31 avqust - 3 sentyabr tarixlərində Tirana şəhərində Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Azərbaycanın zəngin mədəniyyəti, kulinariyası və incəsənət inciləri Albaniya ictimaiyətinə təqdim olundu. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, tədbirin ilk günündə Tirana Milli Muzeyində Ulu Öndər Heydər Əliyevin 100 illiyinə həsr edilmiş sərginin açılışı olmuş və Ümummilli liderin şərəfli həyat yolu, zəngin və çoxşaxəli irsi ziyarətçilərə təqdim edildi. Həmçinin, Heydər Əliyev Fondunun “Tərəqqinin memarı” adlı fotosərgisi, Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyinin kolleksiyasından görkəmli rəssamlarımızın əsərləri və Azərbaycan Milli Xalça Muzeyinin kolleksiyasından əsrarəngiz xalçalar nümayiş olundu. Burada ziyarətçilər üçün VR - virtual reallıq qurğuları vasitəsilə Azərbaycanla virtual tanışlıq imkanı yaradılmışdı.

Eyni gündə Tirana şəhərinin İsgəndərbəy Meydanında Xalq artisti Fəxrəddin Kərimovun bədii rəhbərliyi altında Kamera Orkestrinin müşayiəti ilə Xalq artistləri Fidan Hacıyeva, Azər Zeynalov, Əməkdar artistlər Ramil Qasımov, İnarə Babayeva, Elvin Qəniyev, həmçinin Sədəf Budaqova və İbrahim Babayevin ifasında milli musiqimizin inciləri tamaşaçılara təqdim olundu. Albaniya mədəniyyət naziri xanım Elva Margariti, Albaniyada akkreditə olunan xarici ölkə səfirləri və digər rəsmilər konserti izləyənlər arasında yer almışdılar.

Növbəti gün “Natiq” ritm qrupu və “Mirvari” rəqs ansamblı rəngarəng proqramla çıxış etdilər. “Qavaldaş”, “Qarabağ”, “Yanardağ”, “Mehriban”, “Sarı gəlin” və s. kompozisiyalarını yerli auditoriya böyük coşqu ilə qarşıladı, rəqslərə qoşuldu. Musiqi və rəqslərimizin ecazkar çələngi ilə bərabər səhnədəki monitorda Azərbaycanın tarixi, coğrafiyası, milli xalçalarımız, şəbəkə sənəti, İçərişəhər, Şuşa və Cıdır düzünün görüntüləri izləyicilərin böyük marağına səbəb olurdu.

Tədbirin son günündə Tirananın Reja The Could pavilyonunda Azərbaycan kino sənətinin əvəzsiz incilərindən olan, 1945-ci ildə çəkilmiş və Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü və dəstəyi ilə dünya kino sənayesinin mərkəzi olan “Hollywood”da rəngli formatda bərpa olunmuş "Arşın mal alan" filmi nümayiş etdirildi. 

2 sentyabr tarixində Tirananın İtaliya meydanında Azərbaycan Respublikası Xalq artisti Ənvər Sadığov və Əməkdar artist Emil Əfrasiyabın rəhbərlik etdiyi Buta qrupunun etno-caz konserti baş tutdu. Qrup ənənə və müasirlik arasında körpü yaradaraq, müxtəlif janrlarda sintez xarakterli improvizasiyalar ifa etdi.

Azərbaycan mədəniyyət həftəsi çərçivəsində, həmçinin Dövlət Turizm Agentliyinin Milli Kulinariya Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə İsgəndərbəy meydanında yerli sakinlərə ölkəmizin milli mətbəx nümunələri, milli şirniyyatlarımızdan çələnglər və müxtəlif təbliğat-nəşr materialları təqdim olundu.

Mədəniyyət günləri çərçivəsində Mədəniyyət nazirinin müavini Fərid Cəfərovun başçılıq etdiyi Azərbaycan nümayəndə heyəti Albaniyanın mədəniyyət naziri xanım Elva Margariti, Tirana şəhər meri Erion Veliac və Albaniya Milli Kitabxanasının direktoru Piro Mişa ilə görüşlər keçirib, ikitərəfli əməkdaşlığın genişləndirilməsi imkanlarını müzakirə etdi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.09.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Fizika elmləri doktoru, dosent Yusif Alıyevin yazısını təqdim edir

Orta məktəbin dördüncü sinfində oxuyurdum. Novruz bayramının təntənəsini yaşayan kənd sakinləri üçün əlavə bir bayram da dahi Azərbaycan şairi Səməd Vurğunun anadan olduğu gün idi. Hər il olduğu kimi bu il də dahi Vurğunun doğum günü Qazaxda, doğma kəndi Yuxarı Salahlıda böyük təntənə ilə qeyd olunurdu. Salahlılar üçün bu bayramın xüsusi özəlliklərindən biri də məhz hər il Səməd Vurğun adına Poeziya evində təşkil edilən ümumrespublika səviyyəli Vurğun gününün keçirilməsi idi. Həmin gün Respublikanın və keçmiş SSRİ-nin tanınmış şair, yazıçı, sənət insanlarını, dövlət xadimlərini və digər təşrif buyurub gələn insanları görməyə el axışıb gələrdi... 

...Axşamdan mən də Poeziya evinə getməyə hazırlaşırdım. Amma səhər tezdən atamın örüşə yeni çıxan quzularımızı qardaşımla birgə aparıb Kür çayının sahilində otarmağı tapşırması bütün arzularımı az qala məhv edəcəkdi. Tapşırığa qarşı bir söz deyə bilməsəm də plan axtarmağa çalışdım. Tez qaçıb axşamdan səliqə ilə stolun başına asdığım məktəb şalvarımı, köynəyimi və tər-təmiz təmizlədiyim ayaqqabılarımı gizlincə götürdüm. Yemək qoyulmuş çantanı boşaldıb paltarlarımı və ayaqqabılarımı ora qoydum. Quzuları qova-qova tez örüşə apardıq və otarmağı balaca qardaşıma tapşırıb yaxınlıqdakı “qırmızı ev”ə gedib əynimi dəyişdim. Sonra gizlin yollarla qaçıb Poeziya evinə çatdım. İnsan izdihamından iynə atsan yerə düşməzdi. Artıq qonaqlar gəlmişdi. Dahi rus şairi Puşkinin nəticəsi Qriqoriy Puşkin də Vurğunun yurdunda qonaq idi. Tribunada İsmayıl Şıxlı danışırdı. Mərhum atam İmrayıl müəllimin də çıxışı olacaqdır deyə o da məruzəçilər sırasında dayanmışdı. Atam məni görməsin deyə, qorxudan camaatın arasından xəlvətcə sivişib Poeziya evinə girdim. Səməd Vurğunun ruhu dolaşan bu məkanı ziyarət etməkdən doymadığımızdan, yenə də onun şəkillərinə, kitablarına və şəxsi əşyalarına diqqətlə baxırdım.... 

... – Səməd Vurğunu çoxmu sevirsən? Anidən verilən sualın mənə ünvanlandığını hiss edərək arxaya döndüm. Hündür boylu, gülər üzlü, xoş təbəssümlü bir xanımın mənə baxdığını gördüm. 

– Bəli! Səməd Vurğunu bizim kənddə hamı sevir. O hamımızın doğmasıdır.

– Onun hansı şeirini bilirsən?

– Çox şeirini bilirəm.

–Ən çox sevdiyin şeirdən bir bənd deyə bilərsənmi?

Mərhum əmimin lap kiçik yaşlarımdan əzbərlətdiyi

Vətən yurdu, doğma ocaq! Bəxtiyar insan!

Sənin qartal qanadınla mən uçacağam.

Həyat üçün doğulmuşam yaranışımdan,

Şeir, sənət aləminə nur saçacağam! - 

şeirini ilhamla söylədim. Şeiri bitirən kimi həmin xanım məni qucaqlayıb üzümdən öpüb: – Halal olsun sənə, gəl bu şeiri hamının qarşısında tribunada de. Səni anamla da tanış edəcəm - dedi, əlimdən tutub binadan çıxdıq. 

Çöldə yaşlı bir şairlə söhbət edən zabitəli xanıma yaxınlaşaraq dedi:

– Ana, bilirsən bu uşaq nədir?

– Nə olub, qızım? Nə edib?

– Səməd Vurğundan bir şeir dedi ki, mat qaldım. İndi istəyirəm tribunada oxusun.

– Ay oğul de görüm hansı şeirdi dediyin. Mənə danış sonra gedib, tribunada deyərsən.

Bayaq söylədiyim şeiri bir də söylədim. Həmin xanım məni dinlədikdən sonra: – Pis demir, apar Tofiq müəllimə təqdim et, - söylədi. 

Bu sözləri dedikdən sonra həmin gülərüz xanım məni birbaşa səhnəyə tərəf aparırdı. Amma qara qorxu canımı almışdı. Atama görə tribunaya getməkdən çox qorxurdum. Çünki atam məni quzu otarmağa göndərdiyindən, bura icazəsiz gəldiyimi bilər və sonra məni cəzalandırardı. Ona görə də qorxudan dartınıb xahiş etdim ki, “məni ora aparmayın”. Utandığımı düşünərək gülümsəyib, üzümün ətini barmaqları arasında yüngülcə sıxaraq dedi:

– Yaxşı, deyəsən utanırsan. Amma şeiri desən yaxşı olardı. Hamının xoşuna gələrdi. Heyif!

Həmin şirindil, nəzakətli xanımdan aralanan kimi, birbaşa gəldiyim yolla da quzuların yanına getdim. Bu xanımın kim olduğunu bir neçə il bilmədim. Əlamətlərini kimə söyləyirdimsə, hərə bir ad deyirdi. Atamdan isə soruşmağa cürət etmirdim. Bir neçə il sonra dayım bizə, atama aid olan bir neçə fotoşəkil gətirdi. Şəkillərə baxan kimi üç il öncə mənimlə ünsiyyət quran o gülərüz xanımı tanıyıb atamdan soruşdum:

– Dədə, bu xanım kimdir?

– Aygündür, Səməd Vurğunun nəvəsi, Aybəniz xanımın qızı.

– Nəyə görə soruşdun ki, ay oğul? Tanıyırsan?

– Yox, elə belə soruşdum.

Öz-özümə düşündüm ki, demək ki, çöldə şeir danışdığım o zabitəli xanım da Aybəniz xanım imiş...

İllər sonra tələbə oldum və Bakıya gəldim. Bir gün ilk dəfə dahi Səməd Vurğunun Ev muzeyinə getmişdim. Qonaq otağında ayaq üstə dayanmış iki xanımı tanıdım: Aybəniz Vəkilova və Aygün Vəkilova idilər. Onların məni tanımasını öyrənmək üçün o vaxt söylədiyim həmin bir bənd şeiri intonasiyalı şəkildə dedim. Aybəniz xanım heç nəyin fərqində olmadan: “Sağ ol, ay oğul, səsinlə yaman kövrəltdin məni”, - desə də yanında dayanan Aygün xanım şeirin fərqində idi. Sifət ifadəsi dəyişərək, sanki üzündən də sezmək olurdu ki, xəyal onu 10 il öncəyə aparmışdı. 

Birdən: – Aaaa, dayan, dayan, yoxsa sən o vaxt Salahlıda Poeziya evində bu şeiri deyən balaca qara oğlansan?! – soruşdu. 

-Bəli, mənəm! Yusif İmrayıl oğlu. 

Balaca uşaq kimi boynumu qucaqlayıb üzümdən öpərək gözləri yaşaran Aygün xanımla tanışlığımız buradan başladı...

Hər dəfə Səməd Vurğunla bağlı istənilən bir müzakirə olardısa hökmən mənim fikrimi öyrənmək üçün zəng edərdi. Məlahətli səsi, nəzakətli danışığı, məntiqli sualları ilə mənimlə qısa bir polemika aparardı. Məsələyə özü istədiyi kimi aydınlıq gəldikdən sonra: “Arada görsən, gəl-get buralara” deyərək sağollaşardıq.

Həmişə yazdığım yeni məqalələri göndərərdim oxuyardı. Gərgin anlarında, amansız xəstəlikdən ağrıyan vaxtlarında şirin Qazax ləhcəsi ilə lətifələr danışıb güldürərdim onu. Amma o, üzdən gülərdi, sadəcə... 

Dəfələrlə muzeyə gedərkən yaraşıqlı oğlu, anadangəlmə fitri istedada malik Vurğun Vəkilovun royal arxasındakı ifasına qulaq asmaqdan doymazdıq.

Oğlanlarım Nadirlə Atabəyi muzeyə apararkən onlara: “Bax siz də böyüyəndə Vurğun kimi oğul olun”, - deyərdi.

Heyif ki, həyatını həsr etdiyi Vurğunun möhtəşəm uğurlarının davamını görmədi. Qısa zaman kəsiyində münasibətimiz olsa da bir ömür boyu danışılacaq xatirələri yaşayır yaddaşımda.

Bir gün dəyərli elqızım Dürdanə xanım Vəkilova Səməd Vurğun irsinin öyrənilməsi və təbliği ilə bağlı yazdığım bütün yazıları, məqalələri və sosial şəbəkələrdəki status və rəyləri bir yerə toplayaraq Aygün xanıma təqdim edir. Aygün xanım da bundan çox sevinərək niyə bu haqda gec xəbər tutduğuna görə özünü qınayır. Elə həmin il, 2013-cü ildə mənə Səməd Vurğun Fondu adından “Səməd Vurğun mükafatı”nı təqdim etdi. Həyatımın ən dəyərli təqdimatı oldu, Səməd Vurğun mükafatı laureatı olmaq…

Aygün xanım çox böyük sevgi və məhəbbətlə bu mükafatı mənə təqdim edərkən: “Yusif, bu mükafat elə belə mükafat deyil. Gərək sona kimi daim Səməd Vurğun dünyasında olasan. İnşallah, səninlə birgə çox layihələr həyata keçirəcəm”, – dedi. Amma sən saydığını say, gör fələk nə sayır...

Taleyinə böyük missiya, həyatına isə yarımçıq ömür yazılmış Aygün xanımı 2015-ci ilin yazında qəfil ölüm bizdən alıb apardı. Bütün hər şey başladığı yerdə donub qaldı...

Məkanın cənnət olsun, əziz bacım, dəyərli insan, sevimli dost!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.09.2023)

Bu gün Xalq yazıçısı Əzizə Cəfərzadənin anım günüdür

Azərbaycanın Sovet nəsri tarixində tarixi roman janrı tanınmış ədəbiyyatşünas, ictimai xadim, filologiya elmləri doktoru, professor Əzizə Cəfərzadə qələmi ilə xeyli inkişaf edib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu gün Xalq yazıçısı Əzizə Cəfərzadənin vəfatından 20 il ötür.

1921-ci ildə Bakıda anadan olan Ə.Cəfərzadə 38 nömrəli məktəbdə ibtidai təhsilini aldıqdan sonra Sabir adına Pedaqoji Texnikumda və Bakı Teatr məktəbində oxuyub. Əlaçı olduğu üçün Azərbaycanda ilk dəfə təsis edilən M.F.Axundzadə mükafatına birinci o layiq görülüb. 1942-1944-cü illərdə Ağsu rayonundakı Çaparlı kəndində müəllim işləyib. 1946-1947-ci illərdə ekstern yolu ilə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsini bitirib. 1957-1974-cü illərdə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Əlyazmalar İnstitutunda baş elmi işçi, şöbə müdiri işləyib. 1974-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin professoru olub. XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin bilicisi kimi tanınan Ə.Cəfərzadə 1950-ci ildə “XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında maarifçi-ziyalı surətləri” mövzusunda namizədlik, 1970-ci ildə “XIX əsr Azərbaycan poeziyasında xalq şeiri üslubu” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib.

1937-ci ildə 16 yaşlı Əzizənin “Əzrayıl” adlı ilk hekayəsi “Ədəbiyyat” qəzetində çap edilsə də, 11 il sonra nəşr olunmuş ilk kitabı Moskvanın xüsusi qərarı ilə satışa çıxmadan yığışdırılaraq yandırılıb.

Müəllifin ilk tarixi romanı XIX əsrdə Şamaxıda yaşayıb-yaradan məşhur şair Seyid Əzim Şirvaninin ədəbi həyatından bəhs edib. “Aləmdə səsim var mənim” adlı həmin roman 1973-1978-ci illərdə yazılıb. Paralel olaraq yazdığı “Vətənə qayıt” tarixi romanı isə 1977-ci ildə çap edilib.

1980-ci ildə XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində yaşayan romantik şair Abbas Səhhətin həyat və yaradıcılığından bəhs edən “Yad et məni” romanını, cəmi bir il sonra Şah İsmayıl Xətai və onun Bakıya yürüşü tarixini özündə əks etdirən “Bakı-1501” tarixi romanını yazıb. “Cəlaliyyə” (1983) romanında isə XII əsr Naxçıvanın qadın hökmdarı Cəlaliyyənin Vətənin müdafiəsi uğrunda apardığı mübarizənin tarixini dəqiqliklə göstərib. İstər tarixi, istərsə də ədəbi prosesləri gözəl bilən və daima axtarışda olan ədəbiyyatşünas alim Azərbaycan ədəbiyyatında öz qələmi ilə silinməz iz qoyub. “Sabir” romanı məşhur satirik şair Mirzə Ələkbər Sabirə, “Eldən elə” XIX əsrdə 37 il dünya səyahətində olan coğrafiyaşünas Zeynalabdin Şirvaniyə həsr edilib. “Bir səsin faciəsi”, “Gülüstandan öncə”, “Zərrintac-Tahirə”, “İşığa doğru”, “Bəla”, “Rübabə sultanım” tarixi romanları Ə.Cəfərzadənin fasiləsiz axtarışlarının məhsuludur.

Əzizə Cəfərzadənin 2003-cü ildə qələmə aldığı “Xəzərin göz yaşları” adlı povesti isə 1938-ci ildə Azərbaycanda yaşayan Cənubi azərbaycanlıların Stalin rejimi tərəfindən 3-4 gün ərzində İrana məcburi deportasiyasına həsr olunub. Ə.Cəfərzadə, eyni zamanda, Şərqin dühası Məhəmməd Füzuli yaradıcılığına gözəl bələd olduğundan, ölümündən bir az əvvəl onun həyatı haqqında “Eşq sultanı” adlı romanını yazıb.

Yazıçının “Sahibsiz ev”, “Əllərini mənə ver”, “Sənsən ümidim”, “Xəyalım mənim” əsərləri geniş oxucu kütləsi tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb. Uşaqları da yaddan çıxarmayan Əzizə Cəfərzadə “Qızımın hekayələri”, “Anamın nağılları”, “Çiçəklərim”, “Pişik dili” kimi hekayə və nağıllar yazıb.

Azərbaycan dilinin saflığını qoruyan və onu təbliğ edən ədəbiyyatşünas alimin elmi əsərləri də bədii ədəbiyyat nümunələri kimi daim oxunur. “Fatma xanım Kəminə”, “Könül çırpıntıları”, “Azərbaycanın aşıq və şair qadınları” (iki nəşrlə), “Şirvanın üç şairi”, “Mürcüm Kərim Vardani. Sünbülüstan”, “Abdulla Padarlı. Seçilmiş əsərləri”, “Hər budaqdan bir yarpaq” kitabları yazıçıya xüsusilə şöhrət gətirib.

Ana və qadın mövzusuna xüsusi önəm verən yazıçının folklor araşdırmaları, etnoqrafik yazıları da maraq doğurur. Onun “Bayatı düşüncələrim”, “Xızır Nəbi”, “Novruz” və başqa əsərlər bu qəbildəndir. Ə.Cəfərzadə iştirak etdiyi beynəlxalq konfranslarda, xarici səfərlərində daim Azərbaycan və onun tarixini təbliğ etməklə yanaşı, həmin ölkələrin kitabxana və fondlarında Vətənimizlə bağlı məlumatları araşdıraraq toplayıb. Bu məqamlar Əzizə xanımın səyahət gündəliklərində öz əksini tapıb.

Əzizə xanım 1965-1966-cı illərdə pilot olan həyat yoldaşı ilə birlikdə Qanada (Afrika) yaşamalı olub və həmin illərin xatirələri 1968-ci ildə çap olunan “Qızıl sahilə səyahət” kitabında toplanıb. Kitabda yazıçı afrikalı insanların həyat tərzini, fəaliyyətlərini, kənardan görünə bilən və bilinməyən tərəflərini məharətlə təsvir edib.

Əzizə Cəfərzadə 1981-1989-cu illərdə Respublika Qadınlar Şurasının sədri vəzifəsində işləyib. Tutduğu sosial statusdan asılı olmayaraq, qadın və uşaqların hüquqlarının qorunması sahəsində aktiv fəaliyyət göstərib. 1979-cu ildə kitablarından qazandığı qonorar hesabına Hacıqabul rayonunun Tağılı kəndində orta məktəb və klub binası tikdirib. Azərbaycanın tarixi torpaqları olan Qarabağda erməni separatizmi baş qaldıranda ilk səsini ucaldan ziyalılar arasında Ə.Cəfərzadə də olub. Yazıçı dəfələrlə ön cəbhəyə gedərək, əsgərlərlə görüşüb, onlara ana nəvazişi göstərib. Xalqına bağlılığı nəticəsində ömrünün 80-ci ilində “Azərbaycan Anası” adını alıb.

Xalq yazıçısı Əzizə Cəfərzadə 2003-cü il sentyabrın 4-də vəfat edib.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.09.2023)

ŞAMAXIDA VƏ BAKIDA KEÇƏN 3 YADDAQALAN GÜN

Dilə nə lazımdır? Daim işlək olsun, alınma sözlərlə çox çirklənməsin. Ədəbiyyata nə lazımdır? Oxunsun, təbliğ olunsun, sevilsin. 

Bu il Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Azərbaycan Dili və Ədəbiyyatı Forumu keçirildi. Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı, Elm və Təhsil Nazirliyi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının dəstəyi ilə keçirilən forum Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunan tədbirlər çərçivəsində baş tutdu. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Forum barədə geniş icmal hazırlayaraq oxucularının ixtiyarına verir. 

VACİB TƏŞƏBBÜS

Ondan başlayaq ki, tanınmış dilçi və ədəbiyyatşünas alimlərin, yazıçı və naşirlərin iştirak etdiyi foruma Azərbaycan ədəbiyyatına və mədəniyyətinə görkəmli şəxsiyyətlər bəxş etmiş Şamaxı şəhərində (Shamakhi Palace Sharadil otelində) sentyabrın 1-də start verildi, sentyabrın 2-3-də isə Bakı şəhərində - “Gülüstan” sarayında forum davam etdi. 

Son illər ana dilinin qorunması, ədəbiyyatımızın təbliği mənasında bu, ilk nüfuzlu və sanballı tədbir idi, ona görə də təşkilatçılara - Heydər Əliyev Fonduna və Mədəniyyət Nazirliyinə alqış demək labüddür. 

QƏDİM ŞAMAXIDA ƏSL TOY-BAYRAM

Açılış günündə ilk öncə Ümummilli lider Heydər Əliyevin məzarı önünə tər güllər düzüldü.

Bu mərasimdən qabaq qonaqları salamlayan Şamaxı rayonunun icra hakimiyyətinin başçısı Tahir Məmmədov qeyd etdi ki, bu cür yüksək ranqlı şəxslərin, ölkənin ən görkəmli yazarlarının Şamaxıya təşrif buyurması Şamaxı üçün əsl toy-bayramdır. Söz vətəninə böyük söz adamları gəlməklə buranın necə dəyər daşıdığını bir daha sübut edirlər. 

FORUMUN ŞAMAXIDA KEÇİRİLMƏSİNİN RƏMZİ MƏNASI VAR

Shamakhi Palace Sharadil otelinin konfrans zalında Mədəniyyət naziri Adil Kərimli Forumu rəsmən açdıqdan sonra təhsil naziri Emin Əmrullayev, AMEA-nın prezidenti İsa Həbibbəyli, AYB-nin birinci katibi Çingiz Abdullayev, MM-in Mədəniyyət komitəsinin sədri Qənirə Paşayeva foruma təbrik nitqləri səsləndirdilər. 

Mədəniyyət naziri Adil Kərimli tədbirin açılış mərasimində çıxış edərək Forumun əhəmiyyətini vurğuladı. Nazir bildirdi ki, Ümummilli Liderin 100 illiyinə həsr olunan Forumun açılış mərasiminin Şamaxıda keçirilməsi rəmzi məna daşıyır. Ulu Öndərin Şamaxının tarixi və ədəbi irsi haqqında dediyi sözlər tədbirin açılışının bu şəhərdə keçirilməsinə təkan verən əsas amildir.

Ədiblər şəhəri sayılan Şamaxının UNESCO-nun Ümumdünya İrsi Siyahısına daxil edilməsinin nəzərdə tutulduğunu vurğulayan nazir bildirdi ki, belə forumların keçirilməsi cəmiyyətin inkişafı, mədəniyyətimizin zənginləşdirilməsi, gələcəkdə daha geniş üfüqlər açılması baxımından olduqca əhəmiyyətlidir. Azərbaycan Dili və Ədəbiyyatı Forumu mühüm mövzuların mütəxəssislərin iştirakı ilə müzakirəsi və əldə edilən nəticələri həyata keçirmək məqsədi daşıyır. Azərbaycan dili çox vacib sahələrdən biridir. Ümummilli Lider hər zamanı ana dilimizi yüksək qiymətləndirib, onun qorunmasına, saflığının təmin edilməsinə, inkişaf etdirilməsinə önəm verib. Ulu Öndərin azərbaycançılıq və dövlətçilik fəlsəfəsində Azərbaycan dilinə xüsusi yer verilib. Onun siyasi fəaliyyətinə nəzər saldıqda bunu açıq şəkildə görmək mümkündür. Bu səbəbdən Azərbaycan Dili və Ədəbiyyatı Forumunun Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi çərçivəsində keçirilməsi önəmlidir. Hazırda isə dövlətimizin başçısı İlham Əliyev tərəfindən Azərbaycan dilinin inkişaf etdirilməsi istiqamətində həyata keçirilən məqsədyönlü davamlı tədbirlər, xüsusilə Azərbaycan dilinin saflığının qorunması, onun kənar təsirlərdən mühafizə olunması, dilin tərkibinin inkişaf etdirilməsi istiqamətində çoxşaxəli siyasət həyata keçirilir. Bu istiqamətdə Mədəniyyət Nazirliyinin, Elm və Təhsil Nazirliyinin, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının üzərinə böyük məsuliyyət düşür.

Hazırda bu məsələ ilə bağlı mədəniyyət strategiyasının hazırlandığını qeyd edən nazir dedi: “Mədəniyyət anlayışının sahələşdirilməsi istiqamətində layihələrin həyata keçirilməsinə xüsusi önəm verilir. Bu məsələ işçi qrupu səviyyəsində müzakirə olunub. İlk dəfə Azərbaycan dili mədəniyyətin başlanğıc və əsas sahəsi kimi ayrılıb. Bu barədə geniş fikir mübadiləsi aparılacaq. Eyni zamanda, Azərbaycan dili mədəniyyətin digər sahələri üçün istiqamətverici mövqeyə malikdir. Bu baxımdan Forumun məhz bu sahədə mövcud problemlərin üzə çıxarılması, onların geniş müzakirə edilməsi və gələcəkdə həlli istiqamətində səmərəli nəticələrə nail olacağına inanıram”.

YANLIŞ MİF

Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev bildirdi ki, Azərbaycan dilinin inkişafı, dilimizin saflığının qorunması və ana dilimizdə danışmaq olduqca vacib məsələlərdəndir. Ana dilində təhsil almağın önəminə toxunan nazir dedi ki, Azərbaycanda uşaqların bir çox dillərdə təhsil almaq imkanı var. Lakin ölkədəki şagirdlərin 90 faizi ana dilində təhsil almağı seçir. Bu, olduqca sevindirici haldır. Təhsil sisteminin əsas məqsədi şagirdlərə ana dilində yüksək səviyyədə təhsil verilməsidir. Azərbaycan məktəbləri və universitetlərində son illər ərzində ana dilində tədrisin keyfiyyətinin artırılması istiqamətində bir çox işlər görülüb. Eyni zamanda, digər dillərdə təhsil alan şagirdlərə Azərbaycan dilində dərslər keçirilir. Bu il həmin dərslərin sayı digər illərə nisbətən artırılıb.

“Təəssüf ki, dilimizin Azərbaycandan kənarda yaşayan daşıyıcılarının təhsili ilə bağlı problemlər var. Bu tədris ilindən etibarən xarici ölkələrdə yaşayanlar üçün onlayn Azərbaycan dili dərsi keçiriləcək. Sevindirici haldır ki, artıq 400-dən çox müraciət daxil olub. Düşünürəm ki, bu, Azərbaycandan kənarda yaşayan həmvətənlərimiz üçün vacibdir. Cəmiyyətdə belə bir “mif” var ki, tədrisin Azərbaycan dilində aparıldığı məktəblər guya digərlərindən geri qalır. Bu, yanlışdır. Sözügedən “mif”i cəmiyyət olaraq dağıtmaq lazımdır və məlumatlandırma zamanı statistikaya istinad etmək vacibdir. Tədris dilindən asılı olmayaraq, ölkəmizdəki bütün məktəblər Azərbaycan məktəbləridir. Tədrisi digər dillərdə aparılan məktəblərdə Azərbaycan tarixinin ana dilində aparılması bu il bütün məktəblərdə tətbiq olunacaq. Bu, Zəfər tarixi və Hərbi hazırlıq fənlərinə də aiddir”, - deyə Emin Əmrullayev vurğuladı. 

AZƏRBAYCAN DİLİNİN QORUNUB SAXLANILMASI DİQQƏT MƏRKƏZİNDƏDİR

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) prezidenti İsa Həbibbəyli çıxışında diqqətə çatdırdı ki, Azərbaycan dili hər zaman olduğu kimi, bu gün də aktuallığını və funksionallığını qoruyur. Ulu Öndər Heydər Əliyevin ana dilimizin inkişafına hər zaman diqqət yetirdiyini deyən İ.Həbibbəyli bu siyasətin bu gün də davam etdirildiyini söylədi. Akademik Azərbaycan dilinin, milli-mənəvi dəyərlərinin, mədəniyyətinin qorunub saxlanmasının ziyalıların hər zaman diqqət mərkəzində olduğunu və bu istiqamətdə AMEA tərəfindən bir sıra işlərin görüldüyünü dedi: “Lüğətçiliklə bağlı nə qədər müzakirə və mübahisələr olsa da, hazırda bu istiqamətdə ən yüksək səviyyədə iş gedir. Dilçilik İnstitutunda fonetika, morfologiya, sintaksis və digər bölmələrlə bağlı fundamental elmi əsərlər hazırlanır”.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədrinin müavini, Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev və Milli Məclisin deputatı Qənirə Paşayeva çıxışlarında Azərbaycan dilinin inkişafı ilə bağlı aktual məsələlərdən, o cümlədən dilimizin müasir problemləri, reallıqlar barədə danışdılar. Çıxışlarda məktəblərdə Azərbaycan dilinin tədrisi ilə bağlı fundamental yanaşmanın önəmi xüsusi vurğulandı. 

Açılış çıxışlarından sonra Azərbaycan dilinə həsr olunmuş videoçarx nümayiş etdirildi. 

QLOBALLAŞMANIN DİLİMİZƏ TƏSİRİ

Forum çərçivəsində “Qloballaşmanın Azərbaycan dilinə təsiri və ana dilimizin saflığının qorunması mexanizmləri” mövzusunda ilk panel iclası keçirildi.

Dövlət Dil Komissiyası yanında Monitorinq Mərkəzinin direktoru Sevinc Əliyevanın moderatorluq etdiyi iclasda akademik Nizami Cəfərov, Xalq yazıçısı Kamal Abdulla, Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun direktoru Nadir Məmmədli, İnstitutun Terminologiya şöbəsinin müdiri Sayalı Sadıqova, şairlər Səlim Babullaoğlu və Aqşin Yenisey iştirak edirdilər. Panel iclasında “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində inkişaf etdirilməsi mexanizmləri”, “Dildə elmi üslubun inkişafına təsir edən amillər: elmi sahələrin inkişafı və dillərin inteqrasiyası”, “Azərbaycan dili Azərbaycan ədəbiyyatının qoruyucusu kimi: dünən, bu gün, sabah”, “Söz yaradıcılığı prosesi: dilin daxili imkanlarının canlandırılması və geniş ictimai istifadəsi olan xarici mənşəli sözlərə vətəndaşlıq statusunun verilməsi”, “Xaricdə yaşayan azərbaycanlılar arasında dilin qorunması” və “İnternet məkanında Azərbaycan dilinin funksionallığı” mövzularında məruzələr dinlənildi.

Müzakirələrdə dilimizi folklordan azad etməklə, dilə texnoloji terminologiyanın sürətli axınının təmin eləməklə onu inkişaf etdirməyin labüdlüyü kimi yanlış fikirlər dominantlıq edəndə Nizami Cəfərov və Kamal Abdulla müdaxilə edərək mövzunu öz axarına qaytarmışlar. 

ƏDƏBİYYATIMIZ ZAMAN KONTEKSİNDƏ

Forumun ikinci panel iclası “Azərbaycan dili və ədəbiyyatı zaman kontekstində: klassik ənənələr və müasir trendlər” mövzusuna həsr olunmuşdu. 

Yazıçı-publisist Azər Qismətin moderatorluq etdiyi iclasda Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı, Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin baş direktoru, akademik Rafael Hüseynov, yazıçılar Aqil Abbas, Şərif Ağayar, Sayman Aruz və şair Qismət Rüstəmov iştirak edirdilər. 

Panel iclasında “Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı: mövcud vəziyyət, problemlər və perspektivlər”, “Zamanın ədəbi-bədii dəbi: ənənəvi təmayüllər və müasir trendlər”, “Azərbaycan ədəbiyyatının dünyaya inteqrasiyası: Beynəlxalq təcrübədə istifadə olunan modellər”, “Ədəbi yaradıcılığın stimullaşdırılması: beynəlxalq və milli ədəbiyyat mükafatları”, “Müasir ədəbiyyat və milli-mənəvi dəyərlər. Bölgələrdə ədəbi proses” mövzularında məruzələr dinlənildi, müzakirələr aparıldı. 

Axşam forum iştirakçıları qonaqpərvər Şamaxı ilə sağollaşıb Bakıya döndülər. 

FOKSFORDUN EV MƏKTƏBİ

Paytaxtın əzəmətli “Gülüstan” sarayında keçirilən ilk panel iclası “Teatr və kinonun inkişafında ədəbiyyat faktoru: əsərdən səhnəyə, səhnədən ekrana” mövzusuna həsr olunmuşdu.

Moderatoru kinodramaturq İlqar Fəhmi olan panel iclasda Əməkdar incəsənət xadimi Əli Əmirli, yazıçılar Elçin Hüseynbəyli, Varis, ədəbi tənqidçi Əsəd Cahangir və “Ədəbiyyat” qəzetinin baş redaktoru Azər Turan iştirak edirdilər. 

Paneldə “Müasir Azərbaycan dramaturgiyası və onun problemləri”, “Azərbaycan ədəbiyyatında teatr və kino platforması”, “Mütaliə və tamaşaçı mədəniyyətinin formalaşmasında medianın rolu”, “Kino sənətində dil və tərcümə problemləri”, “Ədəbiyyatın cəmiyyətə çatdırılması metodikası: beynəlxalq təcrübədə bu istiqamətdə tətbiq olunan innovasiyalar” mövzularında məruzələr dinlənildi.

Xüsusən Azər Turanın repressiya dövrü ədəbiyyatının kinematoqrafiyaya daşınması mövzusunda çıxışı maraqla qarşılandı. Bu, həm kinematoqrafiyamızı rəngarəng edər, həm tamaşaçı zövqünü formalaşdırar. 

Panelin sonunda sual olundu ki, kitablar az oxunan, kino və teatr zalları, konsert salonları yalnız yarıyacan dolan məmləkətdə çıxış yolu hansıdır? 

Yazıçı Varis İKT inqilabı, mobil telefon və internetin basqısı şəraitində eyni problemi yaşayan və tənəzzüldən çıxmağa başlayan Qərb dünyasında tətbiq olunan innovativ metoda diqqət çəkdi. Foksfordun ev məktəbi adlanan bu metod hər şeyi körpələrlə işdən başlamağa yönəldib. Yəni, nə əkərsən, onu da biçərsən. 

UŞAQLAR NİYƏ KİTAB OXUMASIN Kİ?

Forum çərçivəsində ikinci günün son panel iclası “Uşaq və yeniyetmələr arasında mütaliənin təbliği. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının vəziyyəti” mövzusuna həsr olunmuşdu. 

Moderatoru yazıçı Günel Əsgərova olan panel iclasda Elm və Təhsil Nazirliyinin şöbə müdiri Vəfa Yaqubova, yazıçılar Zahid Xəlil, Raqif Yusifoğlu, Reyhan Yusifqızı, Sevinc Nuruqızı, şair Qəşəm Nəcəfzadə və Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun şöbə müdiri Elnarə Akimova iştirak edirdilər.

Paneldə “Uşaq ədəbiyyatının ideoloji mahiyyəti və müasir problemləri”, “Mədəni və ədəbi qaynaqların müəyyənləşməsində uşaq ədəbiyyatı nə dərəcədə rola malikdir?”, “Uşaqlarda mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması üçün hansı maarifçi islahatlara ehtiyac var?”, “Uşaq ədəbiyyatına xüsusi dövlət qayğısının mexanizmləri: oxucu - naşir -müəllif qayğısının vəhdəti gözlənilən nəticəni verirmi?”, “Təhsildə ana dili və uşaq ədəbiyyatının rolu” mövzularında məruzələr dinlənildi. 

Dərsliklərdə bayağı ədəbiyyatın təqdim edilməsi məsələsini gündəmə çıxaran Qəşəm Nəcəfzadə Vəfa Yaqubovadan cavab istədi, təhsil yetkilisinin verdiyi cavabı Elnarə Akimova adekvat adlandırmayaraq dərsliklərin nöqsanlı olmasını bir daha diqqətə çatdırdı. 

FUNKSİONAL KİTAB BAZARI FORMALAŞDIRMALI

Forum sentyabrın 3-də işini Bakıda “Gülüstan” sarayında “Dəyərlər və etik davranış kodeksləri: kitabın fərdi və sosial həyatda əhəmiyyəti və funksiyaları” mövzusunda panel iclas ilə davam etdirdi. 

Yazıçı Əkbər Qoşalının moderatorluğu ilə keçən iclasda Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev, Xalq şairi Ramiz Rövşən, Azərbaycan Milli Kitabxanasının direktoru Kərim Tahirov, Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyasının İdarə Heyətinin sədri Şəmil Sadiq, Bakı Kitab Mərkəzinin direktoru Günel Anarqızı, “Təhsil” nəşriyyatının direktoru Tural Axundov, "Qanun" nəşriyyatının direktoru Şahbaz Xuduoğlu, “AudioKitab”ın direktoru Əhliman Ərşadlı iştirak edirdilər.

Paneldə “Azərbaycanda kitab sənayesi: mövcud vəziyyət və hədəflər”, “Ölkəmizin kitab bazarına daxil olan xarici ədəbiyyatın milli dəyərlər və düşüncə sisteminə təsiri”, “Kitab satışı sistemi: innovativ həllər və kredit mexanizmləri”, “Kitab sənayesinin inkişafına dövlət dəstəyinin mexanizmləri”, “Vətəndaşların ədəbi, elmi və informasiya tələbatının ödənilməsində Azərbaycan Milli Kitabxanasının üzərinə düşən vəzifələr” mövzularında çıxışlar olub, məruzələr dinlənildi.

"Yazıçı kitab nəşrinə pul verməməlidir, o qonorar almalıdır" - bunu Çingiz Abdullayev söylədi. 

Onun sözlərinə görə, Azərbaycanda yazıçı kitab yazır və özü çap etməyə pul axtarır: "Dünyanın heç bir yerində belə hal yoxdur. Yazıçı pul tapır və nəşriyyat deyir ki, sənə bunu çap etmişəm və özün satmalısan. Bu, düzgün deyil. Bizim ölkədə də bu sahə ilə bağlı fond olmalıdır. Nəticədə yazıçı kitaba pul verməməli, qonorar almalıdır".

Funksional kitab bazarı formalaşdırmaq yollarını açıb göstərən Şəmil Sadiq və Şahbaz Xuduoğlu nəşriyyatların mətbəə funksiyasından çıxmalarını, yazıçıların işinin də nəşriyyata sifariş vermək deyil, sifariş almaq olduğunu diqqətə çəkdilər. 

XÜSUSİ MİNNƏTDARLIQ

Bu arada forumun təşkilati işlərini tam olaraq çiyinlərində daşıyan Mədəniyyət Nazirliyinin əməkdaşlarına: Akif Marifliyə (Kitab sənayesi şöbəsinin müdiri), Xəyal Məmmədova (Kitab sənayesi şöbəsinin Nəşriyyatlarla iş sektorunun müdiri), Lalə Məmmədovaya (Kitab sənayesi şöbəsinin əməkdaşı), Kamran Musayevə (Kitab sənayesi şöbəsinin əməkdaşı), Günay Rəhimovaya (Təşkilat Komitəsinin üzvü), Ramil Əhmədə (Təşkilat Komitəsinin üzvü) və İsmayıl Nəsirova (Təşkilat Komitəsinin üzvü) forum iştirakçıları adından xüsusi minnətdarlıq bildiririk. 

TARİXİ FORUM

Beləcə, Ulu Öndər Heydər Əliyevin 100 illiyinə həsr olunmuş Forum başa çatdı. Onu da deyək ki, forum çərçivəsində mütəxəssislərin səsləndirdiyi fikir və təkliflər ümumiləşdirilərək, “Azərbaycan mədəniyyəti–2040” Dövlət Proqramında öz əksini tapacaq.

Bəli, üçgünlük forum başa çatdı, təəssüratlar isə hələ uzun müddət qalacaq.

Nəticə isə mütləq olacaq. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.09.2023)