Super User
Suqovuşan istirahət parkının ikinci mərhələsində körpü salınması planlaşdırılır
Suqovuşan istirahət parkında birinci mərhələ ilə bağlı işlər artıq başa çatıb. Gələcəkdə burada əyləncə növləri üzrə zonalar yaratmaq nəzərdə tutulur.
Bu barədə AzərTAC-a müsahibəsində Dövlət Turizm Agentliyinin baş memarı Nizami Qasımzadə deyib.
Onun sözlərinə görə, ikinci mərhələdə parkda piknik zonalarının yaradılması, körpü salınması planlaşdırılır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.10.2023)
Şimali Kipr Prezidenti Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunda olub
Azərbaycanda rəsmi səfərdə olan Şimali Kipr Türk Respublikasının Prezidenti Ersin Tatar oktyabrın 16-da Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunu ziyarət edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Fonda istinadən xəbər verir ki, ziyarət zamanı Ersin Tatar Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Günay Əfəndiyeva ilə görüşüb.
Görüşdə 2022-ci il noyabrın 11-də keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının Səmərqənd Zirvə görüşü çərçivəsində təşkilatın müşahidəçi dövləti statusunu əldə etdiyini deyən Prezident Ersin Tatar zəngin Türk tarixi, mədəniyyəti, ədəbiyyatı və musiqisindən söz açaraq, ölkəsinin və xalqının Türk dünyasının bir parçası olduğunu vurğulayıb.
O, Şimali Kipr Türk Respublikasının tezliklə Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun fəaliyyət göstərdiyi ölkələr sırasında yer alacağına ümid etdiyini bildirərək, bu vasitə ilə təşkilatla birgə müxtəlif layihələrə imza atılacağını qeyd edib.
Söhbət zamanı Fondun prezidenti Günay Əfəndiyeva ortaq soy-kök, adət-ənənə, dil, folklor, din kimi amillərin Türk dövlətləri arasındakı dostluq və qardaşlıq əlaqələrinin təməlində dayandığını, Türk dünyasının birgə gələcəyi üçün möhkəm zəmin yaratdığını bildirib. Günay Əfəndiyeva çoxəsrlik Türk mədəni irsinin qorunması və nəsillərdən nəsillərə ötürülməsi istiqamətində Fondun genişmiqyaslı fəaliyyəti və beynəlxalq layihələri haqqında məlumat verib.
Görüş qarşılıqlı maraq doğuran məsələlərin və gələcək əməkdaşlığın perspektivlərinin müzakirəsi ilə davam edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.10.2023)
Rəsm qalereyası: Arif Hüseynov, “Miniatür”
Rəsm qalereyası: Arif Hüseynov, “Miniatür”
POETİK QİRAƏTdə Əşrəf Veysəllinin “Sözün qələbəsi” şeiri
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının maraqla izlənilən Poetik qiraət rubrikasında növbə Sumqayıtda yaşayıb yaradan ustad şair Əşrəf Veysəlliyə çatdı. Bu gün “Sözün qələbəsi” şeiri təqdim edilir.
SÖZÜN QƏLƏBƏSİ
Vətən, təbrik edirəm, təbrik edirəm səni
Qəlbindəki duyğunun, hissin qələbəsidir.
Susmuş bulaqlarında hərarətin, hənirin
Sönmüş ocaqlarında közün qələbəsidir.
Yurdu bizə əmanət qoyub babalarımız,
Çox qanları su ilə yuyub babalarımız.
" Səbr Allahın adıdır" deyib babalarımız,
Otuz illik həsrətin dözüm qələbəsidir.
Nə yaxşı!- gördüklərim nə yuxudur, nə röya,
Günəş də gülümsəyir nurunu yaya- yaya.
Bu işıqlı dünyaya, yaraşıqlı dünyaya
Zülmətlərdən boylanan gözün qələbəsidir.
Billur kimı suları dərələrdə lillənən,
İstəkləri gül açan, arzuları dillənən,
Əngin səmalarında bayrağımız yellənən
Ərgünəşin, Murovun, Kirsin qələbəsidir.
"Heyratı"nın sədası öz dünyamdan qoparır,
Bu yaşımda məni də "cəngi"cəngə aparır.
Tarzənin sinəsində tar da tufan qoparır.
Aşığın köksündəki sazın qələbəsidir.
Biz Vətənə can demir,canı qurban deyirik,
Yüzillik düşmənini 44 günə əyirik!,,
Bu şanlı qələbəmiz şər üstündə xeyirin,
Sərt qışın üzərində yazın qələbəsidir.
Vurğunuyuq burdakı hər döngənin ,guşənin,
Başına dolanarıq bizi başa düşənin.
Xocalının, Ağdamın, Xocavəndin, Şuşanın,...
İntiqamın, qisasın, hirsin qələbəsidir.
Aynasından ay, ulduz asılan körpələrin,
Oyuncaq dünyaları pozulan körpələrin,
Taleyinə şəhidlik yazılan körpələrın,
Yellənçəkdə yellənən qızın qələbəsidir.
Hamı zəfər eşqində, qələbə həvəsində,
Od yağır komandirin " Atəş!, Atəş!" səsindən...
Qəhrəman əsgərlərin döyüş səlnaməsində
Qızıl hərflə yazılan qızıl qələbəsidir.
Öz fərmanı olurmuş hər vaxtın, hər zamanın,
Möcüzəsi var imiş Şuşamızda dumanın.
Dilinə qurban olum Ali Baş Komandanın,
Cəsarət meydanında sözün qələbəsidir!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.10.2023)
BİRİ İKİSİNDƏdə Aysel Fikrətin “Məscidin dəlisi”
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə “Biri ikisində” layihəsində bu gün yenə Nəsr saatıdır, sizlərə Aysel Fikrətin “Məscidin dəlisi” hekayəsi təqdim olunacaq.
NƏSR
Aysel FİKRƏT
MƏSCİDİN DƏLİSİ
Allahın tanımadığı evi olmaz. Yerin özü də Onun evidi. Bax sənin də, mənim də nə etdiyimizi, harda olduğumuzu bir o Yaradan bilir. Nənəsi Abdullanı belə böyütmüşdü. Onun süngüyə gedən dilinə qurban, sadağa gedə-gedə. Sübh namazında: “Ay Allah, bu balamı da qat bu dünyanın uşaqlarına. Axı mənim bu dünyadan yanına köç edən, mələk qızımın nə günahı var idi ki, onun uşağının dili lal ola. Ay Allah, bu uşağın dilini aç. Onun da, bəlkə, Sənə sözü var”. Güllü yorğanlardan gələn gülab iyinin gözəlliyində böyümüşdü Abdulla. Bir gün də tezdən oyanıb “Nənə” – demişdi Abdulla. "Ay nənə..."
Abdullanın dilinin açıldığı gün nənəsi o dünyaya köç etdi. Abdulla ölümün nə olduğunu görməmişdi. Saatlarca nənəsinin yanında oturub onu oyandırmaq üçün səslər çıxarmışdı. Abdulla özü də anlamadan sözlər deyirdi. Ac idi, susuz idi. Qonşu Zibeydə gəlməsə, bəlkə də, Abdulla da ölüb gedəcəkdi. Qonşunun hay-küyünə adamlar yığıldı. Abdullanın nənəsini harasa apardılar. Abdulla nənəsiylə dua etməyə getdiyi evin ta yanında torpaq qazıldı. Abdulla nənəsinin torpağa əkilməsini gözüylə gördü. Onda onun gözləri böyüyüb dünyanı aşdı. Abdulla bu dünyanı hələ bu günə qədər belə aydın görməmişdi.
Nənəsinin dua etmək üçün onu gətirdiyi məscid adamla dolu olardı. İsti idi. Yerə xalçalar, yorğanlar döşənmişdi. Nənəsi tez-tez Abdullaya “Gözlərini yum, bala, yat. Yuxuda sənə şəfa verilər”, – deyərdi. Abdulla çox yorulmuşdu. Adamların arasından qaçıb məscidin içində bir sakit yer tapıb uzandı. Gülab ətri verən yorğanı üstünə örtüb nənəsinin sözlərini bir də düşünüb yatdı.
Kəndin adamları onu məsciddə tapanda çox kövrəldilər. Bu gecə ona dəymədilər. Səhər azan səsinə oyanan Abdulla bir daha evinə getmək istəmədi.
Hər gün obaşdan oyanıb ətrafı səliqəyə saldı. Su daşıdı. Nənəsinin qəbrinin yanına su tökdü. Hər dəfə su tökdükcə bir az böyüdü Abdulla. Axırda böyüyüb 19 yaşında bir gənc oldu. Kənddə hamı sevərdi Abdullanı. Təkcə Ağgüldən başqa. Uşaqlıqdan bəri gözünün tutduğu bu qız Abdullanın onun üçün dərdiyi gülləri yolun düzünə səpələyib “məscidin dəlisi” deyib qaçmışdı bir dəfə.
O gündən Abdulla heç ağıllı olub bir kəlmə deyə bilmədi. Lal baxışlarla, ağzından çıxan bir-iki sözü də içində susdurdu.
Abdulla nənəsindən sonra sığındığı Allahdan, bir də Ağgüldən başqa bir həqiqət tanımırdı.
Məscidə baxan Hüseyn kişi də deyirdi, ay kişi, Abdulla olmasa, bu məscidin halı necə olar. Abdulla səhər durub həyətin bütün işlərini görərdi. Darvazanı açar, insanlara yardım edərdi. Dua üçün gələn xəstələri əlində daşıyar, qocalara su verərdi. Abdullanın başqa yönü yox idi. Abdulla üzü Allaha böyümüşdü. Dua vaxtı minbərin altında oyuq kimi bir yer tapıb gizlənərdi. İnsanların diləklərini Allahla bir eşidərdi Abdulla.
Heç kimin onu görməyəcəyindən əmin olub yerini rahatlardı. O, qonşu Zərbəlinin Allaha pənah gətirib, “Ay Allah, sən günahımdan keç” deməsinə xeyli gülmüşdü. Zərbəli bu kəndin mal-qarasını, kasıbını talayan qumarbazın biri idi. Abdulla gülür, gülür, səsini içinə qısa bilmirdi. Zöhrəbəyim qarının “Allah, bilmirəm bu insanlar mənim lal canımdan, dilsiz-ağızsız canımdan nə istəyir” deməsinə lap qəşş etmişdi. Çünki bu məhəllənin uşaqları, böyükləri Zöhrəbəyimin davalarıyla böyümüşdü.
Abdulla burda nələr görmüşdü, nələr... Dostunun malını yeyib iman istəyəni, ev dağıdıb aman istəyəni... Hərdən Abdulla ağlardı, Pakizə ananın xəstə canına, qonşusu Ağcanın itkin oğluna, Qasımın evsiz-eşiksiz, küçədə qalmağına.
Hərdən də qəzəblənirdi sələmçinin, imansızın bura gəlişinə. Onda Abdulla əlində olan xırda daşları göydən atardı. Günahlılar onun məscidində çox qalmasın deyə.
Gecələr nənəsinin qəbrinin daşını öpüb, qoxlayıb yenə məsciddə yatardı. Bu minvalla Abdullanın gülüşü, göz yaşı da insan diləyi idi.
O günə qədər ki Ağgül məscidə gəldi...
O gün Abdulla məscidin həyətindəki gülləri suvarırdı. Qapıda Ağgülü görüb yerində dondu. Əlində satılı, ayağının altında daşı hiss etməyib yıxıldı. Üst-başı su içində, Ağgüldən qaçıb oyuqda gizləndi. Ağgül yaxasından bir məktub çıxardı. Gözəl sinəsində tövşüyən ürəyinin sanki səsi eşidilə-eşidilə “Ay Allah, – dedi, – məni bu məktubla aldatdılar. İndi mənə ölüm yaraşar”.
“Bu məktubda o qədər gözəl sözlər var idi. Məni aldatdılar, – deyib dizlərini yerə qoyub ağladı. – Mən kirləndim. Mən sevginin belə eybəcər olduğunu, o yaraşıqlı oğlanın gözlərinin belə iyrənc olduğunu bilmirdim. Bilmirdim, ay Allah. Ölməliyəm, bilirəm. Yalnız Sən məni bağışla. Keç günahımdan”.
Abdulla heç nə anlamasa da, Ağgülün göz yaşlarına dözmürdü. Ona qoşulub xeyli ağladı. Ağgül hıçqırıq səsi eşidib qaçdı. O gecə qardaşı Ağgülü ölüncə döydü. Ağgülün səsi, naləsi bütün kəndi bürümüşdü. Onu aldadan oğlan da çoxdan qaçıb getmişdi. Ağgül qaçıb gedəndə Allahın evində unutduğu məktubu oxuya bilməsə də, Abdulla onu bir dərd kimi qorudu. Abdulla özü də bilmədiyi bir ürpəntinin ona verdiyi "daha Ağgülü sevə bilməzsən" acısında üşüyürdü... Amma onu sevməyə bilmirdi. Abdulla bir səhər oyanıb nənəsinin qəbrini bağrına basıb getdi... Danışa bilməsə də, son dəfə Allahın dərgahında azan çəkdi. Var səsiylə üzü göyə inildədi. Ürəyində bir söz gizləmişdi, onu heç vaxt demədi... Bir gün də nə su vedrələri, nə ağaclar, nə qəbirlər, nə minbər sevindi. Allahın lütfü düşən bu evdə Abdulla qədər işıq azaldı. Abdulla getdi. Allahın tanımadığı evi olmaz. Yerin özü də onun evidi. Bax, sənin də, mənim də nə etdiyimizi, harda olduğumuzu bir o Yaradan bilir. Nənəsi Abdullanı belə böyütmüşdü. Onun süngüyə gedən dilinə qurban, sadağa gedə-gedə. Sübh namazında: “Ay Allah, bu balamı da qat bu dünyanın uşaqlarına. Axı mənim bu dünyadan yanına köç edən mələk qızımın nə günahı var idi ki, onun uşağının dili lal ola? Ay Allah, bu uşağın dilini aç. Onun da, bəlkə, sənə sözü var”.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.10.2023)
QİRAƏT SAATI: Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı – Adəm Bakuvinin romanı
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qiraət saatında Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı” sənədli romanının dərci davam edir. Roman erməni millətindən olan bəşəriyyət canilərinin utopik məhkəməsindən bəhs edir. Onu nəinki oxumaq, hətta ən maraqlı faktları yaymaq, təbliğ etmək lazımdır.
40-CI DƏRC
Baş Hakim onun sözünə qüvvət olaraq üzünü Vaçyantsa tutub əlavə etdi:
-Cənab Vaçyants, siz hətta müxtəlif yollarla cəzadan yayınmasaydınız belə, humanist müsəlmanlar bir il keçmiş sizə amnistiya verəcəkdilər. Bu, onların üzü, bu da sizin üzünüz.
Vaçyants bu məqamda susdu.
Sonra söz şahidlərə verildi.
Elan olundu ki, bu şahidlər 1918-ci ilin 4 dekabr tarixində Bakı şəhərində Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının keçirdiyi istintaq dinlənilməsi zamanı Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qismində dindirilmişlər.
1-ci şahid gördüklərini belə nəql etdi:
-Xədicə Qəni qızıyam, 35 yaşım var, Bakı sakini, 1-ci Kanitapinskaya küçəsi, dalan № 7, ev № 8 ünvanında yaşamışam, savadsızam. 1918-ci ilin mart ayının 19-da səhər tezdən yüz nəfərdən artıq erməni əsgəri yuxarıda qeyd etdiyim ünvandakı evimizə soxuldular və mənim 45 yaşlı ərim İsmayıl Kərbəlayı Abbas Qulu oğlunu öldürdülər, mənim mənzilimi 6240 rubl dəyərində qarət etdilər, ərimin cibindən isə 7000 rubl pulunu çıxardılar. Mən azyaşlı uşaqlarımla qonşu yəhudi qadının evində gizlənmişdim. Bir saatdan sonra ermənilər məni əsir götürdülər. Ermənilər mənim əşyalarımı mənzilimdən çıxarıb avtomobilə qoyurdular və aparırdılar. Erməni əsgərləri qonşularımızı da öldürdülər və evlərini qarət etdilər. Mənim ərimi tüfənglə öldürdülər və ayaqlarını kəsdilər.
2-ci şahid hadisələri bu cür nəql etdi:
-Zərəfşan Bəyəli qızıyam, 40 yaşım var, Bakı şəhəri, 10-cu Kanitapinskaya küçəsi, 34 №-li evdə yaşamışam, savadsızam. Həmin il mart ayının 19-da – o qara gündə erməni əsgərləri evimizə soxuldular, mənim 20 yaşlı oğlum Məmməd Əli Nəcəf Qulu oğlunu gözümün qabağında öldürdülər və mənzilimi qarət etdilər. 5124 rubl dəyərində qarət edildik. Ermənilər 300 rubl nağd pulumu sandıqdan çıxardılar. Məni uşaqlarımla birlikdə əsir apardılar və dörd gün saxladılar. İki yaşlı oğlum əsirlikdə qollarımın üstündə öldü. Onun adı Abbasəli idi. Mənim ərim bağrı çatlayaraq öldü. Dörd gündən sonra məni buraxdılar və elə həmin gün iki oğlum - 6 yaşlı Həsən Bala və 9 yaşlı Hüseyn Bala da acından öldülər. Mən bir tikə çörəyə möhtac qalmışdım, bütün varımızı-yoxumuzu əlimizdən almışdılar.
3-cü şahid söz aldı:
-Zeynəb Xanım Əkbər qızıyam, 20 yaşım var, Bakı sakini olmuşam, Tatarskaya küçəsi, 90 №-li evdə yaşamışam. 1918-ci il mart ayının 21-də otuz nəfər silahlı erməni əsgəri yuxarıda göstərilən ünvandakı evimizə gəldilər, mənim mənzilimi 24.425 rubl dəyərində qarət etdilər və 1 yaş yarımlıq qızım Teyraxanımı ayaqlayıb əzdilər. Eşitdiyimə görə erməni əsgərləri mənim qonşularımın evlərində də uşaqları ayaqlayaraq əziblər. Mən ayaqlanan qızımın çığırtısını indi də eşidirəm.
Çıxışları təqribən oxşar olan, oxşar acılar çəkmiş ardıcıl 12 şahidin çıxışı dinlənildi. 12-ci şahid Bakı sakini olmuş Ziyarət Xanım Zülfəli qızı idi.
- 45 yaşım var, savadsızam, Bakı şəhəri, Qoqolevskaya küçəsi, 83 №-il evin sakini olmuşam, daimi olaraq isə Bakı quberniyasının Binəqədi kəndində yaşamışam. 1918-ci ilin sentyabrında ermənilər Binəqədidə müsəlman kəndlilərini, o cümlədən mənim 6 nəfər qohumumu, yəni 2 uşaq, 2 qadın və 2 kişini xəncərlə doğramışdılar. Bundan əlavə ermənilər ümumi dəyəri 28.800 rubl olan əmlakımı qarət etmişdilər.
12-ci şahid ifadəsi verildikdən sonra Vaçyantsın hadisələr vaxtı – martın 17-də Bakı Şəhər Dumasının iclasından çıxıb şəhərdə ilk atışma başlayanda Nikolayevsk küçəsində hadisələrə rəhbərlik etməsini iddia edən Mirzə Əhməd Hüseynzadənin şahid ifadəsı də alındı. Vaçyantsı yaxşı tanıdığını deyən Hüzeynzadə onu heç kəslə qarışıq salmadığını bəyan etdi, Vaçyants yenə and-aman etdi ki, guya orda olmayıb. Belədə, müsəlman şahid Quran çıxarıb əlini basdı ki, düz deyir, Vaşyants şəxsən qətllərin təşkilatçısı olub. Doğrudan, niyə də yalan desin axı?
Bu məqamda artıq zaman çox gec olduğundan Baş Hakimin təklifi ilə Divan öz işini ertəsi günə kimi təxirə saldı, hökm eşitmək arzusunda olan tamaşaçılar səbirlərini basıb növbəti günü gözləyəsi oldular.
Axirət dünyasında növbəti şər qaraldı, Baş meydan, Bazar meydanı, bulvar – hamısı tədricən boşaldı. Ay səmada tam bərqərar oldu. Burada Ay Əsas dünyadakından daha parlaq olur. Sanki o, daha yaxındadır, sanki, əl atsan tuta biləcəksən. Amma Axirət dünyasında Əsas dünyadakı kimi ulduzlara rast gəlməzsən. Nə sirrdirsə, buranın səmasında bilmərrə olaraq ulduz yoxdur. Deyilənə görə, Əsas dünyadan çox-çox uzaqda yerləşən bu, öz qravitasiyası və daxili təzyiqi nəticəsində müvazinətini saxlayan, işığı özündə əks etdirən ulduz adlı massiv qaz şarının öz daxilində baş verən nüvə reaksiyaları sintezini apararkən yalnız Əsas dünyada görünməsinin səbəbi var, bu, onun olduqca uzaqda – Əsas dünyaya ən yaxınının oradan 4,2 işıq ili məsafəsində yerləşməsi səbəbindəndir. 6000 ulduzun heç biri Axirət dünyasında görünməz. 4,54 milyard yaşı olan Əsas dünyanın alt qatında, nüvəsində yerləşən Axirət dünyasına yalnız Əsas dünyaya nisbətən yaxın olan Ay və Ulduz işıq sala bilir.
Buranın gecələrinin daha zülmətli olması isə Ayın daha çox parlaqlığını şərtləndirir.
9-CU PROSES.
HAMAZASP SRVANTSYAN
Növbəti proses günü erməni tarixində bəlkə də, ən çox qan tökən iki-üç şəxsdən biri hesab olunan, Andronikdən bu sahədə heç də geri qalmayan Hamazaspın tərcümeyi halı və cinayət dosyesinin oxunuşu ilə başladı. Bu insanın adı mənbələrdə o qədər cinayətlərdə hallanmışdı ki, hətta ekspertlərdə əməlləri insan adı ilə sığmayan bu şəxsi tez görmək marağı yaranmışdı. Ekspertlərdən emosional italyalı hətta yarızarafat, yarıgerçək söyləmişdi ki, proses başlayanda səhnəyə əcaib bir yeddibaşlı əjdaha gətiriləcək. Odur ki, onlar dünəndən Vaşyantsla birgə müttəhimlər kürsüsünü tutan bu şəxsdən gözlərini ayıra bilmirdilər.
Başında ağ qaragül dərisindən papaq, boynu qara mexli uzun plaş, yaxasında patrondaş, kəmərinə taxılan mauzer və azacıq çəpləşmiş gözlərdə hiylə və hədsiz qəzəb... Əjdaha-zad deyildi, adi insan idi, əgər beləsinə insan demək mümkündürsə. Saymazyana keçib yerində əyləşdi, pet şüşədəki suyu stəkana süzmədən başına çəkdi.
Baş ekspert hətta dünənki göz müşahidələri ilə kifayətlənməyib bu gün Hamazaspa yaxınlaşdı, bu qana susamış manyaka yaxından xeyli tamaşa da etdi.
Diktorlar mətni bir-birilərinə ötürərək bu şəxsin insanlığa sığmayan əməllərini faş elədilər.
-Hamazasp Srvantsyan 1873-cü ildə Osmanlı İmperiyasında - Vanda anadan olub, 1921-ci ildə Yerevanda vəfat edib. Erməni mənbələri onu fədai kimi qeyd edirlər, general rütbəsi var. 1905-1918-ci ildə rəsmən adı Osmanlı ordusunda, 1918-ci ildə bolşevik ordusunda, 1918-1920-ci illərdə Ermənistan ordusunda gedib. Amma gənc yaşlarından inqilabi fəaliyyətə qoşulub, Osmanlının sarsılmasına çalışıb. Tezliklə türklər tərəfindən təqib edilib, öncə Yerevana, ordan da Şuşaya qaçıb. 1905-ci ildəki erməni-müsəlman qırğınında fəal iştirak edib. 1908-ci ildə bir neçə daşnak dostları ilə birlikdə dövləti cinayətlərdə iştirakına görə Çar hökuməti tərəfindən həbs edilərək Sibirə sürgün edilib. Amma sürgün həyatı uzun çəkməyib.
Tarixçənin davamı sürətlə oxundu: 15 illik sürgün həyatını tam çəkmədən Hamazasp 1913-cü ildə sürgün yerindən qaçıbmış, öncə Avropaya, ordan da Konstantinopola gedibmiş. 1914-cü ildə 1-ci Dünya müharibəsinin başlanması ilə əlaqədar Rusiyada daşnaklara amnistiya verilmiş, Hamazasp da Qafqaza qayıtmışdır. O, 3-cü könüllü erməni drujinasına rəhbərliyi qəbul etmişdir. Onun drujinası Osmanlı İmperiyasında türklərə qarşı bir çox döyüşlərdə iştirak etmişdir, Vanda, Bitlisdə, Xizanda türk əsgərlərinin və türk kəndlilərinin qanını tökmüşdür. 1918-ci ildə Bakıda mart hadisələri zamanı Hamazaspın 3500 nəfərlik dəstəsi yerli müsəlman sakinlərə amansız divan tutmuşdur.
Baş Hakimin tövsiyyəsi ilə bu yerdə alman tarixçisi Yorq Baberovskinin xatirələrinə istinad edildi. Baberovskinin yazdığına görə Hamazaspın əsgərləri Bakıda insanları küçədəcə öldürür, yaralayır, zorlayırdılar.
Təfərrüatlar gətirildikcə tamaşaçıların təəccüb, heyrət və acıma sədaları ərşə ucalırdı.
Sonra ekspertlər məlumat verdilər ki, Hamazaspın dəstəsi Gəncə və Yevlaxda da eyni ssenari ilə müsəlman əhalinin qətliamını təşkil etmiş, Qafqaz İslam Ordusu ilə 4 ay müharibə aparmışdır. 1918-ci ilin iyulunda Hamazasp gücdən düşmüş ordusunun qalıqlarını sərhəddən keşirmişdir. Buna görə Erməni Briqadasının komissarı Anastas Mikoyan – o şəxs ki, sonradan SSRİ-nin ən yüksək dövləti postunu tutmuşdu, Hamazaspı xainlikdə ittiham etmişdir. “Mən dəstəyə rəhbərlik edən şəxsin bütün hərəkətlərini fikir süzgəcindən keçirdikdən sonra başa düşdüm ki, onun hərəkətinə bir ad qoymaq olar: xainlik və satqınlıq. Mən bu qərara gələn kimi Bakıya – Şaumyana bu məzmunda teleqram vurdum: ”Mənim əmrləri ona çatdırmaq cəhdlərimdən Hamazasp yan keçdi, ardınca da piyada dəstəsini çəkdi. Günahkarlar məhkəmə qarşısında durmalıdırlar.”
Az sonra Hamazasp İrana keçir, 1-ci dünya müharibəsi qurtaranda Ermənistana gedir. Onu Nor-Bəyazit regionunda Erməni ordusunun komandiri təyin edirlər. 1920-ci ildə o, türk-erməni müharibəsində iştirak edir. Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra həbs olunub 1921-ci ildə Yerevan həbsxanasına salınır, orada da kommunistlər onu qəddarcasına öldürürlər.
Bu yerdə monitorda bir dərgi göstərildi, stenoqramda yazı ilə görüntü müşayiət olundu.
Rusiyanın məşhur “Oqonyok” jurnalının 1918-ci ilin oktyabrında çıxan sayının üz qabığına baxın: Bakının bir küçəsində - ikimərtəbəli yaşayış evlərinin önündə əli silahlı motal papaqlı kişilər bir birinə tüfəng qundağı və süngüsü ilə zərbə endirə-endirə vuruşurlar. Altına da yazılıb: “Erməni-müsəlman qırğını”. Jurnalın içində isə qara tüstünün fonunda yaylım atəşi açan erməni silahlıları sıra ilə düzülüblər, altından da yazılıb ki, “Erməni silahlıları Bakının yandırılmış müsəlman bazarı qarşısında”
(Davamı var)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.10.2023)
Bu gün Beynəlxalq Streyt-ədj Günüdür –HAMIYA LAZIM OLAN BİR GÜNDÜR
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
17 oktyabr. Siyasi məhbusluq yaşamış yazıçı Çingiz Ələkbərzadənin doğum günü
Çingiz Ələkbərzadə yaxşı yazıçıdır, çox oxunan “Zindan” romanının müəllifidir. Qızını da tanıyırsınız, müğənni Sevda Ələkbərzadə. Çingiz Əbülhəsən oğlu Ələkbərzadə 1936-cı il oktyabr ayının 17-də Bakı şəhərində anadan olub. Yaradıcılığa BDU-dakı tələbəlik illərindən başlayan Ç. Ələkbərzadə 1958-ci ildə “Kökəlməyin sirri” adlı hekayəsini almanaxda dərc etdirib və bundan sonra dövri mətbuatda müntəzəm çıxışa başlayıb. 1972-1973-cü illərdə Azərbaycan SSR Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində “Günün səsi” xəbərlər baş redaksiyasında müxbir, 1973-1975-ci illərdə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında ssenarist, 1976-1979-cu illərdə “Kirpi” satirik jurnalında ədəbi işçi, 1979-1984-cü illərdə AzTV-də “Günün ekranı” redaksiyasında ştatdankənar müxbir, 1984-1989-cu illərdə Şirvan zonası üzrə xüsusi müxbir olub. Ç.Ələkbərzadə “Yarpaqlar töküləndə”, “Qızıl yəhərli at”, “Çılpaqlı”, “Vulkan” “Qumarbaz”, “Dünyanın qopduğu yer” kimi maraqlı nəsr əsərlərinin müəllifidir.
Tale ona həbsxana həyatı da yaşadıb. 1986-1988-ci illərdə durğunluq dövründə ictimai qüsurları kəskin tənqid etdiyinə görə o, günahsız həbs edilib. Ç.Ələkbərzadə həbsxanada çox böyük hörmət qazanıb, məhkumlar ona “şair” deyə müraciət ediblər. O, həbsdə olduğu müddətdə yaradıcılıqla məşğul olub, onun zindan şeirləri çox məşhur idi. Ömrünün iki il yarımını zindanda keçirib bəraət alaraq azadlığa çıxan yazıçı həyatının ağır günlərindən bəhs edən “Zindan” romanını qələmə alıb. Bəraət aldıqdan sonra yenidən Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinə işə düzəlib, sonra isə “Azərnəşr”də işləyib. Lakin həbsxana həyatının fəsadları yazıçının səhhətindən yan keçmədiyindən stresdən, əsəbdən ciddi problemlər yaşayıb. Çingiz Ələkbərzadə 1999-cu il yanvar ayının 7-də Bakıda vəfat edib. Allah rəhmət eləsin!
17 oktyabr. Yoxsulluqla mübarizə günü
İnternational Day for the Eradication of Poverty. 2018-ci ildən dünyada aclıqdan əziyyət çəkənlərin sayı artmağa başlayıb, bu gün planet əhalisinin 11 faizi aclıq çəkir. Yoxsulluqla mübarizə BMT-nin əsas prinsiplərindən biridir, bu gün bütün bəşəriyyət yoxsulluqla mübarizəyə çağırılır. Dövrümüzün Hacı Zeynalabdinləri olduqca azdırlar, amma sıravi insanlarımız var ki, onsuz da kasad olan büdcələrindən kəsib tam imkansız qonşusuna yardım edirlər. Belələri var olsun!
17 oktyabr. Streyt-ədj günü
Təqvimin çox maraqlı günlərindən biridir. Həmin gün streyt-ədj həyat tərzini seçən insanlar həmrəylik nümayiş etdirirlər. Nədir streyt-ədj? Narkotiklərə, alkoqola, siqaretə, təsadüfi cinsi əlaqələrə, eləcə də istənilən millətçi-faşist təzahürlərə insan qrupunun prinsipial etiraz bildirməsidir. Yəni, nümunəvi insanlar nümunəvi əxlaq tərəfdarlarıdırlar. Düzü, bizdə də bu hərəkatın yayılmasının gözəl və effektiv olacağını düşünürəm. Gənclər, niyə təşəbbüs göstərməyəsiniz? Həmişə yuxarıdan gələn direktivlərlə hərəkət etməyəcəksiniz ki. Bir dəfə də özünüz irəliyə düşün!
17 oktyabr. Frederik Şopen sevgisi
Ümumdünya donorluq günü. Ümumdünya zədələr günü. Elektron tablolar günü. Al-əlvan paltar günü. Beynəlxalq zəlzələ zamanı düzgün hərəkətlər günü. Argentinada loyallıq günü. Tailandda polis günü. Hindistanda rəqəmsal cəmiyyət günü. Yaponiyada Kannamsay festivalı günü. ABŞ-da isə milli pasta (bizlər buna perojna deyirik) günü.
1905-ci ilin bu günündə Balkan liqası Osmanlı imperiyasına müharibə elan edib (balkanlıları türklərə qarşı qızışdıran, təbii ki, ermənilər olub). 1849-cu ilin bu günündə ən sevdiyim iki bəstəkardan biri (digəri Üzeyir Hacıbəylidir) Frederik Şopen dünyadan köçüb. Musiqidə romantizmin banisi, dünyaşöhrətli Polşa bəstəkarı və pianoçusunun dünyanın dörd tərəfində yüz milyonlarla pərəstişkarı var. Azərbaycana Şopeni kütləvi olaraq “Təhminə” filmi sevdirib desəm, inanın ki, yanlışlıq etmərəm. “Zaur, eşidirsən, Şopenin Prellüdiyasıdır”.
Nə qaldı? 1729-cu ildə məşhur “Dezertir” komik operasını yaratmış fransız bəstəkarı Pyer Monsinyi doğulub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.10.2023)
Günəşimmi, ayımmı, ulduzummu? Yox, heç biri - ESSE
Gülnaz, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Günəşim olarsanmı? Sabahlar səmadan gülümsünər, məni isidərsən. Ancaq yandırmazsan.
Ayım olarsanmı? Qaranlıqda işığıma çevrilərsən. Yolumu aydınladarsan.
Ulduz olarsanmı? Elə doğmalaşarıq ki, uzaqlardan mənə göz vuranda səni milyonların içindən tanıyaram.
Bulud olub hərdən dolarsan, amma gurlamazsan.
Yağış olarsanmı? Məni oxşaya-oxşaya qulağıma həzin-həzin pıçıldayarsan.
Küləyim olarsanmı? Məni sərinlədər, ancaq üşütməzsən.
Qar dənəm olarsanmı? Pəncərədən əlimi uzadıb səni ovcumda qoruyaram. Nə olar, çıxıb getməzsən.
Sən gəl səma ol. Mənə qucaq aç. Hər kəs üçün əlçatmaz, sirli qal.
Mən göylərə aşiq biriyəm.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.10.2023)
TOP 5. Ən güclü xüsusi xidmət orqanları
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Dünya qan-qada içindədir. Biz öz Qarabağımızı mənfur terrorçulardan xilas etdik. Amma bir yanda Rusiya Ukraynanı bombalayır, bir yanda İsrail Həmas terrorçularına cavab verməli olur.
Mən sizə ölkələri bu cür basqınlardan qorumağa hesablanmış xüsusi xidmət orqanlarından danışacam. Daha doğrusu, sizlərə dünyanın ən güclü XXO-nı təqdim edəcəm.
Xüsusi xidmət orqanları ölkələrin daxili təhlükəsizliyi və ictimai asayişinin qorunması üçün əvəzsiz rola malik strukturdur. Onların effektivlik dərəcəsi geniş casus şəbəkəsi, dünyanın müxtəlif ölkələrindən əldə etdikləri kəşfiyyat məlumatlarını ölkənin təhlükəsizliyi üçün istifadə etmək kimi bir çox funksiyalara malikdir.
NÖMRƏ BEŞ - Mİ-6
Mİ6 - Dünyada yaradılan ilk xüsusi xidmət orqanı hesab olunur. Mi6 1909-cu ildə Londonda yaradılıb və Britaniya imperiyasının milli maraqlarını müdafiə edən ən önəmli struktura çevrilib. Təşkilatın büdcəsi və üzvlərinin sayı barədə məlumatlar məxfi saxlanılır. Mİ6 Birinci və İkinci Dünya Müharibələrinin gedişinə əsaslı təsir edib.
NÖMRƏ DÖRD - ÇMTN
Çin Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi - Bu struktur 1983-cü ildə Pekin şəhərində yaradılıb. Ölkə daxilnidə və xaricində terror təhlükəsinə, ölkənin milli maraqlarının qorunmasında və Çini maraqlandıran kəşfiyyat məlumatlarının toplanmasında iştirak edən qurum 300 mindən artıq əmıkdaşa malikdir. Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi gizli agnetləri vasitəsilə həm ölkə daxilnidə, həm də Çin diasporunun yaşadığı digər ölkələrdə geniş şəbəkəyə malikdir.
NÖMRƏ ÜÇ -KQB
Federal Təhlükəsizlik Xidməti - Nüfuzlu "KQB"nin varisi sayılan bu federal xidmət 1995-ci il aprelin 12-də yaranıb. FTX Rusiyada terror aktları planlaşdıran, qanunsuz silahlı birləşmə üzvlərinə qarşı uğurlu əməliyyatlar həyata keçirib, parallel olaraq öz xaricdəki filialları vasitsilə geniş kəşfiyyat fəlaiyyətləri aparıb. Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin üzvlərinin dəqiq sayı və ona ayrılan büdcə barədə informasiya yoxdur.
NÖMRƏ İKİ MOSSAD
Mossad - İsrailin ən effektiv xüsusi xidmət orqanlarından biri sayılır. Dünyanın müxtəlif ölkələrində bir sıra uğurlu əməliyyatlar həyata keçirən Mossad 1951-ci il aprelin 1-də Təl-Əvivdə yaradılıb. Təxminən 1200 əməkdaşı olan təşkilat dünyanın müxtəlif ölkələrində, o cümlədən İsraillə gərgin münasibətlərdə olan qonşu ərəb ölkələrində geniş kəşfiyyat məlumatları və agent şəbəkəsinə malikdir.
NÖMRƏ BİR MKİ
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi. ABŞ-ın və dünyanın ən məşhur xüsuysi xidmət orqanı sayılır. MKİ 1947-ci il sentyabrın 18-də Virciniya ştatının Lenqli şəhərində anadan olub. 20 min əməkdaşı olan təşkilat dünyanın ən müxtəlif ölkələrində agent şəbəkəsi mövcuddur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.10.2023)
“Heydər Əliyev və Türk dünyası” müsabiqəsi keçiriləcək
TÜRKSOY tərəfindən 2023-cü ilin Şuşanın “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilməsi ilə əlaqədar “Heydər Əliyev və Türk dünyası”, “Heydər Əliyev və Özbəkistan” adlı nominasiyalar müsabiqədə yer alıb və bu nominasiya üzrə Azərbaycanın qədim şəhəri, Qarabağın mərkəzi, mədəniyyət paytaxtımız Şuşa şəhəri, onun tarixi, mədəniyyəti, turizm ehtiyatları, tanınmış şuşalılar, milli-mədəni irsimizin dağıdılması, Şuşanın məşhur abidələri, şəhərin Azərbaycan mədəniyyətinə verdiyi töhfələr və s. barədə məqalələr təqdim oluna bilər.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi də bu layihələrə meydan verəcək.
Mərkəz 2023-cü il üzrə Özbəkistan mətbuatı, ictimaiyyəti arasında ölkələrimiz və xalqlarımız arasında tarixi dostluq və əməkdaşlığa dair müsabiqə elan edib.
2023-cü ilin Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən ölkəmizdə “Heydər Əliyev İli” elan edilməsi ilə əlaqədar Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi tərəfindən Özbəkistanda silsilə tədbirlərin və layihələrin həyata keçirilməsi plandaşdırılır. Bununla əlaqədar, Mərkəz müsabiqəyə TÜRKSOY-un planladığı “Heydər Əliyev və Türk dünyası”, “Heydər Əliyev və Özbəkistan” adlı nominasiyaları daxil edib.
Bu barədə Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzindən məlumat verilib.
Mərkəzdən bildirilib ki, Azərbaycan ordusunun rəşadəti, Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin uğurlu siyasəti nəticəsində Şuşanın azad olunması, işğaldan qurtarılmış Azərbaycan ərazilərində bərpa və quruculuq işləri, dinc əhalinin öz yurd yerlərinə qayıdışına dair məqalələrə, televiziya verilişlərinə nominasiyada üstünlük veriləcəkdir.
Həmçinin Özbəkistan Respublikasında 2023-cü il Prezident Şavkat Mirziyoyev tərəfindən “İnsanlara diqqət və keyfiyyətli təhsil ili” elan olunduğundan bu mövzuda müsabiqəyə nominasiya əlavə edilib.
Nominasiyalar arasında Azərbaycan-Özbəkistan dostluğu, əməkdaşlığı, tarixi əlaqələri, dövlətlərimizin strateji müttəfiqliyi mövzusu da yer alıb.
Müsabiqədə sadalanan mövzular üzrə “məqalələr”, “televiziya verilişləri”, “sənədli filmlər”, “tərcümə əsərlər”i, habelə “Azərbaycan və Özbəkistan haqqında ən çox materiallar dərc edən mətbu orqanlar (qəzet, jurnal, sayt, televiziya kanalı)”, dostluq və əməkdaşlığımızı fəal təbliğ edən dövlət və ictimaiyyət nümayəndələri Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin fəxri diplom və pul mükafatlarına layiq görüləcəklər.
Qeyd edək ki, müsabiqədə qalib gələn Özbək jurnalistlər ənənəvi olaraq hər ilin yay aylarında Azərbaycana təşkil olunan mediaturda iştirak etmək imkanı əldə edəcəklər.
Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə keçirilən bu mediatur zamanı Özbəkistanın aparıcı media nümayəndələri ölkəmizin paytaxtı Bakı və respublikamızın tarixi məkanları, işğaldan azad edilmiş bölgələrdə olaraq, mədəniyyət, turizm məkanlarını ziyarət edir, orada çəkilişlər aparır, xüsusi məqalələr hazırlayırlar.
Müsabiqəyə göndərilən materiallara hər iki ölkənin ictimaiyyət, mədəniyyət, mətbuat sahəsində tanınmış şəxslərin iştirak etdiyi xüsusi Təşkilat Komitəsi tərəfindən baxılır və qiymətləndirilir. Materialların qiymətləndirilməsi müstəqil ekspertlər – müvafiq sahədə zəngin bilik və təcrübəyə, ictimai nüfuza malik, müsabiqənin nəticəsində marağı olmayan peşəkar şəxslər tərəfindən həyata keçiriləcək.
Müsabiqə üçün nəzərdə tutulan materialların surəti və elektron variantı Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin Bu email ünvanı spambotlardan qorunur. Onu görmək üçün JavaScripti qoşmaq lazımdır. elektron poçtuna göndərilməsi tələb olunur. Hər jurnalist müsabiqəyə yalnız bir məqalə təqdim edə bilər. Materialların təqdim olunma müddəti elan dərc olunduğu tarixdən başlayır. Son təqdim olunma tarixi 2023-cü il noyabrın 30-na müəyyən edilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.10.2023)
