“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Aktual mövzular” rubrikasında bu dəfə gənc oğlanların ailə həyatı qurmağı hansı səbəbdən ləngitmələri barədə danışacaq. Rubrikanı Kənan Məmmədli aparır. Bu dəfə mövzumuz yenə tibbə aiddir. Fəsil dəyişikliyi zamanı hansı allergik əlamətlər müşahidə olunur? Axı yazdan yaya keçməyə hazırlaşırıq?

Baharın ilıq havasını hiss etdikcə park və açıq havada gəzmək istəyi baş qaldırır. Ancaq allergiyası olanlar həmin mövsümdə narahatlıqla üzləşirlər. Çiçək açmağa başlayan ağaclarda gedən tozlanma prosesi ağız, burun və ciyərlərə qıcıqlandırıcı təsir göstərir. Lakin allergiya təkcə tozlanma ilə əlaqədar olmur.

Həkim-allerqoloq Ramin Nəriman həssas insanların diqqət yetirməli olduğu məqamlara toxunub: "Yaz mövsümündə məişət tozu gənələri çoxalır və onlar istənilən yaşayış sahəsində var. Allergiyası olanların yatdığı otaqda yun əşyalar yığışdırılmalı, yorğan-döşək və yastıq dəyişdirilməldir. Yaxşı olar ki, onlar küləkli havada bayıra çıxmasınlar. Bayıra çıxarkən baş örtükləri, gün eynəkləri və qoruyucu maskalardan istifadə etmək lazımdır. Evə qayıdandan dərhal sonra duş qəbul olunmalı, üst geyimlərini yataq otağına aparmamalıdırlar".

Qidaların qəbulu zamanı kəskinləşən allergik reaksiyaların fəsil dəyişikliyi ilə bağlılığı yoxdur. Belə hal bəzi mövsümi qidaların - çiyələk, alça, böyürtkən və digər giləmeyvələrin həddindən artıq qəbulu zamanı baş verir. Fəsil dəyişikliyi olan ərəfədə allergik əlamətlər burun və boğazda da üzə çıxır.

Qulaq-burun-boğaz cərrahı Nuray Şükürova deyir ki, burundan selikli ifrazatın olması qaşınma və tələffüzün çətinləşməsi zamanı ilk olaraq cərraha yox, allerqoloqa müraciət edilməlidir: "Kimin allergiyasının nəyə olduğunu bilmək üçün xüsusi testlər var və onun aparılması allerqoloqlar tərəfindən idarə olunur. Xəstələri pandemiyadan əvvəlki və sonrakı dövrlərə bölsək, daha çox aşkarlanan udlaqda və sərt damaqda qaşınma hissi indi daha çoxdur. Şikayətlər daha da kəskinləşərsə, əsasən xəstəni burun tənəffüsünün pozulması narahat edirsə, onda xəstəyə cərrahiyyə əməliyyatı edilməsi məsləhət görülür".

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.05.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcinə başlayır. Öncədən deyirik, özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin romanı sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı çox bəyənəcəksiniz.

15-ci dərc

Bir şey çox maraqlıdır. Təsadüfən yaxınlıqda dolaşan bir avaranı köməyə çağırmaq olar. Ancaq daha onu özünlə aparmağa nə ehtiyac var ki? Getdiyin yerdə dolabı düşürməyə kömək edəcək bir adam yoxdurmu? Bəlkə elə doğrudan da yoxdur?  Onda həmin yer hara ola bilər? Bağ evi? Başqa hara? Bəlkə şəhər kənarında yeni tikili? İndi o qədər yeni yaşayış sahələri salınıb ki, tikinti aparan çox, yaşayış isə hələ tək-tükdü. Yox, bu dolab nə boydadır ki? Ən azından, onu sürücünün köməkliyi ilə düşürmək olardı. Üçüncü adam beləmi vacib idi? Bəlkə də vacib idi. Sürücü beli ağrıdığını deyib əvvəlcədən şərt kəsə bilərdi. Suallar çoxdur. İndi buna vaxt itirməyim.

Yaxşı, bəs əgər Nərminin oğurlanmasında Babaxanın əli varsa və bu avara da onun adamıdırsa, onda necə? Onda bu adamlar diletantdırlar və böyük səhv buraxıblar. Belə işlərdə bağışlanmaz sayılan səhv. Ən sadəlövh insan da başa düşməliydi qızın yoxa çıxmasından sonra axtarışların əsas subyekti onun evdən çıxaraq birbaşa gəldiyi bu ünvan olacaq.

Yaxşı, bəs onda iki diletant şəhərin ortasında bir qızı oğurlayır, iki gündən çox keçməsinə baxmayaraq hüquq-mühafizə orqanları heç bir izə düşə bilmir, bunu nə ilə izah etmək olar. Yooox, məntiq belə demir, burda nəsə başqa cürdür, indi fikirlərimi tamamlaya bilmirəm. Hələ Zabitə arvad da gözlərini mənə dikib baxır. Buradan sağollaşıb getmək, uşaqlarla yenə görüşmək lazımdır. Tərlan və Ləmanla. Mümkün qədər tez. Onlara çox vacib suallarım yaranmışdı.

Zabitə astadan öskürdü. Görünür fikrə getdiyimi düşünmüşdü.

-Hə, deyəsən fikrə getmişdim, -mən də özümü elə göstərdim. -Daha vaxtdır, gedim. Hər şeyə görə sağ olun.

Bunları deyə-deyə beynimdə məni maraqlandıran daha bir məqamı necə aydınlaşdıracağımı sürətlə fikirləşirdim. Zabitənin birinci çıxışı ilə ikincinin arasındakı vaxtı. Bunu necə soruşaydım ki, bu qazdan ayıq arvad şübhələnmədən cavab versin.

Yenə də uzaqdan başladım.

-Sizə çox arxayınam. Əminəm ki, Tərlan məşğələlərdən yayınsa, mütləq bunu biləcəksiniz və mənə deyəcəksiniz. Çünki uşaqları çox sevirsiz və qardaşım oğlunun yaxşılığı üçün də mənə kömək edəcəyinizə şübhəm qalmadı.

-Uşaqları sevdiyimi hardan bildin? -Zabitə təəccüblə soruşdu.

-Bayaq nəvənizdən danışanda üzünüzün ifadəsi tamam dəyişdi. Sizi başa düşürəm. Mən də babayam, yaşıma baxmayın, qızı tez köçürmüşəm, əkiz nəvələrim var. Hə, o ki, qaldı uşağın ağlamağına, ondan narahat olmayın, haradasa oxumuşam ki, ağlamaq uşaqlara xeyirdir, ciyərləri genişlənir, -artıq özümü baba da etdim. Təki duyuq salmadan bu tərs arvaddan lazım olan son məlumatı da öyrənə bilim.

Deyəsən Zabitə arvadı bir qədər kövrəldə bildim.

-Yoxa, lap bilsəm ki, dərmanıdı, yenə də nəvəmin ağlamağına dözmərəm. Üç-dörd dəqiqə çalışdım ovundurum onu, olmadı, sonra yenə çıxdım görüm kimi tapıram.

Deməli üç-dörd dəqiqə.

-Sizə nömrəmi vermirəm. Özüm həftədə bir-iki dəfə gəlib baş çəkəcəyəm. Etiraz etmirsinizsə.

Zabitə arvad çəpəki baxışlarla mənə baxdı. Hər işdə öz mənafeyini güdməyə öyrəşmiş bu tip insanların beyni də yalnız bu mənafedən çıxış edərək belə məsələlərdə çox sürətlə işləməyə uyğunlaşmış olur. Telefon nömrəmi verərəmsə, mənə edəcəyi zənglərin ona heç bir fayda verməyəcəyini, növbəti gəlişimin isə, xalatının cibində təzahür edərək sonradan döşəyinin altındakı birinci əlliliyə qovuşacaq daha bir əllilik əskinasa sahib olmağın sevinci ilə müşayiət olunacağını Zabitənin normal standartlara uyğun olmayan beyni üç saniyəyə təhlil etdi və mənə baxan çəpəki baxışları təbəssümlə əvəz olundu.

Normalda əgər mən narahat olduğum hansısa məsələ ilə bağlı bir xahişə gəlmişdimsə, mütləq qaydada gedərkən əlaqə nömrəsi qoymalı, bir şey olarsa, dərhal mənə məlumat verməsini Zabitədən dönə-dönə xahiş etməliydim. Bunu kifayət qədər çoxbilmiş biri olan Zabitə də gözəl başa düşürdü və ilk saniyələrdə mənə çəpəki baxışlarla baxmasının səbəbi də bu idi. Lakin qısa ünsiyyətimiz zamanı xislətini tam müəyyənləşdirdiyim üçün, arada özüm gəlib dəyəcəyimi ona eşitdirmək kifayət etdi ki, bu arvad qalan şeyləri unutsun.

Və nəticədə hiyləgərliklə tamahkarlığın əbədi mübarizəsində yenə də birinci qalib gəldi.

 -Nə vaxt istəsən gəl. O cüvəllağını gözümdən qoymayacağam, -Zabitə arvad sağ əlini irəli uzadıb şəhadət barmağını silkələdi.

-Sağ olun.

-Sağ ol.

Ordan çıxdım. Bir qədər getdikdən sonra taksi saxladıb evin ünvanını dedim. Maşını götürüb sonra uşaqlarla görüşməliydim. Tədris ilinin sonu idi. Görəsən uşaqlar məktəbdə olarlar ya evdə? Çox güman ki, məktəbdə.

Taksiyə oturanda Layiqədən zəng gəldi.

-Şef, məktəbdən indi çıxdım. Dərsin sonuna az qaldığı üçün müəllim sinif otağında gözləməyimi təklif etdi. Mən də dərsin son on dəqiqəsində iştirak etdim. Tənəffüsdə isə Rüfət və uşaqlarla söhbət etdim. Rüfət Nərminin “Qabusnamə”ni axtardığını təsdiqlədi. Ancaq başqa nə isə bilmir. Sinif uşaqları ilə də söhbət bir nəticə vermədi. Uşaqlardan Tahir müəllimin qonşuluğunda yaşayanı da yoxdur. Növbəti göstərişinizi gözləyirəm.

-Yaxşı ki, zəng vurdun, daha ofisə qayıtma, indi qızın itdiyi ərazinin polis bölməsinə get. Orada kapitan Rəşad Qasımlını tap. De ki, təcili hadisə baş verən gün saat 20:00-dan təxminən 20:40-dək həmin əraziyə daxil olan kabinəsi ağ olan, yük yeri göy rəngli çadırla örtülmüş kiçik həcmli yük maşınını müəyyən etsin. Mümkün olarsa, hərəkət marşrutunu da.

-Aydındır şef. Bəs sonra?

-Sonra ofisə qayıt və çalış bir qədər yuxunu alasan. Gecə yatmayacaqsan. İşlərimi bitirib ora gələcəyəm.

-Gecəki geyim forması nə olacaq, şef?

-“Gecə kəpənəyi”.

-Göstəriş aydındır.

Layiqəyə bütün hallar üçün nəzərdə tutulan geyimlərin adlarını da hələ işə başladığı ilk günlərdə başa salmışdım. Ona görə də artıq sual vermədi. Bəzi fikirlərim var idi. Bu gecə olduqca ciddi əxlaqa malik olan bu qız yüngül xasiyyətli qadın obrazında mənə lazım ola bilərdi.

Ümumiyyətlə, qadının əməliyyata cəlb olunmasının bir çox üstünlükləri var. Layiqə kimi gözəl qızınsa, ikiqat. Bəzən kişilərin keçə bilmədiyi məkanlara cazibədar qadınlar çox asanlıqla daxil olur, heç bir şübhə oyatmadan lazımi məlumatı toplayıb geri qayıdırlar. Heç kimin də ağlına gəlmir ki, işvəli-nazlı bir qadın hansısa xüsusi əməliyyata cəlb olunub.

Görək bu gecə Layiqənin bu qabiliyyətlərinə ehtiyacımız olacaqmı?…

Açarlar cibimdə idi. Məni evə gətirən taksi sürücüsü ilə hesablaşıb, öz maşınıma oturdum. Məhəllədə heç kim gözə dəymirdi. Təkcə Səmədağa küçə qapısının qarşısında çömbəltmə oturub siqaret tüstülədirdi. Qanının qara olması uzaqdan sezilirdi. Mənə tərəf heç baxmadı da.

Tələssəm də, ona yaxınlaşdım.

-Salam, Səmədağa.

Məni görən Səmədağa ayağa qalxdı.

-Salam, Bəxtiyar.

-Niyə belə fikirlisən, bəlkə bir köməyim dəyər?

-Heç, elə-belə.

-Yenə də, çəkinmə, de.

-Əşşi, evə girə bilmirəm, nəvəm səhərdən, ququ-ququ deyib, ağlayır. Xoruza yaman öyrəşmişdi. Gedib başqa xoruz alarame. Ancaq nə bilim onu bəyənər, ya yox.

Səmədağa məndən beş yaş böyük idi. Üç yaşında da nəvəsi var idi.

Həəə, bu pis oldu. Qonaqlıq verərək, özlüyümdə Səmədağanın qarşısında “günah”ımı yuduğumu düşünmüşdüm. Məsələ başqa cür imiş. Bu heç yaxşı olmadı.

-Yaxşı, mən gedim. İndi tələsirəm. Sənin nəvəni ovundurmağın bir yolunu taparıq, darıxma.

-Sağ ol, Bəxtiyar.

Məni bezdirmiş o xoruzu kəsəndə işin bu tərəfini bilə bilməzdim. Uşağın ağlamağı heç yaxşı olmadı. Nə yaxşı ki, Səmədağaya yaxınlaşdım və bunu mənə dedi. Bütün dünya bir uşağın bir damla göz yaşına dəyməz. Bu işi bitirəndən sonra gərək bir şey fikirləşim ki, uşaq ovunsun. Görüm ağlıma nə gələr…

Maşınla dövrə vurub həyətdən çıxdım və Tərlanla Ləmanın oxuduqları məktəbə istiqamət aldım.

İdman dərsi olduğu üçün uşaqları elə məktəbin həyətindəki idman meydançasında gördüm. Son dərs günləri olduğundan əyinlərini dəyişməsələr də, sinfin oğlanları meydançadakı turnikdə yarışır, kimin daha çox dartınacağını bir-birlərinə sübut etməyə çalışırdılar. Qızlar isə bir qədər aralıdan onların bu yarışmasını izləyirdilər. Ləman da onların arasında idi.

Əlindəki davamiyyət kitabında nəsə qeyd edən idman müəlliminə yaxınlaşıb Tərlana və Ləmana bir neçə dəqiqəlik icazə verməsini xahiş etdim.

Bir qədər kənara çəkildikdən sonra uşaqlarla hal-əhval etdim.

-Salam uşaqlar, necəsiniz?

-Salam Bəxtiyar müəllim, yaxşıyıq, Siz necəsiniz?

-Mən də yaxşıyam. İndi isə mənə deyin görüm, Tahir müəllimin həyətində paltar dolabı olduğunu xatırlayırsınızmı?

Uşaqlar fikrə getdilər. Birinci Ləman dilləndi.

-Bəli, ancaq o dolab əvvəldən orada yox idi. Sonradan kimsə gətirib qoyub.

Nərmin itəndən sonrakı günlərdə Tahir müəllim məşğələləri müvəqqəti olaraq dayandırdığı üçün Ləman dolabın həyətdən götürüldüyünü bilə bilməzdi. Ona görə də məhz  kimsə qoyub dedi, qoymuşdu yox.

-Yaxşı bəs, neçə gün əvvəl, xatırlamırsınız ki?

-Bir ay, bəlkə bir qədər az olar, -Ləman gözlərini qıydı.

-Hə, təxminən elə olar, -Tərlan da söhbətə qoşuldu.

-Həyətin harasına qoyulmuşdu?

Ləman başını aşağı saldı. Tərlan utana-utana, -Həyətdəki ayaqyolunun lap yaxınlığında, divarın dibində, -deyə cavab verdi.

Aha, deməli belə. Tahir müəllimin həyətinin quruluşunu yadıma saldım. Ensiz uzunsov həyətə girərkən bir qədər irəlidə -  sağ tərəfdə ayaqyolu, ondan təxminən iki-üç metr sonra isə çoxdan budanmamış, kifayət qədər hündür iki qızılgül kolu var idi.

Deməli, dolab ayaqyolu ilə qızılgül kollarının arasındakı boş yerdə qoyulubmuş.

Qoyulduğu yeri və təxmini vaxtını öyrəndikdən sonra dolabın ora nə məqsədlə qoyulmasını, qısa müddətdən sonra niyə aparılmasını öyrənməliydim. İlk baxışdan burada qeyri-adi bir şey yox idi. Bir qardaş digər qardaşın həyətinə özünə lazım olan bir dolabı müvəqqəti olaraq qoyur, sonra da imkan düşən kimi maşın tutaraq dolabı aparır. Ancaq adi adam üçün bu belə idi. Mənsə artıq kələfin ucunu tapdığımı düşünürdüm və indi yavaş - yavaş bu kələfi yığmalıydım görüm, o biri ucu məni hara aparıb çıxaracaq.

Yenə də Tahir müəllim. Artıq ikinci dəfə idi ki, araşdırmanın gedişatında şübhələr ona yönəlir, ancaq mənim məntiqim bununla razılaşmırdı.

Hər şeyə rəğmən Tahir müəllimlə bir də danışmalı idim. Nərmin itən gün uşaqların məşğələdən çıxan vaxtı ilə demək olar ki, eyni vaxtda həmin həyətdən yük maşını ilə dolabın aparılması təsadüf idimi?

-Tərlan, yadınıza salın, son məşğələdə fasilə zamanı nə etmisiniz. Evdəmi oturdunuz, ya həyətə çıxdınız?

Sualı hər ikisinə ünvanlasam da, qəsdən Tərlanın adını çəkdim ki, yenə nəsə ayaqyolu ilə bağlı olarsa, Ləman utanaraq cavab verməyə bilərdi.

-Evdə oturduq.

-Yaxşı, indi isə ondan əvvəlki məşğələnin fasiləsində nə etdiyinizi yadınıza salın. Tələsməyin, bir neçə gün keçdiyinə görə nəyisə xatırlamaya bilərsiniz. Ona görə də tələsməyin, fikirləşib sonra cavab verin.

-Həyətə çıxmışdıq, -Tərlan dərhal cavab verdi. -Anam deyib ki, fasilələrdə təmiz havaya çıxım ki, beynim oksigenlə dolsun və qavrama qabiliyyətim artsın. Ancaq soyuq havalarda yox. Həmin günsə hava xoş idi. Mən çıxdım və bunu görən qızlar da bir azdan mənə qoşuldular. Sonuncu məşğələdə isə, Tahir müəllim fasilə versə də, Ləman dərsdən kənar bir məsələ ilə bağlı ondan məsləhət istədi, bizə aidiyyəti olmasa da, müəllim danışarkən durub otaqdan çıxmağı düzgün hesab etmədiymizə görə biz də otaqda qaldıq.

-Yaxşı bəs, çıxandan sonra harada dayandınız?

-Qızlar çıxanda mən həyətdəki qızılgüllərin üstündəki təzə açılmağa başlayan tumurcuqları iyləməkçün ora yaxınlaşmışdım. Onlar da yanıma gəldilər.

-Utanmadan bu sualıma da cavab verin, ayaqyolundan istifadə edən oldumu?

 Ləman yenə utanıb başını aşağı saldı.

-Xeyr, -Tərlan da bir qədər qızardı.

-Dəqiq yadındadır, Tərlan?

-Hə, dəqiq. Əvvəlcə Ləmangil də qızılgülləri iyləmək istədilər. Kol hündür olduğu üçün mən əlimlə budağını əyib iyləyirdim gülü. Onlarsa tikanlarından qorxduqları üçün fikirlərini dəyişdilər. Bir qədər orada durub söhbət etdik və fasiləyə verilən on dəqiqə bitdiyi üçün birlikdə evə keçdik.

Mənim üçün cavabları son dərəcə maraqlı olan sualları uşaqlara verdikcə artıq çox şeyi başa düşməyə başlayırdım.

-On dəqiqə az vaxt deyil. Bu qədər vaxta xeyli söhbət etmək olar. Siz nədən danışdınız?

-Əsasən instituta qəbul üçün tələb olunan sənədlərdən. Sənəd qəbulu buraxılış imtahanlarından sonra başlayır. Bu il isə paytaxtda keçirləcək mühüm dövlət tədbiri ilə bağlı sənəd qəbulu tez başlayacaq. Çünki buraxılış və qəbul imtahanlarının vaxtı irəli çəkilib. Sənədləri qəbul komissiyasına təqdim edərək qeydiyyatdan keçmək üçün az vaxtımız olacaq. Ona görə də məsləhətləşib yaşayış yerindən arayışı, tibbi arayışı indidən hazırlamağı qərara almışdıq. Qızların arayışları hazır idi. Mənsə sağlamlıq haqqında arayış almaq üçün poliklinikaya gedəndə həkimlərdən biri icazəli olduğundan arayış sonraya qalmışdı. Qərara aldıq ki, arayışı səhərisi gün alım. Növbəti məşğələdən sonrakı gün isə qəbul komissiyasının qarşısında görüşüb bəzi şeyləri dəqiqləşdirməliydik.

-Yəni Nərmin itən gün, son məşğələnin səhəri görüşməliydiniz?

-Bəli.

-Söhbətin detallarını olduğu kimi xatırlayın uşaqlar. Hər bir sözünüzü, nöqtə-vergülünə qədər. Bu çox vacibdir.

Hiss edirdim ki, araşdırdığım cinayətin ümumi mənzərəsi artıq yerini alır.

Bayaqdan susan Ləman söhbətə qarışdı.

-Bəxtiyar müəllim, elə əhəmiyyətli bir şey danışmadıq. Tərlan dediyi kimi, daha hansı sənədlərin lazım olacağını müzakirə etdik və bunu öyrənmək üçün qəbul komissiyasına getməyi qərarlaşdırdıq. Elə sənədlər var ki, onları da buraxılış imtahanlarından əvvəl toplamaq olar. Bizsə, hazırladığımız iki arayışdan başqa daha hansı belə sənədlərin olmasını öyrənmək və vaxt itirməməkçün hazırlamaq istəyirdik. Həm də yolüstü sənəd üçün şəkil çəkdirəcəkdik. İnanmıram ki, bizim o günki söhbətimizin məzmununun Nərminin tapılmasına nəsə köməyi dəysin. Adi söhbət idi. Mən dedim ki, labarator analizlərin cavablarını oxuyan həkim qanımda hemoqlobinin normadan bir qədər aşağı olduğunu bildirib mənə yaxşı qidalanmağı məsləhət gördü. Nərmin isə bildirdi ki, onun sağlamlığı ilə bağlı heç bir problemi çıxmayıb yoxlanılarkən. Hə, bir də ki, Nərmin dedi, arayışı hara qoyduğunu xatırlamır. Biz də dedik ki, arayış evdədirsə mütləq tapılacaq, hara yox olsun ki. Hələ vaxta da var. Yəqin yadına düşər yeri. Bu qədər.

-Yox, bu qədər yox. Sonda mən zarafatca Nərminə dedim ki, maşallah balta kimisən. Heç bir problemin yoxdur. Bircə bu “Qabusnamə”ni tapıb oxuya bilsəydin, daha dərdin qalmazdı. Hələ bu sözümə Ləman da güldü.

Aha… Sakit yaz səmasında yenə də ildırım çaxdı.

-Davam elə Tərlan. Nərmin sənə nə cavab verdi.

-Ah çəkdi. Dedi bilsəz o kitabı niyə bu qədər axtarıram, zarafata salmazsınız.

-Mən də dedim ki, xətrinə dəydimsə bağışla, ancaq bir kitabı tapa bilmədiyinə görə bu qədər narahat olmağının səbəbini başa düşə bilmirəm. Nə vaxtsa tapıb oxuyarsan da.

-Nərmin kitabı axtarmağının səbəbini sizə dedimi?

-Dedi, -Tərlan başını aşağı saldı.

-Çəkinmə, danış.

-Açığı, Nərmin səbəbini deyəndən sonra, mən çox utandım və ondan zarafatıma görə bir daha üzr istədim. Nərmin dedi ki, dörd yaşı olanda valideynləri avtomobil qəzasında həlak olub, onları heç xatırlamır və nənəsi ilə babasının himayəsində böyüyüb. Bir neçə müddət əvvəl isə təsadüfən onların bir söhbətini eşidib. Nərminin babası nənəsinə deyirmiş ki, kaş oğlumuz sağ olaydı. Onun bir arzusu heç yadımdan çıxmır. Bir dəfə dedi ki, Nərmini dünyada hamıdan çox istəyirəm. Qız uşağı olsa da, onu oğlan kimi tərbiyə edəcəyəm. Qoy güclü olsun, həyatda rastlaşacağı çətinliklərə sinə gərməyi, bir də gözəl insan olmağı öyrənsin. Ona görə də, onu “Qabusnamə”dəki nəsihətlərlə böyüdərək tərbiyə verəcəyəm. Nərmin bu söhbəti eşitdiyini onlara bildirməsə də, həmin gündən ona verilən cibxərcliklərini yığaraq “Qabusnamə”ni axtarmağa başlamış, heç xatırlamadığı atasının bu arzusunu həyata keçirməyə, o kitabı oxuyaraq oradakı nəsihətlərə əməl etməyə qərar verib. Bax buna görə o bu kitabı belə ciddi-cəhdlə axtarırmış, Bəxtiyar müəllim.

Araya bir sükut çökdü

Davamı var

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.05.2023)

Bəzən jurnalist müsahibindən söz ala bilmir. Necə edəsən ki, müsahibin danışsın? “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış tənqidçi Əsəd Cahangirlə “Ustad dərsləri” rubrikasını təqdim edir. Burada Əsəd Cahangirin müxtəlif illərdə götürdüyü ən maraqlı müsahibələr tarixi ardıcıllıqla təqdim olunur. Telman Adıgözəlov ilə  müsahibə 20.08.1998 tarixində götürülüb.

“BİZDƏ İSTEDADA VAXTINDA QİYMƏT VERİLMİR”

Müsahibimiz Milli Teatrın aktyoru, populyar sənətçi Telman Adıgözəlovdur.

-               Telman bәy, çoxdandır ki, sizdən müsahibə almaq arzusunda idik. Lakin işlәrinizin çoxluğu buna imkan vermirdi. Amma, görünür, yanlış da bir naxışdır vә çox şadıq ki, sizinlә yubileyinizdә görüşürük.

-                

-               Çox sağ olun. Ayın 17-dә 45 yaşım tamam oldu. Sağ olsun dostlarımı, bu әziz gündә mәni tәk qoymadılar.

-                

-               Maraqlıdır, sәnәtçi dostlarınızdan kimlәr sizinlә birlikdә idi?

-                

-               Hәsәnağa Turabov, Yaşar Nuri, İlһam Rәһimli, Zemfira Nәrimanova, Elçin Hәmidov... (Fikrә gedir)

-                

-               Birini dә mәn yadınıza salım: Naibә Allaһverdiyeva. Sizin ad gününüzü qeyd etmәyinizi dә mәnә o xәbәr verdi.

-                

-               O... Naibә çox nәһәng istedada malik bir qızdır. Hәtta mәn deyәrdim ki, o, dünya sәviyyәsindә şöһrәt qazana bilәcək bir aktrisadır. Mәn onu Hollivud aktrisaları ilә müqayisә edәrdim.

-                

-               Amma tәәssüf ki, bizdә istedadlara vaxtında qiymәt verilmir. 10 ildir sәһnәdә olmasına baxmayaraq, belә aktrisanın mövcudluğundan һәlә indi xәbәr tuturuq. Yaxşı ki, Şәrif Qurbanәliyev onu “Yarımştat” tamaşasında Tomka roluna dәvәt etdi. Elә sizin özünüz, neçә ildir sәһnәdәsiniz, amma fәxri adlar paylananda yada düşmәdiniz.

-                

-               Nə olar, qardaş, vaxt gəlәr bizim dә küçәdә bayram olar. Bu gün ad alanları ürәkdәn tәbrik edirәm vә buna qәtiyyәn darılmıram. Onlar öz adlarını alıblar. Bu yaxınlarda Elçinin “Mәnim sevimli dәlim" tamaşası ilә rayonlara qastrola getmişdik. Orada uşaqlar, gәnclәr һamısı mәnimlә şәkil çәkdirmәk istәyirdilәr. Ramiz Novruzov zarafatla deyirdi ki, görürsәn, Telman, ad almaqla deyil ki, mәn Xalq artisti olsam da, xalq sәni mәndәn çox istәyir. Amma xaһiş edirәm, dediklәrimi necә var, elә dә yazın. Jurnalistlәr onun dediklәrini tәһrif etdiklәrindәn Amaliya Pәnahova onları məhkəməyə vermişdi.

-                

-               Özünüz bilirsiniz ki, Amaliya Pәnaһovanın bu һәrәkәti siyasi amillә bağlı idi. Amma Allaһa şükür, biz sizinlә siyasәtdәn söz açmaq fikrindә deyilik. Keçirik sırf sənәt mәsәlәlәrinә. Deyirlәr ki, Şalyapin һәr dәfә Mefistofel rolunu oynayandan sonra oruc tutar, dua edәrmiş ki, ruһuna һopmuş şeytanilikdәn tәmizlәnsin. Hәmişә komik rollar oynayan aktyor kimi siz dә belә bir katarsisә eһtiyac duymursunuz ki? Axı, gülüş bəzən şeytanla bağlıdır.

-                

-               Mәnim ciddi rollarım da olub. Mәsәlәn, Anarın “Şәһәrin yay günlәri" tamaşasında Namiq. Dua etmәyә gәlincә isә, Stanislavskinin bu barәdә xüsusi tәlimi var vә biz rol oynayarkәn һeç vaxt unutmuruq ki, aktyoruq. İkinçi plan bizdә həmişә oyaq olur.

-                

-               Siz xәrçәng bürcü altında doğulmusunuz. Özü dә Şaһ İsmayıl Xәtayi ilә bir gündә. Xarakterinizdә cәngavәrlik varmı?

-                

-               Vallaһ, o şәraitdә ki biz işlәyirik, bәlkә Xәtainin özü dә bizim qәһrәmanlığımıza, dözümümüzə һeyran qalardı. İndiki şәraitdә sәnәtkar olmaq әn böyük qәһrәmanlıqdır.

-                

-               Xәrçәnglәr axirәt dünyasına bağlı adamlar olurlar.

-                

-               Mәncә, nә namaz, nә oruc, nә dә Həcc ziyarәti һәlә һәqiqi Allaһ adamı olmaq demək deyil. Әsas məsələ qəlbən Allaha bağlı olmaqdır.

-                

-               Xәrçәnglәrin bir xüsusiyyәti dә musiqini, poeziyanı vә lәziz xörәklәri sevmәkdir. Hәtta deyirlәr ki, qәliz fәlsәfi nәzәriyyәlәr xәrçәngi nә qәdәr maraqlandırırsa, zәngin mәtbәx dә bir o qәdәr maraqlandırır.

-                

-               Musiqini çox sevirәm. Әn çox sevdiyim Bax, Betһovenin әsәrlәri vә muğamlarımızdır. Yemәyә gәlincә isә, mәnim üçün fәrqi yoxdur, bu yemәk belә yağlıdır, o yemәk elә duzsuzdur demirəm.

-                

-               Onda həyat yoldaşınızın bәxti gәtirib ki...

-                

-               Yox, o, yaxşı yemәklәr bişirmәyinә bişirir. Sadәcә olaraq, mәn xırdaçılığa gedәn deyilәm.

-                

-               Bәlkә ailәniz һaqqında bir az geniş mәlumat verәsiniz.

-                

-               Mәn bu barәdә danışmağı һeç vaxt sevmәmişәm, Ailәliyәm. Bir oğlum, bir qızım var: Tural vә Aysel.

-                

-               Aktyor olmağınıza peşiman deyilsiniz?

-               Qәtiyyәn!

-                

-               Siz Balakәndә doğulmusunuz, o vaxt rayonlarımızda teatr yox idi. Televiziya һәlә ortalığa çıxmamışdı. Aktyorluğu seçmәyinizә sәbәb nә oldu?

-                

-               1964-cü ildәn biz Bakıya köçmüşük. Mәnim sənətə gəlişimә belә bir һadisә sәbәb oldu. Bir dәfә “Vәtәn” kinoteatrının qabağından keçәrkәn televiziyanın әmәkdaşı olan Nazim Zeynalov mәni gördü vә televiziyaya uşaq verilişlәrinә dəvət etdi. Sonra İnçәsənət İnstitutunu bitirdim. Bir müddәt Tәdris Teatrında işlәdim, 1980-ci ildәn Milli Teatrın aktyoruyam.

-                

-               Gәlәcәk planlarınız barәdә nә deyә bilәrsiniz?

-                

-               Bizim işimiz rejissorlardan asılıdır.

-                

-               Tәsәvvür edin ki, seһrli xalçaya minib başqa bir alәmә gedirsiniz. Bir daһa geri dönmәyәcәksiniz. Sizә özünüzlə yalnız bir şey götürmәyә icazә verirlәr. Nәyi seçәrdiniz?

-                

-               Uşaqlarımın şәkillәrini...

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.05.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı statusman Hümbət Həsənoğlunun növbəti 10 aforizmini təqdim edir. 

1.Başa düşməyə çalışmasan, yaşamaq o qədər də çətin iş deyil.

2.Şeytanı insan öz pis əməllərinə bəraət üçün düşünüb.

3. Öz fikri olanların fikri heç kimə maraqlı deyil. 

4. Dünən çox yaxın görünsə də, ora qayıtmaq mümkünsüzdür.

5. Pislər yaxşılardan yaxşı bəhrələnirlər.

6. Ağlı olan heç vaxt tək olmur.

7. Həmişə ağıllı olmaq darıxdırıcıdır, hərdən axmaqlıqdan da imkan kimi istifadə etmək lazımdır.

8. Başımızın üstündəki sonsuz səma sonsuz böyüməyimiz üçün imkandır.

9. Özünü yaxşı saymaq başqaları haqda məlumatsızlıqdan doğur.

10. Kiminləsə münasibətə təəssüflənirsənsə, bunun qarşılıqlı olduğunu bil.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.05.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcinə başlayır. Öncədən deyirik, özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin romanı sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı çox bəyənəcəksiniz.

14-cü dərc

Şişman yuxudan oyananda bir anlıq harada olmasını anlaya bilmədi. Ancaq tavandakı toz basmış çilçırağa nəzərləri sataşanda qanı qaraldı. Yenə də baş verənlər yadına düşüb canına qorxu saldı.

Yerindən qalxıb tez mətbəxə keçdi. Bunkerdəkilərə səhər yeməyi hazırlayıb dərmanlarını verməli idi. Adətən səhərlər süddə qaynatdığı yarmaya dərmanları əlavə edib bunkerə aparır, yarım saat sonra isə bir stəkan şirin çaya növbəti dərmanı qataraq yenidən bunkerə düşürdü.

Çaydanın altını yandırıb əl-üzünü yumaq üçün həyətə çıxdı. Qayıdıb südü qaynamağa qoyacaqdı.

…Səhər yeməyi hazır olan kimi dörd qaba çəkib siniyə qoyan şişman aşağı düşmək üçün bunkerin gizli qapısının mexanizmini işə saldı. Əlində sini ilə ehtiyatla pilləkənləri düşüb adamların saxlanıldığı birinci otağa yaxınlaşdı. Bu otaq sıra sayına görə ikinci idi. Ondan əvvəlki, sırada birinci gələn otaqda cərrahiyyə əməliyyatları həyata keçirilirdi. Otaqda saxlanılan təxminən iyirmi səkkiz yaşlı kişi artıq onun addım səslərini eşidib qapıya yaxınlaşmışdı. Qapının üstündəki nəfəsliyi açıb qablardan birini ona uzatdı. Kişi tələsik qabı alıb elə ayaq üstə acgözlüklə yeməyə başladı.

İkinci və üçüncü otaqlardakı kişilərə də eyni üsulla yemək verdikdən sonra sonuncu, qaçırılmış adamların saxlanıldığı dördüncü, sayca isə beşinci olan qapıya yaxınlaşdı. Nəfəsliyi açıb içəri baxdı. Bu otaqda onun taparaq oğurlanmasını təşkil etdiyi qız saxlanılırdı. Qız qapı ilə üzbəüz divara sıxılıb dayanmışdı, heç nə ifadə etməyən baxışları ilə ona baxırdı. Gətirəndən sonra həkimin tapşırığı ilə əynindəki paltarlarını çıxarıb təkcə alt paltarlarını saxlamış, ona dizdən olan nazik bir gecə köynəyi geyindirmişdi. Köynək o qədər nazik idi ki, altından qızın yarıçılpaq bədəni  aydın görünürdü.

Şişman dayanıb bir qədər qıza baxdı. Yenicə yetişməyə başlayan döşlərinin şişirtdiyi sinəsi, nazik parçanın arxasından daha da sirli görünən təravətli yeniyetmə qız bədəni onun ehtirasını qaldırdı.

Sanki birdən-birə qanı başına vurdu. Qapını açıb içəri girmək, bu qızı altına yıxıb onunla olmaq istəyi ilə ağzının suyu axdı. Əlindəki yemək olan sinini kənara qoydu.

-Onsuz da bircə günü qalıb, burada da məndən başqa heç kim yoxdur, kim biləcək ki, -düşünən şişman çönüb bunkerin açıq qalan qapısına tərəf baxdı və onda baş qaldırmış heyvani şəhvət hissinin təsiri altında otağın qapısını açdı.

Bütün varlığını bürüyən ehtirasdan əlləri əsirdi…

* * *

Ofisin qapısı üzərində asılmış və hər dəfə qapı açılanda çalınan zınqırovun səsinə oyandım. Layiqə əlindəki iri idman çantasını yerə qoyub qapını örtdü.

-Sabahınız xeyir, şef.

Mənim tez-tez ofisdə gecələməyimə öyrəşdiyi üçün təəccüblənməyən Layiqənin kefi kök idi.

-Sabahın xeyir, ey əvəzolunmaz köməkçim, bu gün səni böyük işlər gözləyir, -dedim.

Tonuna uyğun cavab verməyim Layiqənin xoşuna gəldi. Qəhqəhə çəkib içəri keçdi.

Mürgülədiyim kreslodan qalxıb, yuyunmaq üçün hamamxanaya keçdim. Cəmi üç saat yatsam da, buna vərdiş etdiyim üçün gümrah oyanmışdım.

Qayıdanda iş masasının arxasında oturmuş Layiqə internetdə nə isə axtarırdı.

-Boş yerə internetə girmə, indi məktəbə yollanacaqsan,- məktəbin nömrəsini dedim.

-O məktəbi tanıyıram şef. Geyim forması aydındır,“ciddi”. Tapşırıq nə olacaq?

Layiqənin işə həmişə entuziazmla yanaşması çox xoşuma gəlirdi.

-“11A” sinfini taparsan, sinif rəhbərinin icazəsi ilə Rüfət adlı şagirdlə təklikdə söhbət edərsən, sonra isə müəllimin iştirakı ilə sinif uşaqlarına bir neçə sual verəcəksən. Əsas da, öyrən, gör sinif uşaqlarından və ya paralel sinifdən kimsə Tahir müəllimin qonşuluğunda yaşamır ki?

Qısa şəkildə Layiqəyə vəziyyəti başa salıb verəcəyi əsas sualları izah etdim.

-Əlində heç bir bloknot, qələm olmasın. İnsanlar onlara şifahi verilən sualları qeyri-rəsmi kimi qəbul edərək çox həvəslə cavablandırırlar. Ancaq dediklərinin yazıldığını görəndə narahat olur, səmimi cavab verməkdən yayınırlar, bildikləri şeyləri də, “bilmirəm” deyərək danışmamağa üstünlük verirlər.

-Tapşırıq aydındır, şef.

-Bu əsas tapşırığın olmayacaq, Layiqə. Təcili məktəbdə işini bitir və ofisə qayıdıb məni gözlə.

Layiqə bayaqkı çantasını götürüb mətbəx otağına keçdi. Bir azdan əyninə geydiyi boz rəngli ciddi işgüzar kostyumda oradan çıxdı. Kostyumuna uyğun olan kiçik əl çantası və bir qədər hündürdaban ayaqqabıları ona çox yaraşırdı. Qarşımda bir dövrə vurub, -Necəyəm, şef? -soruşdu.

Allah bilir, bu “necəyəm”in arxasında nə dururdu. Bu qadınlardan kim baş açar ki? Həmişə idman üslubunda geyinməyi sevən Layiqə indi qarşımda elə şövqlə dayanıb cavab gözləyirdi ki, sanki başqa vaxtlar ona belə geyinməyi qadağan etmişdilər və indi əlinə düşən yeganə fürsətdən istifadə edib həzz alırdı.

-Tam aldığın tapşırığa uyğun geyinmisən, -Gülünün gəldiyi gün müşahidə etdiyim qısqanclıq səhnəsindən sonra bu qıza bir əsas vermək istəmirdim.

Cavabımın köməkçimin xoşuna gəlmədiyi o dəqiqə dəyişən sifətində hiss olundu. Kompliment gözlədiyi halda özümü bilməzliyə vuraraq cavabımı işlə əlaqələndirməyim onun əhvalını bir qədər korladı.

Ancaq vacib iş qabağı bu əhvalı tam korlamaq niyyətim yox idi. Ona görə də üzümü Layiqəyə tutub, -İnşallah, bu işimizi uğurla başa vuraq, ən gözəl paltarını geyərsən, birlikdə şam yeməyinə gedərik, -dedim.

Bunu gözləməyən Layiqə bir qədər duruxdu.

-Hələ istəsən, şefinin necə rəqs etdiyini də görə bilərsən, - zarafatla əlavə etdim.

Layiqə yenə də susurdu. Birgə işlədiymiz müddətdə ilk dəfə idi onu harasa dəvət edirdim. Nəhayət yaranmış sükutu pozdu.

-Onda mən vaxt itirməyim, -gözlərimin içinə baxaraq müəmmalı şəkildə gülümsəyən köməkçim ofisdən çıxdı.

Onun arxasınca baxdım. Gülünün gəlişindən sonrakı qəribə davranışını nəzərə almasam, son dərəcə ciddi olan bu qızın bir çox xasiyyətləri tanıdığım müddətdə onun xətrini daha da çox istəməyimə səbəb olmuşdu. İşininsə öhdəsindən çox yaxşı gələcəyinə arxayın idim.

İndi Zabitə arvad yuxudan oyanıb harasa getməmiş onu tapıb söhbət etmək lazım idi. Arada vaxt edib evə dönməli və maşınımı götürməliydim. Bu gün maşın mənə çox lazım olacaqdı.

Səhərə yaxın hazırladığım və çoxdan soyumuş kofedən bir- iki qurtum vurub Zabitəgilə getmək üçün ofisdən çıxdım. Elə də uzaq olmadığı üçün piyada gedəcəkdim.

Saat 10 tamamda Zabitə arvadın qapısına çatdım. Söyülməyə hazırlaşaraq qapını taqqıldatdım. O dəqiqə həyətdən cavab gəldi:

-Kimdi səhər tezdən taqqataraq salan?

Səs kəsilən kimi əvvəl qapının içəridən açılan cəftəsinin səsi gəldi, ardınca qapı yarıyadək açıldı.

-Kimi istəyirsən?

-Salam, xanım.

-Əleykümsalam. Kimsən, nə lazımdı?

Bu arvadın adi danışığı dava-dalaşa bənzəyirdi.

-Bilirsiz, mən Tahir müəllimin yanına məşğələyə gələn Tərlanın əmisiyəm, -dedim.

-Hansı Tərlanın, o cüvəllağının? -Zabitənin səsi bir qədər yumşaldı.

-Hə, elə cüvəllağı uşaq olduğuyçün də, yanınıza bir xahişə gəlmişəm.

Zabitə arvad bayaqdan yarı açaraq boylandığı qapını axıradək açıb mənə içəri keçmək işarəsi verdi.

Zabitənin təxminən əlli beş yaşı olardı. İrəli çıxmış, ortasında batıq olan çənəsi, iri, sümüklü əndamı var idi. Şişkin almacıq sümüklərinin üzərində yerləşən qonur rəngli gözləri mənə bir qədər təkəbbürlə baxırdı.

Həyətdə üstünə müşəmbə döşənmiş mavi rəngli plastmas masa qoyulmuş, ətrafında həmin dəstdən olan dörd ədəd stul düzülmüşdü.

Masanın üzərindəki stəkanda təzədəm çay buğlanırdı.

-Keç otur, sənə də çay gətirim.

…Əlində buğlanan çay stəkanı ilə gələn Zabitə arvad çayı qarşıma qoydu. Özü isə üzbəüzdə əyləşdi.

-Təşəkkür edirəm, xanım.

-Mən xanım-zad deyiləm. Adım Zabitədir.

Zabitə valideyninin ona verdiyi adı müvəffəqiyyətlə doğruldurdu. Bu arvadla danışmaq xüsusi bacarıq tələb edirdi. Hansı sözə necə reaksiya verəcəyi əvvəlcədən bilinmirdi.

-Neyləyib bu uşaq, belə səhər tezdən gəlmisən?

-Əslində heç nə, ancaq atası, yəni qardaşım, iki gün əvvəl uzun müddətli ezamiyyətə gedib. Gedəndə onu mənə tapşırdı. Dedi, “Hərdən bir get, yoxla gör dərslərinə gedir, ya getmir. Özünü necə aparır, birdən avara uşaqlara qoşulub eləyər, xəbərimiz olmaz”. Mən də fikirləşdim, Tahir müəllim nəyisə bilsə də, öz şagirdini pis vəziyyətə qoymamaqçün məndən gizlədər. Özü tənbeh edər. Əmanətdi də, yəqin məni başa düşürsünüz. Bir şey olsa, qardaşıma nə cavab verərəm qayıdanda? Ona görə ən yaxın qonşu kimi sizin qapını döydüm. Ən azı bilərsiz məşğələlərə gəlir, ya gəlmir. Səhər tezdən narahatçılıq verdiyimçün üzr istəyirəm, -deyib, söhbətimizin şirin olması üçün cibimdə hazır saxladığım əllilik əskinası yavaşca Zabitə arvadın qarşısına qoydum.

-Əşşi, buna ehtiyac yoxdur.

-Elə bir şey deyil, təki mən arxayın olum ki, siz ona nəzarət edib, məşğələdən yayınarsa, mənə deyəcəksiniz, -deyib qəsdən həyətin küncündə əkilmiş gül kollarına tərəf baxmağa başladım. On beş saniyə sonra yenidən başımı Zabitə arvada tərəf döndərəndə əllilik möcüzəli şəkildə masanın üzərindən onun xalatının cibinə köç etmişdi.

Qəsdən söhbətə tamam başqa tərəfdən başlamışdım. Artıq əsas məsələyə keçmək lazım idi.

-İndi də eşitmişəm ki, onunla məşğələyə gələn uşaqlardan biri yoxa çıxıb. Lap narahat oldum. Birdən bizim uşağın da başına bir iş gələr.

-Hə, eşitmişəm, polislər gəlmişdi Tahir müəllimgilə.

-Görəsən bu nə məsələ ola bilər, ay Zabitə bacı? -özümü ona çox məhrəm göstərmək üçün bir qədər astadan, az qala pıçıltı ilə soruşdum.

Zabitə arvad da pıçıltıya keçdi:

-Deyirlər ki, qızı istədiyi oğlana vermirlərmiş. Yaşı az olduğuna görə. O da qoşulub qaçıb. İndiki qızlara nə var? Bizim vaxtımızda bu yaşda belə şey eləsək başımızı kəsərdilər.

Bəli, bütün qeybətcil arvadlar kimi Zabitə arvadın da “deyirlər” sözü artırmaqla, öz versiyası hazır idi. Mən isə adımın Bəxtiyar olduğu qədər əmin idim ki, bunu ona heç kim deməmişdi və Nərminin sevgilisinə qoşulub qaçması barədə  dedikləri onun dırnaqarası geniş təxəyyülünün məhsulu idi. Yəqin bir qədər sonra toy gününün vaxtını da dəqiq deyəcəkdi.

Elə onun versiyası üzrə, yenə də pıçıltı ilə söhbəti davam etdirdim.

-Deyirlər, Tahir müəllimgildən çıxandan sonra qoşulub qaçıb. Heç evə də gedib çıxmayıb. Yəqin bir-birlərini çox sevirmişlər. Görəsən elə burda oturub maşına, ya başqa yerdə?

-Yox, burdan çıxandan sonra uşaqlarla ayrılıb guya evə tərəf gedib, məhəllə arası yollarla. Yəqin elə oralarda haradasa oğlan onu gözləyirmiş.

-Hə, Tərlan da elə deyir. Çıxanda sağollaşıb həmişəki kimi getdiyi tərəfə yollanıb.

-Elə Tərlan demişkən, həmin gün nəvəm bizdə idi. Oynayanda topu dama düşmüşdü, -Zabitə arvad əli ilə elə də hündür olmayan evinin qır örtüklü damına tərəf işarə etdi. -Uşaq ağlayırdı. Bilirəm axı, Tərlangil saat 8-də çıxırlar. Çıxdım bayıra ki, onu çağırım, qalxıb damdan topu götürsün, özüm çıxmağa qorxdum, nərdivan andıra qalmış laxlayır. Gördüm yoxdular. Demə, bir az tez çıxıblarmış məşğələdən.

Bunları deyib, artıq əllilik əskinasın təsiri altında qonaqpərvər ev sahibəsinə dönmüş həmsöhbətim ayağa qalxdı, qadına xas olmayan iri əlləri ilə stəkanları götürdü, içib-içməməyimlə maraqlanmadan yenidən çay süzmək üçün evə girdi.

Qayıdanda, o masaya oturmamış söhbəti davam etdirdim.

-Ancaq deyəsən o qız uşaqları yayındırmaq üçün onlarla sağollaşıb, guya ki, evə gedib. Əslində isə məncə sonra geri qayıdıb buralarda maşına oturub. Tərlanı polislər sorğu-sual edəndə mən də orada idim. Onlar dedilər ki, qız bir az gedəndən sonra geriyə qayıdıb.

-Bunu eşitməmişəm, ancaq qayıtsa idi mən görərdim axı. Bəs demirəm çıxmışdım bayıra?

-Bəs görəsən bu nə ola bilər? Axı polislər də yalandan deməzlər ki, geri qayıdıb, -özümü sadəlövh göstərdim.

-Əşşi, polislərə çox da inanma, bəlkə də söz almaqçün deyiblər ki, qayıdıb. İkincisi də ki, qayıdıb o demək deyil ki, bura qayıdıb. O yolda o qədər döngələr var ki, birinə dönüb, minib maşına, fırr eləyib gedib də. Əsas odur ki, özü istəyib, özün istəyəndən sonra da, aradan çıxmağa nə var ki.

Zabitə arvad Nərminin qoşulub qaçması haqqında özü uydurduqlarına özünü də elə inandırmışdı ki, imkanı olsa, Nərminin on dörd yaşından bu qaçışın planını hazırladığını da iddia edərdi.

Onu duyuq salmamaqçün, çox ehtiyatla davranır, yenə də qayğıkeş əmi rolunu oynamaqda davam edirdim.

-Təki elə olsun, yoxsa, Allah eləməmiş, adam oğruları-zad aparmış olar uşağı, sonra da gəl öz əmanət uşağınçün qorxma, Tərlan da hər gün bu yolu gəlib gedir, - deyib, bir ah çəkdim.

-Əşşi yoxe, kasıb-kusubun uşağını kimdi qaçıran. Tərlanın atası nə işləyir?

-Geoloqdu. İndi də işi ilə bağlı dağlarda qazıntı işləri aparır, -yenidən Zabitə arvada bir yalan uydurmalı oldum.

-Gördün? Kimə lazımdı geoloqun uşağı? Atası bütün günü torpaqda eşənək atır.

Bir anlıq ətrafına geoloji alətlər səpələnmiş Tərlanın atasını torpaqda eşənək ataraq özünü günə verən halda təsəvvür etdim. Ancaq gülsəm, hər şeyi korlaya bilərdim. Bu hökmlü qadının bütün dediklərini ciddi görkəmlə dinləyib onunla həmfikir olduğumu bildirmək çox vacib idi. Bəlkə də, ikinci stəkan çayları süzərkən böyük ehtimalla artıq cibindən çıxarıb döşəyinin altında gizlətdiyi əlli manatlıq əskinas olmasaydı məni çoxdan çölə yola salmış idi.

İndi özünü Geologiya elminin dərin bilicisi kimi apararaq yerin təkini öyrənən geoloji ekspedisiyanın üzvlərini torpaqda eşənək atan toyuqlara bənzətməklə bu iki şeyin mahiyyətcə eyni oduğunu sübut etməyə hazır olan Zabitə arvada mən nə deyəydim? Qoy öz fikrində qalsın. Ona görə də, sifətimə vəziyyətə uyğun ifadə verib, -Bəli, qardaşım kasıb adamdır,- dedim.

İkinci stəkan çayı də içmişdim. Xasiyyətini nəzərə alsaq, həmsöhbətim hər an söhbətin bitməsinə işarə verə bilərdi. Mən isə hələ heç nə aydınlaşdıra bilməmişdim.

Özümü detektiv kimi təqdim etməyəcəyimi əvvəlcədən qət etmişdim. Çətin ki, Zabitə arvad nəsə bilirdisə, bunu detektivə deyəydi. Bu qadının Tərlanın dedikləri əsasında qurduğum psixoloji portretinə əsasən belə qənaətə gəlmişdim. Söhbət əsnasında isə gümanlarım tam təsdiqlənmişdi. Zabitə hüquq-mühafizə orqanlarına elə də inanmır və onlarla heç bir kontaktının olmamasına üstünlük verirdi həyatda. Hətta kiməsə köməyi dəyə biləcəyi təqdirdə də. Bu, eqoizm adlanır. Yəni, bu arvad “kimə nə olur olsun, mənə heç nə olmasın” prinsipi ilə yaşayırdı.

Deməli, əgər ilk dəqiqədən özümü olduğum kimi təqdim etsəm, lap yəqin ki, qapı dərhal üzümə bağlanacaqdı.

Təcili söhbəti yeni məcraya yönəltmək lazım idi.

-Bəs nə bildiniz ki, uşaqlar gediblər, bəlkə elə həmin gün bir qədər gec çıxıbmışlar?

Artıq bir qədər açıq suallar verməyə məcbur idim. Bu, qarşımdakı qadının nəzərindən qaçmadı. Bir qədər başqa baxışlarla mənə baxdı, ancaq sonra nə fikirləşdisə, sualımı cavablandırdı:

-Əşşi yox, dəqiq bilirəm, sonradan yenə bayıra çıxdım axı. Uşaq ağlamağını kəsmirdi. Çıxdım görüm kimi taparam dama dırmaşdırmaqçün. Gec çıxsaydılar ikinci dəfə çıxanda onları görərdim də. Yox, dəqiq yox idilər, tez getmişdilər.

-Yazıq uşaq, kim bilir nə qədər ağlayıb topuna görə, yəqin yenə heç kimi tapmadınız, hə? -özümü canıyanan kimi göstərib ikinci dəfə bayıra çıxarkən nə görməsini aydınlaşdırmağa çalışdım.

-Tapdım, nöş tapmadım. Tahir müəllimin qardaşı kömək elədi.

Sanki sakit yaz səmasında qəfildən ildırım çaxdı. Bu, artıq olduqca maraqlı idi. Axı Tahir müəllim qardaşının həmin gün onlarda olması barədə heç nə deməmişdi. Yəni mən belə səhv etmişəm onun barəsində?

-Tahir müəllimin qardaşı yəqin ki, cavan adam olmaz, onu çıxardınız dama? -Zabitəyə fikirləşməyə imkan vermək olmazdı.

-Özünü yox, ona dedim ay Babaxan, səni Allah yetirdi, gör bir kimi taparsan damdan uşağın topunu götürməyə, o da bir adamaoxşamaz var idi, üz-gözündən adam qorxurdu, ona dedi ki, çıx dama, uşağın topunu götür.

Adamaoxşamaz? Üz-gözündən adam qorxan? Uşaqlar deyən həmin o dilənçi olmaya?

-Həəə, sağ olsun Babaxan, lap vaxtında gəlibmiş ki, -dedim.

-Elə mən də kimi desən görəcəyimə inanardım o gün, ancaq Babaxanı yox, çox az-az gəlir o buralara. Lap hərdən-birdən, yəqin dolaba görə gəlibmiş. Mən çıxanda qapıdakı yük maşınına paltar dolabı qoyurdular bir nəfərlə. Həyət qapısının da hər iki layı açıq idi. O dediyim adamaoxşamaz da onlara kömək edirdi.

Aha, bu da bir yenilik, təbii ki, bunları uşaqlar görə bilməzdilər. Zabitənin dedikləri onlar gedəndən sonra baş vermişdi. Nəhayət ki, az-az Zabitənin buzunu qıra bilirdim.

-Yəqin dilənçi olub o yaramaz, bir manat veriblər ki, kömək eləsin.

-Nə bilim, bəlkə də, dilənməyin bilmirəm, ancaq əyyaşın biri idi. Yanımnan keçəndə ağzından it iyi vurdu məni.

İt iyi deyəndə Zabitə yəqin ki, araq, ya da çaxır iyini nəzərdə tuturdu.

-Yaxşı ki, yıxılmayıb nərdivandan, yoxsa sonra gəl polisə izahat ver də.

-Hə, elə mənim də ağlıma gəldi ki, yıxılar o külbaş, məni işə salar. Neçə dəfə dedim yavaş ol.

-Allah şər-xətadan saxlasın.

-Hə, topu götürəndən sonra gördüm həyət-bacaya yaman baxır, tez çıxartdım onu bayıra ki, sonra oğurluğa-zada gələr, dalıyca da çıxdım. Yəqin elə sən deyəndi, Babaxan ona pul verib ki, kömək eləsin, çünki, çıxanda gördüm getməyib onu gözləyir, onu görən kimi çağırdı ki, tez gəl min maşına gedirik. O da qaçdı mindi maşının yük yerinə. O çadırlı maşınlar olure, onlardan idi. Qabağı ağ, dalı göy. Ola bilər ki, apardıqları yerdə də dolabı düşürməyə kömək edəcəkmiş.

Qabağı deyəndə Zabitə maşının kabinəsini, dalı deyəndə isə yük yerini nəzərdə tuturdu. Deməli, ağ kabinəli, göy çadırlı kiçik həcmli yük maşını olub deyilən maşın.

Bir şey çox maraqlıdır…

Davamı var

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.05.2023)