“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcini yekunlaşdırdı. Böyük oxucu marağını və istəyini nəzərə alıb romanın davamı olan “On ikiyə işləmiş” romanının dərcinə başlayırıq.

Özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin bu romanı da sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı da çox bəyənəcəksiniz.

5-ci dərc

Bəzən hansısa məsələdə ilk baxışdan məntiq pozulursa, bu heç də həmin məsələdə məntiqin olmaması anlamına gəlmir. Bir adamı izləyən biri üçün bu kişinin yol verdiyi çoxsaylı səhvlərin də bir məntiqi izahı olmalı idi.

Pomidor-yumurtadan yeyə-yeyə həmin məntiqi tapmağa çalışacağam. Deyək ki, qarşı tərəf bizim məlum qətl hadisəsi ilə bağlı araşdırmalara başladığımızı öyrənib. Hansı yolla, necə öyrəniblər, bunu sonraya saxlayaq. Bu halda hansı addımlar atacağımız barədə məlumatlı olmaları, kimlərlə görüşəcəyimizi bilmələri, əks addımlar atmağa hazır olmaları üçün onların məni də, polkovnik Dadaşzadəni də izləmələri normaldır.

Polkovnik Dadaşzadənin qətl barədə məlumatı aldığı günün səhəri artıq mənim izlənilməyə başlamağım qarşı tərəfin də olduqca məlumatlı və kifayət qədər ciddi bir tərəf olduğunu bir daha təsdiqləyir. Bu halda onların mənim, xüsusilə də müəllimimin neçə-neçə dolaşıq cinayətləri açmış peşəkarlar olduğumuzu bilmələri də şübhə doğurmur.

Yaxşı, bəs onda, məni izləməyə göndərdikləri, kafeyə girdiyi ilk beş dəqiqədə beş səhv buraxmış, adətən izləməyə cəlb olunan, heç nə ilə yadda qalmayan xarici görünüşə malik şəxslərdən tam fərqlənən, yadda qalan xarici görünüşü ilə elə uzaqdan adamın «gözünə girən»  bu yemişbaşla nə demək istəyirlər?

Variantları sayaq.

Birincisi - bizim kimi adamları nə iləsə qorxudub geri çəkilməyə vadar edə bilməyəcəklərini bildiklərindən, bu, sadəcə xəbərdarlıq mesajıdır. Yəni, bilirik, məlumatlıyıq, peşəkarlığınızı dəyərləndiririk, amma yaxşı olar ki, işimizə qarışmayasınız.

İkincisi - aşkar izlənilməyimizi təşkil etməklə bizi tələsməyə, hansısa səhv buraxmağa vadar etmək.

Üçüncüsü - qarşı tərəf kifayət qədər məlumatlı, geniş imkanlara malik ciddi bir tərəfdir, bəlkə də hansısa məsələlərdə onlarla rəqabət apara biləcək çox az adam var, ancaq «fəaliyyət» istiqamətləri başqadır. Yəni, adicə kimisə izləmək və buna bənzər işləri gördürmək üçün xüsusi hazırlıq keçmiş adamları belə yoxdur və indi aşkar etdiyim səhvlər bunun nəticəsidir.

Onlar xüsusi xidmət orqanlarında istifadə olunan eynəyi də, ona bənzər bir çox şeyləri də hansısa yollarla əldə edə və ya kustar üsulla hazırlatdıra bilərlər. Ancaq tətbiqinə gələndə mütləq axsamalıdırlar. Belə eynəyə malik olmaq hələ heç nə demək deyil. Məsələn, mən bu eynəkdən istifadə etməklə kimisə izləməli olsam, yer seçərkən mütləq işığın düşmə bucağını nəzərə alar, heç vaxt tavandakı lampanın düz altında oturmazdım. İşıq düşmədiyi təqdirdə eynəkdəki dəmir lövhələr çərçivədən heç nə ilə fərqlənmir və diqqəti cəlb etmir belə eynəklərdə. İzləyən isə, az əvvəl sadaladığım səhvlərdən başqa, heç bu adi şeyi də nəzərə almayıb.

Dördüncüsü - qarşı tərəf özü qorxuya düşüb və tələsik, elə əllərinin altında olan ilk adamlarını məni izləməyə göndəriblər.

Başqa nə variant ola bilər? Bəlkə, kimisə bu yolla bizimlə, ya da bizi kimlərləsə üz-üzə qoymaq istəyirlər? Hansısa öz maraqları xatirinə məlumatı hər iki tərəfə ötürüb, indi də oturub kənardan baxırlar? Onda bunu edənlər kimdir və niyə məhz bizi seçiblər? Yox, bu inandırıcı deyil. Polkovniki belə şeylərlə tora salmaq mümkün deyil. Əgər o, qətli araşdırmağımı istəyibsə, deməli, bir çox şeylər kimi, bunu da nəzərdən keçirib. Bu variantı bir kənara qoyaq.

Bunları saf-çürük etmək üçün bir qədər zaman lazımdır. Yeməyimi yeyib qurtarmışam. Burada boş-boşuna oturmağa dəyməz. Təbii ki, kafedən ardımca çıxacaq bu yemişbaşı az sonra azdıra bilərəm. Ancaq hələ ki, aktiv hərəkətlərə keçməmişəm, qoy onu deşifrə etdiymi anlamayıb izləməni davam etsin. Onsuz da ofisə qayıdıram.

 Ofisiant qıza hesabı gətirməsinə işarə verdim. Bir azdan əlində qəbz ilə yaxınlaşan qıza hesabı ödəyib ayağa qalxdım. Bunu görən yemişbaş yerində qurdalandı. Sonra qəzeti büküb qıza bir beşlik uzatdı. O, pulun qalığını gözləyərkən mən pilləkənləri qalxıb kafedən çıxdım. Pilləkənlərdə qəfildən ağlıma gələn bir fikri həyata keçirməkçün ofisə getməkdən vaz keçdim, əks tərəfə dönüb asta addımlarla «Sovetski» adlanan ərazinin içərilərinə doğru getməyə başladım.

Bir azdan təngnəfəs kafedən çıxan yemişbaş gözləri ilə axtarıb məni tapdı, çox uzaqlaşmadığımı görüb məsafədən ardımca gəlməyə başladı.

Onun bu diletantlığı artıq məni qıcıqlandırmağa başlayırdı. Zəif rəqibə qarşı oynamaq heç vaxt maraqlı olmayıb mənə. Təxminən yetmiş metr irəlidə, keçmiş 2-ci paralel küçəsində bir çəkməçi dükanının olduğunu bilirdim. Ağlıma gələn fikirdə bu dükandan istifadə edəcəkdim. Ona görə də elə həmin küçə ilə üzüyuxarı qalxırdım. Dükana çatanda qəsdən sağa-sola boylanıb dükanının qabağında oturmuş çəkməçiyə yaxınlaşdım. Usta yaşlı bir adam idi. Əlimi uzadıb onunla salamlaşdım. Sonra əyilib qulağına pıçıldadım:

-Ağsaqqal, dönə-dönə üzr istəyirəm, bu yaxınlarda ayaqyolu harada var?

Bunu deyərkən, ustanın salam verdiyi əlini hələ də əlimdə saxlamışdım. İzləyən, demək olar ki, lap yaxındaydı. Mənim ustaya, ustanın da mənə nə dediyini o eşitməməliydi. Usta isə, başqa suala yox, yalnız bu suala elə mənim kimi, etik normalara uyğun olaraq, pıçıltı ilə cavab verərdi.

-Nə deyim ay oğul, mən də hərdən bu sol tərəfdəki qonşudan xahiş edirəm, - düşündüyüm kimi, usta da pıçıltı ilə cavab verdi.

Əyilərkən sol əlimi usta görmədən, onun üstünə alətlər yığdığı kiçik masasının altına uzadıb guya masanın altına yapışdırılmış nəyisə götürürmüş kimi yenə geri çəkib tez cibimə saldım. 

-Bağışlayın dayı, narahat etdim, - yenə pıçıltı ilə deyib cəlb dikəldim və birdən ayağım nəyəsə ilişibmiş kimi səntirlədim. Usta yaşının imkan verdiyi sürətlə yerindən qalxıb yıxılmamağım üçün qolumdan tutdu.

Başımın işarəsi ilə təşəkkür edib, geriyə, bayaq gəldiyim yola tərəf yan aldım.

Yalandan səntirləyərkən yemişbaş düz tuşumuzdan keçirdi. Əgər bunu etməsəydim, ustaya «Eybi yox, Allah bağışlasın” və ya “Olan işdir» deməyə imkan verəcəkdim. Bu sözlərdən başqa heç nə eşitməyə müvəffəq olmayan izləyici, mütləq onları yadında saxlayacaq və onu göndərənlərə çatdıracaqdı. Onlar isə, düşünürəm ki, güdükçülərindən fərqli olaraq, kifayət qədər ağıllı adamlardırlar və göndərdikləri adamı deşifrə etdiymi, bunun ona qarşı işlətdiyim bir fənd olduğunu başa düşəcəkdilər.

İndi isə, qoy fikirləşsinlər pıçıldadıqlarım və masanın altından «qoparıb götürdüyüm» nə idi. Böyük ehtimalla, çəkməçi nəzarətə götürüləcəkdi. Baxaq görək, bunların nə qədər adamları var və bu gediş-gəlişin seyrək olduğu küçədə daimi nəzarəti necə təşkil edəcəklər.

Sonda hər şeyin üstü açılanda yemibaşın düşdüyü vəziyyəti fikirləşib gülümsədim. Amma deyəsən yenə də Layiqəsiz ötüşə bilməyəcəyəm. Yenidən geriyə, ofisə tərəf getməyə başladım. Beş dəqiqə sonra ofisin qarşısında idim. Avtomatik olaraq işarə veriləcək ağaca baxdım. Bəli… İşarə verilmişdi. Özü də bir deyil, iki. Ağacda təbaşirlə iki xətt çəkilmişdi. Biri ağ, biri isə çəhrayı təbaşirlə. Bu xətlər həm mənə çatacaq məlumatın hazır olmasından, həm də təhlükədən xəbər verirdi.

Qocaman polkovnik vaxtını boş yerə itirmir. İzlənməyimdən xəbəri var. Bəlkə də özünü də izləyirlər.

Qapını açıb içəri keçdim. Məni görən Layiqə ayağa qalxdı.

-Nuş olsun, şef.

-Sağ ol, Layiqə. Amma sən heç nə yemədin.

-Ürəyim istəmir nəsə.

-Yaxşı. Ancaq nəzərə al ki, növbəti iki gün çox yorulacaqsan.

Bu qız sual verməyi çox sevsə də, heç vaxt boş-boş suallar verməzdi. İndi də gözlərini qıyıb mənə baxdı: -Tapşırıq var, şef?

-Var Layiqə, bir azdan tapşırığının nədən ibarət olduğunu sənə deyəcəyəm.

-Yaxşı.

Keçib kresloma əyləşdim. Ofisin qarşısında, çöl tərəfdə quraşdırılmış kameranın görüntülərini monitora verdim. Yemişbaş yenə də yolun əks tərəfində, üzbəüzdəki avtobus dayanacağında idi. Qoy dayansın. Orada olmağı mənim xeyrimədir. İndi, növbəti hərəkət planımı dəqiqləşdirib sonra Layiqəyə nə etməli olduğunu deməli, bundan sonra isə ofisdən çıxıb izləyicini azdıraraq mənə çatacaq məlumatın ardınca getməliydim.

Çəkməçi ilə etdiyim fənd heç də yemişbaşla məzələnmək məqsədi daşımırdı. Əgər qarşı tərəf özü gəlib “mən buradayam” deyirsə, bundan niyə istifadə etməyim ki. Deməli belə. Əvvəla, bu etdiklərim çəkməçi üçün heç bir təhlükə yaratmırdı. Əvvəlcə mənimlə əlbir olduğunu düşünüb, duyuq salmamaqçün onu bir müddət izləyəcəklər. Sonra isə boş yerə vaxt itirdiklərini başa düşüb izləməni dayandıracaqlar.

Çəkməçinin yerinə yolboyu yerləşən, istənilən başqa obyekti də seçə bilərdim. Ancaq belə etməkdə bir fikrim var idi. Çəkməçi dükanı, dediyim kimi gediş-gəlişin seyrək olduğu bir küçədə yerləşirdi. Əgər izləmə təşkil olunarsa, müştəriləri bol olan digər obyektlərdən fərqli olaraq, bu küçədə izləyən adamı müəyyən etmək elə də çətin olmayacaqdı. Çəkməçinin izləniləcəyinə isə, nədənsə inamım böyük idi. Ən azından, artıq özüm izlənirdim və qarşı tərəfin metodları belə düşünməyimə əsas verirdi.

Əgər bu ana qədər etdiklərimdə qorxulu heç nə yox idisə də, mənim təkrar o küçədə görünməyim artıq çəkməçi dayı üçün xoşagəlməz vəziyyət yarada bilərdi. Buna isə yol verə bilməzdim. Ona görə də, qarşı tərəfin buraya göndərəcəyi adam olarsa, onu Layiqə müəyyən edəcəkdi. Belə bir adam olardısa, kimliyini müəyyən edib, onun vasitəsilə rəqiblərimizin kimlər olduğunu öyrənməyə çalışacaqdım. Kim olduğunu bildiyin rəqiblə vuruşmaq, kimliyi haqqında təsəvvürün belə olmadığı biri ilə vuruşmaqdan çox asandır. 

Bu günki dırnaqarası izlənməyim, bu işin cinayət aləminin elitasına bağlandığı barədə əvvəlki təhlillərimdə gəldiyim qənaətimi daha da möhkəmlədirdi. Bir tərəfdə olduqca məlumatlı olan cinayət aləminin nümayəndələri, onların atdıqları qətiyyətli addımlar, digər tərəfdə isə, çalıb-çapmaq, şantaj etmək, öldürmək və sair kimi dərindən mənimsədikləri spesifik bacarıqlarından bir qədər kənara çıxan işlərə - adam izləmək və sair kimi şeylərə baş qoşmaqla üzə çıxan diletantlığın yaratdığı təzadlar…

Görək indi onlara atdığım sümüyü çeynəmək üçün götürəcəklərmi?

-Layiqə, yaxın otur.

Layiqə yaxınlaşıb masamın kənarındakı stullardan birini çəkib, əlimlə göstərdiyim yerdə, mənimlə yanaşı əyləşdi.

Monitorda görüntünü yaxınlaşdırıb yemişbaşı Layiqəyə göstərdim.

-Bu adamı yadında saxla.

-Məncə, bu adamı bir dəfə görən ömrü boyu unutmaz, - Layiqə gülümsədi.

-Razıyam. İndi mənə qulaq as. Çox ciddi bir tapşırıq almışıq və düşünürəm ki, olduqca təhlükəli rəqiblərlə qarşıdurma gözləyir bizi. Gördüyün bu adam da qarşı tərəfin bizi nəzarətdə saxlamaq üçün göndərdikləri biridir. Bir azdan mən ofisdən çıxacağam. Gördüyün adam mütləq məni izləyəcək. Ofisdə özünə lazım olacaq əşyalarını topla. Adam mənimlə birlikdə uzaqlaşan kimi, ilk növbədə ofisin qarşısındakı ağacda təbaşirlə çəkilmiş, ağ və çəhrayı rəngli iki xətti diqqəti cəlb etmədən sil. Sonra əşyalarınla ofisi tərk et. Bu gün dincəl. Növbəti iki gün ofisə gəlməyəcəksən. Evdən birbaşa keçmiş 2-ci paralel, indiki Balababa Məcidov küçəsinə gedəcəksən. Yəqin tanıyırsan, buradan bir qədər yuxarıdakı küçədir.

-Tanıyıram, şef.

-Cəfər Cabbarlı küçəsi tərəfdən gedəndə, orada kiçik bir çəkməçi dükanı var. Usta yaşlı bir adamdır, kiçik bir masa qoyub, elə küçədə, dükanın qarşısında öz işini görür. Düşünürəm ki, sabah və ola bilsin ki, birisigün onu izləyəcəklər. Belə bir şey olarsa, izləyən adamın şəklini çək, maşını olarsa, dövlət nömrə nişanını, markasını, rəngini qeyd elə. Mümkün olarsa, sonradan o adamın gedəcəyi yeri, yaxud da görüşəcəyi adamı da müəyyən elə, ancaq çox riskə getmə. Yəqin ki, bayaq göstərdiyim, məni izləyən adam ofisi səhərdən müşahidə edir və səni ofisə girərkən görüb. Ona görə də, növbəti iki gündə indi olduğun qiyafədən tam fərqli qiyafələrdə ol. Elə et ki, səni tanıyan olmasın. Bu çox vacibdir. Çox güman ki, səhər saat 10-dan axşam 7-dək işləyər çəkməçi. Nə etmək lazım olduğunu özün bilirsən.

-Arxayın olun, şef.

-Mən də bu dəqiqədən etibarən qarşı tərəf üçün «yoxa çıxacağam». Deməli, ofisə gəlməyəcəyəm. Çıxarkən qaz tapançanı özünlə götür, işıqları söndür və mühafizə qurğusunu işə sal. Mobil telefonla əlaqə saxlama bir müddət.

-İzləmənin nəticəsi barədə məlumatı necə və ya harada sizə çatdırım?

-Sabah axşam saat 8-də «Moskva» univermağının girişinin qarşısındakı pilləkənlərdə. Sonrasına baxarıq.

-Yaxşı düşünmüsünüz, şef, deməli hamı bir tərəfə, mənsə əks tərəfə? - Layiqə gülümsədi.

Bu qız hər şeyi çox tez tuturdu. İndi təyin etdiyim görüş yeri, ilk baxışdan adi bir yer idi. Ancaq adi insan üçün. Əslində isə, həmin saatda univermaq bağlanır. İçəridə və qarşısındakı pilləkənlər boyu yerləşən bütün obyektlər eyni təyinatlı olmaqla, qızıl və gümüş alveri ilə məşğul olanlar olduqları üçün, dükan sahibləri dükanlarını bağlayaraq evlərinə getmək üçün eyni vaxtda hamısı pilləkənlərlə bir istiqamətə, yola və ya «Memar Əcəmi» metrostansiyasına doğru hərəkət edirlər. Enli pilləkənlər boyu və bilavasitə univermağın qarşısında nə bir iaşə obyekti, nə də yaşayış olmadığından, alıcılar da iş saatının bitdiyini bildikləri üçün dediyim saatda univermağa tərəf gedən bir adam da görə bilməzsən. Deməli, həmin saatda Layiqə görüş yerinə yaxınlaşarkən, ondan başqa bu insan axınına qarşı gedən ikinci şəxs böyük ehtimalla onu izləyən biri olacaq. Beləliklə, həm bunu öyrənəcək, həm də Layiqəni sığortalamış olacağam. Təhlükənin nə qədər böyük olduğunu nəzərə alaraq, Layiqəyə nə qədər arxayın olsam da, onu sığortalamağı lazım bilirdim indiki halda.

-Son dərəcə ehtiyatlı ol, Layiqə.

-Narahat olmayın, şef.

-Elədirsə, mən getdim.

-Mən də az sonra çıxıram.

Seyfi açıb silahımı götürdüm və pencəyin altından taxdığım, çiyinlərimə çarpaz keçirdiyim, dəridən tikilmiş qobura - sol qoltuğumun altına qoydum. Bunu etdikdən sonra ofisdən çıxdım.

Yolun o biri tərəfindəki əbləhdən yaxa qurtarmaq üçün metroya girəcəkdim.

Bir qədər soldakı işıqfora tərəf getdim. Orada yerüstü piyada keçidi var. Yaşıl işığın yanmasını gözləyib yolu keçdim. Pilləkənlərlə «Nizami» metrosuna tərəf qalxıb stansiyaya girdim. Belə hallar üçün həmişə başqa kartlarla birlikdə cibimdə gəzdirdiyim metro kartını çıxarıb turniketə yaxınlaşdırdım. Arakəsmə şaqqıltı ilə açıldı. Turniketi keçib eskalatora mindim. Platformaya düşəndə hər iki tərəfdən gələn qatarların intervalına baxdım. «Elmlər Akademiyası»na gedəcək qatar daha tez yaxınlaşmalı idi.

Həmin tərəfdə dayanıb qatarı gözləməyə başladım. Yemişbaşın stansiyadakı arkalardan birinin altında dayanıb yenə də məni izlədiyini görürdüm. Təxminən əlli saniyədən sonra qatar stansiyaya daxil oldu. Düşənlərə yol verdikdən sonra qəsdən qatara minənlərə də yol verdim və ən sonda qatara minib ayağımı qapılardan birinin qarşısına qoydum. Gözümün ucu ilə «dostum»un digər qapıdan mənim mindiyim vaqona girdiyini gördüm. Bu vaxt mikrofondan verilən elan səsləndi: «Ehtiyatlı olun, qapılar bağlanır. Növbəti stansiya Elmlər Akademiyası». Məlahətli qadın səsi ilə verilən elan bitər-bitməz avtomatik qapılar tısıltı ilə bağlandı. Təkcə mənim ayağımı qoyduğum qapıdan başqa.

Qəfildən, -Eldar, Eldar, - deyə qışqırıb, hələ yerindən tərpənməmiş qatardan tullandım və qatara minməyə imkan tapmayan, platformaya yenicə yaxınlaşmış, təxminən mənimlə eyni yaşda olan kişini qucaqlayıb bağrıma basdım. Təbii ki, bütün bunları yemişbaş da gördü və uzaqlaşan qatarda mənim hələ də Eldar dediyim kişini bərk-bərk qucaqlayıb dayandığımı müşahidə etməkdən başqa bir çarəsi qalmadı.

Mən isə qucaqlamaqla kifayətlənməyib, kişini arxası qatara tərəf də fırlatdığımdan özüm üzü qatara tərəf olmaqla, gözümün ucu ilə yemişbaşın hansı təlaş keçirdiyini ləzzətlə seyr edirdim. Təlaşlı izləyicimi aparan vaqon tunelə girənə kimi döyüküb qalmış kişini buraxmadım. Nəhayət bundan bezən kişi:

-Əşşi, burax görüm. Eldar kimdir, sənə kim lazımdır? - dedikdən sonra üzümə təəccüb dolu ifadə verib kişiyə baxdım.

-Sən Eldar deyilsən? Rizvanam da, Rizvan, əsgərlik, eyni bölükdə idik, məni tanımadın? - deyə yenə süni təəccüblə kişiyə baxdım.

-Əşşi bir əvvəl soruş, sonra qucaqla da. Qabırğalarımı qırmışdın ki. Nə əsgərlik, mən əsgərlikdə olmamışam.

İndi qısaca kişidən üzr istəyib tez uzaqlaşmalıydım.

-Siz Allah bağışlayın, amma yaman oxşayırsınız.

-Eybi yox, olan işdir.

Sürətlə eskalatora doğru getdim.

Mən sadəcə qapılar bağlanarkən qatardan tullanıb izləyicimi növbəti stansiyaya yola sala bilərdim. Ancaq onu nə qədər ağılsız hesab etsəm də, bu halda izləndiyimi başa düşdüyümə onun şübhəsi qalmayacaqdı. Bu isə mənə lazım deyildi. Qoy elə doğrudan da çoxdan görmədiyim bir tanışımı gördüyüm üçün qatardan tullandığımı düşünsün. Ya da, ən azından ikifikirli qalsın. Hər halda, inandırıcı olmaq üçün o kişini elə qucaqlamışdım ki, heç ana doğma balasını belə qucaqlamır.

Davamı var

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Aforizmlər xəzinəsi” rubrikasında tanınmış statusman Hümbət Həsənoğlunun növbəti 10 aforizmini təqdim edir. 

1.İnsan sağlamlığa gəzə-gəzə, xəstəliyə otura-otura tutular.

2.Həyat insan köçüdür: qabağınca gedənlərə uğur, arxanca gələnlərə səbir dilə, yanınca gedənləri isə sev.

3.Sevgi haqda bilməli olduğumuz bircə şey var: sevgidən heç kim ölmür.

4.Həyatın qaralaması olmur, bunun əvəzinə bizə hər gün yeni şans verilir. 

5.Sevinc yaxşı şeydir, amma insanı insan kimi yetişdirən kədərdir.

6.Olanına sevinən həmişə sevinər.

7.Kiçik sevinclərinizə muncuq kimi yanaşsanız, xoşbəxtlik boyunbağınız həmişə olacaq.

8.İnsanları sevsən, kədərlənməyə, təbiəti sevsən, sevinməyə həmişə səbəbin olacaq.

9.Uğur yolunu tapmaq üçün uğurluya bax, uğursuza isə qulaq as.

10.Oturub düşündüyün yüz fikirdənsə, durub arxasınca getmək istədiyin bir fikrin olsun.

Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poetik qiraət rubrikasının daimi aparıcısı, gözəl şairimiz Əlizadə Nuri sizə növbəti şeirini təqdim edir:

Küçədən nəğmə keçir…

Təzə hava çalınır,

Qəmin köhnə sazında.

Yad dildə danışırıq 

Doğmaların yasında.

Qocalıram deyəsən,

Söz içimdə paslanır.

Bir şimal şəhəriyəm-

Günəş mənə nazlanır…

Qıfılbənddi göy üzü-

Tanrı vermir açarı.

Küçədən nəğmə keçir

Çağır gəlsin içəri…

Yıxılıram, ilahi

Ümid də yox tutmağa.

Neçə eşq həsr etmişəm,

İlk eşqi unutmağa.

Bəlkə yaşamamışam,

Amma ömür sürmüşəm.

Bir dilənçi ovcuna 

Yüz dəfə hönkürmüşəm…

…Qucaqlamaq öyrədin,

Bu kəsilmiş qollara.

Yollar düz çəkilmədi-

Düşdük əyri yollara…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2023)

HEÇNƏDƏN NƏSƏ YARADA BİLƏN ADAMIN - ELŞAD EYVAZLININ DOĞUM GÜNÜDÜR

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Planeti Merkuridir, dəyişkən xüsusiyyətlidir, əsasən sarı və narıncı rəngləri xoşlayır. Uğurlu rəqəmləri 5-lə 9-dur. Metalı civə, şanslı günü isə çərşənbədir. İntellektual, məntiqli, məzmunlu, söhbəcil, yeniliklərə açıq adamdır. Cəlddir, eyni vaxtda bir neçə iş görməyi bacarır. Xoş təəssürat yaradan görünüşü var...

“Uşaqlıqda dərslərimi çox yaxşı oxuyurdum, eyni zamanda çox dəcəl idim. Təsəvvür edin ki, mənim həm şərəf lövhəsində şəklim vardı, həm də divar qəzetində karikaturam. Atam müəllimdir. Mənə kimsənin ağlına gələ bilməyəcək cəzaları tətbiq edirdi. Doğulub boya-başa çatdığım Kəlbəcərdə qar çox yağırdı, qarın hündürlüyü bəzən bir metri keçirdi. Bir dəfə atam mənə necə əsəbiləşmişdisə, üst paltarımı soyundurub qarın içinə atdı. O vaxt atamın bu hərəkətini düzgün qiymətləndirmirdim. Düşünürdüm ki, mənə qarşı çox əzazildir. Qəribəsi o idi ki, dörd qardaş-bacıdan ancaq mən cəzalandırılırdım. Bunu bəzən ayrı-seçkilik kimi də qəbul edirdim. Sonralar isə başa düşürdüm ki, bütün təqsirlər özümdə olub. Standart olmamışam.”- söyləyir...

Ağıllı və praktikdir, üzləşdiyi problemləri asanlıqla həll edə bilir. Sərbəstliyi sevən adamdır, özünü məhdudlaşdırmağı xoşlamır. Hərdən onu başa düşmək çətin olur. Bəzən səxavətli görünsə də, bəzən də xəsislik edir. Amma pul məsələsində israfçıdır...

Deyir ki,- “İndiyədək nə əldə etmişəmsə, atamın verdiyi tərbiyənin hesabına etmişəm. Atam övladlarını kişi kimi böyüdüb. Vicdansızlıqdan, tərbiyəsizlikdən, yalandan həmişə uzaq qaçmışam. Öz gücümə ayaqda durmağı öyrənmişəm. Bu gün övladlarıma da bu tərbiyəni aşılayıram.”

Haqqında söhbət açdığım Elşad Səməndər oğlu Eyvazlı 1973-cü ildə Kəlbəcər rayonunda dünyaya gəlib. 1990-cı ildə Kəlbəcər rayonu Sarıdaş kənd orta məktəbini bitirib. Ali təhsilini “Təfəkkür” Universitetinin jurnalistika fakültəsində bakalavr və magistatura mərhələləri üzrə başa vurub. Bakı Dövlət Universitetinin doktorantıdır. Jurnalist fəaliyyətinə 1998-ci ildə “Azərbaycan gəncləri” qəzetində başlayıb. “Hər gün”, “Bizim əsr”, “Fədai”, “525-ci qəzet”, “Üç nöqtə”, “Xəzər” və başqa qəzetlərdə çalışıb. 2006-cı ildən Tərəfsiz (Parlament) Jurnalistlər Birliyinin sədridir. 2009-cu ildən “Modern” Media Qrupun direktoru, 2018-ci ildən isə “Azedu.az” Təhsil Saytının rəhbəridir. 2020-ci ildə əməkdar jurnalist fəxri adına layiq görülüb...

Öz işini yüksək səviyyədə icra etməkdən ləzzət alır. Emosionallıq ruhuna ziddir, mümkün qədər işin məntiqi tərəfinə baxmağı sevir. Heç kimə pislik etməyə çalışmır, yaxşılığı başa düşməyənləri isə asanlıqla başa sala bilir. Onun ən böyük bacarığı heç nədən nəsə yaratmaqdır...

“Sözüsüz ki, iş varsa, çətinliklər də olur. Bu illər ərzində xeyli çətinliklərə sinə gərmişik. Modern. az sayıtı fəaliyyətinin ikinci ilində bağlanmaq təhlükəsi üz-üzə qalmışdı. Burada konkret ad çəkəcəm. O vaxt Rəşad Məcid olmasaydı, yəqin ki, bu gün bu sayt olmayacaqdı. O, saytın çətin günündə davam dedi və bu işdə bizə stimul verdi. O, mənə bildirdi ki, bir az güclü və səbirli olmaq lazımdır. Həmin vaxt əməkdaşlara belə əməkhaqqı vermək gücümüz yox idi. Belə vəziyyətlər hazırda da tez-tez təkrar olunur. Biz ən çox gənclərlə işləməyə üstünlük veririk. Uzun illər mətbuatda çalışan dostlarımızla bir arada çalışmağı çox arzu edirəm. Sadəcə, onlara yaxşı məvacib verilməsi məsələsində xeyli problemlərimiz olduğuna görə bunu edə bilmirik. Bir sözlə, çətinliklər və yaxşı günlərimiz də olur. Keşməkeşli yollarla gəlib 14 ilə çata bilmişik. Amma hər halda hesab edirəm ki, internet portallarının çox olduğu bir zamanda fəaliyyət göstərmək asan bir məsələ deyil. O mənada ki, sıradan sayt olmaq təbii, bizim arzu və istəyimiz olmayıb.”- söyləyir.

AzEdu. az saytı da onun rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərir, bu il beş yaşını qeyd ediblər. Və ötən bu beş ildə sayt adlanan bu nəhəng "döyüş maşını" daim informasiya cəbhəsində hücumda olub. Zəkalara yol tapıb, beyinləri fəth edərək, nüfuz qazanıb. Bu nüfuzun nəticəsidir ki, ətrafına yığılan oxucu ordusu ona inanır, onu izləyirlərlər. Bəli, bütün bunlar Elşad Eyvazlının nailiyyətləridir. 

İyunun 16-da haqqında söhbət etdiyim əməkdar jurnalistin 50 yaşı tamam olur. Ona möhkəm cansağlığı, tükənməz enerji və yaradıcılıq uğurları arzulayıram.

Yubileyin mübarək, DAĞLAR OĞLU!..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2023)

Bu günlərdə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu AMEA, TAİB və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi ilə birgə “Ortaq türk ədəbiyyatının yaranması zərurəti” mövzusunda konfrans keçirdi. Türkçülük və turançılıq ideyaları, Böyük Türk Birliyi türkdilli xalqların aydınlığa və inkişafa gedən baş yoludur. Türk dünyasının bir parçası da Saxa-Yakut Respublikasında yaşayan yakutlardır. Yakut poeziyası barədə, bu poeziyanın anası hesab edilən Natalya Xarlampyeva barədə, yakut ədəbiyyatının məhvərlərindən sayılan Semyon Danilov barədə   “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının əməkdaşı Aida Eyvazlı vaxtaşırı yazılarla çıxış edir. Bu yazılardan növbəti birini sizlərə təqdim edirik.

NATALYA XARLAMPYEVA VƏ SEMYON DANİLOV

Natalya Xarlampyeva İvanovna 1952-ci ildə Yakutiyanın Manqan aymakında doğulub. Yakutiya Dövlət Universitetinin tarix-filologiya fakultəsini bitirib. 1975-ci ildən yazıları və şerləri dövrü mətbuatda dərc olunur. 15 şer kitabının, 20- dən çox nəsr əsərinin  müəllifidir. Ədəbi yaradıcılığına görə Qazaxıstan Respublikasının “Alaş” mükafatına,  Rusiya Yazıçılar İttifaqının A.Tvardovskiy adına mükafatına, RF-nin Mədəniyyət nazirliyinin M.Şoloxov adına mükafatına, RF-nin əməkdar mədəniyyət işçisi fəxri adına, 2002-ci ildə Yakutiyanın xalq şairi fəxri adına, Puşkin medalına, 2021-ci ildə Platon Oyunski adına Dövlət Mükafatına layiq görülüb.

…Bakıya ilk gəlişində demişdi ki, məni I Türkoloji Qurultayın keçirildiyi məbədə aparın.  XIX əsrdə İstiqlaliyyət küçəsindəki Musa Nağıyevin oğlu İsmayılın xatirəsinə  tikdirdiyi “İsmaliyyə” binasını deyirdi. Bu bina tikildiyi günlərdən həm faciələrimizin, həm sevinclərimizin, o qədər olub-keçən hadisələrimizin şahidi olmuşdu ki... Həmin gün AMEA Rəyasət Heyətinin yerləşdiyi möhtəşəm və tarixi binaya Natalya Xarlampyeva sevinclə daxil oldu. Onu iknci mərtəbədə yerləşən konfrans zalına apardıq. Əllərini divarlara çəkdi, qotika üslubundakı naxışlara toxundu... Bir getdi, bir gəldi... Otağı addımları ilə ölçürdü. Oturacaqların arasında dayandı. Divarlarla, tavanla danışdı... Gözlərində muncuq-muncuq yaş gilələndi...

Otaqda tam bir səssizlik hökm sürürdü... Mən onu anlayırdım... Nədən ağladığını bilirdim... O, 1925-ci ilin dekabrında Yakutskdan yola çıxaraq Bakıya gələnləri- yakut əlifbasının müəllifi, siyasi xadim İsidor Baraxov, Anempodist Sofronov- Almapa, şair türkoloq, dramaturq Aleksey İvanov- Künde,  dilçi, şair və nümayəndə heyətinin rəhbəri  Aleksey Kulakovskiy Eksekülyaxı yad edirdi, onlar Bakıya türkoloji qurultayda  iştirak etmək üçün yola çıxmışdılar. Özlərini görməsə də onları bu müqəddəs ocağın içərisində təsəvvür edirdi. Yakutiyanın və türk dünyasının bu dahi oğulları 2 aya atla İrkutska gəlib çıxırlar, İrkutskdan isə qatarla Moskvaya çatırlar. Moskvada nümayəndə heyətinin rəhbəri Aleksey Kulakovskiy ağır xəstələnir. Üç nəfər böyük yakut oğlu isə yola davam edib fevral ayında Bakıda keçirilən I Türkoloji Qurultaya yetişirlər. Türk dünyasının aydınları bu ocaqda ona görə toplaşırlar ki, ortaq türk dili yaransın. Ortaq türk dili yaransaydı, dünyada türk ədalətinin və türk həqiqətinin bərpası baş verəcəkdi...

İndi Yakutiyanın xalq şairi, Yazıçılar İttifaqının  sədri, türk dünyasının “Dilbər xatını” Natalya Xarlampyeva o ağrılarını göz yaşlarına çevirib, bu otaqda dolanan ruhlarla danışırdı. 1926-cı ildən sonra türkçülük ideyalarına görə amansız terrorlara məruz qalan türk oğullarını arayırdı...

2019-cu il avqust ayının sonlarında başlanan ilk tanışlığımıza baxmayaraq, bu iki gün ərzində elə bil ki, onu yüz ildir ki tanıyırdım. Ruhum ruhuna qovuşmuşdu. Bu qadın həmin gün məni gördüyündə “Bizim Platon Oyunskini tərcümə edən Aida”- deyib bağrına basmış, yenə kövrəlmişdi. Bədənim uçunmuşdu. O qonağı tanıdığm günü isə  Tanrıdan ömrümə yazılan bir şans saydım. Göründüyündən də böyük, özü haqqında yazılanlar, özünün yazdıqları qədər böyük bir TÜRK XANIMIDIR!

Saxa yakutları hörmət etdikləri qadınlara “Dolbar xatun” deyərlər. Yəni Dilbər xatın!

Saxa Yakut ölkəsinin bu günə qədər gəlib yetişməsində, tarixin səhifəsindən silinməməsində həm də ötəniki əsrin qovuşağında yaşayıb-yaratmış ictimai siyasi xadimlərinin, ədəbiyyatçıların rolu böyükdür. Bu gün saxa xalqının  həyatında bütün yeniliklərin və inkişafın gövhərində ədəbiyyatın, ədəbi imzaların böyük rolu olduğu danılmazdır. Natalya xanım da həmin ədiblərin yaratdığı bulağın gözündən su içib, durulanmış Dilbər xatındır!

Yazımın əvvəlində qeyd etdiyim kimi, Natalya Xarlampyeva tək-tək doğulan şəxsiyyətlərdəndir ki, öz ustadını unutmayıb, ondan aldığı dərsləri bu günə qədər özünə məqsəd, yol  sayır. O, ustadının haqqında yazdığı “Məşhur İnsanların həyatı” seriyasından “Semyon Danilov” kitabı ilə Saxa Yakutiya Respublikasının xalq şairi Semyon Danilov şəxsiyyətinin böyüklüyünü onu tanıyan insanların xatirələri əsasında əbədiləşdirib, Semyon Danilovun gündəliklərini, yazılarını vərəq-vərəq araşdırıb və  gözəl bir kitab ərsəyə gətirib.

Ədəbiyyatçılarımız, Natalya Xarlampyevanı tanımaq istəyən oxucularımız üçün maraqlı olar deyə,  həmin xatirələrin bəzilərini bu yazıda qeyd etməyim yerinə düşər:

“ ... Semyin Petroviç  istedadı olan, bütün gənclərə şərait yaradırdı, mərhəmət göstərirdi, kömək edirdi, yol açırdı, onlara meydan verirdi. Lakin onların içərisində özünə, içəri dünyasına ən yaxın buraxdığı gənc Nikolay Luginov idi.  Mən və Nikolay Luginov də onun evinə gedib gəlirdik. 1977-78-ci illər idi. Diplom işimin mövzusu Semyon Danilov yaradıcılığı və poeziyası idi. Buna görə də bəzi sualların cavabını tapmaq üçün onunla görüşmək şansım olurdu. Məni həmişə hörmətlə qarşılayırdı. İş otağına dəvət edirdi. Suallarımı cavablandırdıqdan sonra evimiz, ailəmiz, dolanışığımız haqqında soruşurdu.  Anamın pensiyaçı, qardaşımın məktəbli, mənim isə tələbə olmağım ağır həyat tərzimizin göstəricisi idi. O çalışırdı ki, çətinliyi olan bütün gənclər kimi,  bizim ailəyə də əlindən gələn köməyi etsin...

Mən isə ondan ancaq poeziyası, yaratdığı ədəbiyyat haqqında eşitmək istəyirdim. Onunla hər görüşümüzdən sonra  ürəyim yeni yaradıcılıq eşqi ilə, həvəslə, sevinclə dolurdu. Onunla hər görüşümüz sanki həyata baxışımı dəyişdirirdi. Tanrı onu BÖYÜK olmaq üçün yaradıbmış. Və ustadımın həyatını yazmağa başlayarkən,  gündəliyində özüm haqqında bu sətirləri oxudum: “Bəzən sonuncu nəfəsini yaşayan bir xalqın ölüm anında yenidən doğuluşunu görürsən. Sanki xalqın ruhu yenidən doğulur, güc tapıb dirilir, bundan sonra yeni istedadları və əsararəngiz övladları doğulur... Mən bu nəticəyə Natalya Xarlampyevanın şerlərini oxuduqdan sonra gəldim.  Bu şerlər bir xalqın öz ruhunu, mənəviyyatını qorumaq üçün necə mübarizə aparmasının simvoludur. Onun şeirlərini oxuduqda bir daha əmin olursan ki, bu xalq özünü yox olmaqdan qurtarıb, yenidən var olmağa vadar edib. Belə istedadlar xalqı yaşatmaq üçün doğulur...”.

Daha sonra yazır: “Natalya Xarlampyeva böyük istedaddır. Əgər Tanrının ona verdiyi bu mükafatı qoruya bilsə, istedadının arxasınca getsə, sözsüz ki, ondan böyük şair olacaq.  Özümə söz verirəm ki, bundan sonra, onun qələmə aldığı  bütün yazıları böyük həvəslə, həyəcanla, maraqla oxuyacağam... Mən bu gün bir şair kimi Natalyadan başqa heç kimə qibtə etmirəm...”.

Natalya Xarlampyeva yazır ki,  həmin illərdə, Semyon Petroviç mənim şerlərimi və şəklimi  istədi. Mən onun bu tapşırığına elə də əhəmiyyət verməyərək, həmin yazıları ona verdim. Lakin günlərin bir günündə “Literaturnaya Rossiya” qəzetində rus dilinə tərcümə olunaraq çıxan şerlərimi və şəklimi görəndə heyrətə gəldim. Qəzetdə şerlərimi rus dilində çıxdığından sonra məndən fikrimi soruşanda, gözlərimin yaşardığını görmüşdü. İllər keçəndən sonra mən onun gündəliyində həmin gün haqqında oxudum. Yazırdı: “ Bəzən eyni sevincin yaratdığı emosiyaları insanlar eyni yaşayırlar. Axı mən də, ilk şerlərimin rus dilində çap olunmuş tərcüməsini görəndə, elə onun kimi ağlamsınmışdım...”.

Sonra “Molodaya qvardiya” nəşriyyatında “Gənc səslər” seriyasından şer kitabım çap olundu. Bir dəfə isə, 1993-cü ilin isti avqust günlərinin birində mənə xəbər gəldi ki, Sergelidəki bağ evində Semyon Danilov məni gözləyir. İsti yay günü idi. Mən də universiteti yenicə bitirmişdim. Özümə iş yeri tapa bilmirdim. Qəzetdə işləmək istəyirdim. Ciddi-cəhdlə iş axtarırdım. Bağ evinin darvazasından içəri keçəndə  gördüm ki, o kreslosunda oturub kitab oxuyur. Həmin gün çox söhbət etdik. Mənim iş axtarmaq problemimdən, güzəranımızdan, yeni imzalardan, yakut poeziyasından, məşhur şairlərdən danışdıq. Və heç vaxt unutmayacağım bir fikri dedi: “Elə bir an yetişir ki,  jurnalistika şairliyə mane olur. Çünki bu sənət yazıçılığa daha yaxındır...”.

O zaman gənc idim. Bu fikrə elə böyük əhəmiyyət vermədim. Sonra məndən hansı yakut şairini sevdiyimi soruşdu. Sözüm dilimin ücünü göynətdi. Deyə bilmədim ki, mənim ən çox sevdiyim şair sizsiniz. Axı mən həqiqətən də ilk yakut şerini onun kitabında oxuyub, şerin dilə və ürəyə necə yatımlı olduğunu hələ uşaq ikən onun şerlərindən öyrənmişdim. Axı, mən  yakut dilində şer yazmağı onun şerlərindən öyrəndim. Kaş ki, həmin günü  ustadımdan, müəllimimdən utanmasaydım...  O məni darvazaya qədər yola saldı. Sonra darvazaya söykənib arxamca baxa-baxa qaldı...  Bu bizim son görüşümüz oldu... Bu görüşdən bir neçə ay sonra, artıq Semyon Danilov dünyada olmayanda mən bütün  tribunalardan onu nə qədər sevdiyimi hər kəsə bəyan etdim... O mənim müəllimim, sevimli şairim, mənə xeyir-dua verən Bilgəm idi...

Semyon Danilov bizim dövrümüzün uşaqlarına və yaradıcı gənclərinə qorxusuz yaşamağı və yazmağı öyrətdi, bizə yakut ədəbiyyatının haradan başlanğıc götürdüyü mənbəni göstərdi... Biz onun göstərdiyi yollarla gələndə gördük ki, yakut ədəbiyyatçılarının yoluna heç vaxt qızılgüllər səpələnməyib, tikanlarla dolu imiş bu yol...Bizim ədiblərimiz öz əsərləri ilə bu yollarda qızılgüllər əkiblər... Biz bu yolu sona qədər gedəcəyik, bizdən sonrakılara əmanət edəcəyik.”

-Və həmin o doxsanıncı illərdə, böyük yazıçını itirəndən sonra, heç vaxt ağlınıza da gəlməzdi ki, nə vaxtsa, özünüz onun oturduğu kabinetdə oturacaq, ideyalarının yayılıb və qorunmasında ən birincilərdən olacaqsınız. Və hətta böyük yazıçının doğulduğu kənddə onun ev muzeyinin açılışına nail olacaqsınız.

- Semyon Danilov ona görə böyükdür ki, o klassiklərimizin, unudulub itə biləcək adlarımızın, ədəbiyyatımızın özümüzə qaytarılmasında böyük rol oynadı. Uzun on illər bizdən gizlədilən Platon Oyunskinin, Ammosovun, Alampanın, Kulakovskinin... əsərlərini rus dilinə, digər dillərə tərcümə etdirdi, öz dilimzdə çapına nail oldu, onların irsini xalqımıza yenidən qaytardı. Bu da bir bəxt işidir. Mənə xeyir-dua verdi. Onun bulağından, onun əlindən su içmişəm. O bizim hamımızın BİLGƏsi idi. Ona görə də onun adını və ideyalarını qoruyub yaşatmağa borclu idim. 3 il bundan əvvəl onun doğulduğu kənddə ev muzeyinin açılışını etdik. Yakutsk şəhərinin  mərkəzində onun abidə kompleksini ucaltdıq. Bu, mənim müəllimimə olan borcumun bir damlası idi.  İndi o muzey bütün insanların ziyarət etdiyi məkandır. Nə qədər ki, bu muzey var, Semyon Danilov və onun qardaşı Safron Danilov yaşayacaqlar. İndi mən də onun kimi,  istedadlarımıza qayğı göstərirəm, yol açıram, imkan yaradıram. Yelizavetta Miqalkina, Rüstəm Kajenin, Qavril Andros, Agrofina Kuzmina... bizim belə gənclərimizdəndir. Ədəbiyyat oxunmalıdır. Semyon Danilov bizim ədəbiyyata tərcümə mədəniyyətini gətirdi. Biz bir -birimizi oxumayanda bir-birimizdən ayırılırıq,  bu bizim bir xalq kimi bir-birimizdən ayrılmaq təhlükəsini böyüdür. Tərcümə həm də ölkənin təhlükəsizliyinə xidmət edir.

-Sizin Semyon Danilov haqqında kitabınızda həm də onun Nazim Hikmət haqqında xatirələrinə yer verilib. Orada yazırsınız ki:

“... Semyon Petroviç  bilirdi ki, türk şairi Nazim Hikmət Peredelkinoda yaşayır. Onunla görüşməyi və danışmağı arzulayırdı. Özünün  tələbə yoldaşlarından onu kimin görüb -görmədiyini soruşur, barəsində məlumatlar toplayırdı. Onunla görüşənlərə həsəd aparırdı. Nazim Hikmətlə görüş həsrəti ilə yaşayırdı... Bir dəfə... 1956-cı ilin yayında yeməkxanadan qayıdarkən Semyon Danilov Nazim Hikmətin tatar tələbələrin əhatəsində dayandığını gördü. Nə haqdasa qızğın söhbət gedirdi.   Danilov yazır: “Özümdən asılı olmayaraq, uça-uça, sürətlə ona yaxınlaşdım və “Zdravstvuyte!”-dedim. O isə “Salam”- deyə cavab verdi. Bu ucaboylu, gözəl qamətli kişi  məni çiyinlərimdən qucaqlayıb, bağrına basdı. Sonra biz qoşa addımladıq, yol ilə getməyə başladıq. Yol boyu biz onunla elə söhbət edirdik ki, elə bil ki, yüz ildir bir-birimizi tanıyırıq. Çəkinmədən, açıq, səmimi söhbət edirdik. O - Nazim Hikmət,  dövrümüzün ən işıqlı və böyük adamı, mənimlə danışır,  bir sadə yakut oğlu ilə... Və mən bu böyüklüyün qarşısında onunla söhbət edirəm, ondan nəsə soruşuram, onun suallarını cavablandırıram. Böyük adamlar hər sahədə böyük olurlar”.

Nazim Hikmət uzun illər sürgünlərdə yaşadı, o Vətəni üçün çox darıxırdı, o türk dili, türkcə danışıq üçün darıxırdı, o türk millətindən olan insanlarla görüşəndə sevinirdi. Türkdilli insanlarla doğma dildə danışanda səsi cingildəyirdi, onun danışığındakı sözlərin hamısı bizə doğma və tanış idi. Hazim Hikmət  deyirdi:

- Bilirsən, türkdilli  xalqları amansız mürtəce quruluşunun acı taleyi bir-birindən ayrı salıb.  Bu ayrılıqdan sonra insanlarımız öz ana dilini, öz adətlərini unutmayıblar. Məgər bu gözəl deyilmi, dünyanın hər yerində qızmar günəşə hamımız “Gün” deyirik!  Dünyanın axırında yaşayan yakut da, günəşə “gün” deyir, Şimal buzlu okeanın  yanında yaşayan xalqlarımız da günəşə “Gün” deyirlər. Bu möcüzə deyilmi!?”.

Nazim Hikmət Semyon Danilovu  türk xalqının oğlu kimi qəbul etmişdi. Semyon Danilov isə öz xatirələrində qeyd edirdi ki, onun əsərlərini oxuyub, “Məhəbbət əfsanəsi” tamaşasına baxıb. Nazim Hikmət ondan soruşub ki, “Qəribə adam” tamaşasını görübmü?  “Yox” cavabını alanda, ona məsləhət edib ki, bu tamaşaya mütləq baxmalıdır. Çünki bu əsəri özünün Moskvada səhnəyə qoyulmuş  ən  uğurlu tamaşası sayır. Sonra isə belə bir sual verib: “Sizin inkişafınız nə yerdədir? Bu ağır illər sizin üçün necə keçib?” Semyon Petroviç ona  yakut ədəbiyyatının əsasını qoyan üç böyük şəxsiyyətin partiya xətti ilə siyahıdan silindiyini deyəndə Hazim Hikmətin eynəyinin altında göz yaşlarının axdığını görüb...

-Faciədir... Hər yer faciədir...  Yanlışları düzəltmək lazımdır, mübarizə gərəkdir... Mərkəzi Komitəyə məktub yazın, - deyib.

-Belə məktublar baxılmaq üçün yenidən  vilayət komitəsinin üstünə göndərilir_- deyə cavab verib Semyon Petroviç.

Həmin gün onlar yarım gün birlikdə söhbət ediblər.

... Nazim Hikmət Fadeyevdən bəhs edərkən, onun çox  həssas insan olduğunu deyib.  Mayakovski və Yeseninlə şəxsən tanış olub. Onlarla mütəmadi görüşüb. Onların vaxtsız ölümlərinin səbəbini isə  həyatlarında olan çatışmazlıqlarda, problemlərdə, sistemin ağırlığınd , gərilən əsəblərində gördüyünü deyib. Yakutiyadan söz düşəndə isə, bu diyara səfər etmək istədiyini, bu yurdları görmək istədiyini deyib.  Lakin səhhəti imkan vermədiyindən bu səfərə çıxa bilməməsi üçün narahatlığını dilə gətirib. Danilov isə ona deyib ki, əgər Nazim Hikmət Yakutiyaya gəlsəydi, yakut xalqı onu öz oğlu kimi qarşılayardı. Daha sonra yenə də yakut xalqının  sistemin qəzəbinə gələn üç böyük klassik yazıçısı haqqında söhbəti davam etdiriblər. Nazim Hikmət bir daha təkidlə deyib: “Mübariizə aparın, qorxmayın. Həqiqət uğrunda mübarizə aparan adam, heç bir çətinlikdən qorxmamalıdır”.  Nazim Hikmətin bu sözləri iki türk şairi arasında ən böyük başlanğıc olub.

Bu söhbət sonralar Semyon Petroviç Danilovun bütün həyatını dəyişib. Bu iki türk şairini bir-birinə yaxınlaşdıran kökləri, bağları idi. Danilov bu söhbətdən sonra, birmənalı şəkildə belə qərara gəlib ki, ədəbiyyat irsi üçün  mübarizə etmək mütləqdir və çox lazımlı bir işdir. Bundan sonra o, öz  böyük missiyasına-  yakut ədəbiyyatı klassiklərinin adlarının doğma xalqına tanıdılması və əbədiləşdirilməsi üçün mübarizəyə başlayıb.”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında dərc edilən Güney Azərbaycan ədiblərinin ən yaxşı nümunələrini diqqətinizə çatdırmaqdayıq. 

Portalımızın Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağlanln təqdimatında bu həftə Əli Qayibin həftəsidir. 

Şeirlərini Qayıb təxəllüsüylə yazan Əli Rəştbər 1980-cı ildə Qaradağın Gal kəndində dünyaya göz açıbdır. Atası Məhəmmədin kənddən köçməsi ilə 1990-cı ildə Urmu şəhərinə daşınıblar.

Əli Qayıbın hazırda üç kitabı ışıq üzü görübdür: “Yol ağlasın” 2015, “Susqun fəryadıyam mən bu torpağın” 2017, “Salam olsun ozanlara” 2020.

Əli Qayıb bir mütərcim və yazar kimi də fəaliyyət göstərir. Onun hekayələri Güney  Azərbaycanın gündəliklərində və jurnallarında nəşr edilibdir.

AĞLAMAZDIM

Bilsəydim kədərim incidir səni,

Ürəyim dolanda heç ağlamazdım.

Vədəsiz küləklər ömür bağımın_

Yarpağın yolanda heç ağlamazdım.

Bilsəydim payıza bir isti sözsən,

Şaxtaya sazağa alovlu közsən,

Bilsəydim qışımda yoluma gözsən,

Baharım solanda heç ağlamazdım.

Nə varsa azadlıq, bütün dustaqlar,

Sənin əllərində olsa ıxtıyar.

Bilsəydim Qayıbın sən kimisi var,

Anamdan olanda heç ağlamazdım.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2023)