“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

 

Liderliyin xüsusi qanunları hansılardır?

 

«Seminarların və kitabların köməyi ilə uzun illər liderlik öyrətdiyim yuz minlərlə insana və özündə liderlik keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək istəyən şəxs, sənə ithaf olunur. Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

 

Beləliklə, 21 qanundan növbətisi:

 

3.Proses qanunu.

«Lider bir gün ərzində deyil, günbəgün olurlar».

 

Liderə çevrilmək prosesi haradasa aksiya bazarında müvəqqəti kapital investisiyasına bənzəyir. Siz bir günə varidat toplamaq istəyirsinizsə, uğur qazanmağa əsla şansınız yoxdur. Burada ən vacib olan olduqca uzun məsafəyə qaçışda sizin gündəlik hərəkətlərinizdir. Liderlik – çox mürəkkəb məfhumdur. Onun olduqca çox aspektləri var: təcrübə, emosional güc, hörmət, insanlarla ünsiyyət təcrübəsi, nizam-intizam, perspektiv, uzaqgörənlik, vaxtında qərarvermə bacarığı, hücuma keçmə əzmi. Bunların hamısı qeyri-maddi şeylərdir, onları birdən-birə əldə etmək mümkünsüzdür. Məhz buna görə də liderlərə effektiv olmaq üçün belə uzun müddətlik möhkəmlənmə, güclənmə lazım gəlir.

Con Maksvell iddia edir ki, liderliyin bir çox aspektlərini o özü məhz uzun illərdən sonra 51 yaşında hiss etməyə başlayıb. Liderləri digərlərindən fərqləndirən əsas cəhətlər məhz öz bacarıqlarını inkaşaf etdirmək, yaxşılaşdırmaq qabiliyyətidir. Uğurlu liderlər öyrənməyi bacarır və sevirlər. Və öyrənmə prosesi onlarda ömür boyu davam edir.

«İnsan nəyi bilmədiyini bilmirsə, o inkişaf edə bilməz».

Liderlik – inkişaf qanunlarına tabedir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2025)

 

 

 

 

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

 

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

 

 

NİGAR RƏFİBƏYLİ

ƏLVİDA

 

Əlvida, otağım, mavi dənizim,

Əlvida, qumlarda görünən izim.

Yollara tökülən xəzəl, əlvida,

Soyuq təbiətli gözəl, əlvida.

Dənizdən xoş əsən həzin rüzgarım,

Sahilə düzülən qağayılarım,

Suda qanad açan yelkən, əlvida...

Sabah ayrılıram sizdən, əlvida...

Görüşə gələndə hər yay, hər payız

Sizi yenə belə xoşhal görəydim.

Dünya sevinc ilə dolaydı yalnız.

Hicran görməyəydim, vüsal görəydim.

Baltik dənizinin qumlu sahili,

Əlvida, xoş keçdi sizdə günlərim...

Bir başqa sahilə gedirəm indi,

Gözləyir həsrətlə məni Xəzərim.

Salamlayır səni, Baltik dənizi,

Dostluq salamıyla göygözlü Xəzər.

Dəniz də dostlaşar,

Çay da dostlaşar,

İnsanlar dünyada dost olsa əgər...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2025)

 

 

 Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə layihəsində bu gün tam fərqli mövzuya müraciət edirik: Türk geyim mədəniyyəti: simvolizm və funksionallıq.

 

Geyim, yalnız örtük deyil, ruhun sükutla danışan səsidir. Qədim türk dünyasında isə bu səs həm simvolik, həm də funksional şəkildə bədənə bürünmüşdür. Türk geyimi çöldə yaşamağın, savaşda ayaqda qalmağın, toyda özünü tanıtmağın dili olmuşdur. Bu yazıda türk geyimlərinin estetikası ilə yanaşı, onun nə üçün və necə geyildiyi məsələlərinə, yəni funksionallığına və simvolik mənasına toxunacağıq.

 Qədim türklərdə baş geyimi təkcə soyuqdan qorunmaq üçün deyildi. Baş Tanrıya ən yaxın nöqtə idi – oraya qoyulan hər simvol bir inancı daşıyırdı. Hökmdarlar və bəylər “börk” və “külah” taxırdı. Börk üzərinə tülkü, maral və ya at tükü əlavə edilərdi – bu, sahibinin cəsurluğunu və mənəvi gücünü simvolizə edirdi. Məsələn, qırmızı tük döyüşçü rütbəsi, ağ tük isə ağsaqqallıq nişanəsi idi.

 Türk xalqları, xüsusilə köçəri həyat sürənlər üçün geyim sadəcə estetik element deyildi. İqlimlə, coğrafiya ilə uyğunluq vacib idi. Qalın keçədən və dəridən hazırlanan çapanlar, tumanlar və kürklər qışda soyuğa qarşı qalxan idi. Yay aylarında isə ipək, kətan və nazik parçadan olan geyimlər təravət bəxş edirdi.

 Ən maraqlısı odur ki, döyüş üçün tikilən geyimlər də xüsusi funksional idi – dizə qədər olan uzunluq at sürmək üçün idealdır, bəziləri isə gizli bıçaq cibinə malik idi.

 Türk geyimlərinin üstündəki hər bir naxış, hər bir tikiş müəyyən bir mənanı ifadə edirdi. Geyim üzərində işlənmiş ok (ox), ay, quş və at təsvirləri insanın hansı tayfadan olduğunu, hansı statusda durduğunu bildirirdi. Özəlliklə qadın geyimlərindəki simvollar həm estetik, həm də mənəvi dəyər daşıyırdı.

 Məsələn, quş fiquru qadının ailəyə bərəkət gətirəcəyinə inanıldığı üçün tikilirdi. Ay simvolu uşaq sahibi olmaq istəyən qadınların seçimi idi. Qızıl sapla tikilmiş naxışlar isə varlı ailələrə məxsus olurdu.

 Türk geyim mədəniyyətində atla insanın birliyi diqqətçəkicidir. At sürmək türk kimliyinin ayrılmaz hissəsi olduğuna görə geyim də bu funksiyaya uyğun idi. Uzun çapanlar, qalın dizliklər, dəri kəmərlər və kəmərin üstündəki metal bəzəklər – həm qoruyucu, həm də güc simvolu idi. Belə deyərdik: "Geyim təkcə bədəni qorumur, kimliyi daşıyırdı."

Türk geyimlərində rənglər təsadüfi deyildi. Ağ – saflıq və Tanrıya yaxınlıq, qara – güc və müdriklik, qırmızı – enerji və döyüş, mavi – göy və sonsuzluq, yaşıl – təbiət və din simvolu idi.

Məsələn, türk xaqanları bəzən mavi börk taxardı – bu, Göy Tanrının himayəsində olduqlarının simvolu idi. Qadınların toylarda geyindiyi qırmızı yaylıqlar ailəyə sevinc və məhsuldarlıq gətirməsi arzusu ilə seçilirdi.

 Bu gün Türk dünyasının müxtəlif bölgələrində hələ də bu geyim kodları yaşayır. Azərbaycanın milli geyimləri, Qazaxıstanın “şapan”ı, Qırğızıstanın “kalpak”ı, Anadolu türklərinin “zeybək” və “efə” geyimləri – hamısı keçmişin izlərini daşıyır. Festival və toylar zamanı geyilən milli paltarlar təkcə keçmişə ehtiram deyil, həm də bu gün kim olduğumuzu xatırladan dilsiz yaddaşdır.

 Türk geyimi nəinki fiziki ehtiyacdan doğmuşdur, o, eyni zamanda ruhun və düşüncənin ifadəsidir. Geyim türk üçün yalnız geyinmək deyil, danışmaq, göstərmək, inanmaq və yaşamaq forması olmuşdur. Onun içində həm tarix, həm mif, həm də gələcək var. Geyimə baxan sadəcə bədən görməz – o, bir xalqın yaddaşını, fəlsəfəsini və şəxsiyyətini oxuyar.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2025)

 

 

 

 

 

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi Ələkbər Kazımovski... 1953-cü ilin iyulun 10-da dünyaya göz açan rejissor "Tənha durna uçuşu", "Sonuncu məhəbbət", "Şirin bülbül" və s. filmlərin müəllifi olub. Rejissor kimi uzun illər AzTV-də çalışıb.  Rejissor Rauf Kazımovskinin oğludur.

4 noyabr 2006-cı ildə "Əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adına layiq görülüb.

19 sentyabr 2016-cı ildə aktrisa Nahidə Orucovanın 55 illik yubiley tədbirində Kazımovskinin vəziyyəti qəfil pisləşib və rejissor vəfat edib.

 

Azərbaycan teatr tarixində silinməz izlər qoymuş bir ailə var idi. Bu Kazımovskilər ailəsi idi. Azərbaycan teatrının köklərində duran Mirmahmud Mirələkbər oğlu Kazımovski, onun oğlu televiziyada, teatrda misilsiz tamaşaların, verilişlərin və telefilmlərin rejissoru Rauf Kazımovski və nəvəsi təvazökar olduğu qədər müdrik, peşəkar rejissor, filmləri, tamaşaları daim böyük həvəslə izlənən Ələkbər Kazımovski.

Ötən əsrin 70-80-ci illərində Azərbaycan Milli Televiziyasının ədəbi-dram verilişləri redaksiyasının maraqlı və rəngarəng proqramlarla zənginləşməsində Rauf və Ələkbər Kazımovskilər böyük rolu olub. Ələkbər Kazımovskinin təklifi ilə, onun quruluşunda efirə çıxan “Hekayə axşamı”, “Yumoristik novellalar”, “Köhnə tanışlar, görüşlər” və s. verilişlər duzlu, məzəli əhvalatları, hədəfə tuşlanan satiraları, düşündürən dramatik materialı ilə tamaşaçının zövqünün formalaşmasında, dünyagörüşünün genişlənməsində və həyata baxışının dəyişməsində böyük töhfələr verib. 

Ələkbər Kazımovski həmçinin 80-90-cı illərdə milli ədəbiyyatımızın, teatrımızın görkəmli xadimləri, yaradıcı insanlar haqqında silsilə proqramların müəllifi idi, o bu verilişlərə Azərbaycan teatrının tanınmış simalarını dəvət edir, onların teatr adlı məbəd haqqında fikirlərini, təəssürat və xatirələrini geniş tamaşaçı auditoriyasına təqdim edirdi. Ələkbər müəllimin rejissoru olduğu televiziya tamaşaları da janr etibarilə müxtəlif idi: “Köhnə qonşülar”, “Mənziliniz mübarək”, “Diş ağrısı”, “Kənddən gələn var” və başqaları.  Rejissorun bu tamaşalarda ən böyük uğuru müxtəlif zövqləri, meyarları, meylləri bir araya gətirməklə, tamaşaçıya bitkin sənət əsəri təqdim etməsindədi

Ələkbər Kazımovski yaradıcılığının mühüm məqamlarından biri də aktyor seçimi və bir aktyorun üzərində tamaşanı qurmaqla ikinci planda çıxış edən ifaçıların istedadını açaraq onları tamaşaçıya tanıtmaq ustalığında idi. Bu baxımdan Ələkbər Kazımovskinin şair Rüfət Əhmədzadə, bəstəkar Emin Sabitoğlu və aktyor Hacıbaba Bağırovla birgə yaradıcılıq çalışmalarını örnək gətirə bilərik: “Sonuncu məhəbbət” (bəstəkar Cavanşir Quliyev), “Gülüş sanatoriyası”.

Ələkbər Kazımovskinin ANS telekanalında prodüseri olduğu “Dahilərin divanı” layihəsinin üzərində xüsusilə dayanmaq istərdik. 2007-ci ildə efirə gedən silsilədə Mikayıl Müşfiq, İmadəddin Nəsimi, Səməd Vurğun, Şah İsmayıl Xətai, Məhəmməd Füzuli, Mir Cəfər Bağırov, Nəsrəddin Tusi, Molla Pənah Vaqif, Hüseyn Cavidi görürük. Vətəndaşı, ziyalını düşündürən suallar və dövrünün dühalarının, söz sahiblərinin cavabları üzərində qurulan mükalimələr fikir azadlığı, söz azadlığı və sərhədsiz düşüncənin nümayişi olmaqla bərabər, zamanın hökmü ilə bağlı mövqelərin meydanı idi.

Rejissorun müəllifi olduğu müxtəlif janrlı fəlsəfi, dramatik, yumoristik, salnamə xarakterli veriliş, tamaşa və filmləri: "Tənha durna uçuşu", “Adı sənin, dadı mənim”, "Şirin bülbül", “Krossvord”, “Qeybdən gələn səs”, “Qoy oturmuşuq”, “Məhkəmə”, “Mötəbər insanlarımız”, “Seans”, “Vurğun ocağı”, “Yeni həyat”, “Afaq Bəşirqızı” və s. Ələkbər Kazımovski sənətinin daha bir yönünü göstərir. Sənətkarın audiovizual sənətdə portretlər müəllifi olmasıdır. Ələkbər müəllimin bütün yaradıcılığında insan və onun daxili aləmi zahiri görkəmi ilə həmahəng olub portretə çevrilir.  

Filmoqrafiya

 

- Adı sənin, dadı mənim

- Dahilərin divanı

- Gülüş sanatoriyası

- Kənddən gələn var

- Kənddən gələn var. II hissə

- Krossvord

- Qeybdən gələn səs

- Qoy oturmuşuq

- Məhkəmə

- Mötəbər insanlarımız

- Seans

- Sonuncu məhəbbət

- Şirin bülbül

- Tənha durna uçuşu

- Vurğun ocağı

- Yeni həyat

- Sabiqlər

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2025)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Xiyavda yaşayan Rza Nuridir.

 

Rza Nuri

Xiyav

 

Qulağın bataqlığına saplamayan duman idim

Ucu qucağına gedər yolların kələfi

Gözünə dikdiyim gözlərim

Qəfil barmaqlarının arasından sızan saçların uçurumluğuna yuvarlandı

Onurğanın şəlaləcik zəncirinə hörülən hava idim

Dodağın uçaq limanın qısıb, düyününü sıxan kimi

Atıldı gülüşə sarılmış tellərin

Barmaqlarımın titrəyişindən sürür köynəyin dalğası

Ayağı diş olmuş qırxayaqlı nəfəsim

İlgəyini açan qatardır

Qulağın bataqlığına saplanmayan duman idim

Ucu qucağına gedər yolların kələfi

Qolum Belin qıvrıltısından qucağını sapmış yol.

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2025)

 

 

Maqsud babanın əziz xatirəsinə ithaf edirəm!

 

Yenə soyuq küçələrə sükut çökmüşdü. Gecə saat 2 - 3 olardı, artıq insanlar evlərinə toplanmışdılar. Bu sərt rüzgarın baxışları simama elə bil şillə vurmuşdu. Qarşımda uzun yol vardı, ancaq hansı küçədən gedəcəyimi bilmirdim. Şimşək də çaxırdı. Ah! Mən nə edəcəkdim? Kimsəsiz bir uşağın fəryadını kim duyacaqdı bu saatda? Kim mənə kömək edəcəkdi?

Dözə bilmirdim. Qəflətən diz çöküb hönkürtü çəkdim. O qədər dərindən çəkdim ki, sanki bu dəqiqə ürəyim qopub düşəcəkdi.

Hamı məni uşaq bilir. Elə düşünürlər ki, mənim ürəyim yoxdu. Bu necə insafsızlıqdır?! Nolsun yaşım azdır? Mənim duyğularım ola bilməz?

Sualıma cavab verin, insanlar niyə bu qədər əclafdırlar, kinlidirlər?

Sualıma cavab verəcəksiniz? Yox. Ya bu sualların cavabını bilmirsiniz, ya da “Kimi kimsəsi yoxdur.Yenə boş-boş danışır”, -deyib keçəcəksiniz.

Hönkür-hönkür ağlayarkən küçənin ortasında diz çöküb qalmışdım. Yaralanan əllərimlə dizlərimin ağrısını belə ağlamaqdan hiss etmirdim. Demək, insan ağrını ürəyində də hiss edərmiş. Mən indi qəlbən hiss edirəm. Bir insan çevrilib heç soruşmurdu ki, “Qızım, nəsə istəyirsən?” Bu fikri almaq qalsın bir yana, üzümə baxan belə yox idi.

 Şimşəyin çaxması yağış yağacağına işarə edirdi. Yenə həmişə olduğu kimi sərt rüzgar mənə əzab verəcək, yağışın damlaları da isladıb üşüdəcəkdi. Kaş... Kaş ki, səsimi duyan olsaydı. Tanrım, ya al yanına, ya da məni bir mərhəmətli insanla qarşılaşdır!

Qəfildən arxadan kişi səsi eşitdim.

-Qızım, niyə küçədəsən? Atan, anan yoxdur?

Arxama dönüb baxmağa qorxdum. Məndən daha da dərindən, hətta hayqırış səsi ilə dolu hönkürtü qopdu.

Yanıma yaxınlaşdığını hiss etdim. Mən qorxub divarın küncünə tərəf qaçdım.

-Məndən qorxma, qızım. Adım Maqsuddur. Bəs sənin adın nədir? Bu saatda niyə küçədəsən?

-Adım Fəridədir. Mən... Mənim kimsəm yoxdur...

 “Kimsəm yoxdur” sözünü söylədikdə ürəyimdən bir parçamın qopub düşdüyünü hiss etdim. Deyirlər ki, “İnsan uzun müddət ağrılarıyla yalnız yaşadıqda alışır”. Deyəsən, mən də alışmışdım...

-Atan, anan səni qoyub gedibmi? Yoxsa?

-Yox, getməyiblər. Qohumlardan eşitdiyimə görə mən doğulduqda anam dünyasını dəyişib. Atam da anamın itkisinə dözə bilməyib, ürəyi partlayıb. Atam ilə anamı, hətta “Dəli sevdalılar” adlandırardılar. Bir-birini uzun illər seviblər. Sonra taleləri onları məndən ayırıb...

-Fəridə, qızım, çox üzüldüm. Söz tapa bilmirəm. Gəl belə edək. Sən mənimlə gedəcəksən. Səni həyat yoldaşım Səkinəylə tanış edəcəm. Bundan sonra bizim yanımızda qalacaqsan.

-Yox, yox! Elə şey olmaz. Mən kimsəyə yük olmaq istəmirəm.

-Bir də belə danışdığını eşitməyim. Nə yük? Sən də nəvəm yaşındasan. Maqsud baban səni hamıdan qoruyacaq!

Maqsud babayla söhbət etməmişdən qabaq çox qorxmuşdum. Bu gözəl insanın simasında qəribə bir ifadə vardı. Kənardan çox zəhmli görünən Maqsud kişi, əslində, bir körpənin ürəyi kimi ürəyə malikdir, mərhəmətlidir. Demək, insanları tanımaq üçün onlarla ünsiyyətdə olmaq lazımdır. Mən hər şeydən məhrum imişəm...

-Əlini mənə ver, gedək, Fəridə qızım.

Maqsud babanın əlindən tutdum. Öz evinə aparırdı məni. Araya dərin sükut çökmüşdü. Deyəsən, mənim simamdakı narahatlığı duyub bu sükutu pozdu:

-Fəridə, sənin neçə yaşın var, qızım?

-Beş yaşım var, Maqsud baba.

-Sən həmişə burda olmusan, yoxsa kiminləsə gəlmisən?

-Yox ,Gülzar adında xalam vardı. Onunla gələrdim həmişə. Ancaq o...

Bir anlıq duruxdum. Qorxdum ki, xalam xəbər tutar danışdıqlarımdan. Əlindən zorla qaçıb gəlmişdim buraya. Maqsud baba mənim susduğumu görüb başımı sığallayaraq dedi:

-Qorxma, qızım. Maqsud babandan da heç nəyi gizlətmə. Artıq bundan sonra sən bizimlə yaşayacaqsan.

-Gülzar xala, əslində, mənim doğma xalam deyil. Məni himayəsinə almışdı. Sadəcə çox incidirdi. Məni həmişə döyər, söyərdi.

Donumun qolunu qaldırıb o qadının etdiklərini göstərdim.

-Əclaf qızı! Uşağa da əl qaldırarlar? Bəs sən necə qaçıb gəldin?

-Biz Bakıda yaşayırıq. Bir neçə gün bundan qabaq telefonla danışdığını eşitdim. Məni uşaq evinə qoyaçağını duydum. Necə və hara gedəcəkdim deyə heç bir fikrim yox idi. Qərara gəldim ki, Gülzar xala yatanda telefonu alıb həmin gün qaçım.

-Bəs bura – Qazaxa necə gəldin?

-Maqsud baba, qorxa-qorxa yolda tanımadığım qadından kömək istədim. O da təsadüfən Qazaxa gəlirmiş. Məni də avtobusa mindirdi. Sağ olsun, məni yedizdirdi, içizdirdi. Qazaxa gəldikdə yalandan dedim ki, məni qarşılayacaqlar, buraya qoyub gedin. O da elə etdi. O vaxtdan bu soyuq, tənha küçələrdə mən də kimsəsiz bir uşaq kimi dolaşıram.

-Sənin bu kiçik ürəyində nə böyük dərd varmış, qızım...

Maqsud babanın kövrəldiyini hiss etdim. Mövzunu tez dəyişdim:

-Maqsud baba, Qazax necə bir yerdir?

-Fəridə, qızım, Qazax cənnətdir cənnət! Yurdu, havası, suyu, torpağı canım-ciyərimdir mənim! Mən uşaqlıqdan ta bu yaşıma kimi Qazaxın havasını içimə çəkib, suyunu içmişəm. Qazax bütün ellərdən doğmadır!

-Mən də gəzib görmək istəyərdim.

-Gəzəcəksən, görəcəksən! Maqsud baban hər səhər saat 6-da durub işə gedir. Bir gün boş olanda səni çoxluca gəzdirərəm! Hə, bax, gəldik çatdıq.

Darvazanı açdıqda özümü başqa bir dünyada hiss etdim.Maqsud babanın ocağı mənim doğma yurdum, evim idi. Bu ocağın hələ doğma insanları da vardı.

 -Səkinə, mənəm! Aç qapını.

-Ay xoş gəlmisən, Maqsud! Bu balaca qızımız kimdir?

-Səkinə, bir  dayan. Evə girim nəfəs alım, sonra danışaram. Sən de görüm, pürrəngi çayın varmı?

-Hə, əlbəttə! Gəl, gəl!

-Fəridə qızımı götür. Paltarını dəyiş, rahatlat, mən sənə hər şeyi danışacam.

Səkinə nənə məni o qədər gözəl qarşıladı ki, arada bir gözlərimdən yaş damladığını hiss etdim. Mənə yemək, çay verdi. O qədər gözəl qarşıladı ki, özüm belə təəccübləndim, çünki heç vaxt bu sevgini hiss etməmişdim. Məni qucaqlayıb dedi:

-Saat çox gecdir, Fəridə, qızım. Gəl aparım yatırdım səni.

-Səkinə nənə...

-Ay can! De, balam, ürəyin nə istəyir?

-Olarmı ki əvvəlcə Maqsud babaya təşəkkür edim, sonra siz mən yatana kimi yanımda qalasınız? Bir az qaranlıqdan qorxuram.

Əslində, qaranlıqdan qorxmurdum. Kimsəsiz bir uşağın istəyi nə ola bilərdi? İsti qucaq, sevgi, qayğı. Tanrım bunu mənə çox görməsin!

-Əlbəttə, gözəl balam. Mən sənə gözüm kimi baxacam, amma əvvəlcə nə etmək lazımdır? Təbii ki, səni qəşəngcə çimizdirmək lazımdır! Heç narahat olma!

Səkinə nənə məni hamama salıb yaxşıca yuyundurdu. Hamamdan çıxanda qaça-qaça Maqsud babanın yanına gəldim. Boynuna atlanıb bərk-bərk sarılıb dedim:

-Maqsud baba, hər şey üçün təşəkkürlər!

-Qızım, şükürlər olsun ki,Tanrım səni mənim qarşıma çıxartdı! İndi get yat. Hələ qabaqda gözəl günlərimiz olacaq.

Qaçıb Səkinə nənənin əlindən tutub otağa getdim. Yatağa uzandıqda ürəyimin qopan parçalarının bir-birinə bağlandığını hiss etdim. Deyəsən, qopub düşən parçalar geri dönürdü, ya da məni tərk etməmişdilər. Çox şey istəmirdim ki. Az da olsa sevgi istəyirdim...

 

****

Hər gün səhər tezdən qalxar, Səkinə nənəmin yanında dolaşardım, həm də oynayardıq. Bəzən olardı ki, məni də özü ilə aparıb surpriz hədiyyələrlə sevindirərdi. Hər gün xoşbəxtliklə oyanardım ki, Səkinə nənəmlə gəzintiyə çıxacağıq! Maqsud babanın çox işi olurdu deyə məni tez-tez gəzintiyə çıxara bilmirdi. Demək olar, bütün günümü Səkinə nənəmlə keçirər, əylənərdim. Günlərin necə tez keçdiyini bilməzdim. Sanki zaman əllərimdən qaçıb gedirdi. Axşamları Səkinə nənə samovar çayı hazırlayardı. Maqsud babanın tez-tez qonaqları gələrdi. Bu dadlı söhbətin havasında Aşıq Kamandarın səsi gələrdi. Bəzən olardı ki, səhərə kimi Aşıq Kamandar çalar, Maqsud baba qonaqları ilə şənlənərdi. Mən uşaq olduğumdan çox vaxt məclisin gedişatını görə bilmirdim, çünki tez yatırdım. Siz bilirsinizmi, hüzuru hiss etmək necə böyük xoşbəxtlikdir? Mən ən böyük xoşbəxtliyimi tapa bilmişdim. Artıq yalnız deyildim, çiyinlərimdə özümdən ağır yük daşımırdım. Maqsud baba və Səkinə nənənin şirin, dadlı-duzlu söhbətlərini dinləyib bəzən yuxuya dalardım eləcə.

 

***

Bu böyük xoşbəxtlik bir neçə il davam etdi. Həyatımda ən dərin boşluğu Maqsud baba ilə Səkinə nənə doldurdu. Bu ocağa sığındığım gündən bəri mən ən böyük xoşbəxtliyimi yaşayırdım. Bəzən qorxurdum ki, bu xoşbəxtlik əllərimdən qaçıb gedəcək...

Elə qaçıb getdi də...

Yenə bir yay axşamı idi. Səkinə nənə ilə həyətda gəzişirdik. Maqsud baba bir neçə günlük Bakıya gedəcəkdi. Artıq yola çıxmışdı. Ancaq nədənsə ürəyimdə böyük bir narahatçılıq vardı. Həmişə getməmişdən qabaq alnımdan öpüb, başıma sığal çəkib deyərdi ki, “Özünə yaxşı bax, Fəridə qızım. Bir gün mən yanında olmaya bilərəm. Məndən sonra çox göz yaşı tökmə. Bax, Səkinəyə də, sənə də bərk-bərk tapşırıram!”  Mən isə üzümü turşudar, hətta küsərdim. Bu gün də bir neçə il bundan qabaq Maqsud babanın məni tapmamışdan öncəki halımda idim. O dərin boşluğu hiss edirdim. Səkinə nənə süfrəni yığışdırırdı. Yaxınlaşıb söylədim:

-Səkinə nənə, gəl, mən də sənə kömək edim.

-Yox, balam, sən otur. Mən özüm edəcəyəm, -dedi.

Deyəsən, Səkinə nənə simamdakı narahatlığı hiss etmişdi. Əlindəkiləri yerə qoyub mənə yaxınlaşdı.

-Qızım, nolub? Nəsə narahatçılığın var?

Nə qədər gizlətməyə çalışsam da alınmadı. Göz yaşlarımı gizlədə bilmədim.

-Bir az hə. Maqsud baba çatıbmı görəsən?

-Gözəl qızım, bir neçə saatdan sonra çatacaq Bakıya. Zəng vuracaq. Sən niyə ağlayırsan?

-Bilmirəm. Səkinə nənə, olarmı sizə sarılsam?

-Can! Əlbəttə olar. Gəl!

Səkinə nənəni bərk-bərk qucaqlayanda bir az rahatladığımı hiss etdim, ancaq o boşluq keçməmişdi. Yenə yağış yağacaqdı, çünki göy üzünü qara buludlar almışdı.

-Gəl, qızım, keçək içəri. Mən də süfrəni yığışdırdım artıq. Əlini ver mənə, Fəridə, keçək içəri.

Səkinə nənə ilə əl-ələ tutub içəri keçdik. Divana uzandım. Sadəcə dincəlim deyə uzanmışdım, ancaq elə də yuxu aparmışdı məni.

Bir neçə saat sonra qəflətən qışqırıq səsinə oyandım. Səkinə nənənin hayqırtısını eşitdim. Otaqdan çıxıb, qaça-qaça həyətə düşdüm. Səkinə nənə dizlərinə döyə-döyə “Maqsuuud! Maqsud,bizi niyə qoyub getdin!” -deyə hayqırırdı. Qaça-qaça yanına gəlib Səkinə nənənin boynuna atlayıb həyəcanla soruşdum:

-Səkinə nənə, Maqsud babama nolub?

-Maqsud babanı itirdik, qızım! İtirdik!!!!, -deyə fəryad etdi.

... “İtirdik” kəlməsi qulaqlarımdan hələ də getməyib. Gözlərimdəki yaş bir anlıq qurudu.

-Necə yəni itirdik? Səkinə nənə?

Bu sözü dedikdən sonra huşumu itirdim. Çox yaşanan hadisəni xatırlamıram, ancaq xatırladığım tək şey var. O da Səkinə nənənin “Maqsud babanı itirdik”  sözünü söyləməsi idi. Oyananda başımın üstündə Səkinə nənənin saçlarıma sığal çəkərkən hönkür-hönkür ağladığını gördüm. Yataqdan qalxıb Səkinə nənənin göz yaşlarını kiçik barmaqlarımla silməyə çalışıb dedim:

-Səkinə nənə, Maqsud babam cənnətəmi getdi?

-Hə, qızım. Tanrı evinə getdi...

-Bəs biz? Bizi niyə tək qoyub getdi?

-Gözəl qızım, Maqsud baban bizim yanımızdan cismani olaraq ayrılıb. Onun ruhu yenə səninlədir, mənimlədir.

-Bəs mən indi kimə səhər oyanıb “Sağ-salamat, Maqsud baba”  deyəcəm? Kimdən o dadlı-duzlu söhbətləri dinləyəcəm?

Bu sözləri dedikdən sonra dərindən hönkürtü çəkdim. Artıq taqətim qalmamışdı. Başımı Səkinə nənənin çiyinlərinə söykəyib daha da bərkdən ağladım. Bu ağır itkinin ağrısını indi çiyinlərimdə deyil, bütün vücudumda hiss edirdim...

 

İllər, aylar keçdi. Artıq Maqsud babasız tam 5 il keçirdi. Mənim 15 yaşım vardı. Gənc qız olmuşdum. Artıq kimsəsiz Fəridə böyüyüb boya-başa çatmışdı. Bu 15 il ərzində çiyinlərimdə nə yük daşımışam ki? Mənim ən böyük yüküm Maqsud babanın itgisi oldu.

 

Məzarına gəlib yaxınlaşdım. “Məzar daşı” sözünü belə deməyə dilim gəlmir! Axı o ölməyib! Deyəsən, çox danışa bilməyəcəyəm. Bir az ruhu ilə söhbətləşdikdən sonra qayıdıb evə gəldim. Evə gəldikdə Səkinə nənə evdə yox idi. Nədənsə qəlbim səslədi ki, Maqsud babanın otağına keçim. Otağa keçdikdə stolunun yanındakı siyirməni açıb şəkillərə baxaram deyə düşündüm. Şəkillərin altında saralmış köhnə bir məktub parçası gördüm. Məktubun üstündə “qızım Fəridəyə” yazılmışdı. Bu Maqsud babanın məktubu idi. Məktubu açıb oxumağa başladım:

“Fəridə, qızım, sən bu məktubu yəqin ki, mən bu dünyadan köçdükdən sonra oxuyacaqsan. Məni bağışla, ancaq Tanrı artıq vaxtımın çatdığını deyir. Getməliyəm. Mən də getməmişdən öncə düşündüm ki, bu kiçik məktubu yazıb elə gedim. Bir azdan yola çıxacam. Başıma nə gələcək? Nə olacaq? Bilmirəm. İnsan ağır fikirlərlə yaşadıqda daha tez qocalar. Bunu unutma ki, özünü ağır fikirlərlə yükləmə. Bu sənə Maqsud babanın tapşırığıdır!

Səni heç vaxt kimsənin əlinə qoymayım, qoruyum, boya-başa çatdırım deyə düşünürdüm. İndi isə Səkinə nənənlə birlikdə qalacaqsan. Bəlkə də bu məktubu oxuduqda sən artıq həddi-büluğa çatmış bir qız olacaqsan. Səni nə qədər də qorusam, kədərdən, acıdan qoruya bilmərəm. Qızım, zaman elə qəddardır ki, bizim bütün sevdiklərimizi əlimizdən alıb aparır. Səndən yeganə xahişim var ki, güclü ol! Səkinə nənəni incitməcəyindən tam əminəm, ancaq xahiş edirəm ki, mənim qara xəbərim gəldikdə ağlamayın. Bu ağrını yaşamağa artıq dözə bilmərəm...

Əziz övladım, Maqsud baban səni həmişədən çox sevib. Həmişə səni göz bəbəyim kimi qoruyacağıma söz vermişdim! Əgər bir gün yanında olmasam nə edəcəksən, necə bu insanlarla başa çıxacaqsan deyə düşündükdə dərd məni alıb aparır, amma sonra deyirəm ki, mənim qızım əzmkardır!

Bir azdan qatar gələcək. Cəfalı Səkinəmlə özünə yaxşı bax! Yadından çıxartma ki, Maqsud baban səni heç vaxt unutmur və unutmayacaq da!”

 Məktubda son cümləni oxuyub bitirdikdə göz yaşlarımın Maqsud babanın son yazdığı cümləni islatdığını gördüm.

“Maqsud baban səni heç vaxt unutmur və unutmayacaq da!”

Bir gün göylərdə görüşərik, Maqsud baba!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.07.2025)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Lirika saatında bu gün şeir vaxtıdır, sizlərə Ədalət Salmanın şeirləri təqdim ediləcək.

 

 

ANA TƏBİƏTİN SARIŞIN QIZI

 

Xətrinə kim dəyib bu qız payızın,

Bənizi saralıb solur, görürəm.

Bulud yaşmağına bürünən qızın

Şimşək saçlarını yolur, görürəm.

 

O yağış, gözünün kökü saralmış

Bu qızın ayrılıq göz yaşıdımı?

O kötük – həsrətdən yanıb qaralmış,

Nakam sevgisinin başdaşıdımı?

 

Bu soyuq baxışlı sarışın gözəl

Dönük taleyindən haçan yarıdı?

Ayağı altına tökülən xəzəl

Hansı vəfasızın məktublarıdı?

 

Şirin xəyallara inanar yenə,

Tanrı da heç üzməz ümid işığın.

Baş qoyub sazının sarı siminə,

Ovudar ruhunu Sarı Aşığın...

 

...Payızı düşündüm min kərə azı,

Sarıya boyandı duyğularım da.

Ana təbiətin sarışın qızı

Sığınar köksümə yuxularımda...

 

 

QƏDİMİ KİŞİLƏR...

 

Hər əsən küləkdən dönməzdi halı,

Öyüdlə kəsərdi hər qeylü-qalı.

Buxara papaqlı, əli əsalı

Qədimi kişilər, köhnə  kişilər.

 

Hamı üz tutduğu evi pir idi,

Hakimtək qərarı, sözü bir idi,

Elin söykəndiyi dağın biriydi

Qədimi kişilər, köhnə kişilər.

 

Məclisdə sözünün yerin bilərdi,

Gələn bəlanı da ellə bölərdi.

Kişitək yaşardı, mərdtək ölərdi

Qədimi kişilər, köhnə kişilər.

 

Kim giley edərdi, kim ağlayardı,

Başının üstünü tez haxlayardı.

Bircə kəlməsilə qan bağlayardı

Qədimi kişilər, köhnə kişilər.

 

El-oba hamısı doğma kəsiydi,

Haqqın keşikçisi, haqqın səsiydi.

Halallıq, kişilik nişanəsiydi

Qədimi kişilər, köhnə kişilər.

 

Aldada bilmədi dünyanın malı,

Yerişi ləngərli, özü həyalı,

Əli dəstəmazlı, dili dualı

Qədimi kişilər, köhnə kişilər...

 

...Ellə ağlamadıq, ellə gülmədik,

Son tikəmizi də ellə bölmədik.

Heyif, sizin kimi ola bilmədik,

Qədimi kişilər, köhnə kişilər.

 

 

NECƏ ALDADIM ÖZÜMÜ?

 

Üzü üzlər görənlərdən

Qaçıb gizlədim üzümü.

Dedim, uzaq olaq şərdən,

Əyri yozdular düzümü.

 

Qapı açılır oğruya,

Baxan tapılmır doğruya.

Ürəyim düşüb ağrıya,

Daha qalmayıb dözümü.

 

Çoxu zatını bildirir,

Xalqı özünə güldürür.

Baxıb qurdunu öldürür, –

Mən tox saxladım gözümü.

 

Min əzab gördüm, ölmədim

Dərdi tək çəkdim, bölmədim.

Əyilmək nədir, bilmədim,

Dedim hər vaxt haqq sözümü.

 

Başım daşdan-daşa dəyib,

Məni yağış, tufan döyüb.

Yalandan xoşbəxtəm deyib,

Necə aldadım özümü?!

 

 

QİYAMƏTƏ ÇATMIŞIQ, BƏLKƏ...

 

Barat Vüsala

 

Yuxuma gələnlər başıma gəlir,

Gördüyüm yuxular çin olur, qağa.

Xoş gündə yanımda mələk olanlar

Dar gündə bəs niyə cin olur, qağa?

 

Çoxalıb yuxuma haram qatanlar,

Şeytanlar yuxuma girməzdi mənim.

Vəzifə taxtında lövbər  atanlar,

Yanında dursam da, görməzdi məni.

 

Tanrı qismətini beləmi yazıb, –

Ac toyuq yuxuda darı görəcək?

Səhərdən axşama əlləşən kasıb

Ancaq yuxusunda varı görəcək?

 

Divlər Cırtdanları yuxuya verib,

Əlindən alırlar qismətini də.

Həyatda yuxunu tərsinə görüb

Gizlədə bilmirsən nifrətini də!

 

Gəlib qiyamətə çatmışıq, bəlkə,

Bu köçün önünü dayandıran yox.

Qəflət yuxusunda yatmışıq, bəlkə,

Tutub yaxamızdan oyandıran yox.

 

Dünyanın əşrəfi, ey bəni-Adəm,

Qəlblərdə yaxşılıq toxumu bitir.

Elə bu həyat da yuxu kimidi,

Göz açıb yumunca ömür də bitir.

 

 

BOŞ VER, A ŞAİR…

 

Başınısalaşağı,

Çalışarısayağı.

Görsəndayaz, bayağı,

Boşver, a şair, boş ver.

 

Uzaqolquruşərdən,

Enmədurduğunyerdən.

Zümzüməetşeirdən,

Boşver, a şair, boş ver.

 

Şaxdur, nə sın, nəəyil,

Düzəyrinikəsir, bil!

Qozbeldüzələndeyil,

Boşver, a şair, boş ver.

 

Pisliketsədənadan,

Qalmayaxşılığından.

Yorulacaqdaşatan,

Boşver, a şair, boş ver.

 

Fərqetməzonuöysən,

Ya da üzünəsöysən.

Dağtəksəbrinəsöykən,

Boşver, a şair, boş ver.

 

 

HAQQIN KÖTƏYİ

 

Səsinə hay verən olmaz, ha çığır,

Haqlının payını haqsız yeyəndə.

Yanıram, tüstüm də təpəmdən çıxır

Haqqı tapdalayan haqdan deyəndə.

 

Qorxma, haqq yolunda çəkilsən dara,

Yenə meydan oxu haqsızlıqlara.

Bilmirsən bu qatıq ağdı, ya qara,

Yalanlar həqiqət donu geyəndə.

 

Şimşəktək yalandan boş-boş çaxırıq,

Layiq olmayana medal taxırıq.

Hamımız lal kimi susub baxırıq

Haqqın tərəzisin şeytan əyəndə.

 

Mənsəb sahibində  görmədim qürur,

Hansı halal pulla imarət qurur?

Abırlı abrına söykənib durur,

Arsıza aş gəlir gümüş ləyəndə.

 

Çıxmaz, qovlamasaq bağdan köpəyi,

Milçəkdən qoruyar arı pətəyi.

Dünya düzələcək, haqqın kötəyi

Haqsızın başına bir gün dəyəndə!

 

 

ZÜLÜMƏ BAX...

 

Sən yoxsan, bir boşluq var

İçimdə neçə gündü.

Bir ruh kimi gəzirəm,

Bu həyat yox, sürgündü.

 

Halsız halımı görən,

Ölümü güldürürəm.

Ötməyib, acıq verən

Vaxtı da öldürürəm.

 

Sən yoxsan, dünya bomboş,

Hər şey düşüb gözümdən.

Səni küsdürdüyümçün

Küsmüşəm öz-özümdən.

 

Yaşamaq – həyat eşqim,

Mənim ürək dərmanım.

Dönməsən, oxunacaq,

Bil ki, ölüm fərmanım.

 

Elə pəjmürdəyəm ki,

Düz yolu da azıram.

Zülümə bax... bu yaşda

Həsrət şeri yazıram...

 

 

AH... O SƏNLİ GÜNLƏRİM...

 

Ah... o sənli günlərim

Geri qayıda bir də.

Qəfil yağış başlaya,

Olmaya bir çətir də.

 

Yağışdan gizlənməyə

Yer də tapa bilməyək.

Yağış islatsın bizi,

Qaçıb evə gəlməyək.

 

Dabanını qaldırıb,

Yenə sarıl boynuma.

İslanmış cücə kimi

Alım səni qoynuma.

 

Yanımızdan ötənlər

Baxıb "dəli"dir, desin.

O tum satanqarı da

Yenəbizisöyməsin.

 

Baxmayıbbaxışlara

Ürəkdeyəniedək.

Yenəyağışınaltda

Tutubəl-ələgedək...

 

...Heyif, gənclik illərim

Geri qayıtmaz bir də.

Yaşar sənli günlərim

Şirin xatirələrdə.

 

 

MƏNƏ MƏNDƏN YAXINSAN...

 

Dayanmısan önümdə,

Kirpiyimin altında.

Yenə səni gəzirəm

Göyün yeddi qatında.

 

Bu qədər yaxın ikən,

Nədən uzaqsan belə?

Aşa bilməyəcəyim

Yoxsa bir dağsan belə?

 

Sənə nəfəsim dəyir,

Əllərim çatmır, niyə?

Nə qədər dözmək olar

Səninlə sənsizliyə.

 

Tanrı sınağısanmı,

Yoxlayırsan səbrimi.

Düşəm qarşında öləm,

Oxşayasan qəbrimi...

 

...Mənə məndən yaxınsan,

Mənim deyilsən ancaq.

Yatmadığım yuxumsan,

Yatsam, çinmi olacaq?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2025)

 

 

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qısa fikirlər xəzinəsi”ndə bu dəfə Corc Oruellin aforizmlərini təqdim edir. Toplayanı və tərtib edəni: C.Məmmədovdur.

 

 

 

Corc ORUELL:

 

Düşünmək, düşünmək, bircə saniyə qalmış olsa belə, düşünmək yeganə ümiddir.

***

Əgər düşüncələr dili pozarsa, dil də dönüb düşüncələri pozar.

***

Sadə bir dilin ən böyük düşməni qeyri-səmimilikdir.

***

“Qorxu! Biz onun içində üzürük. Vücudumuzun ayrılmaz parçasıdır o...”

***

“Bizim hamımızı satın alıblar, ən dəhşətlisi də odur ki, bizi öz pulumuzla satın alıblar”

***

Vətənpərvərlər vergidən söhbət gedən yerlərdə olmur.

***

Azadlıq – iki dəfə ikinin dörd etdiyini söyləyə bilməkdir.

***

Düşünün, çünki hələ qadağan olunmayıbdı.

***

“Yaxşı bildiyi bir işi yerinə yetirən insanı seyr etməyin xüsusi gözəlliyi var”.

***

Bir cəmiyyət həqiqətdən nə qədər çox uzaqlaşarsa, həqiqəti deyənlərə də bir o qədər çox nifrət bəsləyər.

***

Bəşər övladı özündən başqa heç bir varlığın çıxarını güdməz.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2025)