“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucuları üçün “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq” layihəsinin təqdimini davam etdiririk

Nassim Talebin «Qara qu quşu» kitabından geniş bəhs etməkdəyik. Ümumi tirajı 10 milyon nüsxəyə çatan, artıq 32 dildə oxunan «Qara qu quşu»nda ən əsas bizim qəfil baş verənlərə, xüsusən iri masştablı hadisələrə qarşı korluğunuz barədə danışılır. Səbəbi araşdırılır ki, niyə bəşəriyyət diqqətini qloballara deyil, lokallara ayırır, niyə alimlər və qeyri-alimlər, dühalar və qeyri-dühalar milyonları unudub qəpik-quruşları sayırlar? Niyə biz nəhəng təsirlərə malik mümkün ola biləcək əhəmiyyətli hadisələrə deyil, xırda-xuruş işlərə səfərbər oluruq? Yeri gəlmişkən, hədəfi düz seçməməkdən qaynaqlanan uğursuzluğun kökündə həm də bunlar dayanır axı. Nassem Talebin açmaq istədiyi mövzuya aid gətirdiyi faktlar çox maraqlı və düşündürücüdür. Onlarla tanışlığınız davam edir.

VƏ ƏN NƏHAYƏT, “TİTANİK” HƏQİQƏTİ

Kitabdakı xüsusi diqqət tələb edən bir fakt isə məşhur «Titanik» gəmisinin kapitanı E.S.Smitlə bağlıdır. Kapitan 1907-ci ildə söyləmişdi: «Bütün peşəkar fəaliyyətim dövründə mən bircə dəfə də olsun hər hansı ciddi qəzaya uğramamışam. Dənizdə keçirdiyim uzun illər ərzində mən heç vaxt qəza törətməmişəm, faciə təhlükəsi olan şəraitə düşməmişəm».

Bildiyiniz kimi, 1912-ci ildə beş il öncə bu cür qürrələnmiş Smitin gəmisi bəşəriyyət tarixindəki ən böyük qəzaya uğradı.

Bu isə taleyin insana qarşı ən böyük ironiyasının təcəssümüdür.

Və sözügedən bestsellerdə Nassem Talebin naməlumluqların, qeyri-müəyyənliklərin cövlan etdiyi bir zamanda oxuculara təlqin etdiyi hər bir gözlənilməzlikləri təxmin edə bilmək instiktinin formalaşması zərurəti ilə yanaşı, əsas məsləhəti də var: insan təbiətən doğmalara, yaxınlara, tərəfdarlara böyük ehtiyac duyan bir varlıqdır. Əgər siz həyatınızı qarışdırmaq istəyən qara qu quşları ilə mübarizə aparmaq fikrindəsinizsə, onların çəkdiyi qara pərdəni yarıb öz uğur hədəfinizə doğru irəliləyirsinizsə, onda mütləq özünüzə tərəfdarlar tapın, tək qalmayın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” dərgisi ilə birgə “Biri ikisində” layihəsində növbədə Nəsr saatıdır, polis polkovnik-leytenantı, həvəskar yazar Hafiz Təmirovun “Dərdin böyütdüyü uşaq” hekayəsi ilə tanışlıqdır.

NƏSR

Hafiz TƏMİROV

DƏRDİN BÖYÜTDÜYÜ UŞAQ

Hər gecə göz yaşları içində yuxuya getmək əzabı səhər saatının zəngi çalınanda bitirdi. Günahları bağışlanıb, cəhənnəmdən cənnətə girməyə həsrətlə can atan adamların sevincini yaşayırdı məktəbə gedəndə. Çalışqan, səliqəli və savadlı idi Gülnar. Ən böyük arzusu isə narkoloq həkim olmaq, atasının və onun kimilərin “ağ ölümün” toruna necə düşdüklərini öyrənmək idi.

O, böyüklərin dünyasında özünü tapa bilmirdi. Görəsən, tez böyüsəydi, gördüklərini, eşitdiklərini unuda biləcəkdimi? Hərdən fikirləşirdi ki, insan böyüdükcə onun dərdi, sevinci, istəkləri də böyüyür. Evdə xəstə nənəsini, gecələr çörək bişirib səhəri əli yanmış vəziyyətdə qayıdan anasını, onlara hər gün işgəncə verən atasını özü yaşda təsəvvür edəndə üzündə qəribə bir təbəssüm yaranırdı və tez də yoxa çıxırdı. Gülməyi yadırğamışdı. Sonuncu dəfə nə vaxt ürəkdən güldüyünü də xatırlamırdı. Hər gecə anasının suluqlamış əlindən öpüb işə yola salır, evin yolunu güclə tapan atasını qarşılamağa isə ürək eləmirdi.

Evləri ona qorxu filmlərini xatırladırdı.Çarəsizliyini dərk edirdi, ancaq nələrisə  dəyişdirmək gücündə deyildi. Ona elə gəlirdi ki, nələrisə dəyişdirmək üçün mütləq böyüməlidir, böyüklərin dünyasına düşməlidir. Hərdən kimsə ona “Böyüyəndə nəçi olacaqsan, hansı sənəti seçəcəksən?” deyəndə bir anlıq duruxurdu. “Mən artıq böyümüşəm”, – deməyə gücü çatmırdı. Bəzən hamıdan qaçıb uzaq bir yerdə “Məni anamın yanmış əlləri, nənəmin çarəsiz xəstəliyi, atamın bizi adam yerinə qoymamağı böyütdü”, –deyib qışqırmaq istəyirdi. Atasının düşdüyü bataqlıq onların ailəsini yavaş-yavaş udurdu...

Əyni təzə paltarın sevincini yaşamamışdı bu illər ərzində. Aclığa, yoxsulluğa, hər şeyə dözməyə hazır idi qızcığaz. Evdə artıq satılası bir şey də qalmamışdı. Çəkidə yüngül, dəyərdə baha nə vardısa, atasının qaranlıq dünyasına qurban getmişdi. Oturmağa stul, yatmağa çarpayı belə yox idi. Qohum-əqrəbasının ayağı da illər idi ki, kəsilmişdi  bu evdən.  Gülnar üçün həyat evlərinin qapısından içəri girəndən sonra bitirdi. Bir də sabahı gözləmək bir ömür kimi uzun gəlirdi ona.

Bir gün məktəbdən evə qayıdanda atasının onun kitab-dəftərini sobaya atıb yandırdığını gördü. Qorxusundan bir söz belə deməyə cürət etmədi. Susdu və dilsiz göz yaşları danışmağa başladı:

– Ata, onlar mənim bu evdə sığındığım ümidlərim və xoşbəxtliyim idi.

– Onlar heç məni xoşbəxt etmədi. Səni necə xoşbəxt edəcək bu dilsiz-ağızsız söz yığını?

– Yox ata, mən səninlə danışmağa cürət etməyəndə onlar mənə ata oldu, böyük oldu, yol göstərdi. Onlar anamın yanmış əllərinin qazancı ilə alınmışdı  axı...

Gözünü açanda başı nənəsinin dizləri üstündəydi. Qulaqlarında isə “Kəs səsini! Buna bax, oxuyub nə olacaq, bilinmir. Kitab davası edir. Yaxşı eləmişəm yandırmışam. Sənin kitabına görə soyuqdan ölməliyəm? Boş-boş kitab oxumaqdansa, get ananla çörək bişir, evə pul gətir”, deyən atasının qəzəbli səsi möhürlənmişdi.

Pəncərəni açıb dərindən nəfəs aldı. Əllərini yana açıb quş kimi mən də buradan uçaram deyib gözlərini yumdu. Birdən yan otaqdan yatan anasının səsindən diksinən kimi oldu. “Sənə qurban olum, qızım. Sən mənim, qardaşının, hər birimizin gələcəyisən. Sən həkim olub  mənim yanmış əllərimi  sağaldacaqsan. Ancaq bu  yanmış ürəyimi kimsə sağalda bilməyəcək”. Anası dərdini, arzularını yuxularına da daşımışdı...

Yenə pəncərənin önünə gəldi, yenə əllərini yana açdı. Birdən gözlərinin önündə sanki yer–göy işıqlandı. “Probleminizi, dərdinizi, deməyə çəkinməyin. Əlinizin altında üç sehrli düymə, üç sehrli rəqəm var. Harda olsanız, o sizin xilaskarınız ola bilər”. Bu fikirləri məktəbdə ona  deyən polisin xoş simasını xatırladı...

Səhər bir başqa cür açılmışdı. O səhərin günəşi də, göyləri də bir başqa idi. O səhərdən düz 20 il keçmişdi. Narkoloji dispanserin həkimi Gülnar Əlibəyli narkotik istifadəçisi olan ataları, anaları, qardaşları, bacıları və uşaqları xilas edirdi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2023)

Ötən gün Hədəf steam liseyinin  “Heydər Əliyev - 100. Hədəf məzunları Saturnda” adlı məzuniyyət törəni keçirildi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti, Akademik İsa Həbibbəylinin, Elm və Təhsil Nazirinin müavini İdris İsayevin, Dövlət Gömrük Akademiyasının rektoru Qulu Novruzovun, Təhsil İnstitutunun direktoru Rüfət Əzizovun, millət vəkilləri Musa Quliyevin, Vüqar İskəndərovun, Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri Rəşad Məcidin, Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Baş direktoru Varisin qatıldığı törəndə ev sahibi, “Hədəf” Şirkətlər qrupunun başqanı Şəmil Sadiq bütün iştirak edənlərə dərin minnətdarlığını bildirdi, Gənc Tamaşaçılar Teatrının səhnəsində biri-birindən gözəl performanslar və çıxışlar yer aldı. 17 məzunun - balabilgənin səhnəyə gəlişi, təqdimatları, ən yaxşı balabilgənin mükafatlandırılması isə törənin kulminasiyası oldu. 

“Hədəf” liseyinin hədəfi 3-cü minilliyin milli köklərə söykənən İKT mütəxəssisi, süni intellekt bilicisi, savadlı proqramçı - ümumən nömrə bir mütəxəsslər yetişdirməkdir. Buna doğru da inamla gedir.

İndisə mövzudan mövzuya keçid alaq.

Qeyd etdiyimiz kimi, lisey məzunları Saturna getmələri barədə olduqca maraqlı bir səhnəcik təqdim etdilər. Liseydə 2038-ci ildə lisey fəallarının kosmik fəzaya yüksələcəyi barədə bir söhbət dolaşmaqdadır. Bu gözəldir, böyük hədəflər qoymalısan ki, ən azı kiçikləri vura biləsən. 

Növbəti mövzu kosmos turizmi ilə bağlıdır. 

Turizm Strateji və Araşdırma Mərkəzi son illərdə gündəmə gələn kosmos turizmi haqqında hesabat hazırlayıb. Bu hesabatda kosmosa birgünlük uçuşun qiymətinin 200 min dollar, kosmik fəzada qalmanın isə 9,5 milyon dollar olduğu qeyd edilib. 

Kosmos turizminin macəra və əyləncə məqsədi daşıdığı diqqətə çatdırılan hesabatda bildirilir ki, nəhəng şirkətlər hər il bu sahədə texnoloji yeniliklər təqdim edir. Lüks bir turizm növü olan kosmosa səyahət çox yüksək gəliri olan şəxslər xitab edir və onun iki növü var. Birincisi, planetimizin aşağı orbitinə olan uçuşlardır. Bu səyahət zamanı kosmos turistləri Yer kürəsinin mənzərəsini seyr edirlər. İkinci turizm növü isə Yerin atmosferinə həyata keçirilən birgünlük uçuşlardır. 

1990-cı illərin ortalarında meydana çıxan və XXI əsrdə rəsmi olaraq başlayan kosmik səyahət müxtəlif ölkələr və şirkətlər tərəfindən fərqli qiymətlərə təklif olunur. Hazırda atmosferin aşağı hissəsinə turist daşıyan kosmik gəmi olmasa da, kompaniyalar bu istiqamətdə fəaliyyətini davam etdirir. Artıq bir uçuş zamanı 6 nəfəri kosmosa çatdıra biləcək “SpaceShipTwo” kosmik gəmisi hazırdır. Turistlər uçuş zamanı pilotun yanında otura biləcəklər. Adambaşına 200 min dollar qiymətə turistləri kosmosa daşıyacaq bu gəmidə səyahət etmək üçün 200-dən çox potensial turistin müraciət etdiyi bildirilir. 

Hesabatda qeyd olunub ki, 2029-cu ilədək kosmos turizmi bazarının 26 faiz artması, bu sahədə şirkətlərin gəlirlərinin isə 4 milyard dollara çatması proqnozlaşdırılır. Komik gəmiləri təkrar istifadə etmək üçün istehsal edən şirkətlər isə sifarişləri daha ucuz qiymətlərlə qəbul edir ki, bu da kosmos turizminin sürətli inkişafına şərait yaradır. ABŞ-ın Milli Aerokosmik Agentliyinin (NASA) sifarişlərini əldə edən və kosmik gəmiləri daha az maliyyətlə istehsal edən İlon Maskın “SpaceX” şirkəti 2008-ci ildən 2022-ci ilədək kosmik fəzaya 200 raket buraxıb. Bu şirkət cari ildə daha 88 raket buraxmağı planlaşdırır. 

Milyarder Ceff Bezosun 2000-ci ildə təsis etdiyi “Blue Origin” şirkəti 2011-ci ildə Yerin aşağı orbitinə 3 nəfəri daşıyan kosmik gəmi ilə sınaq uçuşu həyata keçirib. Başlanğıc mərhələdə bir biletin qiyməti 2,8 milyon dollar olsa da, şirkət kosmos turistlərinə daha ucuz başa gələcək səyahətlər həyata keçirməyi planlaşdırır. 

“Orion Span” şirkəti isə Yer kürəsindən 322 kilometr yüksəklikdə lüks kosmos oteli tikməyi nəzərdə tutur. İki nəfər ekipaj üzvü və 4 turistin qalacağı bu otelin adambaşına qiyməti 9,5 milyon dollardan başlayacaq.

Sonda yenə Hədəfçilərə qayıdaq. Ümidvarıq ki, onların içindən öz Ceff Bezosumuz, İlon Maskımız çıxacaq.

Və niyə də ki, “Hədəf” steam liseyi balabilgələrinin ayaqları Saturna dəyməsin? 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” üçün Güllü Eldar Tomarlı yazır

Dünən Xalq şairi Hüseyn Arifin doğum günü idi. Ruhu şad olsun.

...Hüseyn Arif adlı bir xalq şairinin böyüklüyünü və əlçatmazlığını bütün Azərbaycan bilir. Və ondan hər kəs danışır. Təkcə danışmaq yox, onun yaradıcılıq yolunu poeziya aləmindəki məqamını bilməyən və sevməyən, məncə, tapılmaz.

Böyük Səməd Vurğunun qidalandığı və ilham aldığı, daha sonra bütöv bir millətin gözündə dağlar qədər ucaldığı dövrün arxasınca gələn və qüdrətli ədəbiyyat nəhənglərindən biridi Hüseyn Arif. O, yetişdirdiyi ədəbi nəslin gələcək nəsillərə ən layiqli işıq tutanı kimi də barmaqla göstərilir həmişə. Sözlərinə bəslənən mahnılar dillər əzbəridi yarandığı gündən. Aşıq şeiri üslubunda yazdıgı qoşmaları, gəraylıları öz saflığı və büllurluğu ilə seçilib həmişə. Elə ona görə də hər kəsin yaddaşında həmişəlik həkk olub onlar. Ən adlı ustadlar ağır məclislərini Hüseyn Arifin seirləri ilə gözəlləşdirib hər zaman.

Dövrünün ən böyük ustad aşıqları məclisin istəyi ilə onun sözlərini gətirib sazın dilinə. Azaflı Mikayıl, Hüseyn Xaloğlu, aşıq Qədir, Murad Niyazlı, aşıq İmran, aşıq Əmrah, aşıq Kamandar, aşıq Ədalət və saymaqla bitməyən bütün el sənətkarları Hüseyn Arif şerlərindən qidalanıb həmişə. İndiki nəsil gənc aşıqlarda ustadlarının getdiyi yolu seçir və seçəcək.

Hüeyn Arif Azərbaycanın ən böyük təbiət şairidir. Bunu ən böyük qələm sahibləri söyləyir. Onun təbiət şeirləri Azərbaycanın gözəlliyini dünyaya poeziyanın dilii ilə daha çox sevdirir və innən sonra da sevdirəcək hər zaman.

Sözləri, fikirləri, deyimləri atalar sözü kimi, zərb məsəl kimi, hikmət boxçası kimi yayılıb el arasında. Onun elə beytləri, misraları, bəndləri var ki, hər biri böyük əsər gücündədi. ”Torpaqda anasız qalmasın deyə, torpağın qoynuna köçür insanlar". "Bir gün bu dünyadan köçəsi olsam, Tək onda demərəm sən mənimlə get ". "Qoşqarı çiynində gətirər ellər, Ona dərman ücün qar gərək olsa" və bu kimi onlarla, yüzlərlə fikir süzgəcinnən keçərək bəşəriləşən düşüncə məhsulları innən sonrakı bütün zamanlarda insanların mənəvi düşüncələrinə bir örnək olaraq həkk olacaq və onların təfəkkür nurunu aydınlığa qovuşduracaqdır. 

Hüseyn Arif poeziya aləmində etnik şeirin-poema janrınıda cox kəhkəşanınıda daha da genişləndirmişdir. Bunlara nümunə "Yolda" poemasinı və "Dilqəm" poema dastanını misal gətirsək kifayət edər.

Bunlardan əlavə Hüseyn Arif elmi axtarışlara imza atmış bir böyük sənət xiridarıdı. Aşıq Alı və Dilqəm sorağıyla hec kəsin demədiklərini tapıb yazıya alıb.

Bütün Azərbaycanı, Göyçə mahalını, Borçalını, Türkiyəni qarış-qarış gəzib dolaşan ustad şair çox-çox yaddaşlarda mürgüləyən söz incilərini üzərə çıxarıb. Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin ilk yaradıcısı və rəhbəri kimi də nə qədər yaddan çıxmış saz-söz ustalarının izinə düşüb, onlara yiyəlik edib.

Qələm tutan barmaqları gözəl saz havaları da çalıb Hüseyn Arifin. Yaradıcılığı hələ də lazımınca təhlil olunmayıb. Vaxtaşırı adının hallanması qədirbilən insanlarımızın ona böyük sayğısının nəticəsidir. 

2014-cü ilin payızında Bakıda və Qazaxda anadan olmasının 90-illiyini böyük təntənə ilə qeyd olundu. Orda elm adamları, sairlər, aşıqlar, incəsənət nümayəndələri ustadı ürək odolusu yad elədilər.

O gözəl anları ürəknən yaşayanlar arasında mən də vardım. Əlbəttə ki, böyük sairin dəyərləri bununla bitmir. O, həmişə anılır, həmişə xatırlanır. Hüseyn Arifin adının vaxtaşırı anılması indi də var və bundan sonra da olacaq. Hüseyn Arifin adı innən belə neçə-neçə yüzillərdə anılacaq.

Allah rəhmət eləsin.

Bu şeirim də ruhuna töhfə olsun.

VARIYDI

Hüseyn Arif elə söz çəməniydi,

Qəlbinin yaşılı-alı varıydı.

O, haqdan bizlərə  ərmağanıydı,

Ruhumun nə gözəl halı varıydı.

Hərdən asta-asta saz da çalardı,

Gedib xəyallara, fikrə dalardı.

Gahdan boşalardı, gahdan dolardı,

Ələsgər varıydı, Alı varıydı.

Dərya - ümmanıydı, gahdan coşardı,

Eşqin səməndiylə daglar aşardı.

Hərdən gözəllərə söz də qoşardı,

Dilinin ucunda balı varıydı.

Bəzən hissin fitvasına uyardı,

Ceyranların səksəkəsin duyardı.

Sarp qayada kəkliklərə qıyardı,

Dag kəliylə cəng-cidalı varıydı.

Mənə şandı dərs aldığım hər sözü,

İmdadıma yetişsəydi kaş özü...

Düşüb cığırına bu Eldarqızı,

Güllünün də öz xəyalı varıydı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2023)