“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcinə başlayır. Öncədən deyirik, özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin romanı sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı çox bəyənəcəksiniz.

5-ci dərc

- Maşının mənə məxsus olduğunu neçə nəfər bildi və onlar kimlər idi?

Day-day təbii ki, bütün suallara aydınlıq gətirmək fikrində idi.

-Bu gün səhər Təmraz və onun yaxın dostu bilirdi, onlar da yəqin ki, artıq unutmuş olarlar, başqa heç kim, -dedim.

-Bir az havaya çıxsaq pis olmaz, -deyən Day-day maşına baxmaq arzusunda olduğunu gizlətmədi.

Deməli cavablarım onu qane etmişdi.

Nəhayət yorğunluğumu çıxarmaqdan çox məni daha da yoran bu kreslodan qalxdım. Bu kreslonu kim icad etmişdi bilmirəm, ancaq onun özünü bir neçə saat düzəltdiyi kresloda oturmağa məcbur etsəydilər, yəqin ki, bir daha belə ixtiralara imza atmazdı. Sanki kreslonun içinə su doldurmuşdular, oturan adam azca qımıldanan kimi oturacağı üç-dörd dəfə ləngər vururdu. Təkcə bul-bul eləməyi çatmırdı.

Açarı qəsdən maşının açar yerində qoymuşdum. Mövlayev sürücünün qapısı tərəfdən yaxınlaşaraq əvvəlcə əlini maşının damına qoydu, sonra qapını açıb salona əyləşdi və mühərriki işə saldı. Bir qədər saat kimi işləyən mühərrikin səsinə qulaq asdıqdan sonra maşından düşüb aralıda dayanmış lovğa gəncə onsuz da təmiz olan maşını yuduzdurmağı tapşırdı.

Bəlkə də, kimsə məni başa düşməz, ancaq bəzən insan sanki canlıymış kimi öz maşınına bağlanır, onu öz dostu hesab edir. Day-daya da bu hisslər yad deyilmiş.

Tapşırıqları dərhal yerinə yetirməyə öyrəşmiş lovğa gənc maşını meydançadan çıxarıb sağ tərəfə, şəhər mərkəzinə gedən yola yönəltdi. Yəqin ki, maşını həmişə eyni yerdə yuduzdururdu. 

İsfəndiyar Mövlayev isə mənə yaxınlaşıb əlini uzatdı, cavabında ona uzatdığım əlimi bərk-bərk sıxaraq, -Sən öz işini çox əla yerinə yetirdin, gözlədiyimdən də əla, -dedi.           

İndi yəqin ki, mənim qonorarım haqqında söhbət açılmalı idi. Ancaq bir qədər əvvəlki kiçik incikliyim nəzərə alınmazsa, İsfəndiyar Mövlayev kimi bir adamdan gördüyüm işin müqabilində hər hansı bir qonorar almaq fikrim yox idi. Hamıya etdiyi təmənnasız yaxşılıqlara görə. Cəmi bircə gün əziyyət çəkmişdim və heç bir əlavə xərcim də çıxmamışdı. Təmrazın dostuna verdiyim dörd min manatdan əlavə dollar və manatın məzənnəsindəki fərqdən qalan təxminən 450 manat isə digər xərcləri artıqlaması ilə ödəmişdi. Düşündüyümün əksinə olaraq, evdən götürdüyüm pullara da ehtiyac olmamışdı. Nadir və dostlarına isə bir qonaqlıq verməyə özümün də gücüm çatardı. Odur ki, İsfəndiyar kişiyə sözünün ardını gətirməyə imkan verməyib getmək istədiyimi bildirdim.

Mövlayev, -Çox yorğun görünürsən, dincəlsən yaxşı olar, - deyib əlini yüngülcə çiynimə toxundurdu. -Uşaqlar səni aparsınlar.

-Narahat olmayın, -dedim, -Dostum məni götürəcək, sağ olun.

-Onda hələlik.

Allah bilir Mövlayevin bu hələliyinin arxasında nə gizlənmişdi.

Yavaş-yavaş şəhər istiqamətində addımladım. Bir qədər uzaq­laşandan sonra taksi saxladacaqdım. Telefonumu çıxarıb Nadiri yığdım və ofisimin yaxınlığındakı kafeyə gəlməsini xahiş etdim. Ardınca kafedə işləyən tanışıma zəng edib iki nəfərlik yax­şı bir süfrə hazırlamasını tapşırdım. Telefonu cibimə qoyub yanım­dan keçən “Reno” markalı taksiyə əl edib saxlamasına işa­rə verdim. Taksi işarəmi gözləyirmiş kimi düz yanımda yerə mıx­landı. Keçib qabaq oturacaqda əyləşib sürücüyə ünvanı de­dim. Bu taksi bütün “Reno” markalı taksilər kimi sarı rəngdə idi...

Mən sizə detektiv agentliyi təsis etdikdən sonra aldığım ilk sifariş haqqında söhbət açdım. Bundan sonra baş verənləri isə qısa şəkildə danışacağam. Day-dayla son görüşümdən təxminən on beş gün sonra köməkçisi mənə zəng vurub, bir nəfər notarius və bir nəfər tanımadığım şəxslə ofisimə gəldi. Yarım saat ərzində “Nizami” metrosu ilə üzbəüzdə yerləşən qırx kvadratmetrlik ofisin alqı-satqı sənədləri tərtib olundu, ofis açarları ilə birlikdə mənə təqdim olundu. Mən yalnız bəzi sənədləri imzaladım. Köməkçi bu ofisin Day-day tərəfindən mənə hədiyyə olunduğunu bildirib gəldiyi adamlarla birlikdə ofisi tərk etdi.

Sözün düzü, “hələlik” sözündən sonra Mövlayevdən nəsə bir sürpriz gözləyirdim. Ancaq daha bu boydasını yox. Qonaqlar ofisi tərk edəndən on dəqiqə sonra maşına minib sənədlərdə göstərilən ünvana gəldim. Qapını açıb ofisə daxil oldum. Az əvvəl ofisin mənə hədiyyə olunduğunu biləndə o qədər təəccüblənməmişdim ki, içəri girəndən sonra o qədər təəccübləndim. Ən son dəbdə təmir bir tərəfə, ofis mənim ölçülərimlə  çox bahalı mebel və detektiv agentliyi üçün lazım olan cihazlarla təchiz olunmuşdu.

Bəli… Böyük insanların hədiyyələri də özləri kimi böyük olur. Day-day oğurlanmış maşınını qaytardığım üçün az qala maşının dəyərində pul xərcləyərək bu ofisi mənə hədiyyə etməyi lazım bilmişdi.

Telefonumu çıxarıb Mövlayevin nömrəsini yığdım. Yenə də altıncı zəngdən sonra telefona cavab verdi.

-Salam, İsfəndiyar müəllim.

-Salam, Bəxtiyar.

-Sizə hədiyyənizə görə təşəkkür etmək istəyirdim.

-Dəyməz, gördüyün iş o hədiyyəyə layiqdir. Bir də ki, sən mənim evimdə təklif olunan çaydan imtina edən ilk adam oldun.

Bu detalı tamam unutmuşdum. Sonradan həmin gün Mövlayevin çox yaxın dostlarından birini itirdiyini, az əvvəl dəfn mərasimindən gəldiyini öyrənmiş, məni qaşqabaqlı qarşılaması səbəbini başa düşmüş və maşını qaytardığımı bildikdən sonra çay təklif etməsi barədə yanlış düşündüyümü anlamış, etdiyim hərəkətə çox peşiman olmuşdum. İndi haqlı olaraq Day-day bunu mənim üzümə vururdu.

Sanki fikirlərimi oxuyurmuş kimi Mövlayev telefonun o başından dilləndi:

-Sən bir gün şəhərdə olmamışdın, ancaq yəqin ki, sonradan həmin gün yaxın dostumu itirdiymi eşitdin.

-Axır qəminiz olsun, -dedim, başqa nə deyəydim…

-Şükür Allahın məsləhətinə. Ancaq bilsən də, bilməsən də özünə qoyduğun hörmət sənə olan rəğbətimi daha da artırdı, istədiyin vaxt istənilən məsələ ilə bağlı müraciət edə bilərsən.

Mövlayevin bu sözləri söhbətin bitməsinə işarə idi. Təşəkkür edib xətti kəsdim.

Yenidən ofisə göz gəzdirdim. Həyatın gözlənilməzliklərlə dolu olduğunu yaxşı bilirdim. Ancaq yenə də buranın mənim olduğuna inanmağım üçün mənə bir qədər vaxt lazım idi…

Və buna düz bir gün vaxtım getdi. Elə inanan kimi də, növbəti gün köhnə ofisin satılması bərədə qəzetə elan verdim. Təxminən on gün sonra ofisə müştəri çıxdı və mən təmirə xərclədiyim pulu nəzərə almaqla köhnə ofisi demək olar ki, mənə başa gələn qiymətə satdım. Pulu alan kimi ilk növbədə tanış banka gedib maşının tapılmasında mənə böyük köməklikləri dəymiş dostlarımızın adına hesab açdıraraq hərəsi üçün karta iki min manat qoydum. Nadirə pul təklif etməyim xətrinə dəyərdi. Odur ki, ona bir yaxşı qızıl saat aldım. Görüşərək hər şeyi olduğu kimi danışıb, saatı dost payı kimi qəbul etməsini, kartları isə uşaqlara çatdırmasını xahiş etdim.

Maşınının qaytarılması müqabilində Day-daydan heç nə almamağa qərar vermişdimsə, deməli, həmin maşının qaytarılmasında böyük rolu olan uşaqlara da heç nə verməməyə ərkim çatmışdı. Əgər belə idisə, mənə verilən bu hədiyyədən sonra bu işdə zəhməti olan hər kəsin payına düşəni verməyə borclu idim.

Bütün bunları edəndən sonra yeni ofisdə işə başladım. Yadınızdadırsa, layiqli köməkçi tapa bilmədiyimi sizə demişdim. Yeni işə başladığımdan dörd ay sonra nəhayət ki, özümə  çoxdan axtardığım köməkçi tapdım. Özü də adı nə olsa yaxşıdır?- Layiqə.

Layiqə ilə təsadüfən metroda tanış oldum. Vacib bir iş dalınca “Neftçilər”ə getməliydim. “Gənclik” metrosuna qədər bir təhər getsəm də tıxac imkan vermədiyi üçün maşını duracaqda saxlayıb metro ilə getməyə qərar verdim. Həqiqətən, metro bir qədər havasızlığı nəzərə alınmasa, nəqliyyat vasitələrinin ən yaxşısıdır. Bir saat sonra artıq işlərimi bitirib geri qayıdırdım. Platformada dayanıb şəhər istiqamətinə gedən qatarı gözləyən  hündür boylu, sarı qıvrım saçları çiyinlərinə tökülmüş, ilk baxışdan idmançı olduğu heç bir şübhə doğurmayan, Aviasiya Akademiyasının müdavimi geyimində olan olduqca gözəl, suyuşirin bir qız nəzərimi cəlb etdi. Qatarın gəlməyinə hələ 3 dəqiqə var idi.

Utanmaqdan keçib, yaxınlaşıb təhsil aldığı akademiya barəsində qıza bir neçə sual verdim. Gülümsəyərək suallarımı cavablandırdı. “Gənclik” stansiyasına qədər birlikdə gəlməli olduq. Söhbət əsnasında məlum oldu ki, Layiqənin iyirmi altı yaşı var, on üç ildir idmanın karate növü ilə məşğul olur, akademiyanın sonuncu kursunda oxuyur və qırmızı diplom almağa namizəddir. Bu fakt məni çox maraqlandırdı. Çünki çalışqanlığı və savadı ilə istənilən sahədə uğur qazanmağa nail olmuş insan öz ixtisası olmasa belə, digər sahələrdə də ən azı bu uğurun yarısını qazanmağa qadir olur. Bu aksiomdur. Layiqə də təhsil aldığı sahədə maksimum uğur qazanmağa yaxın idi. Bu maksimum uğurun yarısını köməkçim kimi qazanardısa, məni tam qane edərdi. Ona görə də, ayrılarkən çox fikirləşmədən vizit kartımı Layiqəyə verib detektiv olduğumu, hal-hazırda köməkçi axtardığımı ona bildirdim.

Bundan bir ay sonra Layiqə zəng edərək buraxılış imtahanlarını uğurla verdiyini, akademiyanı qırmızı diplomla bitirdiyini, təklif etdiyim işlə bağlı görüşmək istədiyini söylədi. Onunla ofisdə görüşdük. Göy cins şalvar, ağ qısaqol kofta və krossovka geymiş Layiqə salam verərək bir anlıq heyranlıqla ofisi nəzərdən keçirdi. Sadəliyi ilk baxışdan sezilirdi. Keçib göstərdiyim yerdə oturdu. Akademiyanı qırmızı diplomla bitirməsi münasibətilə onu təbrik edib, iş barədə, ondan olunacaq tələblər barədə məlumat verdim, sonra isə aylıq məvacibi olacaq rəqəmi səsləndirdim. Çox düşünmədən detektiv köməkçisi işləməyə böyük həvəsi olduğunu, şərtlərimlə razılaşdığını bildirdi. İlk gündən çalışqanlığı və bacarığı ilə etimadımı doğruldan Layiqə məşhur iş adamı Nicat Bayramovun oğurlanmış brilliant kolleksiyasının tapılması üçün aldığım sifarişin icrası zamanı necə dəyərli bir köməkçi tapdığımı sübut etdi. Araşdırmanın ən həlledici məqamında hər şey bir anda məhv olub getmək üzrəykən Layiqənin fikirləşdiyi bir fənd vəziyyəti xilas etdi. Ancaq sirr olduğu üçün bu barədə sizlərə bundan artıq məlumat verə bilmərəm. Əsas odur ki, necə yaxşı bir köməkçim olduğunu bildiniz. Bir şeyi çıxmaq şərtilə - bu zalımın qızı adi bir çay dəmləməyi də bilmirmiş. Yemək hazırlamaqdan isə daha heç danışmıram…

 * * *

Həyətdən Səmədağanın səsi gəldi:

-Petruşka, petruşka, ay balam, bu xoruz görəsən hara getdi, səhərdən hər yeri gəzirəm, heç yerdə yoxdu, cip-cip-cip.

Əslində, mən yuxudan tez oyanmağa vərdiş etmişəm. Saat 7-dən sonra yata bilmirəm. Ancaq bu xoruz məni saat 5-də, 6-da oyadırdısa, nə etməliydim?! Xüsusilə işimin xüsusiyyəti ilə bağlı gecəyarısı yorğun evə gəlib yuxuya gedəndən iki saat sonra xoruz səsinə oyanmaq məni Petruşkaya qarşı ən radikal addımlar atmağa vadar etmişdi.

Həm də, bir neçə qonşu Səmədağaya eşitdirsə də, o, -Xoruz banlayar da, -deyərək sözlərini qulaqardına vurmuşdu.

Bazar günü olduğu üçün elə bir işim yox idi. Layiqənin rəfiqəsinin nişan mərasimi olduğu üçün orada olacaqdı. Nadir ailəsi ilə birlikdə rayonda dincələcəkdi. Birdən ağlıma bir fikir gəldi. Bazarlıq edib axşamtərəfi Səmədağa başda olmaqla məhəllə uşaqlarına həyətdə, manqal qırağında yaxşı bir qonaqlıq vermək. Həm Səmədağanın qarşısında “günahım”ı yumuş olaram, həm də məhəllə uşaqları ilə çoxdandı ki, bir süfrə arxasında yığışmırdıq.

Əl-üzümü yuyub, geyinib həyətə düşdüm. Məndən iki qapı o tərəfdə yaşayan Mehmangilin qapısını döyüb uca səslə çağırdım:

-Mehman, ay Mehman.

-İçəri gəl, qədeş, -səsimə çıxan Mehman gülümsəyib mənə tərəf gəldi.

-Xeyirdimi, Bəxtiyar qədeş, belə səhər tezdən?, -deyə soruşdu.

Mehman məndən on yaş kiçik idi, iyirmi doqquz yaşı var idi. Daimi işi olmadığı üçün məhəllə toylarında kababçılıq edir, birtəhər başını dolandırırdı. Amma kabab bişirməyinə söz ola bilməzdi.

-Bu gün işin-zadın yoxdu ki? -soruşdum.

-Əşşi, kefdən danışırsan, may ayında toy eləyən var ki, işim də olsun? -Mehman əlini yellədi.

-Onda səndən bir xahişim olacaq, -dedim.

-Buyur, qədeş, canla-başla hazıram, -deyən Mehman, əlimdən tutub həyətdəki  talvarın altında qoyulmuş stolun yanına gətirdi.

-Yəqin ki, sən də mənim kimi ertədən çay-zad içməmisən, -deyib yoldaşını səslədi:

-Ay Təriş, Bəxtiyar qədeşnən mənə bir çay gətir.

-Çayları süzmüşəm, gözləyirdim  ki, oturasınız, gətirim,- Təranə əlində çay dəstgahı evdən çıxdı, -Xoş gəlmisiz, Bəxtiyar qardaş, -deyib çayları, ağ gilas mürəbbəsini, qənddanı stolun üstünə düzdü.

Mehman hansısa işlə bağlı Sabirabad rayonunda olanda Təranəni görüb bəyənmiş, sonradan elçilərini göndərib hərisini almışdı. Mehriban, əlli-ayaqlı gəlin olduğu üçün hamımız onun xətrini çox istəyirdik.

-Salam bacım, bu gün Mehmanı bir az işlətmək istəyirəm, etiraz etmirsən ki? -zarafatla dedim.

-Elə işlətsəniz yaxşıdı, onsuz da neçə gündü mıyın işi-gücü bekarçılıqdan deyinməkdi, -Təranə də zarafatla cavab verib, evə keçdi.

Mənim hesabımla tapşıracağım şeylərə iki yüz manat bəs edərdi. Cibimdən üç dənə yüzlük çıxarıb stolun üstünə qoydum.

-Bu gün bazar günüdür. İstəyirəm məhəllədə bir manqal qoyaq, axşamüstü bir kabablayaq, bunu da səndən yaxşı heç kim bacarmaz, necə deyərlər, çörəyi ver çörəkçiyə, birini də üstəlik. Yaxşı bir erkək kəsdir, basdırma elə, lazım olan başqa şeyləri də al, araqdan başqa, arağı özüm gətirəcəyəm, uşaqlara da tapşır, axşam bağçada olsunlar, -dedim.

“Bağça” məhəllədəki yeganə söyüd ağacının bitdiyi iyirmi kvadrat metrlik dördkünc boş sahəyə deyirdik. Damları qır, küçələri asfalt döşəməli məhəlləmizdə bu ağacdan başqa bir ot belə tapmaq mümkün olmadığı üçün həmin sahə qeyd-şərtsiz bağça adlanmaq hüququ qazanmışdı.

-Baş üstə, qədeş, ancaq bunlara iki yüz bəs edər.

-Üçüncü yüz sənindi, -deyib, ayağa qalxdım. Xasiyyətimi bildiyi üçün Mehman daha bir kəlmə də danışmadan məni qapıya qədər ötürdü.

Təranənin çayı yaman ləzzət eləmişdi…

İndi xırda-para işlərimi görüb, yolüstü ofisə dəyməli, bir tanışımın pay verdiyi, artıq neçə aylardı orada yatan üç litrlik araq şüşəsini götürüb evdə soyuducuya qoymalı idim ki, axşama soyusun. Özüm həvəskarı olmasam da, camaata isti araq verməyəcəkdim ki.

Mehmangildən çıxan kimi Səmədağa ilə üz-üzə gəldim.

-Bəxtiyar qədeş, mənim xoruzumu görməmisən? -deyib Səmədağa ümidlə üzümə baxdı.

-Yox ay Səmədağa, nolub ki? -deyə süni təəccüblə soruşdum.

-Eh, heç yerdə tapa bilmirəm, deyəsən gecəykən xoruzumu oğurlayıblar.

-Ürəyini sıxma a kişi, tapılar. Axşam bağçada ol, balaca yeyib-içmək olacaq, -deyib Səmədağadan uzaqlaşdım.

Mühərrik qızana qədər telefonu çıxarıb çoxdan görüşmədiyim bir nəfərə zəng vurdum və  düz saat 3-ə görüş təyin etdim. Sonra şəhərin mərkəzinə üz tutdum. Nahara qədər bir neçə yerə dəyib, saat 3-də vədələşdiymiz yerdə olmalı idim.

Əvvəlcə Layiqənin təkidi ilə kostyum sifariş verdiyim dərziyə dəydim. Şəhərdə çox məşhur olan bu dərzinin qəbuluna düşmək çətin bir məsələ idi. Dərzi Layiqənin bu gün nişanı olan rəfiqəsinin dayısı olduğu üçün onun xahişi ilə məni növbədənkənar qəbul etmişdi. Usta yarımçıq kostyumun qolsuz pencəyini mənə geyindirib bir neçə dəfə o tərəf-bu tərəfə döndərdikdən, təbaşirlə təkcə özünə məlum olan cızlar çəkdikdən sonra, nəhayət, işini bitirdi. Kostyum hazır olanda zəng vuracağını dedi. Oradan çıxanda əməlli başlı dərindən nəfəs aldım. Sanki cəmi onca dəqiqə yox, bütün günü istəmədən o tərəf-bu tərəfə dönməyə məcbur edilmişdim.

Dərzi sexi şəhərin Beşmərtəbə adlanan ərazisində yerləşdiyi üçün oradan birbaşa yaxınlıqdakı ofisimə gəlib üç litrlik araq şüşəsini götürdüm. Bir neçə yerə baş çəkdikdən sonra saat üçə qalmış görüşəcəyim adamla vədələşdiyim parka gəldim. Bakının bu köhnə parkının lap dərinliyində sakit, müştərisi az olan bir çayxana var. Hələ daxili işlər orqanlarında əməliyyatçı kimi fəaliyyət göstərdiyim vaxtlarda vacib məlumatları almaq üçün inanılmış şəxslərlə bu çayxanada görüşərdim. Gözdən uzaq olmasından başqa, çayxananın daha bir üstünlüyü də həmişə boş olan kabinetlərinin olması idi. Əməliyyatçı ilə inanılmış şəxsi heç kim birlikdə görməməli idi. Danışdığımız kimi mən həmişə on dəqiqə əvvəl görüş yerinə gəlir, boş kabinələrdən birinə keçərək telefon vasitəsilə kabinənin nömrəsini inanılmış şəxsə bildirir və çay sifariş edirdim. Bir qədər sonra o gələrək birbaşa kabinəyə daxil olur, lazımi məlumatları çatdırdıqdan sonra yenə bir neçə dəqiqə fasilə ilə kabineti tərk edirdik.

Bu çayxananın bir üstünlüyü də onda idi ki, kabinələri uzunsov formada olmaqla, masalar giriş qapısından sol tərəfdə qoyulmuşdu və qapı açılarkən dəhlizdə hər hansı kənar adam olarsa, kabinədə masa arxasında oturanları dərhal görə bilməzdi. Bununçün bir qədər içəri boylanmalı idi.

Bu dəfə də mən həmişəki kimi bir qədər tez gəlib boş kabinələrdən birinə keçdim və çay sifariş verdim. Gözlədiyim adam cinayətkar aləmdə baş verən hadisələr haqqında çox məlumata malik biri idi. Belə adamlarla əlaqə yaratmaq, mütəmadi görüşüb lazımi məlumat almaq bir detektiv kimi mənim üçün çox vacib idi. Və çox vaxt verilən məlumatlar bu məqsədlə xərclənən pullardan qat-qat qiymətli olurdu.

Düz saat 3-də kabinetin qapısı açıldı və köhnə tanışım içəri girdi. Neçə illər əvvəl  Moskvanın “Spartak” futbol komandasında oynamış tatar əsilli futbolçu Vaqiz Xidiyatullinə oxşadığı üçün  özlüyümdə ona “Tatar” ləqəbi vermişdim. Ancaq onun bundan xəbəri yox idi, heç olmamalıydı da. “Tatar” vərdişlərimi yaxşı bildiyi üçün görüşmədən keçib üzbəüzdə əyləşdi…

Davamı var

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının daimi müəllifi Elman Eldaroğlunun məşhur qarmon ifaçısı barədə yazısını təqdim edirik. Söhbət kimdən gedir? Darıxmayın.

Onunla heç vaxt görüşməmişik, şəxsi tanışlığımız yoxdur, amma barmaqlarından qopan səsdən onu tanıyıram...

Do, re, mi, fa, sol, lya, si! İlk baxışdan adi görünən bu sıralama səsə çevriləndə ilahi möcüzə yaradır...

Bu möcüzəyə musiqi deyirlər- səsləndisə insan pərvazlanan ruhunu öz vücudunda saxlaya bilmir…

Yaxşı musiqi sərhəd tanımır- hansı irqə məxsus olmasından, hansı dildə düşünməsindən asılı olmayaraq insanı vəcdə gətirir…

Yeməkxanada əyləşib nahar etməyə hazırlaşırdım. Telefonumu əlimə götürüb, "YouTube"də Ənvər Sadıqovun "Təəssürat" adlı konsertinin videosunu seçdim. Düyməni basıb videonu hərəkətə gətirdim. Qulaqcıqdan istifadə etməyi xoşlamadığımdan ecazkar musiqi sədası altında qarşımda olan təamlardan dadmağa başladım. Yaxınlıqdakı masada 7-8 gənc amerikalı əyləşmişdi. Gənclər deyib gülə-gülə nahar edirdilər. Birdən həmin masaya qəribə bir sükut çökdü. Hiss etdim ki, onlar musiqiyə diqqət kəsiliblər. Bir qədər sonra gənclərdən biri mənə yaxınlaşıb xahiş etdi ki, telefonun səsini ucaldım. Səsin zəif olduğunu görüb, başqa birisi bel çantasından çox da böyük olmayan səsgücləndiricini çıxarıb, telefonu "Bluetooth" vasitəsi ilə ona qoşmağı xahiş etdi. Və musiqi sədaları yeməkxananın salonuna yayıldı. Hamı Ənvərin barmaqlarının yaratdığı səsin sehrinə düşmüşdü. Arada məndən soruşdular ki, bu hansı ölkənin musiqisidir, ifaçı kimdir? Birtəhər anlatdım ki, Azərbaycan adlı keçmiş sovet ölkələrindən birinin musiqisidir, ifaçı da Ənvər Sadıqovdur. Sən demə, həmin gənclər Miçiqan Dövlət Universitetinin musiqi fakultəsinin tələbələri imiş. 1 saat 45 dəqiqəlik konserti böyük həvəslə dinləyib, sonda hamısı, yəni yeməkxananın həmin hissəsində olan 20-30 adam ayağa qalxaraq, ölkəmizin adını yarıdüz, yarısəhv- "Long live Azerbaijan!"- deyə, alqışlamağa başladılar. Kaş o mənzərəni görəydiz, qürur hissi qəhərə dönüb necə boğazımda ilişib qalmışdı. Sevincdən gözlərim yaşarmışdı...

Nə yaxşı ki, belə sənətkarlarımız var, onlar öz ifaları ilə möcüzə yaradıb, Azərbaycan musiqisinin nə qədər gözəl olduğunu dünyaya çatdıra bilirlər. Musiqisi gözəl olan xalqın mənəviyyatı da gözəldir. Bəli, yaşasın, var olsun, Azərbaycan!..

Dünən - aprelin 30-u Ənvər Sadıqovun 57 yaşı tamam oldu. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, firəvan həyat, yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2023)

Bu günlərdə İngiltərənin London şəhərindəki Hilton Park Lane salonu nüfuzlu Sony Dünya Foto Mükafatları (SWPA) 2023 qaliblərinin mükafatlandırma mərasiminə ev sahibliyi etdi. Mərasim barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Photar.ru saytına istinadən məlumat verir və məlumata peşəkar fotoqraf Ceyhun Abdullanın şərhlərini əlavə edir.

Ondan başlayaq ki, müsabiqəyə ümumilikdə 417000 foto daxil olub. Builki qalib fotoşəkillər əksərən sevgi və insan itkisi, müharibə və barışıq, təbiət gözəllikəri hekayətlərini əks etdirən əhəmiyyətli fotolardır. Bundan əlavə, bu il SWPA ilk dəfə ekoloji problemləri qaldıran və həll yollarını təklif edən fotoqrafların işlərini də mükafatlandırmışdır.

Böyük Britaniyalı Ceyms Divin "Səudiyyə Ərəbistanının tədqiqi" seriyasına görə "portfel" kateqoriyasında ən yaxşı seçildi,

 Edqar Martins isə “portret” kateqoriyasında da mükafat qazandı. 

Xatırladaq ki, əsas mükafatın qalibi "Müharibəmiz"adlı fotolar seriyasına görə 25.000 dollar pul mükafatı alan portuqaliyalı fotoqraf Edgar Martins olub. Bu layihə 2011-ci ildə Liviya vətəndaş müharibəsi zamanı öldürülən, lakin cəsədi heç vaxt tapılmayan dostu və fotojurnalisti Anton Hammerə həsr olunmuşdur. Ötən gün onun barəsində sizə məlumat vermişdik.

İtaliyalı fotoqraf Alessandro Sinke daimi inkişaf nominasiyaaınd 5000 ABŞ dolları qazandı. Habelə o, SPWA-nın sərgilərində iştirak və fotoalbomlarında təmsilolunma hüququ əldə etmişdi. 

"Açıq" kateqoriyasında iştirakçılar yalnız bir şəkil təqdim edə bilər və qalib Cənubi Texasdakı bir cüt Taraklı karakarının - tutuquşusunun ağ-qara fotoşəkilini təqdim edən Meksikadan Dinora Graue Obsura  olmuşdu. 

Bu tədbir çərçivəsində tələbə və gənclər müsabiqələri də keçirilib. Yun Nan  İncəsənət Universitetinin Çinli fotoqrafı Long Jing Yun Nan opera teatrına həsr olunmuş bir sıra əsərlərinə görə Sony-nin 30.000 dollarlıq avadanlığına layiq görülmüşdür.

Bunlar barədə də məlumat almışdınız.

Çindən Fan Li, Cənubi Afrikadan Li-Ann Olvaj və Böyük Britaniyadan Hugh Kinsella Cunningham müvafiq olaraq "Memarlıq", "yaradıcılıq" və "sənədli film" nominasiyalarında qalib olublar. 

Şəkildə siz Sony World Photography Awards 2023-ün növbəti mükafatçısı - 

Böyük Britaniyalı Ceyms Divin "Səudiyyə Ərəbistanının tədqiqi" seriyasından lentə aldığı yerin görüntülərini görürsünüz.

Növbəti buraxılışlarda “Ədəbiyyat və incəsənət” portal sizləri digər mükafatları qazanan fotoqrafların işləri ilə tanış edəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2023)

 “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Aktual mövzular” rubrikasında bu dəfə gənc sosial şəbəkələrin ziyanları barədə danışacaq. Rubrikanı Kənan Məmmədli aparır. Çıxışçımız psixoloq, refleksoloq Fazilə Camalovadır.

Bir yanda isti evinizdən ayrılmadan çox şeylər edən köməkçi bir vasitə, digər tərəfdən isə  "təhlükəli silah" olan sosial şəbəkələr haqqında kiçik bir xatırlatma.

Həyatımızın ayrılmaz hissəsi olan sosial şəbəkələrin  "İnternetin" bizə verdiyi fayda və ziyanlarından bir az söhbət açaq.

İnternet texnologiyalarının inkişafı insanların bir-biri ilə ünsiyyətini asanlaşdırır. İnternet ünsiyyətdən məlumat mübadiləsinə,  jurnalistikadan mediaya, tanıtım və reklamdan səyahət və tətilə, ictimai xidmətlərdən bankçılıq və ticarətə, əyləncədən sosial əlaqələrə və mədəniyyətlərarası qarşılıqlı əlaqəyə, ətraf  mühit və sağlamlıqdan təhsilə və gündəlik həyatın bir çox sahələrinə müsbət faydalar və yeniliklər gətirdi.

İnternet çoxlu məlumatlara asanlıqla daxil olmaq, insanların hiss və düşüncələrini asanlıqla ifadə etmək, rəqəmsal platformada yaradılmış sosial dostluqlarla ünsiyyət qurmaq imkanı verir. İnternetin dünyada ən böyük təsiri ondan ibarətdir ki, o, məlumat və xəbərlərə dərhal çıxışı təmin edir. İnternet sayəsində dünyanın ən ucqar yerində  belə baş verən hadisələrdən dərhal xəbərdar olmaq mümkündür.

Bununla belə, valideynlər övladlarının internetdə olduqları müddətdə qorunmalarını təmin etmək üçün bəzi tədbirlər görməlidirlər. Valideyinlər azyaşlı övladlarının internetdən istifadə etdikləri zaman, dəstəkləyici ünsiyyətin dəyərini öyrətmək və onların kobud, ayrı-seçkilik, zorakılıq və ya uyğun olmayan davranışın qəbuledilməz olduğunu izah etməli və bu cür hallara yol vermədiklərinə  əmin olmalıdırlar.

Valideynlər sosial şəbəkələrdən istifadə edərkən nələrə diqqət etməlidir?

Mövzunun bir çox tərəfi olsa da, ilk növbədə internetdən  asılılıq yaranmamasına nəzarət edilməlidir. İnternetdən nizamsız və həddindən artıq istifadə istək davranışı və təbii ki, uşağın funksiyasını pozan əhəmiyyətli psixi problemlər yarada bilər. Ancaq məsələyə yalnız texnologiya asılılığı əsasında yanaşmaq hadisənin əhəmiyyətini azaldır. Uzun müddət ekrana məruz qalma; depressiya, yuxu problemləri, diqqət çatışmazlığı hiperaktivliyi pozuntusu, sosial ünsiyyət pozuntusu, davranış pozuntuları, travma sonrası stress pozğunluğu cinsi və fiziki zorakılıq və maddə asılılığı kimi ciddi psixi problemlərə səbəb ola bilər. İnternet asılılığının ən əhəmiyyətli zərərlərindən birinin insanların sosial həyatlarında məsuliyyətlərini əngəlləmələri olduğunu ifadə edilir. İşdə  pozuntular mənfi təəssürat,  özünü inkişafın  aşağı düşməsi, qeyri-adekvatlıq hissindən tutmuş iş itkisinə qədər bir çox nəticələrə səbəb ola bilər. Sosial mühitdən uzaq olmaq insanlarda tənhalıq hissinə və zamanla sosial bacarıqların azalmasına səbəb ola bilər. Sosial mediadan uzun müddət istifadə bir çox fiziki çətinliklərə səbəb ola bilər. İnsanların məşğuliyyətlərinin azalması, hətta heç nə üçün vaxt ayıra bilməməsi nəticəsində həzzin əvvəlki kimi olmadığı müşahidə olunur. İnsanları məntiqi təfəkkürünü bu  baxımından zəiflədə bilər, ictimai əlaqələri korlaya bilər, depressiya kimi meyllərə səbəb ola bilər, iş həyatındakı performansı təsir edə bilər, insanlar arasında rəqabətə mənfi təsir göstərə bilər, asosyal həyata başlaya bilər.

Sosial şəbəkələrdən və internetdən uzağlaşmağa başlamağa qərar verdiyiniz halda yalnız zəruri, vaxtında və mənalı yazıları paylaşmağa çalışın. Gecə yatmazdan əvvəl və səhər oyanan kimi sosial mediadan uzaq durmağa çalışın. İctimai tədbirə çıxdığınız zaman telefonunuzu mümkün qədər susdurmağa çalışın. Yemək yeyərkən sosial şəbəkələrə baxmamağa çalışın. "Yeni vərdişlər yarataratmaq köhnələri pozmaq deməkdir".  Ekran vaxtını azaltmaqla internetdə boş vaxt keçirmək əvəzinə kitab oxumaq, musiqi dinləmək, söhbət etmək və ya gəzintiyə çıxmaq kimi asanlıqla əldə edilə bilən fəaliyyətlərin siyahısını hazırlayın.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2023)