişləri xıncım – xıncım olmuş, qan sifətini örtmüş, paltarlarını qaraltmışdı. Təkcə gözləri yaşayır, xəfifcə hərəkət edirdi.” Daxilində ərşə qalxan ölümqabağı xatirələrin ardından soyuq ölüm qorxusu canını bürüdü: “- Mən hələ ölməmişəm! – qışqırdı, ancaq özü də kəsik-kəsik çıxan, insandan çox heyvan səsinə bənzəyən səsini eşitmədi.” Yazıçının qəhrəmanını narahat edən ölüm qorxusu deyil, ölümün vaxtsız gəlməsidir. O anlayır ki, ölüm hər bir kəs üçün var, bu həyatın qeyri-adi olmayan qanunauyğunluğudur. Üstəlik ölümün son saatlarında belə tək başına ölmək, həyatını erkən, havayı yerə ölüb getmək qorxusu onun üçün bir qədər də ağırdır. Yazıçının rəğbət bəslədiyi qəhrəmanı həm də məqsədlidir, ömrünü məna dolu yaşamaq istəyənlər ölümün də məqsədlisini axtarır, səbəbsiz ölüm onlar üçün, sadəcə faciədir. Xoşbəxt, həyatı sevinc dolu günləri hələ çox qarşıdadır. Amerikalı filosof, idrak, siyasət və etika fəlsəfəsinin tədqiqatçısı Tomas Nagel “Ölümlə bağlı suallar” kitabında “Ölüm” adlı fəsildə qeyd edir ki, “İnanıram ki, hamımız doğulduğumuz üçün xoşbəxtik.” Nagel qeyd edir ki, əgər ölməyin pis olduğu fikrini başa düşmək istəyiriksə, həyat yaxşı, ölümün isə bu yaxşılığın məhrumiyyəti və ya itkisi olduğuna əsaslanmalıyıq”. Təbii ki, bu fikir bərabərtərəfli məqsəd ifadə etmir. C. Sommerfild isə əsərində həyatın əsas formasını müəyyən edir, belə ki, məqsədlərin formalaşdırılıb idarə olunmasını həyat ərzinə, nəticəsini isə ölümün vəzifəsinə aid edir. Nagel, Epikürdan fərqli olaraq, ölümün bizə zərər verdiyini düşünür, çünki “ölümündən sonrakı vaxt onun ölümünün onu məhrum etdiyi vaxtdır”. Başqa sözlə, Nagel düşünür ki, ölüm bizi daha çox həyatdan məhrum edir. Məhz bu səbəbdən qarşıdan gələn nəqliyyatdan uzaqlaşırıq və buna görə də bir gəncin ölümünə yaşlı adamdan daha çox ağlayırıq. Bu məsələyə bu cür yanaşmaq olar ki, insan əvvəli ilə sonu arasında qəti fikir bildirmək üçün çətinlik çəkir və ehtimala söykənən nəticələrlə qarşı-qarşıya gəlir.

Ədəbiyyatşünas Vaqif Sultanlının “Ölüm yuxusu” bu mənada öz oxşar və fərqli məqamları ilə xüsusilə diqqəti çəkir. Əsərin yazılma tarixi 1982-ci ildir. Əsərin təsvir obyekti kimi seçilən yolun çəkilişi əsnasında məzarlığın köçürülməsi problemi cəmiyyət həyatında sərt narahatlıq, təlaş kimi təsvir edilir. Yazıçının təsvir etdiyi mənzərə mənəvi çöküntülərin sahəsidir. İndi sökülən, uçurdulan hər bir qəbrin, başdaşının öz yaşayış tarixçəsi ətrafa yayılır. “Buldozerin səs-küylə gəlib qəbiristanlığın yanında dayanmağı ümidlərini büsbütün qırmışdı. Birdəncə əl-həya düşmüşdülər. Ağlaşa-ağlaşa, təntiyə-təntiyə, söylənə-söylənə qazırdılar.” Əvvəlcə niyə qəbiristanlıq, yazıçının bu məkanı seçməkdə məqsədi haralara gedib çıxır? Bu sualın cavabına yetişmək üçün, gərək ki, bir az saflaşaq, bundan ötrü də ta uşaq çağına qayıtmalıyıq. Uşaq vaxtı qorxduğumuz bəzi şeylər var idi ki, onların çoxusu indi də var. Uşaq vaxtı, ağlımız kəsməyən vaxtlarda ölüm haqqında heç bir təsəvvürümüz yox idi, bircə bildiyimiz bu idi ki, ölüb, amma bizim üçün keçərli olmayan ölüm, axı o yaşda bizim ölməyəcəyimiz bizə daha aydın idi, ümidlər indikindən daha çox idi. O zaman gəldi ki, biz öyrəndik ki, biz də əbədi deyilik və faniyik məhz bu həqiqət bizi böyütdü, hardasa anladıq ki, etdiyimiz əməllərin haqq-hesabı aparılır. Uşaq vaxtı qəbiristanlıq fobiyası ruhumuza hakim idi, hansı ki, bu gün də hakimdir. Amma bir qədər fərqli, belə ki, uşaq yaşında Qorxurduq ki, ölülərin ruhu gözlərimizə görünə bilər, bizi öldürər, kəsər və s. Amma bu gün ora daxil olanda bütün vicdanımız bizi sorğu-sual edir. Yəni daha dərindən qarşısıalınmaz həqiqətlə üzləşirik. “Bütün ömrü ona yuxu kimi gəlirdi, elə bil yaşamamışdı, ömür sürməmişdi, nə isə özünün də dərk eləmədiyi sirli, anlaşılmaz bir yuxu görmüşdü. Abış kişi yaşayıb yorulmuşdu. Çoxdannan bəriydi ki, dünyaynan halallaşmışdı. Başdaşını yondurub üstünə ad-fa-miliyasını, doğum gününü yazdırmışdı, təkcə ölüm tarixi qalırdı, ancaq nə sirdisə, bu çağacan öləmmirdi, ölüm ondan qaçırdı. İndi birdən-birə qoca ölməyə başladığını, ölümün içərisinə yayıldığını hiss eləyirdi. Ölüm vücuduna yayıldıqca yavaş-yavaş yüngülləşirdi. Bayaqdan bəri düzü-dünyanı yandırıb-yaxan günəş indi canını qızdırmırdı. Qoca üşüyürdü. İçərisinə yayılan soyuqdan bədəni uçunurdu. Və soyuq bərinə-bədəninə yayıldıqca tabı-taqəti çəkilib gedirdi. Bir belə adamın içərisində hamıdan xəbərsiz çıxıb getmək istəmirdi. Gözlərilə kimisə axtarırdı, ancaq kimi axtardığını özü də bilmirdi. Heç kəs bu səssiz-səmirsiz dünyadan çıxıb gedən qocaya məhəl qoymurdu.” Həyatda ikən ölümlə barışan və başdaşının üzərinə adını, doğum tarixçəsini yazan Abış kişi artıq ömrünün sonunda daha gözəl anlayırdı ki, bu günə qədər yaşadıqları sadəcə yuxudan ibarət imiş və bircə ölüm tariçəsinin yazılması qalırdı ki, bunu yazmaq Abış kişinin ixtiyarında deyildi. Quranda ölüm haqqında bir çox surədə yetəri qədər danışılır. Amma ölümün iki formada olduğu da, həmçinin vurğulanır: Yuxu – “Allah(əcəli çatan kimsələrin)canlarını öldüyü zaman, ölməyənlərin(hələ əcəli çatmayanların) canlarını isə yuxuda alar”. (çünki yuxu da ölüm kimi bir şeydir, yuxu zamanı ruhun bədənlə əlaqəsi kəsilir). (əz-Zumər 42). Həqiqi ölüm – “Yer üzündə olan hər kəs fanidir(ölümə məhkumdur)”. (ər-Rahmən 26). Başının üstündə göy üzü dəniz kimi dalğalanırdı. Səmanı belə təmiz, aydın, dalğalı gördüyü yadına gəlmirdi. Dünyanın belə sonsuz-intəhasız olduğunu da indiyəcən aydın dərk eləməmişdi. İndi ölüm qabağı bu nəydi belə? İnsan son gününəcən kor olurmuşmu, ilahi? Yulğun topalarına kimi ona tanış, doğma olan bu torpağamı qarışacaq? Ən böyük gerçəklik bu həyatda əbədi olandır. Və gerçək olan fani insanların uyuduğu qəbiristanlıqdır. Orada uyuyanların yaxşısı da, pisi də ömrün ən sonunda torpağın bağrına pənah gətirib. Dünyada insan üçün qutsallıq ifadə edən mənəvi ucalıq məqamları az deyil. Qəbiristanlıq da bu cəhətdən həyatdakı insanların ölülərinin ilahi, müqəddəs məkanıdır. Qəbir altında uyuyanlar həyatdakı doğmalarına dəstə-dəstə xatirələr buraxıblar. Amma gah bir üzü bumbuz soyuq, gah da bir üzü adam yandıran məzarlıq həyatdakı kimsəsizlərin də pənah yeridir. Yazıçı əsərdə buldozerçinin monoloqunda səsləndirilən ritorik suallarla oxucunu deduktiv düşüncə həddinə gətirir. Bununla da müqəddəm görüşlərini qarşı tərəfə ötürür: «Niyə insan tuşlandığı yolun səmtinin qəbiristanlıq olmağıyla barışammır, ayağı yer tutan gündən məzara sarı getdiyini unudur? Əsərdə hadisələr yalnız bir məkanda, qəbiristanlıqda cərəyan edir. Müəllif davamlı olaraq ölülərlə, dirilərin təzadlı mövqeyini yaradır. “Ölmək asan deyil” əsəri ilə “Ölüm yuxusu”ndakı qəhrəmanların mövqeyi fərqlənsə də, ancaq hər iki əsərin məxrəcindəki ölüm mövzusu əsas detaldır. “Ölmək asan deyil” hekayəsində qəhrəmanın ölümə tələsmədiyini təsvir edən yazıçı həm də boş-boşuna ölməyin də heç də asan olmadığını oxucuya çatdırmaq istəyir. “Ölüm yuxusu”nda isə yazıçı qarşı tərəfi ölümün bir addımlığına – əlini həyatdan üzənə qədər gətirir və göstərir ki, bu fani ömrün haqq-hesabı bitməyən bir də bu günə qədər heç kimə görünməyən uzaq sahili var. Ümumi məğzin qovşağı insanların adi skeletdən ibarət olmaları və hər halları ilə gizləndikləri mənaların altında eyni olmalarıdır. Abış, Cəvahir, Umuxanım və s. Obrazların məxsusi yaşamı onların mənəvi-əxlaqi, mənəvi-psixoloji xarakterlərinin fonunda açılır. Bu məsələlərə uzaqdan baxsaq görərik ki, Yer günəş ətrafında fırlanır, dəyişən bir şey yoxdur. Hər gün eyni şey, günəş doğur, batır, ağaclar çiçəkləyir, saralır və solub torpağa qarışır, insan doğulur, sonda ölür, yenə torpağa qarışır, heyvanlar da bu qaydayla, bircə həcm etibarilə artan torpaqdır. Ki, yalnız torpaq özündə arındırır hər cür murdalıqları, bizim sirlərimizi torpaq örtür. Sirr də məhz buna görə var, o biri dünya bu dünyada yığılıb-qalmış sirlərin qəbiristanlığıdır. İnsan üçün iki önəmli nemətdir: su və torpaq. Hər ikisi yuyunma vasitəsidir, hər iki yaratma vasitəsidir. Ölümdən sonrakı həyat haqqında müxtəlif dinlərdə bir-birinə təzadlı fikirlər mövcuddur, amma hər iki əsərin müəllifini narahat edən problem başqadır. Ölümə fərqli baxışlarla yanaşmaq olar, bu mənada “Ölmək asan deyil” hekayəsi insanın ölməyin heç də asan olmadığını göstərir, amma bu ölmək qorxudan deyil.

“Ölüm yuxusu” şərti-metaforik minimalist romanında buldozerçinin yol tikintisi zamanı qəbiristanlığı buldozerin qarşısına verib uçurması isə ölümün prizmasında insan üçün önəmli olan mənəvi dəyərlərinə qarşı özgə münasibətin insanı əvvəl-axır məhvə düçar etdiyini təsvir edir. Hər iki əsərin dili (“Ölmək asan deyil” tərcümədir) öz janrının xüsusiyyətlərinə cavab verir, axıcı, tonallıq əsərə məxsusi kolorit bəxş edir. Bədii təsvir vasitəsi, cümlələr arasında məntiqi əlaqələr əsərlərin strukturuna əlvan rəng qatır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.07.2023)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onun haqqında söhbətimə hazırda BDU-nun Milli mətbuat tarixi kafedrasının müdiri, bir zamanlar onun qrup rəhbəri olan, professor Cahangir Məmmədlinin sözləri ilə başlamaq istəyirəm. Professor söyləyir;- “O vaxt rəhbəri olduğum 3796-cı qrupun tələbələrini nəinki unutmamışam, hətta həmin tələbələrlə bu gün də sədaqətli dostluq əlaqələrim var. Sən demə, onların qəribə taleləri varmış. Elə bil qrupdakı tələbələrin hamısını Allah öz sevgisilə yaratmışdı: Alı Mustafayev, İradə Tuncay, İlqar Həsənov, Mirzə Əsgərov, İntiqam Abışov, Füzuli Mustafayev, Sadiq Məsiyev, Xudayət Həsənli, Cümşüd İsgəndər, Züleyxa Nadir, Rauf Ağayev, Qərənfil Xəlilova, Nərminə Əlixanbəyova, Araz Qurbanov, Rafiq Nəbiyev və İradə İmranqızı- ömrünü jurnalistikaya bağlamış əsl qələm sahibləridir. Tale elə gətirib ki, barəsində məlumat topladığınız adamın ömür yolu, karyera inkişafı həmişə gözümün qabağında olub. İndi də hər gün eyni iş yerində - Jurnalistika fakültəsində görüşürük. O, bu nöqtəyə qədər çox böyük bir ömür yolu keçib: o yolun çox maraqlı nöqtələrindən biri, hələ tələbəykən onun SSRİ Jurnalistlər İttifaqına üzv qəbul edilməsidir, o biri isə Jurnalistika fakültəsində oxuduğu beş il ərzində əlli üç imtahan verməsi və əlli bir “əla”, iki “yaxşı” qiymət almasıdır. O, universiteti bitirən kimi çox sevdiyi jurnalistika peşəsinin məsuliyyətli sahəsində fəaliyyətə başlayıb. Əvvəlcə Naxçıvan Dövlət Televiziyasında, sonra Naxçıvanda nüfuzlu “Şərq Qapısı” qəzetində, daha sonra “Xalq qəzeti”ndə məsul vəzifələrdə işləyib, “Azad Azərbaycan” qəzetinin Baş redaktoru, eyni adlı radionun məsul redaktoru olub. Bir müddət də Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin mətbuat xidmətinə rəhbərlik edib.”

Elədir, düz tapdınız, söhbət BDU-nun professoru, filologiya üzrə elmlər doktoru Allahverdi Məmmədlidən gedir. O, 1956-cı ildə, ilin ən uzun gündüzü olan gündən beş gün sonra Babək rayonunun Nehrəm kəndində, rəhmətlik Məhərrəm kişinin ailəsində dünyaya gəlib. Orta məktəbi ata-baba yurdunda başa vurandan sonra Bakıya üz tutub. BDU-nun Jurnalistika fakültəsində ali təhsilə yiyələnib. Ötən müddət ərzində qəzet, radio və televiziyada bir sıra vəzifələrdə çalışıb. 2004-cü ildə "Cəlil Məmmədquluzadə yaradıcılığında azərbaycançılıq" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edərək filologiya üzrə fəlsəfə doktoru olub. 2015-ci ildə isə "Molla Nəsrəddin ədəbi məktəbində azərbaycançılıq ideyasının bədii əksi problemləri" mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək, filologiya üzrə elmlər doktoru alimlik dərəcəsinə yiyələnib. Hazırda BDU-nun Jurnalistika fakültəsində çalışır. 2017-ci ilin may ayından fakültənin Televiziya və radio jurnalistikası kafedrasının müdiridir. Bir dərs vəsaitinin və bir neçə kitabın müəllifidir. 2016-cı ildə “Azərbaycan Respublikasının əməkdar jurnalisti” fəxri adına layiq görülüb...

Deyir ki;- “Televiziya və radio sahəsində çalışan jurnalistlərin əksəriyyəti dil normalarını pozaraq çox ciddi nöqsanlara yol verirlər. Bunun əsas səbəbi, sözsüz ki, həmin sahədə çalışan jurnalistlərin təhsil bazalarının sırf jurnalist ixtisası olmamasıdır. Həmçinin onların böyük əksəriyyəti ədəbiyyat və jurnalist ixtisası ilə sıx əlaqəsi olmayan insanlardır. Jurnalistika sahəsində çalışanların bir çoxu həkimdir, bir qismi iqtisadçıdır və başqa ixtisas sahibləri də var. Hər bir dilin öz qayda-qanunu mövcuddur. Gərək dillə məşğul olan mütəxəssis bu qayda-qanuna əməl eləsin. Bizim jurnalistlər çox zaman buna əməl etmirlər. Onlara efir verildikdə özlərini çox sərbəst aparırlar. Əlbəttə, səhnədə özlərini sərbəst aparmalıdırlar və bu sərbəstlik təbiidir. Çox vaxt həmin sərbəstlikdən irəli gələn səbəblərə görə, dilin normaları kobudcasına pozulur. Həmin jurnalistlər çox zaman jarqon ifadələr işlədirlər. Əslində, belə ifadələr tamaşaçıya heç nə vermir. Əksinə, tamaşaçının dilə olan münasibətini, zövqünü və marağını korlayır. Nəticədə tamaşaçıda olan dil haqqındakı bilik və təsəvvürlər yoxa çıxır. Dil xalqın varlığıdır. Dil televiziya və radio məkanında elə qorunmalıdır ki, o, estetik baxımdan gözəl olsun. Həm də bu dil vasitəsilə kütləni öz arxanca aparmalısan. Bununla yanaşı, kütlənin zövqünü, səviyyəsini yüksəldərsən. Kütlə o vaxt sənə inanıb etibar edir ki, sən dildən gözəl istifadə edirsən və ifadələri yerində işlədirsən. Əlbəttə, istifadə etməyəndə müəyyən nöqsanlar yaranır. Bizim televiziyada kifayət qədər belə faktlar var.”

Allahverdi müəllim doğru deyir, bu gün bizim televiziyalarda aparıcılar akademik dildə deyil, xalqa daha yaxın tərzdə danışmağa üstünlük verirlər. Sanki küçədə söhbət edirlərmiş kimi dilin qayda-qanunlarına riayət etmirlər. Bəlkə də təbii haldır. Öz aramızdır, bu kimi problemlər bütün dünya televiziyalarında da var, rəsmi dil tədricən arxa plana keçir və mürəkkəblikdən sadəliyə doğru dəyişir. Mən buna ABŞ televiziyalarında da şahidi olmuşam. Axı dünya dəyişir və dəyişdikcə bütün qaydaları da dəyişdirir…

“Bilirsiz ki, jurnalistika daim yenilənir. Jurnalistikada durğunluq yoxdur. Əgər durğunluq varsa, deməli, jurnalistikanın özü də yoxdur. Jurnalistika hər gün, hər saat yenilənir. Biz daima nəsə öyrənirik. Kafedranın müəllimlər qarşısında öz tələbləri var. Hər bir müəllim tədris etdiyi fənn üzrə dərs vəsaitləri hazırlamalıdır. Mütləq proqramlar hazırlanmalı və hər il yenilənməlidir. Dərs deyən müəllimlərin çoxu kitab müəllifidir. Həmçinin müxtəlif təşkilatlarla da əlaqələrimiz var və birlikdə kitablar nəşr edirik. Biz müəllimlərin bilik səviyyəsinin artırılması üçün onları xarici seminar və konfranslara göndəririk. Orta Asiya, Rusiya və Türkiyə kimi ölkələrin universitetlərinin Jurnalistika fakültələri ilə sıx əlaqə qurmağa çalışırıq. Burada tələbə və müəllimlərin mübadiləsini nəzərdə tuturuq. Bizim fakültədə jurnalistlərin etik davranışı və normaları ilə bağlı xüsusi bir fənn tədris olunur. Jurnalistlər təkcə efirdə yox, ictimai həyatda da nümunə olmalıdırlar. Bu normalardan danışarkən öncə nəzərə almalıyıq ki, biz vətəndaş yetişdiririk. Hətta sizə deyim ki, tələbəni qiymətləndirərkən onların biliyi ilə yanaşı, mədəniyyəti, tərbiyəsi, dünyagörüşü kimi amilləri də nəzərə alıram. Təkcə bilik nəzərə alınsa, birtərəfli olur. Xüsusilə teleməkanda jurnalist, geyimindən üzünün ifadəsinə qədər tamaşaçıya nəsə çatdırır. Bunlara əməl olunmasa, tamaşaçıda narazılıq yaranır. Etik mədəniyyət vacib olan amildir. Hər kəs televiziyadan öyrənir. Televiziya tərbiyə və maarifləndirmə vasitəsidir. Tamaşaçı çalışır ki, teleməkanda gördüklərini öz həyatında tətbiq etsin.”- söyləyir.

Nə isə, çox dərinə gedib vaxtınızı almaq istəmirəm. Söhbətimin sonunda yenə də professor Cahangir Məmmədliyə istinad etmək istəyirəm. O, deyir:- “Allahverdi Məmmədli, həqiqətən də, harda olur-olsun, ətrafındakıların hörmətini, məhəbbətini qazanan adamdır. Onun bu xarizmatik xarakteri ailədən, Nehrəmdəki orta məktəbdən gəlib, universitetin Jurnalistika fakültəsində zühur edib, onun iş yerində tam formalaşıbdır. Mən Allahverdinin orta məktəb müəllimi olmuş Məsumə xanım Əliyevanın onun haqqında haçansa yazdığı bir təbrik məktubunu həyacansız oxuya bilmədim. Məsumə xanım yazır: “Sən yeddinci sinifdə oxuyanda mən sizə “Fermada” adlı inşa yazdırdım. Sənin yazın bütün uşaqların yazılarından seçilirdi. Mən o vaxt: sənin yazından jurnalist qoxusu gəlir- dedim. Sənin gələcəkdə yerin universitetin jurnalistika fakültəsidir. Mənimlə razılaşdın. Axırda da jurnalist, hələ üstəlik alim də oldun...”

Bu günlərdə Allahverdi müəllimin növbəti ad günü oldu. Nə az, nə çox- 67 yaşı tamam oldu. Ona möhkəm can sağlığı, işlərində uğurlar arzulayıram. 

Çox yaşayın, professor!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tarix üzrə fəlsəfə doktoru Taleh Cəfərovun olduqca maraqlı yazısını təqdim edir

Fateh Çingiz xan 3 səbəbə görə BMT tərəfindən “1000 ilin adamı” elan edilib. Səbəblər bunlardır:

 1) 1206-cı ildə yeni dövlət yaradan kimi Çingiz xan “Yasa” qanunlar məcmuəsi hazırlatdı ki, bunu ilk Konstitusiya adlandırmaq olar. Avropada ilk rəsmi Konstitusiya 1529-cu ildə - “Yasa”dan 323 il sonra Böyük Litva Knyazlığında meydana çıxıb; (Türklər Konstitusiyaya Ana Yasa deyirlər, mənşəcə bu Yasadan söhbət gedir - red.)

2) 1215-ci ildə Çingiz xan tərəfindən Xarəzm imperiyası ilə yaxın qonşuluq və diplomatik münasibətlər zəminində, sərhədlərin toxunulmazlığı haqqında müqavilə bağlandı. Lakin bir qədər sonra xanın Xarəzmə göndərdiyi döyüşçülər sonuncular tərəfindən cəsusluqda ittiham olundu və onların çoxu öldürüldü. Bu isə Çingiz xanın Orta Asiyaya yürüşünə səbəb oldu.

Avropada bu tip müqavilələr 1648-ci ildən sonra meydana çıxmışdır. Bu da Çingiz xanın “mədəni Avropa”nı 400 ildən artıq qabaqladığını göstərir; 

3)Dünyada ilk Biosfer qoruq Çingiz xan tərəfindən yaradılıb. “Xoriq

qazar” (Qadağan olunmuş torpaq) adlandırılan ərazidə ov etmək,

canlıları tutmaq, ağacları qırmaq, heyvan otarmaq və s. qadağan olunurdu. Müqayisə üçün deyək ki, ilk rəsmi Biosfer sənəd Amerikada 1974-cü ildə-Çingiz xanın ölümündən təxminən 750 il sonra meydana çıxıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında dərc edilən Güney Azərbaycan ədiblərinin ən yaxşı nümunələrini diqqətinizə çatdırmaqdayıq. 

Portalımızın Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağlanln təqdimatında bu gün Əkbər İsmayili (Qalan) öz şeirləri ilə hüzurunuzdadır. 

O, bu dəfə “Sevəcəm yenə” söyləyəcək. 

YAZMADINKİ!..

Sahildə,

İki dalğanın ömrü qədər

Qum dəftərinə

Yazsaydın kaşkı

Adımı;

Ömür boyu

Ürəyimə döydürməyə

Bəhanə kimi yetərdi

Sənin adini.

Yazmadınkı!..

SEVƏCƏM YENƏ

Sevəcəm yenə

Yalançı baxışların

Anlasam belə!

Səni

Hər zaman

Sevəcəm yenə...

ŞİMDİ GÖRÜŞƏK

Dolubdur ürəyim, qaçmaq istirəm,

Könlümün gizlərin açmaq istirəm,

Rozalar telinə saçmaq istirəm,

Yarına dözəməm, şimdi görüşək.

Qoyma bu sevgimiz acıyla dolsun,

Çiçək tək açılıb qoyma ki, solsun,

Qoyma kötü yellər əl atıb yolsun,

Qaçırt dodaqlarn bir də görüşək.

Qoy yenə ilişsin könül-könülə,

Alışan eşqimiz qoyma sönülə,

Qoyma ki, sağ yollar sola dönülə,

Bəri gəl barışıb bir də öpüşək.

Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qısa fikirlər xəzinəsi”ndə bu dəfə Lüdviq Vitgenşteynin aforizmlərini təqdim edir. Toplayanı və tərtib edəni: C.Məmmədovdur.

Allaha inanmaq – həyatın mənası olduğunu anlamaq deməkdir... Allaha inanmaq o deməkdir ki, həyatın anlamı var.

***

Nəyə isə inanan kəs nədən buna inandığı sualına cavab vermək məcburiyyətində deyil.

***

Əsl mömin olan kəs üçün faciəvi heç nə yoxdur.

***

Yeganə fəlsəfə professoruyam ki, Aristoteldən heç vaxt bircə kəlmə belə oxumamışam.

***

İnsan tez-tez sözün sehrinə düşür. Məsələn, “bilmək” sözünün...

***

Öz-özünü aldatmaqdan daha çətin heç nə yoxdur.

***

Məntiqdə təsadüfi heç nə yoxdur.

***

Xoşbəxt bir insan qorxmamalıdır. Ölüm qarşısında belə...

***

İnan! Bundan ziyan gəlməz.

***

Bilmirəm niyə burdayıq, amma əyləncə üçün olmadığına əminəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.07.2023)