Super User
Tikdim ki, izim qala - ƏSGƏRAN QALASI
Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi
Qədim zamanlarda yadellilərin hücumlarından qorunmaq və müdafiə məqsədilə Azərbaycanda müxtəlif istehkam və qalalar tikilib. Bunlardan biri də Əsgəran qalasıdır. El arasında “Əsgəran qalası” adı ilə tanınan bu sədd XVIII əsrdə Qarabağ xanlığının şərq sərhədində tikilib.
Qalanın adı isə Əsgəran adlı yerlə bağlı olub. Azərbaycan dilindəki əski (köhnə, qədim) və Aran toponimindən ibarət olub, Köhnə Aran, Qədim Aran mənalarını daşıyır.
Əsgəran səddi Qarabağ xanlığının şərq qapısı hesab edilirdi. Qala Şuşanın təxminən 24, Xocalının 5 kilometrliyində və Ağdam şəhərinin 12 km cənubunda Qarqarçayın sağ və sol sahillərində, dağ döşündə yerləşir. Burada dağlar eni təqribən 500 metrə çatan çayın vadisinə və qalanın divarları ilə əhatələnən böyük olmayan dərəyə yaxınlaşır.
Qalanın salınması Qarabağ xanlığının yüksəliş dövrü ilə əlaqəli olub, Qarqar çayı vadisini qapayaraq yalnız çay tərəfdən kiçik keçid yaratmaq məqsədi daşıyıb. Qalanın sağ sahil (şərqi) istehkamı bürclərlə möhkəmləndirilmiş ikiqat daş divarlardan ibarətdi. Bütün bürclər ikimərtəbəli olub, bir-birləri ilə ikimərtəbəli qala dəhlizləri ilə birləşdirilib.
Relyefə uyğun olaraq dəhliz bir bürcün birinci mərtəbəsini digər bürcün ikinci mərtəbəsi ilə birləşdirir. Dağ keçidindən müdafiə olunan kənar şərq bürc xüsusi formalı otaqlar kompleksindən ibarətdir. Qalanın sol sahil hissəsi (qərb) isə bir müdafiə həlqəsində birləşən düzbucaqlı trapesiya şəkilli istehkamlardan ibarətdir. Burada relyef nəzərə alınmaqla inşa olunmuş qala divarları altı bürclə möhkəmləndirilib. Qarqar çayından başlayaraq dağa doğru uzanan qala divarları qala həyətini əmələ gətirib.
Yuxarı qala həyətinin hər küncündə bir bürc yerləşməklə demək olar ki, kvardrat formalı qapalı istehkamdır. Bu həyətdən aşağı həyəti ayıran köndələn divarda daxili, üstü tağlı darvazalar vardır. Aşağı həyət şərq tərəfdən açılmışdır, belə ki, hər iki divar yalnız çaya çatır. İstehkamın sol sahildəki altı bürcün hər biri mərkəzində kiçik aşınma olan tağtavanla iki mərtəbəyə ayrılır.
Üçüncü mərtəbə yalnız mazğallara qədər mühafizə olunub. Kvadrat formalı istehkam müdafiə sistemində xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi və elə inşa olunmuşdu ki, hətta qalanın aşağı hissəsi düşmənin əlinə keçdikdə də burada mübarizəni davam etdirmək mümkün olsun. Hündürlüyü 9 metr, qalınlığı 2 metrdən ibarət qala divarları üz hissəsi yaxşı işlənmiş çay daşlarından tikilmişdir. Horizontal sıralı döşəmə daşlar tikintini daha da canlandırır.
Əsgəran qalasının tikilmə tarixi və onu tikdirənin adı müxtəlif mənbələrdə müxtəlif cür yazılıb. Bir qisim tarixçi qalanın tikilməsini Pənahəli xanın, digərləri Mehrəli xanın, bəziləri isə İbrahim xanın adı ilə bağlayır. Hazırda Əsgəran qalası Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zamanı ermənilər tərəfindən işğal olunub.
Nəhayət, 2023-cü ildə bütün Qarabağ torpaqları və Əsgaran qalası antiterror əməliyyatı ilə işğaldan azad edildi.
Akademik Xudu Məmmədovun məşhur bayatısı yada düşür:
Bu qala bizim qala,
Həmişə bizim qala.
Tikmədim özüm qalam,
Tikdim ki, izim qala.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(02.12.2024)
“Qarabağda 30 illik ekoterror həqiqətləri" layihəsi icra olunur
Azərbaycan Respublikasının Gənclər Fondunun maliyyə dəstəyi ilə Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi tərəfindən "Qarabağda 30 illik ekoterror həqiqətləri" adlı layihə həyata keçirilir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Azərbaycan Respublikası Gənclər Fondunun gənclər təşkilatları üçün elan etdiyi “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” çərçivəsində keçirilən qrant müsabiqəsinin qaliblərindən olan layihə çərçivəsində "Qarabağda 30 illik ekoterror həqiqətləri" adlı kitab nəşr olunub. Layihənin tərkib hissəsi olaraq Qazaxıstan Respublikasında və Qırğız Respublikasında tədbirlər təşkil olunmaqla kitab yerli oxuculara, ictimaiyyət nümayəndələrinə təqdim olunacaq .
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(02.11.2024)
“Girdap” - Aslı Elif Demir
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə təqdim etdiyi layihədə Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının seçimində 51 türk müəllifinin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.
“Girdap”
Aslı Elif Demir
Yüreğimi sızım-sızım sızlatan bir acı
Derinlerde,
Vuslatı arzuladıkça ırak ediveren yollar...
Yanı başında olan gönül
Ondan uzak kalmış olup dehlizlerde
Kaybolmaya yüz tutmuş bir beden, ruhtan ırak...
Nedir beni huzurdan mahrum eden?
Nedir doldurmaya çalıştıkça
Boşluğunda boğulacak olma hissine kaptıran?
Nedir bu hasret
Anlamdan yoksun bırakan, belki de onunla anlam bulan?
Nedir bu içimde uzun-uzun konuşmaya iten beni?
Konuşacak olunca soluksuz bırakan?
Nedir beni sükuta iten,
Sükuta itip haykırışların yollarını gözleyen?
Kafesimde beni soluktan mahrum eden şey,
Bırakıver beni, hayatta tutan soluğu da
Sonmuş gibi çekeyim içime buram-buram.
Bilirim ne olduğunu senin...
Bilmez olaydım, bilmez olaydım...
Vefa(sızlık),
Parçalar durursun içimi!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(02.12.2024)
MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİ ÜÇÜN SEÇMƏLƏR – İntiqam Yaşar, şeirlər
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.
Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.
Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@
POEZİYA
İNTİQAM YAŞAR
İNDİ KİM BİLİR HARDASAN?!
İndi kim bilir hardasan?!
Kim bilir könlündən hansı rəsmim asılmış?!
Düşünə bilirsənmi hansı buludun
altında necə darıxdığımı?
Gözlərimdən gözlərinə uzanan yoldayam,
Uzaq şəhərlərin darıxmağı ağır olurmuş,
Həm bir az acı, həm bir az şirin.
Bu gecə əllərinlə yuxuda həmsöhbət idim.
Gözlərini soruşdum,
"Gördük" dedilər.
Uzaqlara dikilmişdi səssizcə...
***
Nə sən uzaqlardan mənə gələrsən,
Nə mən uzaqlardan sənə gedərəm.
Bizi də uzaqlar udar beləcə.
Söykənə-söykənə buz divarlara,
Kürək izimizlə cığır salarıq,
Söykənə-söykənə buz divarlara,
Bir gün divarlarda şəkil olarıq.
Üşüyər alnımız əcəl tərindən,
Sırsıra buzlara şükür deyərik.
Gəlməyən adama, gəlməyən kəsə,
Gözümüz hələ yol çəkir deyərik.
Bizi təsəllilər ağlada bilər,
Bizi təsəllilər güldürə bilər.
Bizi təsəllilər yaşada bilər,
Bizi təsəllilər öldürə bilər.
Yaşamaq çox uzun yol da deyil heç,
Mənə bir nəfəslik adın bəs edər.
***
Uzaq yolam ömür adam,
Tez yorulma bacararsan.
Gələndə nə itirdin,
Qayıdanda taparsan.
Dizlərini daşlara
Bağışlayıb gəlirsən.
Günləri ovcundaca,
Gizli sayıb gəlirsən.
Nəfəsimdə isinən,
Adına söykənmişəm.
Həm xəyal, həm də gerçək
qadına söykənmişəm.
Səni deyən hər şeyi.
Al ağrının əlindən.
Bəzən imdad gözləyir,
Adam öz əcəlindən.
Günəş gecikir yenə,
Özünü mənə çatdır.
Tələs, tələs bir az da,
Hər şey olar, həyatdır.
***
Səni gözləyəcəm...
Burda bu odada...
gecələrin ağır pəncələrinə inad...
Yuxuların ərşə üz tutmalarına inad.
Bir gün olmayacaq ömrün səssiz əksinə inad.
Bir-birinə sarılan ümidlərə inad.
Kimsə döndərə bilməz səni yolundan,
Kimsə döndərə bilməz məni yolumdan.
Bircə gecikmə...
Bircə gecikmə...
Bircə gecikmə...
Nəfəsimə bel bağlamıram,
küləklə qan qardaşıdır...
Gedər, gəlməz...
***
Bütün çobanyastığı çiçəkləri
bir qarış məndən uca olanda,
Bütün buludlar ən gözəl arzuların örpəyi idi.
Bütün ümidlər sinəmdə at çapırdı dördnala,
Bütün uşaqlar köhnə corabları top edirdi,
Bütün quzular qıvrım tüklərinə söykənirdi
Qəssab bıçaqları korşalmışdı.
Bütün tənha qocalar
nəvələrin yadına düşmüşdü,
Bütün atalar övlad qarsılayırdı hərbidən,
Bütün analar övlad toyuna hazırlaşırdı.
Dünya elə gözəl idi ki...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(02.12.2024)
Güney Azərbaycan Prozası Antologiyasında Həsən Babayinin “Pişik” hekayəsi
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi yazıçı Təbrizdə yaşayan Həsən Babayidir.
Həsən Babayi
Təbriz
PİŞİK
Bizim evimiz küçənin güneyində yerləşirdi. Qabaq – qanşar qonşumuzun həyətlərində bir pişik balalamışdı. Onların evləri quzeydə yerləşdiyindən qapıları açıldıqda həyətləri görünərdi. Qonşunun həyət qapıları çox vaxt açıq olardı. Pişiyin gəl-gedini gözaltına almışdım. Ana küçə-bacadan tapdığını balalarına aparmağını düşünəndə anam yaddaşımda canlanardı. Küçəmizin qapı bir qonşuları bir-birilərinin adlarını belə öyrənməmişdilər. Ancaq birlikdə bir küçədə yaşam sürürdülər. Hamı səssiz gəlib sözsüz gedərdi. Böyüklər ilgi saxlamadıqlarından uşaqlar da elə yaxınlaşmazdılar. Atamdan bir dönəm sordum, düz cavab almadan ardını tutmadım. “Nəbilim, indi dəb belədir. Kimdə vaxt var? Qonşu sözü köhnəlib. İndi qardaş qardaşın evini tanımır” deyib sovuldu. Küçədə hərə öz qapısının qabağına ağac-gül əkmişdi. Az suvarıldığından dirçəlişləri gözə gəlmirdi. Atam şam ağacı, zanbaq əkmişdi. Küçənin görkəmi gözəl görünmürdü.
Pişiyi deyirdim… balalarını dişində dolandırar, küçə itlərindən qoruyardı, axı hələ əlləri ağızlarına çatmayırdı.
Bir gün pişiyin Balalarının birini avtomobil vurdu. Küçəmizin iki başı da açıq olduğundan gəl-get çox olurdu. Atam bir illət də küçənin dibinin bağlı olmadığını söylərdi.
Qonşuların soyuqqanlı davranmaları müqabilində yazıq pişik qalan o iki balasının yanına dönüb yanıqlı səs çıxarardı, onun gözünə baxmaq mənə mümkün olmurdu. Baxan kimi “Mənim balamı qaytarın" təmənnası baxışlarından duyulurdu.
Qapı bağlananadək gəlib getdi. Bağlanandan sonra qalxıb divarın üstünə oturub məlul-məlul baxdı. Küçəni gözünün altına almışdı, balasının cəmdəyi küçənin ortasında it axtarırdı ki, onu ağzına alıb aparsın. Küçə itləri hələ sümsünməyə çıxmamışdılar. Mən atışkadan düşünürdüm, pişik anası divar üstdən. Nəhayət itlərin axını üz verdi. Biri meyidi ağzına alıb aradan çıxdı. Pişik başını aşağı dikib qalan balalarının yanına döndü. Mən isə atışkanı qapayıb özümə daldım. Ağlar analar yadıma düşdü, vaxtilə öz babalarını itirib əli boş döndükləri yaddaşımda canlanıb duyğulandım. Yazıq pişik balasını itlərdən qoruyub avtomobil qəzasına düşdüyünə inana bilmədiyinə vurnuxdu. Küçə boyu ölüm payını ala pişikdən alıb sakitləmişdi.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(02.12.2024)
Soydaşımız Qırğızıstanda Kant şəhər şurasına deputat seçilib
Qırğız Respublikasında yaşayan Azərbaycan diasporunun nümayəndəsi Səlim Kərimov «Birlik» Qırğızıstan Azərbaycanlıları İctimai Birliyinin dəstəyi ilə Kant Şəhər Şurasının deputatı seçilib. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Diasporla İş Üzrə Dövlət Komitəsindən məlumat verilib.
Ölkə üzrə azərbaycanlıların ən çox yaşadığı şəhər olan Kantda türk dünyasının görkəmli dövlət xadimi, Ulu Öndər Heydər Əliyevin adını daşıyan küçə mövcuddur. 2016-cı ildə Kant şəhəri ilə Quba rayonu arasında qardaşlaşma memorandumu imzalanıb.
Kant şəhər şurasının deputatı seçilən Səlim Kərimov göstərilən dəstəyə görə Birliyin rəhbərliyinə minnətdarlığını bildirib, ölkənin və xalqın rifahı naminə, həmçinin Azərbaycan diasporunun fəaliyyətində, Azərbaycan mədəniyyətinin təbliğində yaxından iştirak edəcəyini deyib.
Qeyd edək ki, Səlim Kərimov ictimai xadim olmaqla yanaşı, sahibkarlıq və xeyriyyəçilik fəaliyyəti ilə məşğuldur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(02.12.2024)
Dözmədik sarı nazına... – PAYIZIN SÖZLƏ UĞURLANMASI
Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Şəki-Zaqatala təmsilçisi
Getdi payız... Bir qapı açıldı kainatın bağrında. O qapıdan keçdi payız. Arxasınca bir dəstə şair, yazıçı baxdı onun. Gedənin arxasınca su atan tapılmadı. Göz yaşlarını sevmir payız... Özü hərdən-birdən göz yaşı taxır saçlarına, süslənir, bəzənir, nazlanır yaradıcı insanların qarşısında. Yellədiyi ətəyinin qırçınları rənbərəng xəzəllərdir. Bu nazdan geriyə qalanlardır yazılanlar...
Mən səndən yazıram, sən də məni yaz,
Yumub gözümüzü oxuyaq, payız!
Ayaqlar altında xəzəl olmamış
Gəl gedək bir dərin yuxuya, payız...
Belə yazır Nübar Eldarqızı “O qədər payızam...” şeirində. Belə sevilir payız, belə oyulur şairin qaya əzmindəki ürəyi duyğularla...
Yazıçı, şair Şahanə Müşfiq isə payızla bağlı duyğularını qəribliyə bükür. Bu bükülünün arasında mənim də ürəyim var. Bilir Şahanə. Bildiyinə görə də, payız sevgisini payızın arxasında qoyduğu yarpaq izini süpürən küləyə pıçıldamır, hamımızın eşidəcəyimiz səslə deyir:
“Payızda doğulduğumdanmı, yoxsa təbiətin belə halını görmək xoşuma gəldiyindənmi, bilmirəm, amma bütün hallarda sevirəm bu fəsli. Əsən meh, göylərin sevgisini yerin qulağına pıçıldayan yağışın həzin səsi, soyuqdan qorunmaq üçün torpağın qoynuna sığınan yarpaqların əlvan rəngi, hər külək əsdikcə torpağa laylay çalıb onu qış yuxusuna hazırlayan xəzəlin xəfif musiqisi insanın ruhuna sakitlik, duyğularına inanılmaz rahatlıq gətirir. Bu, elə bir fəsildir ki, soyuğuna, küləyinə, yağışına baxmadan, insan çöldə-bayırda, səmanın altında, təbiətlə iç-içə olmaq istəyir. Ətrafa müxtəlif rənglərin qovuşuğu, müxtəlif səslərin ahəngindən yaranan elə bir gözəllik hakim olur ki, insan sanki ömrünün əvvəlki heç bir ilində payız yaşamamış kimi, acgözlüklə bu rənglərlə gözünü, bu səslərlə qulağını doyurmaq istəyir. Payız duyğuların dilə gəldiyi, sevgilərin etiraf edildiyi fəsildir. Həzin bir musiqidir son bahar. Bu musiqini qulaqlarımızda deyil, ruhumuzun, qəlbimizin ən dərin, ən kövrək guşələrində duyarıq... Və payız getdi... Ta gələn ilədək...”
Şair Sona Vəliyevanın “Payız etüdləri” şeiri var. “Payızın dilində şeir yazdığını” dilə gətirən şair yarpaqların tökülməsini məhşər gününə bənzədir. Və ağacların dərdinə yanır: “yoxdur ağlayan kəsi...” Ağlayanı olmaq özü də bir təsəllidir haradasa... Folklorumuzda bayatı-bayatı, nağıl-nağıl axtarıb ulularımız “hala yananı”, “dərdə ağlayanı”. Demək, olmağı daha yaxşıymış ağlayanın, yananın... Və Sona xanım o boyda “sərvəti” arzulayır ağaclara ürəyində...
Şair Əntiqə Səməndər-Kərimzadə ilə bir söhbətimizi xatırlayıram. “Payız səninçün nədir?”-deyə soruşmuşdum. Yan-yana addımlayırdıq Bakı küçələrini. Payızı yenicə yola salmışdıq. Getmişdi payız... Getmişdi, gedişinin izi vardı amma hələ şair ruhunda. Əntiqə demişdi:
“Uşaqlıq illərimin ən gözəl anlarını xatırlayıram… Nə gözəl idi o vaxtlar payız fəsli. Payızı da bahar kimi yaşayırdıq. Axşamüstü ay çıxan kimi, göyə baxa- baxa yeriyirdim. Mənə elə gəlirdi ki, hara gedirdimsə, ay da mənimlə gedirdi. Bunu çox böyük bir hadisə kimi hamıya deyirdim. Sonradan anladım ki, elə körpəlikdən göy üzünə aldanmışam…Bir çox şeirlərimin doğulma səbəbidir payız. Bilirsən, vizual olaraq bahar fəsli daha gözəldir. Məlum məsələdir ki, təbiət oyanır, hər yan çiçəklənir, günəş şəfəqləri hər yana yayılır və s. Ancaq baharın fəlsəfəsi heç vaxt payız qədər dərin ola bilmir. Mənə elə gəlir ki, bahar həmişə payıza uduzur. Ömrün bütün məqamlarında payız qalib gəlir. Payızın rəngi bozdur. Həmin fəsildə rəngli, demək olar ki, heç nə görmürsən. Amma əsən külək, yağan yağış, dibçəklərdə boyun bükən güllərə düşən şeh payızın notlarıdır. Bir payız sabahında dünyanı alt-üst edən küləyi görəndə bəzən öz qəzəbimi xatırlayıram. Mən də bu külək kimiyəm. Qəflətən nəyisə dağıdıb, uçura bilərəm. Bəzən də, buludları bir- birinə çırpıb selə dönən yağışı görəndə insanların kədərini duyuram. Ömrün bütün anlarını payız kimi yaşayanları heç nə isitmir. Baxma ki, payız kədər rəmzidir. Sevinc bəxş etməyi də var. Payız, həm də, oğlum Bünyamin deməkdir. Axı o da məhz payız fəslində bu fani dünyanın qonağı olaraq payıma düşüb”.
***
Sevdiyim payız şeirlərindən birini də Şəhriyar İbrahimov yazıb:
Bir də baxarsan ki, payızdı ömrün,
Solub çiçəkləri ömür bağının,
Yox ucu-bucağı darıxmağının...
Təqvimdən seyrələr illər günbəgün,
Bir də baxarsan ki, payızdı ömrün...
Payızın sirri bir də buradadır elə... Özünü hər açılan gündə ömrün baharında olduğuna inandırarsan, amma daxilində payızda olduğunu bilərsən. Yarımömürü çoxdan geridə qoyduğunu etiraf etməyin də baharı tanıdığını anlatmaq cəhdidir. Amma ömür elə sürətlə keçir ki, baharı tanımamış yaya çıxırsan... Yayın istisində canın düz-əməlli qızmamış, payızın qırovu düşür qönçə istəklərin üzərinə...
Şair Turanə Turan cəsarət göstərib “Payız mənim özüməm!” deyəndə; elə zənn edirdim... Ta ki, özü bu deyimini izah edənədək:
“Özümdən qatca aşağı, maddi imkanca yuxarı birindən lazımsız, gərəksiz bir söz eşidəndə saralaram yarpaq-yarpaq. Qəlbimin ritmi pozular vaxtsız-vədəsiz gələn gecə qonağı kimi. Bəzən yaz fəslini yaşamamış fəsillər yerini dəyişər ruhumda. Qəfildən payız gələr. Bütün ümid yarpaqlarım saralıb-solar qanazlığından solan üzüm kimi. Bir namərd sözündən yaralansa ürəyim, payız yağışıtək göz yaşlarım ovcumda göllənər. Bəzən ətrafımda baş verənlərdən matım quruyar, donub qalaram.Necə ki, anasından doymamış anasına həsrət qalanlar var ha, o cür... Ya da, yaz fəslindən küsüb quruyan ağaclartək. Ömrümün çox hissəsi payız fəslindədir,əzizim Şəfa. Mən payızdan nə yazım?! İki körpə baharım var. Yeni tumurcuqlamış çiçəkdirlər. Onlardır üzümdə gülüş yaradanım, varlığına şükür etdiyim. O iki bahara sığınıb bu payız ömrümü yaşayıram, qış gəlincəyə-nəfəsim tükənincəyə qədər...”
Anladım, Turanə, anladım ki, şair könlü payız qarşısında öz cəsarətini yaşaya bilmir. Qorxur payızla bütünləşməkdən, “baharam” deyib özünü aldatmağa ayaq yeri qoyur həmişə... Onu da anladım ki, hərə öz ömrünü “başqa payız” yaşayır. Heç kimin payızı bir-birinə bənzəmir. Hətta iki sevənin də... Biri sevdiyinin saçından damcılayan payız leysanının nazını xatırlayır, biri sevdiyinin ayaqqabısının su buraxdığını, amma sonuncu puluna onunçün bir fincan aldığını. Lakin kimsə öz payızının başqalığını olduğu kimi ifadə edə bilmir.
Əlac qalır şair Məmməd Tahir kimi, elə payızın özünü günahlandırmağa: “Heç payıza oxşamır, Bu payız başqa payız...”
Şairin, yazıçının payızından özümü çəkib qopardım, qaçdım bir rəssamın rəng dünyasındakı payıza sığınmağa. Amma ilk cümlələrindən etibarən utandım... Mən rəssam Günəş Kərimin, həm də, nasir olduğunu niyə, harada unutmuşdum ki? Axı onun hekayələrini oxumuşdum... O hekayələrdə öz həyatımdan da nəsə tapmışdım. Günəş Kərim deyir ki:
“Hər canlının dayanmaq, durmaq, yenilənmək kimi ehtiyacı vardır. Payız fəsli də Ana Təbiətin dayanıb düşünmək, özüylə danışmaq zamanıdır. Yarpaqların xışıltısı pıçıltılarıdır bəlkə? Kainatın ən böyüyü, ən yaşlısı, ən əbədi və ən güclü varlığı deyilmi Təbiət? Ya bir ağacı düşünək... “Ən güclü sona qalır” Təbiətin bətnində. Ağac əmək verib, yarpaqlayıb, bəhrələyib...Payızda hamısını itirir qeyri-ixtiyari olaraq-nə yarpağı qalır, nə meyvəsi. Kədər deyilmi əmək verdiyinin səni tərk etməsini izləmək? Kədərdir... “Ömrün payızı” isə, fikrimcə, kədər deyil, bənzətmələrin ən təsəlli dolu olanıdır. Payız bolluq, bərəkət rəmzi olmasıyla, əfsunlayıcı mənzərələrlə süslənməyibmi təfəkkürümüzdə? Sarı yarpaq budaqdan ayrılır, belə olur payız olur “ayrılıq fəsli”... Bu səbəbdən sarıya “ayrılıq rəngi” deyən insan deyilmi sapsarı günəşin işığıyla aydınlığa çıxan, onun istisiylə yaşayan? Demək, payız, eyni zamanda, insanın özüylə hesablaşmağı, özünü sorğu-suala çəkməsi, haqqını, haqsızlığını ayırd etməsidir. Payız bir təzad tablosu, rəssamı Təbiətdir!”
Getdi payız... Getdi... Bizə qalır şeirlərdə ovunmaq, yazılarda yarpaq xışıltısıyla sevgimizi dilə gətirmək... Arxasınca göz yaşı deyil, şeir çiləmək:
Dözmədik sarı nazına,
Payızı küsdürdük, getdi...
Bir gün deyərsən qızına:
“Bir qız məni yaman sevdi...”
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(02.12.2024)
MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİ – 31.Gənclər heçmi kitab oxumur?
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.
Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@
31.
GƏNCLƏR HEÇMİ KİTAB OXUMUR?
"Gənclər kitab oxumur!", "Hazırda mütaliə mədəniyyəti aşağı səviyyədədir!". Azərbaycan cəmiyyətində bu cür bəyanatlar tez-tez səsləndirilir. Dərhal qeyd edək ki, bu bəyanatlar əsassızdır. Düzdür, ölkədə kitaba maraq əvvəlki illərlə münasibətdə xeyli azalıb, bunun səbəbləri barədə öncəki söhbətlərimizdə diskussiyalar aparmışıq. Amma “gənclər kitab oxumur” deyə bilmərik. Belə ki, ölkənin orta statistik oxucusu tələbə gəncdir. Bəli, kitab nəşri və satışı ilə məşğul olan şirkətlərdən aldığımız məlumatlara görə, bu gün kitab oxuyanların böyük əksəriyyəti elə gənclərdir. Amma sözsüz ki, bu, nəinki yetərli, heç orta səviyyədə də deyil. Ona görə də ölkədə mütaliə mədəniyyətinin yüksəldilməsinə böyük ehtiyac var. Bəs necə edək ki, Azərbaycan vətəndaşı özünü kitabsız təsəvvür edə bilməsin? Hansı tədbirləri həyata keçirək ki, insanlar üçün kitab oxumaq əvəzolunmaz vərdişə çevrilsin?
Sözügedən məsələ ətrafında ölkəmizdə kitabların sevdirilməsi üçün müstəsna işlər görən çəxslərin fikirlərinə diqqət edək. Ölkə KİV-lərinə verilən, yaxud sosial mediada yayımlanan bu açıqlamalar, düşünürük ki, real mənzərəni görməkdə yardımçı olacaqlar.
"Qanun" nəşrlər evinin direktoru Şahbaz Xuduoğlu bildirir ki, onların kitab stendlərinin ətrafında çoxlu adamlar olur və bunların da əksəriyyətini gənclər təşkil edir: "Müşahidəyə görə, stendə yaxınlaşan 10 nəfərdən 9-u gəncdir. Biri isə nisbətən yaşlı nəslin nümayəndəsi olur. Bu mənada hesab edirəm ki, son illər kitaba maraq xüsusən də gənclər arasında xeyli dərəcədə artıb. Əlbəttə, mütaliə etmək birbaşa olaraq təhsil mədəniyyəti ilə bağlıdır. Təhsil yoxdursa, onda kitaba da məhəbbət olmayacaq. Düşünürəm ki, oxumağın artması onunla əlaqədardır ki, son illər Azərbaycandan xaricə təhsil almağa gedirlər və onlar qayıdandan sonra öz dillərində kitab oxuyurlar. Və yaxud da üçüncü sektorun, nəşriyyatların kitabı təbliğ etmələri kitaba da münasibəti dəyişir".
Ölkədə mütaliə mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsinə gəldikdə isə Ş.Xuduoğlu bildirir ki, heç bir uşaq özbaşına kitab oxumaz: "Gərək uşağa məcburən hərfləri öyrədəsən, yazı yazmaq üçün əlindən tutasan. Əks halda o heç vaxt öyrənməyəcək. Mindən və ya on mindən bir uşaq özü yazmağa, öyrənməyə həvəslə təşəbbüs göstərəcək. Ədəbiyyat daim oxunmalıdır. Bütün inkişaf etmiş ölkələrdə də belədir. Ancaq təəssüflər olsun ki, bizdə belə deyil. Bizə elə gəlir ki, yalnız təhsili olan kitab oxumalıdır. Amma bu, səhv fikirdir. Təhsili olmayan da kitab oxumalıdır. Mütaliə etmək bir mədəniyyətdir. Bu mədəniyyətə də sahiblənmək lazımdır. Təbii ki, bu da öyrənilməlidir, təbliğ olunmalıdır. Əgər bir insan hansısa işində nailiyyət qazanırsa, bu, yalnız onun oxuduğu kitablar və aldığı təhsillə bağlıdır. Təhsil olmadan, kitab oxumadan nailiyyət əldə etmək mümkün deyil. İnkişafın yeganə yolu təhsildir, oxumaqdır. Başqa bir yol isə yoxdur".
Milli Kitab Mükafatının təsisçisi, "Əli və Nino" kitab mağazalar şəbəkəsinin rəhbəri Nigar Köçərli də hesab edir ki, son zamanlar kitab oxuyanların sayı artıb. Onun sözlərinə görə, bu artım gənclər arasında daha yüksəkdir: "Bizim təcrübəmizdən də bəlli olur ki, hazırda elə məhz gənclər kitab oxuyur. Bu da qürurvericidir. Biz görürük ki, son illərdə kitab alınması və oxunması istiqamətində böyük irəliləyişlər var. Gənclərimiz daha çox oxumağa başlayıblar. Hazırda oxucularımız daha çox xarici müəlliflərin əsərlərini oxuyurlar. Görünür, həmin müəlliflərə böyük etibar və ehtiyac var. Ümid edirəm ki, yerli yazıçılarımızın əsərləri daha çox oxunacaq və onların kitablarının tirajları çoxalacaq".
Növbəti: 32.ANAİB-in müstəsna fəaliyyəti
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(02.12.2024)
Marneulidə gənc rəssam soydaşlarımızın “Ağ və qaranın harmoniyası” adlı sərgisi açılıb
Gürcüstanın Marneuli şəhərindki Azərbaycanlıların mədəniyyət mərkəzi kimi fəaliyyət göstərın “Tea House”da (Çay Evi) gənc rəssamların “Ağ və qaranın harmoniyası” adlı rəsm sərgisi açılıb.
AzərTAC xəbər verir ki, sərgidə “Çay Evi”nin rəsm kursunun tələbələrinin kətan üzərində kömür və sadə qələmlə çəkilmiş 40-dan çox əsəri nümayiş etdirilib.
Eyni zamanda, açıq havada sərbəst mövzuda müxtəlif rəsmlər çəkilib.
“Tea House”nin rəhbəri Emin Əhmədov bildirib ki, sərginin məqsədi regionda incəsənətin inkişafına, yeniyetmə və gənclərin bu sənətə və ümumiyyətlə incəsənətə marağının artırılmasıdır.
Onun sözlərinə görə, “Tea House”da kompüter texnologiyaları, rəssamlıq, şahmat və digər sahələr üzrə təhsil alan tələbələrin sayı günbəgün artır. Bu da ümumilikdə onların elmə marağının artmasına, mədəniyyətimizin təbliğinə və gənclərin asudə vaxtlarının səmərəli təşkilinə imkan yaradır.
Qeyd edək ki, “Tea House”da gənclərin inkişafı üçün nəzərdə tutulan bu layihə 2012-ci ildən həyata keçirilir və SOCAR tərəfindən maliyyələşir. Bu günə qədər layihədən 12 mindən çox tələbə, yeniyetmə və gənc faydalanıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(02.12.2024)
Rabatda Beynəlxalq Diplomatik Həmrəylik Bazarında Azərbaycan mədəniyyəti təqdim edilib
Azərbaycan Respublikasının Mərakeş Krallığındakı səfirliyi, Əlahəzrət Kral VI Məhəmmədin yüksək himayəsi altında, Rabat Milli Kitabxanasında təşkil olunan Beynəlxalq Diplomatik Həmrəylik Bazarında fəal iştirak edib.
AzərTAC xəbər verir ki, tədbirin rəsmi açılışında Şahzadə Lalla Məryəm iştirak edib. Tədbirdə Azərbaycanın zəngin mədəni irsi, ənənəvi sənətkarlıq nümunələri, mətbəxi və əl işləri ziyarətçilərə təqdim olunub.
Kəlağayı, xalçalar, keramika nümunələrinin və suvenirlərin nümayiş olunduğu stendimiz ziyarətçilərin böyük marağına səbəb olub. Eyni zamanda, qonaqlar milli mətbəximizin ləziz təamlarından qutab, badambura və xüsusi olaraq hazırlanan “Balkhoorma” – qurudulmuş xurmanın dadına baxıblar.
Qırxa yaxın ölkənin iştirak etdiyi bu möhtəşəm tədbir mədəniyyətlərarası dialoqun və beynəlxalq həmrəyliyin təbliğində mühüm rol oynayır. Azərbaycan diplomatlarının ailələri də ölkənin mədəni ənənələrinin təqdimində öz töhfələrini veriblər.
Qeyd edək ki, ənənəvi Diplomatik Bazar hər bir xalqın öz mədəni irsini tanıtması, qarşılıqlı anlaşmanın və qlobal dostluğun möhkəmləndirilməsi üçün mühüm bir məkana çevrilib. Bu tədbir bir daha sübut edir ki, mədəniyyətlərarası əlaqələr və qarşılıqlı hörmət dünya miqyasında sülh və həmrəyliyin əsasını təşkil edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(02.12.2024)
