Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

-Cəmi 6 dəqiqə kitab oxumaq stressin səviyyəsini 30 %-ə qədər azalda bilir ki, bu da musiqi terapiyasından və ya gəzintidən daha səmərəlidir. 

-Həkimlər sübut ediblər ki, mütaliə həm də güclü sağaldıcı prosedurdur. Bu gün inkişaf  etmiş ölkələrin bir çox aparıcı klinikalarında yeni müalicə metodu – biblioterapiya tətbiq edilir. 

-Tədqiqat zamanı zəngin süjet xəttinə malik romanların beş gün ərzində oxucunun beyin hüceyrələrini dəyişdiyi sübut edilib.

Sizləri cəlb edə bildik, elədirmi? Onda hər gün mütaliə mədəniyyəti barədə oxuyun və özünüzdə mütaliə vərdişləri aşılayın.

6.

MƏDƏNİYYƏT NAZİRLİYİNİN YORULMAZ FƏALİYYƏTİ

Kitabın təbliği üzrə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin fəaliyyətini də ayrıca qeyd etmək yerinə düşərdi. Paytaxtın füsunkar Ekspo mərkəzində hər il beynəlxalq kitab sərgisinin keçirilməsi, ölkə kitabxanalarının ən zəruri və lazımlı kitablarla təmin olunması, yazıçıların dəyərli əlyazmalarının çapının maliyyələşdirilməsi, beynəlxalq kitab sərgilərində Azərbaycanın təmsil olunması bu sırada dayanan gərəkli işlərdir.

Elə hər dəfə xəbərlər lentində gözlərimiz bu sayaq xəbərləri almağa artıq öyrəşibdir: ...Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə görkəmli Azərbaycan şairi Səməd Mənsurun yaradıcılığı və əsərlərindən bəhs edən “Şeirlər. Felyetonlar. Pyeslər”  adlı kitab  işıq üzü görüb. Kitaba görkəmli şairin müxtəlif illərdə qələmə aldığı, sağlığında dövri mətbuat orqanlarında çap olunmuş şeirləri, felyetonları və pyesləri ilə bərabər, AMEA-nın Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda mühafizə olunan və şairin çap edilmiş kitablarına düşməyən əsərləri də daxil edilib. Kitab “Şərq-Qərb” nəşriyyatında yüksək poliqrafik keyfiyyətlə çap edilib.

...Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə “Bərpanəşr” layihəsi çərçivəsində çap olunan “Искусство Азербайджана” adlı kitab nəşr olunub. Kitabda orta əsrlərdə Azərbaycanda yaradılmış görkəmli memarlıq abidələri, musiqi mədəniyyətimizin tarixi və incəsənətimizin zəngin nümünələri haqqında bəhs edilir. Kitab “Renessans-A” nəşriyyatında yüksək poliqrafik keyfiyyətlə çap edilib.

...Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə çap olunan “Azərbaycan Violonçel İnciləri” adlı kitab Azərbaycan Demokratik Respublikasının 100 illiyinə, Qara Qarayevin anadan olmasının 100 illiyinə və Sabir Əliyevin 90 illik yubileyinə həsr olunub. İki cilddən ibarət “Azərbaycan Violonçel  İnciləri” adlı məcmuənin I-ci cildi ən nüfuzlu müsabiqələrdə ifa olunan, geniş yaradıcı palitranı özündə əks etdirən əsərlər toplusudur...

Bu cür xəbərlərin siyahısı uzandıqca uzanar...

Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları və digər idarəetmə qurumlarının rəhbərlərinin şəhər və rayonlarda vətəndaşların qəbulu cədvəlinə əsasən mədəniyyət naziri Adil Kərimli vaxtaşırı respublika bölgələrinə səfər edərkən kitabxanaların vəziyyəti ilə mütləq tanış olur, qarşıya çıxan çətinlikləri öyrənir, onların həlli yollarını qısa müzakirədən sonra müəyyənləşdirib icrasını həll edir.

Nazirliyin nəzdində olan Firidun bəy Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasının həyata keçirdiyi “Kitab karvanı: İpək yolu ilə” layihəsini də ayrıca qeyd etməyə dəyər. Bölgələrə səyyar kitabxanaların ayaq açması, oradakı insanların, xüsusən də məktəblilərin maraqlı kitab dünyasına qovuşdurulması olduqca əhəmiyyətli bir işdir.

Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2023-cü ildə elan edilmiş qeyri-hökumət təşkilatları üşün qrant müsabiqəsinin prioritet sahələrindən birinin də mütaliə mədəniyyəti sahəsinin olması əlbəttə ki, bu sahəyə yönələn diqqət və qayğının bariz nümunəsidir.

Zəfərdən sonra böyük qayıdışın başlanması fonunda işğaldan azad edilən ərazilərimizin iqtisadi-sosial quruculuğu fonunda mədəniyyətin, o cümlədən kitabların da prioritetlik daşıması isə dövlətimizin kitaba və mütaliəyə olan diqqət və qayğısının növbəti təzahürüdür.

Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən 9-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisində Qarabağ üçün kitabların toplanması və fondun zənginləşdirilməsi istiqamətində aksiyalar təşkil edildi. Medianın qarşısına çıxan mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin çıxışı isə, əlbəttə ki, diqqətçəkən idi:  “Azərbaycan xalqı elmə, ədəbiyyata, oxumağa meyillidir və bu sahələr üzrə təşviqedici xalqlar içərisində yer alıb. Sevinirik ki, bu gün istər yeni texnologiya, istərsə də rəqəmsal dünyanın inkişafına baxmayaraq, klassik kitablar yenə də gündəmdədir. Bu da bizim üçün vacib şərtdir. İşğal dövründə azad edilən ərazilərdəki kitab və kitabxanaya ciddi ziyan dəysə də, kitab ənənəsi Qarabağa möhtəşəm formatda qayıdacaq”.

Növbəti: 7. Uğurlu olmaq üçün oxumalısan

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının təqdim etdiyi 51 türk müəllif inin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

Uzun bir “Yol”da “Karakoç”a rastlamak

İsmail Kılınç

“Yol”dayız. İnişli-çıkışlı, bol çakıllı bir “yol”da yürüyerek imtihan ediliyoruz. Hikâyemizin başladığı ve “belâ” dediğimiz günden beri irili-ufaklı belâların sinesinde bazen başroller üstleniyor, bazen de kıyıdan-kıyıdan ilerliyoruz. İmtihanlara karşı “Bir derdim var bin dermana değişmem” diyen/diyebilen bir “yolcu” olabiliyor, “yolcu”luğun fıtratını kavrayabiliyorsak ne âlâ, ne güzel; ancak isyanlara boğuluyor, isyanlarla boğuluyorsak çekilmez davalara gark oluyoruz demektir. Davaları devâlarına dönüşmeyenler için kutsallar kaybolur. Kutsalları kaybolan insanın yürüyen bir ceset olması kaçınılmazdır.

Bir çok kitabî tanımda “edebiyat”ın hüviyeti değişkendir. Söz gelimi liselerde “Duygu ve düşüncelerin yazılı, ya da sözlü olarak ifadesidir” gibi bir tanımla karşılaşırsınız. Bu tanım bir “ezber materyali”nden öteye gitmez. Nitekim edebiyat, ona sahip çıkanın, onu davalaştıranın gönlünde çok farklı tanımlamalara kavuşur. Merhum İsmail Gaspıralı için bir “gıda-yı mâneviye”dir. Ya da Sartre için başlı-başına bir “amaç”a hizmet etmektir. Dostoyevski için “vicdan”dır. Veysel’in “gören göz”üdür edebiyat. Yunus’ta “gönül”, Köroğlu’da “silah”tır. Edebiyata gönül vermiş, onu benimsemiş ne kadar yazar/şair/düşünür/okur varsa, o kadar çok tanım vardır. Bu da edebiyatın sanat tarafına vurgu yapar. “Sanat tarafı” diyoruz, çünkü edebiyatın bir de bilim tarafı vardır.

Tanımlara çok girdik. Deneme diye çıktığımız yolda “makale”leşmeden devam edelim. Sanat sevgimizi, âlimlerden izinsiz bilim gösterisine dönüştürmeden “kıyıdan-kıyıdan” ilerleyelim. “Yol”umuzu, “yolcu”luğumuzu unutmadan şu soruyu soralım: İnsan niçin yaşar? “Yemek-içmek” gibi basit bir cevabı olsaydı, insanın “eşref-i mahlûkat”lığı kalmazdı. Sadece, yemek ve içmek amacıyla yaşayan insan yok mu? Var. Var denirse! Konumuz bu değil. Soruyu “iyi bir kariyer” diye cevaplandıralım. Soğuk bir cevap vermiş oluruz. Arkasından para, lüks araba ve daireler gelecektir. Allah muhafaza! Yolumuzdan çıkıyoruz. Söze girelim: İnsan, davası için yaşar. Başta da belirttiğimiz insanın davası, aynı zamanda kendine devâlaştığı zaman, yaşamak anlam bulmuş demektir. Bu, bir maksûda ermek ve ya mutlu sona ulaşmak anlamı da taşımaz. “Yol” ve “yolcu” kavramlarıyla doğrudan ilişkilidir. Dava uğruna savaş vermek, “yol”da olmaktır. “Yol”da olmak, tecrübelenmek ve tecrübelerle terbiye edilmektir. “Yolcu”nun imtihanı açısından yaşadığımız coğrafya, badireler coğrafyasıdır. Hem İslâm’ın, hem Türklüğün yaşamaya çalıştığı coğrafya demek, “Ben buradayım ve her kese kafa tutuyorum.” demek/diyebilmektir. Kafa tutmanın farklı yöntemleri vardır. İşte bu yöntemlerden en nahifi sanattır. Sanat ile kafa tutmak, kalıcı zaferler getirebilir. Ancak muzaffer olmanın tek ve en önemli şartı şudur: Samimiyet…

“Yol”a tek başına çıkmanın tehlikeleri vardır. Kılavuz/rehber eşliğinde çıkanlar usul bilirler. Önde gidenlerin adımlarını takip ederler. Adımları takip edilen kişiler sayesinde, etrafı “lanet”lerle çevrili bir coğrafyada dimdik durmaktayız. İşte bu yolbaşçıların gönül muhafızları edebî âlemde ebedî cümleler kuran söz ustalarıdır. Uzun bir “yol”da s/öz ustalarıyla “yolculuk” yapmak, yürüyüşe estetik bir kararlılık katar. Estetik kararlılığı görmezden gelenler için sığ bir hayat vardır. Çünkü sanatın yeşermediği coğrafyalarda ruhlar zindandadır. Biz ise ne bedeni, ne ruhu zindana alışık olanlardanız. Kemale ermiş nice s/özlerle tanış olmuş, nicesini gönül tezgâhımızda misafir etmişiz. Biz, yani bu toprakların türkülerini söyleyenler için öyle yolbaşçıları, öyle kılavuzları vardır ki, bereketine bin dua etsek az kalır. İşte böyle bir ortamda “İslâm’ın ince davası, Türklüğün soylu davası” için ruhunu teslim edenedek kalem oynatan Abdurrahim Karakoç ismiyle karşılaşırız. Bu, “karşılaşırız” sözünün altındaki mana çok gizli değildir. Baştan beri, yol-yolcu, dava-devâ, sanat-edebiyat ilişkilerine vurgu yaparken Karakoç ile karşılaşmasak olmazdı. Teyit mahiyetinde tekrar edelim, baştan beri yazdıklarımız “bu toprakların türküsünü söyleyenler”i ilgilendirir. Gayrısı zaten bizi de ilgilendirmez.

Türklük ve İslamiyet diyoruz. İkisini harmanlayıp Türklük diye devam edelim. “İkisinin harmanlanmasıyla nasıl Türklük çıktı ortaya?” diyenlerden ricamız, yazımızı okumamalarıdır.  Bunu söylerken kuru-kuruya şovenlik yapma derdinde değiliz. Dünyaya hükmettiğimiz zamanlarda ecdat bu şovenliği yapsaydı, dünyanın şah damarı kesilirdi; onu biliyoruz. Bu gün için bu coğrafyada yaşayan ve soluduğu havanın hakkını vermek isteyen her birey, yürüdüğü yolda bir Karakoç mısrasıyla karşılaşmıştır. Ecdat demiştik. Kendine ağır bir sorumluluk yükleyerek ecdattan helallik dileyen şu mısralara kulak veriniz:

“Esir iken Kırım, Kerkük, Türkistan,

Bana zindan olur Maraş, Elbistan.

İbn-i Sîna, Dedem Korkut, Alparslan,

Susarsam hakkını helal etmesin (…)”

Esarete maruz bırakılmış tüm Türk yurtlarının sorumluluğunu yüklenmek, bu yüzyılın derviş ruhlu şairi Karakoç’a yakışırdı. Zaten o, bu yüzden yolculuğumuzun kutsal şairidir. Sadece “ben” demez, içindeki “biz” duygusu kalemini yönlendiren en güçlü duygudur. Bu “biz” duygusu çok farklı konular barındırır. Sosyal bir varlık olarak insanın yaşarken ve sorumluluklar alırken teferruatı gözden kaçırmaması gerekir. Eskilerin “Kemâlat teferruatta gizlidir” demesi bundandır. Yeri gelir, duyarsız bir neslin hayal kırıklığını “Koyup gittikleri nesli görünce/ İftihar ettiğim soya küskünüm” diyerek en derininde hisseder; yeri gelir, bürokrasinin ciddiye almadığı ve hor gördüğü köylüyü şiirine konu eder, “Hakim Bey”i de “Tohtur Beğ”i de hak ettiği değeri görmeyen Anadolu insanının yaralarını dile getirir. Anadolu, çoğu zaman öksüz bırakılmış bir çocuk gibi mağduriyetlerin vatanı olmuştur. Bitmemiştir çilesi bir türlü:

“Yanan hep sen oldun, yakılan sensin,

Ruhuna çiviler çakılan sensin,

Şekilden-şekile sokulan sensin,

Oy güzel vatanım, oy Anadolu (…)”

“Hasan”a yazdığı mektupların hepsi ayrı-ayrı bu çağı anlatır sanki. Zaten bu çağ, onun söylemiyle “çarpık”tır. Ancak ne kadar çarpık olursa-olsun Karakoç’un şiirlerinde “ayağa kalkmak” önemlidir. Zaten şairin kutlu davalara sevdalandıran tarafı da budur. Geleceğe Türk’çe bakarken asla umutsuz olmamak… Akif’in “Yeis yok!” diye defalarca vurguladığını Karakoç da başka bir telden dillendirir. Serden geçmeye hazır canlara şöyle seslenir:

““Burdayım” de, ararlarsa,

Doğru söyle sorarlarsa.

Tabutuna sararlarsa

Bayrak senden incinmesin (…)”

Türklük davasındaysanız ve bu “yol”da yürümeye gayret ediyorsanız Karakoç, işte böyle “inceden” usûl öğretir. O, elinde kalemi, gönlünde imanı ile her şiirinde ayrı-ayrı okunan bir derstir. Yanlışı ele alışı da, yanışı-yakarışı da samimidir. Anadolu irfanı onun şiirlerinde vücut bulmuştur. Bahara, dağlara, çiçeklere, yayla ve ovalara ne kadar düşkünse “Türkçe sevdalanmaya, İslamca yanmaya” da o kadar düşkündür. Her halükârda, o da bir “yolcu”dur ve yolundan ayrılmamak için dua eder:

“Hakikat yolundan şaşırma bizi,

Korkuya-zillete düşürme bizi.

Zalimin zulmüyle pişirme bizi,

Enel-ekber diyenlerden ayrı tut (…)”

Karakoç’un davası aşktır. Okuyan bilir, aşkı da davadır. Popüler kültür onu “lambada titreyen alev”i üşüten şair olarak bilir. Bilsin, ziyanı yok. Efsaneleşmiş bir aşk şiiridir Mihriban. Ama Karakoç’un efsaneleşmiş aşk mısraları bunlarla sınırlı değildir. Saymakla da bitiremeyiz. Öyle bir niyetimiz de yok. Şu mısralara bakıp s/özün mucize olduğunu bir kere daha tasdik edelim:

“Öz suyusun hayat denen şişenin,

Nedenisin keder ile neşenin.

Sevda cephesinde şehit düşenin,

Donuk-donuk bakışında sen varsın (…)”

Yolu okumak ve yazmaktan geçen, postu pek modern çağdan bıkmış münzeviler bilecektir ki, edebiyat kaçış için en kadim limanlardan birisidir. Bu kaçış, içerisinde varoluşun anlamını da barındırır. Felsefe ve sosyolojinin araştırma alanı olarak en güzel örneklerine gebe olan ülkemizde felsefe ve sosyolojiden mahrumiyetimiz, edebiyata kaçışımıza alt zemin oluşturur. Zira bizim şairlerimiz filozoflara, roman ve öykücülerimiz sosyologlara nazire yapar cinstendir. Konu ne olursa-olsun, edebiyat, hep arayışlarımızın güzergâhındadır. Fikrimizi de, duygumuzu da en güzel edebiyatla kemâle erdiririz. İşte bu anlayışlardan hareketle Karakoç’un çok yönlülüğü “kılavuz”luğunu beraberinde getirir. Şimdi, el pençe divan durulan makamları göz önüne getiriniz. O makamlara o insanların nasıl getirildiğini sorgulayıp, o makamdaki “Küçük dağları ben yarattım” tavrını düşününüz. Böyle bir ortamda doğruları da yazsa, bir sosyoloğun sesi kısıktır. Ancak o kendini beğenmişliğin karşısına edebiyat en keskin cümleleriyle çıkabilir ve büyük bir etki yaratabilir. İşte hep bu etkilerin adamıdır Karakoç. “İsyanlı Sükût”un dillendirdiği bürokratik çürümeyi, bu kadar açık ve mertçe hangi sosyolog dillendirmiştir? Dillendirdiyse, ne kadar ciddiye alınmıştır?

“Gitmişti makama arz-ı hâl için,

“Bey!” dedi yutkundu, eğdi başını.

Bir azar yedi ki, oldu o biçim

“Şey!” dedi yutkundu, eğdi başını (…)”

Gel gelelim edebî meselelere… Türk halk şiiri geleneksel çizgisine yenilikler katarak ilerlemektedir. Dörtlüklerle ve belli hece kalıplarıyla yazılmanın ötesinde modern şiire ayak uydurmaktadır. Her ne kadar halkın şiiri gibi görülüyor olsa da, entelektüel alt yapıya, ahenge, imge ve/ve ya metafora yüz çeviren şiirler basit, ya da klişe olarak algılanmaktadır. Bu algının farkında olan samimi halk şairleri için Karakoç yüzyılın son büyük temsilcilerinden birisidir. Yani edebiyat davasıyla dolan yürekler için bir devâ mahiyetindedir. Bir çok edebiyat otoritesinin onun hakkında “son büyük halk şairi” demesi de, zannederiz, halk şiirini farklı bir kulvara taşımasındandır. Karakoç’un yaşadığımız çağa karşı sitemini anlatan “Müzelik Şiir”i, hem ifade gücü, hem ahengi, hem de yapısı bakımından bahsettiğimiz farklılık ve özgünlüğe güzel bir örnektir:

“Yürüyen heykellerle aynı müzedeyim ben,

Konuşan mumyalara kimden söz edeyim ben?

Fikren işkencedeyim, ruhen cezadayım ben,

Korkaklığın sükûtu kol geziyor her yerde,

Sanki tek başımayım, tek kişilik mahşerde.

Putların gölgesinde dans eder akbabalar,

Söz sokakta dolaşır, öz zindanda çabalar.

Atılan ucuz safra selâmlar, merhabalar,

En temiz topraklara gül eksem mantar biter,

Yollar sırat köprüsü, durmak düşmekten beter (…)”

Netice-i kelâm…

“Ben yürüyorum” deyince “yolcu” olunmuyor. Usûl lazım. Samimiyet ustalarının hikmetli s/özlerine bir dergâh hassasiyetiyle yaklaştığımızda yolumuz aydınlanır. Hem fikrî, hem de edebî birikimleriyle ufkumuz genişler. Karakoç’un farkını “samimiyet”le özetleyelim. Yaşamadığı, dert edinmediği, savaşını vermediği hiç bir şeye kalem oynatmamıştır. Bu topraklarda yaşamış olmanın, bu havayı solumuş olmanın zekâtını nice şiirle vermiştir. En güzeli de, engin gönlünün mahareti olarak popülizme hiç kaçmamıştır. Tüm bunları yaparken her kesin ozanı olmayı başarabilmiştir. Davası şiir, davası şuurdur.

Bu gün çok büyük konuştuk. Çok büyük bir ismi de yazımıza konu/k ettik. Destursuz bir bağa girdik, bağışlanmak dileriz!

Davalarınız devâlarınız olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

18 oktyabr. İnsan alveri ilə mübarizədə Avropa günü

Bu günə təsadüf edən əlamətdar tarixi hadisələri diqqətinizə çatdırırıq.

İnsan alveri hazırda aktual mövzudur əlbəttə. Ona görə də bu günün sıradan gün olmaması dəqiqdir. İnsan alveri deyəndə, burada uşaqların qul kimi zorakı əməyə cəlb edilməsi, qadınlarınsa fahişəliyə məcbur edilməsi əsas sırada dayanır. İstəsəniz, sizə bu mövzuda maraqlı roman deyərəm, oxuyarsınız. Elçin Səfərli: “Dönüşü olmayan gediş”. Zorən fahişəliyə cəlb edilib Türkiyəyə aparılan bir rus qadının həyatı təsirli boyalarla əks etdirilib.

18 oktyabr. Beynəlxalq qadın xoşbəxtliyi günü

Karin Rokindin 2017-ci ildəki təşəbbüsü nəticəsində təqvimə salınan bu gün qadınlardakı depressiya epidemiyasına qarşı yönəlib. Qadınları depressiyaya nə salır? Ən çox yaşlaşmaq, üzdə qırışların peyda olması. Sonra kökəlmək, artıq çəkidən bədən fiqurunun pozulması. Sonra isə yaşadıqları stresslər, əsəb gərginlikləri.

Deyirlər ki, xoşbəxtliyin cəmi bir adı var, amma bu belə deyil, hər bir qadınçün xoşbəxtlik anlamı özünəməxsus bir nəsnədir. Bir qadını yaxşı həyat yoldaşı, birini əsl sevgi, birini ağıllı övladlar, birini var-dövlət, birini uğurlu karyera, birini yaxşı rəfiqələri, birini öz bədən quruluşu, birini öz sima gözəlliyi, birini eqosu xoşbəxt edir. Dinclikdən, sakitçilikdən xoşbəxt olan qadınlar yoxdurmu, var. Hobbiləri olan məşğuliyyətdən xoşbəxt olanlar necə? Belələri də var. İnanın ki, hətta ekstrimdən də xoşbəxt olanlar az deyil. Nə isə. Çox uzatmayaq, qadınlara bir ağızdan xoşbəxtlik arzulayaq.

18 oktyabr. Böyük alım Niftalı Qocayevin doğum günü

Niftalı Qocayev ilk azərbaycanlı biofizik alimdir. 400-dən çox məqalənin, 16 monoqrafiya, dərslik və dərs vəsaitinin müəllifi olan N.Qocayev beynəlxalq simpozium və konfranslarda 52 məruzə (onlardan 12-si Plenar məruzələrdir) ilə çıxış etmişdir. N.Qocayev Azərbaycan SSR Ali Təhsil Nazirliyi nəzdində fəaliyyət göstərən Elmi-Metodik Şuranın Fizika və astronomiya seksiyasının sədri (1980-1984), Azərbaycan Qaçqınlar Cəmiyyətinin sədri (1989-1993) vəzifələrində işləmişdir. Onun təşəbbüsü ilə 1997-ci ildə yaradılmış Azərbaycan Biofizika Cəmiyyəti özünün ilk konfransında onu Cəmiyyətin prezidenti seçmişdir. Niftalı Qocayev Türkiyədə-Ərzurum Atatürk və İstanbul Universitetlərində professor vəzifəsində çalışaraq yüksək səviyyədə elmi pedaqoji-fəaliyyət göstərmişdir. Onun elmi rəhbərliyi ilə 30 elmlər doktoru və elmlər namizədi müdafiə etmişdir. Əsasən Amerika və Avropada nəşr olunan mötəbər elmi jurnallarda (İnt.J. Peptide and Protein Res., J.Mol. Struct., Protein and Peptide Letters, v.s.) nəşr olunan və Beynəlxalq Konfranslarda məruzə olunan 376 elmi əsərin, müxtəlif ölkələrdə nəşr olunmuş 15 dərslik, dərs vəsaiti və monoqrafiyanın müəllifidir bu şəxs. “American Biographical institute” tərəfindən 2 dəfə “American Medal of Honor” medalı ilə mükafatlandırılmışdır. N.M.Qocayev keçmiş SSRİ universitetləri üçün fizika üzrə dərslik (Оптика, Москва, Из-во Высшая Школа) yazmış yeganə azərbaycanlıdır. Onun dəfələrlə yenidən nəşr olunmuş çoxcildli “Ümumi fizika kursu”, həmçinin Türkiyədə nəşr olunmuş “Temel Moleküler Fizik”, “Optik”, 2 cilddən ibarət “Molekülün Yapısı ve özellikler” dərslikləri mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir, tələbələr tərəfindən geniş istifadə olunur. Allah böyük alimimizə ömür versin.

18 oktyabr. İlk tranzistorlu radioqəbuledici və ilk komikslər

Alyaska günü. 1867-ci ildə Alyaskanın ruslardan alınıb amerikalılara verilməsi şərəfinə qeyd edilən bir gündür. Saqqalsızlıq günü. Hamıdan təvəqqe olunur ki, bu gün ictimaiyyət qarşısına saqqalsız çıxsınlar. Xorvatiyada qalstuksuzluq günü. Qalstuk taxanı hamılıqla hoydu-hoyduya götürürlər xorvatlar bu gün. Kanadada insanlar günü. Necə deyirlər bir məsəldə? Adam olmaq asandır, insan olmaq çətin. İtsax Rabinin xatirə günü. Yəhudilər öz məşhur dövlət xadimlərini bu gün anacaqlar. Polşalılar Poçtalyon gününü qeyd edəcəklər. (Görəsən onların da Novruzəliləri olubmu?) ABŞ isə şokoladlı keks gününü qeyd edəcək.

1967-ci ildə ilk dəfə SSRİ kosmonavtları Venera planetinə uçuş etmişlər. 1954-cü ildə Amerikada ilk tranzistorlu radioqəbuledici istismara buraxılıb, markası da “Texas İnstruments” olub. 1929-cu ildə Kanada qanunvericiliyi qadınların da insan sayılmasını qəbul edib. Təsəvvür edin ki, o vaxta qədər zavallı qadınlar insan hesab edilmirmişlər. 1896-cı ildə “Nyu-York Jornal”da ilk komikslər peyda olub. 1775-ci ildə Afrika amerikalısı olan şair Filips Uitli həmyerliləri arasında ilk olaraq qul olmaqdan azad edilib, kişiyə şairliyinə görə güzəşt ediblər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

Britaniya hansı səbəbdən Avropa İttifaqından çıxdı?

Pifaqor teoremi - 24 sözdən ibarətdir;

Arximed qanunu - 66 sözdən ibarətdir;

Bibliyada 10 xitab - 179 sözdən ibarətdir;

ABŞ-ın müstəqillik deklorasiyası - 1300 sözdən ibarətdir;

Kələmi necə satmaq barədə Avropa İttifaqının qaydaları - 26911 sözdən ibarətdir.

2.

Zooparkda şok hadisə qeydə alınıb. Bir günlük kəpənək araqdan içib, hamıya ana söyüşü söyüb, dollarla böyük kredit götürüb və ölüb. 

3.

Bir rus qarısı o birinə deyir:

-Mən kirayinişinimi qovdum. Eləsini axtarıram ki, ideal oksun, çəkməsin, içmısin, zibilləməsin, musiqi dinləməsin, qız gətirməsin, sakitcə uzanıb özü üçün tavana baxsın. Elə birisini tanımırsan?

-Tanıyıram. Mavzoleydəki Lenin necədir? 

4.

Pul valideynin gözündə övladı kimidir, nə qədər böyük olsa belə kiçik görünür.

5.

İndi kişi öz hisslərini qadına ən rahat çatdırmaq üçün puldan istifadə edir.

6.

Yolun solu velosipedin,

Sağı da avtobusun,

Vardır bunun toyu, yası. 

Canın çıxsın, ay 2 milyon avtomobil

Sənə də yolun təkcə ortası.

Belə qərar verdi AYNA

Dedi, sürücü, get oyna! 

                         Zülqərneyn Vəsfipur

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

“Qəlbin özünə xas bəzi səbəbləri vardır ki, ağıl onu heç vaxt anlaya bilməz." (Paskal)

Əziz İbrahim bəy, heç qəlbinizin sözünə əməl edib peşman olmusunuzmu, o zaman İbrahim İlyaslı öz qəlbini necə danlayıb, nə söyləyib?

CAVAB

Bu, hər kəsin həyatında baş verə biləcək bir haldır. Məndə də olmamış deyil. Bəzən hisslər adamı aldadır. Amma mən taleyə inanan adamam. “Deməli bu da olmalıymış” deyə düşünüb, yoluma davam etmişəm. Əslində, ömür özü də bir aldanışdı…

Məni aldanmağa yaradıb Allah,

Düşmənim aldadır, dostum aldadır.

Zalımlar elə bil himə bənddilər,

Dindim – günahkaram, susdum – aldadır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)

Oktyabr ayında “Mezzo” telekanalı öz tamaşaçıları üçün əsl musiqi eksklüzivi hazırlayıb: tanınmış Azərbaycan pianoçusu Şahin Növrəslinin konserti canlı yayımlanacaq. 

Musiqiçinin bu il mayın 23-də nüfuzlu “Auditorium Louis Vuitton Fondation” meydançasında çıxışı musiqi aləmində böyük maraqla qarşılanıb və bütün dünyada milyonlarla tamaşaçısının rəğbətinə səbəb olub. Həmin konsert “Medici TV” kanalının canlı efirində təqdim edilmişdi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Şahin Novrəslinin açıqlamasına istinad edərək xəbər verir ki, konsertin canlı yayımı “Mezzo Live” kanalında sabahdan - oktyabrın 19-dan 31-dək, 13 gün ərzində davam edəcək.

“Mezzo” Avropanın klassik musiqi, opera, balet və caz üzrə bir nömrəli telekanalıdır. O, tamaşaçılara həm yeni istedadlı musiqiçilər, həm də dövrümüzün tanınmış ulduzları haqqında eksklüziv televiziya proqramları təqdim edir.

Şərq və Qərb musiqisi ənənələrini harmonik şəkildə birləşdirən, habelə virtuoz ifası, özünəməxsus üslubu ilə tanınan Şahin Növrəsli “Auditorium Louis Vuitton Fondation”da çıxışı zamanı parlaq improvizasiyalar və dərin emosiyalarla dolu yeni proqramını ictimaiyyətə təqdim edib. Konsert dünyanın hər yerindən cazsevərləri bir araya gətirərək mədəni həyatda əsl hadisəyə çevrilib.

Xatırlaq ki, Şahin Növrəsli konsertlə bağlı təəssüratlarını ötən həftə AzərTAC-ın müxbiri ilə bölüşmüşdü: “Dünyanın ən yaxşı səhnələrindən birində və solo proqramı ilə çıxış etmək böyük zövq idi. Konsertə bir ay qalmış biletlərin artıq satıldığını öyrəndim və buna sevindim. Hələ də çoxları mənə yazır və bu konsertə görə təşəkkür edir! Konsert eyni dərəcədə populyar “Medici TV” kanalında canlı yayımlandı. İndi isə 13 gün ardıcıl olaraq bütün dünyanın izlədiyi, seçmə yayımlanan “Mezzo Live” telekanalında yayımlanacaq. Bu, böyük uğur və məmnunluqdur”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2024)