Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türkiyənin çox oxunan çağdaş yazarları arasında Müzeyyen Eserin də adı tez-tez çəkilir. Ondan müsahibə götürmək şansım yarandı və dərhal da bu şansımı dəyərləndirdim. 

-Zəhmət olmasa öncə özünüz haqqında məlumat verərdiniz.

-15 mart 1976-cı ildə Ispartada anadan olmuşam. Bir qızım və bir oğlum var. Eyni zamanda nəvəm də var. İstanbulda yaşayıram. İlk kitabım “Lütfən məni sev”, ikinci əsərim isə “Evliliyim, məişətim” adı ilə nəşr edildi. Hal-hazırda nəşrini gözləyən bir şeir və sosial media əlaqələri haqqında üzərində işlədiyim başqa bir kitabım daha var. Mən sosioloji mövzularla məşğul olmağı və real həyat hekayələri yazmağı xoşlayıram. İkinci kitabım “Evliliyim, məişətim” öz real həyat hekayəmdir. Redaktor olmaqla yanaşı, Amerikada bir qəzetdə köşə yazarıyam. Səhmdarı olduğum nəşriyyatda nəşriyyat direktoru və moderator vəzifələrində çalışmışam. Nəşriyyatla yolları ayırdıqdan sonra peşəkar redaktor kimi yazıçı dostlarıma köməklik etməkdəyəm. Moderator işləyərkən bir çox müəllif və kitablarla tanış olmaq şansım oldu. Qadın, uşaqlar, kişilər, bir sözlə “İNSAN” və bütün canlılar mənim üçün dəyərlidir. Bu səbəbdən Dünya Qadınlar Birliyinin üzvlük təklifini şərəflə qəbul etdim. Yazmaq və oxumaq mənim üçün ibadət kimidir. Oxumadan, yazmadan yaşaya bilmərəm. 

Ənənəvi türk qadını olaraq doğru bildiklərimi yazmaqdan qürur duyuram.

-Ədəbiyyata marağınız necə yarandı? Bu haqda fikirlərinizi bilmək çox maraqlı olardı.

-Əslində mən ədəbi personajam. Sanki dünyaya ədəbi personaj kimi gəlmişəm.

Bilmirəm emosional olduğum üçündürmü, amma mən həmişə insanlarla ünsiyyət qurmağı, onların qəlbinə toxunmağı çox sevmişəm. Bunun yolu sözlərdən və cümlələrdən keçir. Hecalara nəzarət etmək və hissləri yazmaqdan zövq alıram.

Mən bir az arabesk insanam.

Amma ədəbiyyatı müəllimlərim sayəsində çox sevdim. Orta məktəbdə türkcə müəllimimi, liseydə isə ədəbiyyat müəllimimi bəyənməyim bu mövzuya marağımı daha da artırdı. Gənc yaşlarımda başlayan müşahidə qabiliyyətimlə yanaşı, yaşadığım hər şeyi sorğulayan xarakterim məni yazmağa məcbur etdi. Nə vaxt təzyiq görsəm qələmi və dəftərimi əlimə alırdım. Buna əsaslanaraq və unutqan xasiyyətimə görə otuz il ərzində yaşadıqlarımı gündəliklərə qeyd etdim. Mənim üçün vacib olan hər günü olmasa da hər anı mütəmadi olaraq qeyd edirdim. Oxumaq isə mütləqdir. Oxumadan yata bilmirəm. Xüsusilə, Allahın ilk əmri olan “İQRA” ayəsini yaşamaq üçün əlimdən gələni edirəm. Bu münasibətlə insanlara davamlı oxumağı və qısa ömür yolunda vaxt itirməməyi tövsiyə edirəm. 

Belə ki, mən doğulandan ədəbiyyata meylli olmuşam və bacardıqca ədəbiyyatla yaşamaq istəyirəm.

Oxuyanda, yazanda, natiqlik bacarığımla insanların qəlbinə toxunanda, doğrudan da, özümü çox xoşbəxt hiss edirəm.

-Əsər yazmağa nə zaman başladınız və ilk əsərinizin mövzusu haqqında məlumat verə bilərsinizmi?

-Əslində qələm tutmağı öyrəndiyim illərdən yazmağı çox sevirəm. İbtidai məktəbdə sinfin ən yaxşı yazı yazanı mən idim. Deyəsən, əl yazım yaxşı olduğu üçün qələmi yerə qoymaq istəmədim. Müəllimim həmişə dəftərimi nümunə olaraq göstərirdi. Orta məktəbdə türkcə müəllimimi çox sevirdim. Yaz demədiyi yerləri belə sadəcə yazıb doymaq üçün yazardım. Müəllimim sevindiyi halda, mən uşaq ağlımla bununla fəxr edirdim. Əsl ədəbiyyatla liseydə tanış oldum. Təhsil həyatım boyu yazmaq mənim üçün həmişə xüsusi bir şey olub. Ədəbiyyat müəllimimin sayəsində şeirlərin heca və sayğac olduğunu, dilimizin zənginliyini, yazılanları necə təhlil etməyi, oxumağın yazı qədər vacib olduğunu, yazının gözəl fəzilət olduğunu öyrəndim. Cümlə quraraq özünü ifadə etməyin vacibliyini, məqalələr, mətnlər və uzun məqalələr yaza bildiyimi görəndə yazmaqdan daha çox həzz almağa başladım. Sonra gəncliyin həyəcanı ilə aşiq olduğum insana gizlincə şeirlər yazmağa başladım. Sözlər məni o qədər valeh etdi ki, daha yaxşı mənimsəmək üçün hər şeyi harada tapdımsa, yazdım. Sonra evləndim. Uşaq idim. Heç kim sözlərimi ciddiyə almırdı. Bu dəfə dəftərlərə daxili səsimi və yaşadıqlarımı yazmağa başladım. Qələm-kağızın mənim sirdaşıma çevrildiyini gördüm. Böyüdükcə yazıçılıq qabiliyyətimin də artdığını gördüm. Bu zövqdən heç vaxt əl çəkmədim. Ona görə də yazdıqlarımın mövzusu həmişə insanlarla bağlıdır. 

Mən yazmağı sevirəm. Təbii ki, sadəcə sevmək kifayət deyil... Özümü inkişaf etdirmək üçün hələ də oxuyuram. Gördüyünüz kimi yazmağı öyrəndiyim andan hər zaman yazmışam. "Yazmaq" mənim üçün istirahət etməyin ən yaxşı yoludur. Unutqan xasiyyətimə görə hər şeyi qeyd edən adamam. Söz uçur, yazı qalır məntiqiylə hərəkət edirəm. Lakin peşəkar şəkildə yazmağa 2015-ci ildə interaktiv mühitdə başladım. İlk əsərim olan  "Lütfən məni sev" 2020-ci ildə nəşr olundu. Cinsi oriyentasiyasını dəyişən Muhsinin real həyat hekayəsindən danışdığım hekayə kitabımı həmin şəxsin öz istəyi ilə yazdım. Son illərdə cəmiyyətin degenerasiyası mühüm məsələ olduğundan bu kitaba üstünlük verdim. Əsərin əsas ideyası ailələrdə birlik və harmoniyanın vacibliyidir. Biz ənənəvi ailə quruluşumuzla tanınan cəmiyyətik, amma oxumağı sevmirik. Allahın ilk əmri olan “İqra” kəlməsi biz müsəlmanlara oxumağı əmr edir. Hamımız oxumalıyıq, xüsusən də böyük dinimizi öyrənmək üçün! Mən də dinimi oxumaqla öyrənirəm. Elmi mövzuları da oxuyuram. Əlimə çatan hər bir məqaləni oxumaq məni rahatlaşdırır. Yeganə problemim isə unutqan olmağımdır. Oxumadan dinlə bağlı mühakimə yürüdən əksər insanlar kimi Muhsinin anası da uşağını düzgün başa düşmədiyi üçün ona etdiyi təzyiqin əvəzini ağır ödəmiş qadındır. Cahil və yanlış evliliyin bəhrəsi olan Muhsinin həyatından bəhs edən əsərim təəssüf ki, nəşriyyatı səhv seçdiyim üçün istədiyim qiyməti ala bilmədi. Lakin ssenarisi qırx əsər arasında ikinci kimi qiymətləndirilən kitabım hələ də öz intensivliyimə görə ekrana çıxmayıb. Aldığım ssenari təliminin natamam olduğunu düşündüyüm üçün bu məsələni gözləyirəm. İnşallah bir gün birlikdə “Lütfən məni sev” adlı filmə baxarıq. Ümid edirəm ki, bu məni çox sevindirəcək, həm də cəmiyyətə işıq salacaq.

Bir sözlə, oxuyub yazan təfəkkürü yaşayan biriyəm.

-Əsərlərinizi yazarkən ilham mənbəyiniz nələrdir?

 Əsərlərimi yazarkən əslində hisslərim və müşahidələrimlə qidalandığımı deyə bilərəm. İnsanları mühakimə etmək əvəzinə, düzgün dialoq vasitəsilə onların yaşadıqlarını sorğulamağı daha etik hesab edirəm. Kiminsə həyatına qulaq asmadan mühakimə yürütmək mənim xarakterimdə deyil. Mən insanlardan və onların anlatdıqlarından qidalanıram. Çünki yeganə həqiqi mənbə məncə insanların özüdür. Məncə, davamlı olaraq bədii ədəbiyyatla qidalanmaq bir az xəyaldır. Bununla belə, mən real həyat hekayələrini yazmağa, cəmiyyətə işıq salmağa üstünlük verən yazıçıyam. İnsanların təcrübələri başqaları üçün müsbət və ya mənfi nümunədir. Hər kəs şəxsiyyətinə görə payını almalıdır! Yoxsa kitab yazmaq iş deyil. Əsas odur ki, oxuduqlarınızı başa düşəsiniz. Çox oxumaqdansa, düzgün oxunmağa üstünlük verirəm.

Hər insanın həyatının fərqli bir kitab olduğunu düşündüyüm kimi, hər insanın bir kitab olduğunu da düşünürəm. Kitablardan əvvəl kainatı oxumaq lazımdır. Bu cür oxumaq və yazmaq ilk növbədə insanın öz şəxsiyyətinə hörmətindən irəli gəlir. İnanıram ki, kainatı düzgün oxuyanlar həyatın məqsədini daha dəqiq sorğulayırlar. Düzgün oxumaq, yazmaq, başa düşmək və izah etmək üçün yazıram. Mən özüm üçün bu dünyanı layiqli bir insan kimi tərk etmək istəyirəm.

-Digər əsərlərinizin mövzusu haqqında məlumat verə bilərsinizmi?

-İşlədiyim mövzular bir-birindən çox da fərqlənmir. Gah dərdli adamın dərdindən yazıram, gah öz daxili sorğularımdan, gah aşiq olduğum şeydən şeir yazıram, gah heyvandan yazıram. Başqa sözlə, mən öz sosioloji və həyati dəyər mühakimələrimi yazıram. Çünki yazmaqla rahatlaşıram. Natiqliyim də güclüdür, amma danışanda hərdən insanlara başa salmaqdan sıxılıram. Məni yorurlar. Amma yazmaq belədirmi? Yazanda hökmdar mənəm! Qələm-kağız nə mənə sual verər, nə də mühakimə edir. Nə demək istədiyimi dərhal anlayarlar. Onlar mənim əsl dostlarımdır. Bəyəndinizsə, yazdıqlarımı oxuyun, xoşunuza gəlmirsə, oxumayın. Bu yolla özümü daha azad hiss edirəm. Ona görə də mövzularım mənə xasdır. Mən yazmaq xatirinə və ya başqaları tərəfindən bəyənilmək üçün yazan biri deyiləm. Mən yazmaqla dərdləşirəm. Digər şeylər mənə maraqlı deyil.

-Dünya ədəbiyyatından hansı yazıçıları və əsərləri bəyənirsiniz?

Bütün türk və dünya klassiklərini oxuyuram. Düzünü desəm, yaddaşım pis olduğu üçün hamısını xatırlaya bilmirəm. Çox oxumaq unutqanlığımı artırdı. Bununla belə, romantik üslubu ilə Viktor Hüqonun “Səfillər”, realist üslubu ilə Balzakın “Vadidəki zanbaq” əsərindəki qadın-kişi arasındakı mürəkkəb münasibətləri, şöhrətpərəstliyi və sevgini, xəyanəti, Lev Tolstoyun "Anna Karenina"sındakı qadağan olunmuş münasibətləri unutmaq mümkün deyil.

Dünya ədəbiyyatına gəlincə, açığı mən belə düşünürəm ki,  bu məşhur əsərlər və müəlliflər indi dəyişməlidir. Xahiş edirəm bunu hörmətsizlik kimi qəbul etməyin. Onların hamısı təbii ki, nəhəng və dəyərli yazıçılardır. Amma məncə, bu, pis bir dövrədir. Oxuduğum klassiklər nəvəmi sevindirməz ki! O dövrlə bu gün arasında bir kosmos dövrü var. Hər şey kimi klassiklər də dəyişsin. Düşünürəm ki, yeni klassiklər gələndə köhnələr öz dəyərini itirməyəcək. Kosmik əsrə uyğun yeniliklər tətbiq edilməlidir. Çünki dünyadan köçən, uzun illər ədəbiyyata töhfələr verən yazıçıların yerində yeni dövrün yazıçıları meydana çıxıb. Təqdir etdiyiniz kimi, dünya nizamı dəyişir. Düşünürəm ki, yeni nəsil yazıçılara yer açmaq lazımdır. Nə köhnə sevgilər, nə təmiz dünya qalıb, nə də insanlıq durğunlaşır. Mən haqlıyammı?

-Xəyallarınızın  genişlənməsinə səbəb olan hadisələr hansılardır və bizlərə bu haqda bəhs edə bilərsinizmi?

-Mən xəyallarımla yaşayan Balıq bürcüyəm. Təəssüf ki, xəyal etmədən yaşaya bilmirəm. Hətta bir çiçək, ağlayan körpə, tənha qoca belə məni xəyallara aparar. Yazanda empatiya ilə real həyatları təsəvvür edirəm. Deyə bilərəm ki, yaşanmış həyatları təsəvvür etmək işimin keyfiyyətini artırır. Qeyd etdiyim kimi, mən real həyat hekayələrini yazmağı xoşlayıram. Uydurma üslubda yaza bilmirəm. Amma gələcəklə bağlı xəyallarım var, bütün kitablarımın film olmasını arzulayıram. Üstəlik, uşaqlıqdan ilk kitabım çıxana qədər həmişə YAZIÇI olmaq arzusunda olmuşam. Allaha şükür, məqsədimə çatdım. Əlhəmdülillah, arzuladığım şeylərin çoxu gerçəkləşdi. İndi öz səsimlə oxuduğum şeirlərimi mahnıya çevirmək, kitablarımın kinoya çəkildiyi qala gecələrinin ön kürsüsündə öz əsərlərimi izləmək vaxtıdır. İnanıram ki, Rəbbimin köməyi ilə bu arzularım da gerçəkləşəcək. Xəyal qura bilmək mənim fikrimcə gözəl xüsusiyyətdir. Allah qulunun gerçəkləşməyəcək xəyallar qurmasına icazə verməz. Xüsusilə, mən həyat və gələcək haqqında xəyalları bitəcək biri deyiləm. Mənim təxəyyülümün diapazonu genişdir. İnsanlar xəyal qursalar və qarşılarına məqsəd qoysalar, uğur gələcək. Təbii ki, arzuların qırılmaması şərti ilə.

Allah hamımıza xeyirli arzularımıza aparan gözəl yollar nəsib etsin.

-Zaman sizin üçün nə deməkdir? Yazarkən hər hansı bir rutininiz varmı?

-Mənim üçün vaxt, bizim ziyanımıza sürətlə bir-birini qovan saat və əqrəblər deməkdir. Təəssüf ki, çoxumuz kimi iyirmi dörd saat mənim üçün kifayət deyil. Əslində həyat yolumda yerimdə yaşamaq əvəzinə zamanı tez yaşadım. Düşünürəm ki, lazımsız insanlara görə çox vaxt itirirəm. Həmyaşıdlarımdan əvvəl çox şeyin dadına baxdım. Həyatımda hər şeyi etməyə tələsdiyim halda, yaşaya bilmədiyim şeyləri yaşıma görə sürətləndirərək yaşamaqda problem yaşayıram. Həyatımda az yaşadığım nə varsa çoxunu bacardığım qədər çox yaşamaq istəyirəm. Çünki istədiyim şeyləri yaşadığımı düşünmürəm. Bu, narazılıq kimi qəbul edilməməlidir. Daha çox təcrübə qazanmaq istəyirəm. Axı biz bu həyatda ölümdən sonra axirət həyatı öyrənəcək tələbələrik. Hələ öyrənməli çox şeyim var. Həyat su kimidir. İçində olduğumuz hər anın haqqını verərək  yaşamalıyıq. Bu səbəbdən vaxtımı boş yerə sərf etmək əvəzinə inkişafıma töhfə verəcək işlərlə məşğul oluram. Bir sözlə, vaxtımı boş şeylərə sərf etmək yaşımı keçmişəm. Yazmaq üçün vaxta ehtiyacım yoxdur. İlhamın haradan gəldiyini heç vaxt bilmirəm. O gələn kimi qeydlər aparıram, sonra yazım üzərində adətən gecələr işləyirəm, bu mənim sevimli vaxtım və özümü evdə ən çox hiss etdiyim vaxtdır. Səhər saatlarını yatmadan görməyə adət elədim. Mən həmişə deyirəm; “YAZÇILAR GECE YAŞAYIR”… Mən yarasa kimi yaşamağı sevirəm. Gündüzlər başqalarının, gecələr mənim. Gecələr daha məhsuldar oluram. Gecə on ikidən səhərə qədər məndən daha məhsuldar və uğurlu işlər çıxır.

-Kitab oxumaq vərdişini qazanmaq üçün nə etmək lazımdır? 

-Kitab oxumaq vərdişi qazanmaq üçün ilk növbədə insanlara kitab oxumağı sevdirmək lazımdır. Bu səbəbdən də təhsil işçilərinin üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Şəxsən mən uşaqlıqda oxumağı sevirdimsə, bu ailəmə görə yox, müəllimlərimə görə idi. Ölkəmizdə məlum fakt var ki, xırda cinayət törədənlər kitab oxumaqla cəzalandırılır.

Bu cür yanaşma ilə oxumaq xoşlanılarmı?

Kitab oxumaq CƏZASI...

Oxumaq ehtiras, sevgi, aşiqlikdir. Oxumamaq əslində bir cəzadır.

Düşünürəm ki, kitabları LƏZZƏTƏ ÇEVİRMƏK insanlara oxumağı sevdirmək üçün təsirli bir üsul ola bilər. Yaxud oxumağı qadağan etməyə çalışmaq lazımdır. Çünki, qadağalar insan üçün həmişə çox cəlbedicidir.

İlk kitabımda oxucularıma oxumağı sevdirəcəyimi iddia etmişdim. İlk işim cəmiyyətdə ifrat görünən bir mövzu olsa da, səhvləri təşviq etməməyə diqqət edərək, ən sadə cümlələrlə yazdım. İstəyirdim ki, oxunsun və başa düşülsün. Düşünürəm ki, insanlar üçün oxumağı çətinləşdirən səbəb qismən də biz YAZIÇILARdır. Çünki mütaliə etmək insanlar üçün çətinlik olsa da, oxucunu ağır və darıxdırıcı qələmlə yükləməyin uğur olduğunu düşünənlər də var. Mən bu üsulu düzgün hesab etmirəm. Məqsədimi izah edərkən sözlərimi aydın, səlis və asan başa düşülən sözlərdən seçirəm ki, oxucu darıxmasın! Mütaliə etmək hər bir müsəlman üçün bir ibadət olsa da, oxumamaq və bu mövzuda vaxt qıtlığı arxasında gizlənmək yalnız özünü aldatmaqdan başqa bir şey olmadığını düşünürəm. Düşünün, nə üçün Uca Allahın ilk əmri “OXU”dur? Məncə, oxumayan insan özünü ac və natamam qoyan insandır. Vərdiş etdikdən sonra çörək-su kimi ehtiyaca çevrilir. Oxumayanlar mütləq evlərinin hər küncünə kitab qoymalıdırlar. Mənim fikrim budur; Kitabları mətbəxə, qonaq otağına, divanın qoluna, çarpayının başına, hətta ən çox vaxt keçirdiyimiz tualetin yanına qoymalıdırlar. Bağlı rəflərdə saxlanılan dəbdəbəli kitab şkaflarındakı kitablardan daha səmimi hiss edəcəklər. Evin bir üzvü etsinlər kitabları. Bir gün onlara salam deyəcəklər! Axı kitablar evin üzvləri ilə dost olacaq. Əmin olsunlar ki, “KİTABLAR İNSANLARI ÖZÜNƏ GEC-TEZ BAĞLAYACAQ” Yanına getməsəniz də, onlar sizi çağıracaqlar. Onlar əvəzolunmazdır.

Onları qoxulayın, qucaqlayın, qucaqlayın, sevin. Mən bir “Yazıçı” olaraq yüz faiz zəmanət verirəm ki, sevginizin haqqını verəcəklər. Oxumaq sevgidir. Qorxma, buna öyrəşəcəksən. Oxumağın ilk yolu əslində onlarla tanış olmaqdır. Biz həmişə bilmədiyimiz şeylərdən qorxuruq. Çəkinməyin. Çünki onlar əsl dostdurlar.

-Türkiyədəki hal-hazırdakı mütaliənin vəziyyəti sizi qane edirmi? 

-Təəssüf ki, gözəl vətənimdə indiki mütaliə nisbətindən çox da razı deyiləm. İnternetin yayılması ilə cəmiyyətimiz oxumaqdan daha da uzaqlaşıb. İnsanlar oxumağa vaxtlarının olmadığını iddia edərkən, sosial şəbəkələrdə saatlarını boş yerə sərf edirlər. Onlar oxumaqda tənbəldirlər və internetdən öyrənmək üçün audio və vizualdan istifadə etməyə üstünlük verirlər. Halbuki oxumaq insana yaxşı keyfiyyətlər qatır.

Həyata başqa pəncərədən baxırsınız. Düşünmə qabiliyyətini yaxşılaşdırır. Empatiya təmin edir. Oxumaq rahatdır. Düşüncə sisteminiz dəyişir. İnsanlara tamamilə fərqli baxışlar verir. Sizi hamı kimi olmaqdan xilas edir. Şüurunuz inkişaf edir. Çox şey öyrədirlər. Ona görə də ən azından deyə bilərəm ki, oxumaq sevincim məni aldığım təhsildən qat-qat çox inkişaf etdirdi və bu gün olduğum şəxs etdi. Oxumaq hətta bacarıqsız insanlara da çox şey qatır. Kitabı sevməyən diplomlu, çox kitab oxuyan diplomsuzlardan daha önəmlidir. Xahiş edirəm heç kim mənə hirslənməsin. Kitab oxuyanlar respublikasının öz dili var. Mən isə professor olsa belə, kitab oxumayan adamı başa düşürəm. Təəssüf ki, eyni dildə danışmadığımız üçün onunla xoş söhbətlər edə bilmirəm. Debbi Makomberin “Kiçik Möcüzələr Dükanı”nı (477 səhifə) düz 18 saat ərzində yatmadan oxuyan bir oxucu kimi cəmiyyəti oxuma nisbəti baxımından zəif görürəm. İstərdim ki, mütaliəyə meylli gənclər daha çox keyfiyyətli kitablar oxusunlar. Açığı, populyar mədəniyyətin gənclərə diktə etdiyi bəzi kitablar məni narahat edir. Ailələr uşaqlarının hansı kitablara maraq göstərdiyini tez-tez yoxlamalıdırlar. Təbii ki, bunun üçün ilk növbədə ailə (bütün ailə üzvləri) oxumalıdır. Əminəm ki, keyfiyyətli əsərlər cəmiyyətin hər sahədə inkişafına töhfə verəcək. Xüsusilə analar çox oxumalıdır. Çünki analar övladlarının ilk müəllimləridir. Tənqidçi ana olmaqdansa, övladlarını böyüdə bilən, onların dilindən başa düşə bilən yaxşı təchiz olunmuş analar olmalıyıq. Təchizatsız müəllimlər cəmiyyətə yaxşı insanlar qata bilməz. Əvvəlcə özümüzü təkmilləşdirməliyik. Hamımızın çox oxuyan ənənəvi cəmiyyətə ehtiyacı var.

Gəlin hamımız var gücümüzlə birləşək...

OXU!

-Azərbaycan ədəbiyyatını izləyirsinizmi?

-Azərbaycan ədəbiyyatı ilə bağlı xüsusi araşdırma aparmışam desəm, yalan olar. Dili sevsəm də, həmişə başa düşə bilməyəcəyimi düşünürdüm. Bununla belə, Azərbaycan dilində mənə göndərdiyiniz sualların bir qismini tərcüməçinin köməyi ilə oxudum. Üstəlik, bəzilərini özüm başa düşdüm. Ancaq sizinlə tanış olandan sonra başa düşdüm ki, mən Azərbaycan dilinə çox yad deyiləm və azacıq başa düşdüyümü anladım. Azərbaycan müğənnilərindən məmnuniyyətlə dinləsəm də, amma bu o demək deyil ki, mən Azərbaycan ədəbiyyatını izləyirəm. Bildiyiniz kimi, sənətin dili yoxdur, amma ədəbiyyatın öz məlum dili var. Təəssüf ki, bilmədiyim dil olduğundan qardaş ölkənin ədəbiyyatı haqqında heç bir məlumatım yoxdur. Təbii ki, bu suala da cavab verəcəyəm. Musiqi universaldır. Azərbaycan mahnılarına da böyük həvəslə qulaq asıram. Məsələn, ilk ağlıma gələn -  Röya xanımı böyük məmnuniyyətlə dinləyirəm. Azərbaycan bizim qardaş ölkəmizdir. Əminəm ki, mədəniyyətlərimiz, dillərimiz qədər ədəbiyyatımız da bir-birinə yaxındır.

Bu münasibətlə mənə müsahibə təklif edən dəyərli həmkarım Habil Yaşar bəyə təşəkkür edir, xoş müsahibə təklifinizə və məqaləni oxuyan hər kəsə dərin təşəkkürümü bildirirəm. Bütün Azərbaycan xalqına Hörmət və Sevgilərim var! Şadam ki, sizinlə tanış oldum. Dəyər verdiyiniz üçün təşəkkürlər Habil Yaşar!

-Gələcək planlarınız haqqında məlumat verə bilərsinizmi?

-Mən gələcək üçün planlar quraraq yaşayan biri deyiləm. Amma təbii ki, gələcəyə ümidlərim var. İlk növbədə əsərlərimlə daha çox insana çatmağı hədəfləyirəm. Oxumaqdansa dinləməyi və ya baxmağı sevən insanlara şeirlərimi mahnılar vasitəsilə, kitablarımı isə filmlər vasitəsilə baxdırmaqla çatdırmaq istəyirəm. Çap olunmuş əsərlərimi ən azı 10-a çatdırmaq istəyirəm. Kaş ki, oxumaq sevincini hər kəsə yaya bilim. Mənim və ya digər dostlarımın yazmağının fərqi yoxdur. Əsas odur ki, insanlara oxumağı sevdirsinlər. Qələmimizlə daha çox ürəklərə toxunmalıyıq. Bu səbəbdən də bütün gücümlə çalışıram ki, “ƏDƏBİYYAT”ın daxil olduğu hər platformada olum. Mən uşaqlıqdan ədəbiyyatı varlığıma yerləşdirmişəm. İstəyirəm ki, hamı mənimlə eyni gözəlliyi və eyni həzzi yaşasın. İncəsənət və ədəbiyyat insan ruhuna şəfadır. Mən ədəbiyyatla müalicə alıram. 

Hamımızın yaraları var. Biz insanıq... Gəlin ədəbiyyatla qalaq, onunla sağalaq. Bu iş maddi gəlir gətirmir, amma inanın ki, böyük mənəvi qazanclarınız olacaq. Çıxdığım televiziya proqramlarından tutmuş, mühazirə oxumaq fikrində olduğum kitab yarmarkalarına, mühazirə oxuduğum universitet masasından tutmuş gündəlik söhbətlərimə qədər yeganə qayğım insanlığa bacardığım qədər töhfə verməkdir. Mən məşhur olmaq və ya şöhrət dalınca getmək istəmirəm. Çünki o yaşı keçmişəm. Yeganə məqsədim, əgər həyatımı yaşayıramsa, insanlara doğru bildiklərimi söyləməkdir.

-Ənənəvi kitablara və ya elektron kitablara üstünlük verirsiniz?

-Mən ənənəvi insanam. Bizim adət-ənənələrimiz, adətlərimiz mənim üçün çox dəyərlidir. Ona görə də ənənəvi kitablara üstünlük verirəm. Təbii ki, rəqəmsal kitabların əleyhinə deyiləm. Rəqəmsal kitablar daha qənaətcildir. İnsanlar bu kitablara müraciət etməkdə haqlıdırlar. Kitablar çox bahalıdır. Oxumağa pulunu əsirgəməyən insanlar üçün ideal üsuldur. Mən həm də bir çox rəqəmsal platformada yazan yazıçıyam. Ancaq şəxsən mən barmaqlarımı yalayaraq vərəqləməyi çox sevdiyim üçün normal kitabları oxumağı daha çox sevirəm. Mən onları oxuyuram. Kitabı əlimdə tutanda ürəyim hər dəfə onu bitirmək üçün həyəcanla döyünür. Evimin hər yerinə kitab qoyuram. Bəzən eyni anda bir neçə kitab oxuyuram. Onlar mənim yeməyimdir. Kitabların qoxusu məni cəlb edir. Oxumadan yata bilmirəm. Oxumaq həqiqətən bir vərdişdir, hətta asılılıqdır. Həyatın gərginliyində oxuya bilməyəndə əsəbləşirəm. Sanki gün yarımçıq yaşanıb. Əlimdə kitab tuta bilməyəcəyim bir mühitdə oxumaq ehtiyacı hiss etsəm də, imdadıma rəqəmsal kitablar gəlir. Amma nə olursa olsun, kitab səhifələrində etdiyim səyahətlər mənim üçün daha zövqlüdür. Şeir kitablarının arasına qoyduğum qurudulmuş çiçəklər özümə kompliment kimidir. Hər iki şəkildə oxumağı sevsəm də, ənənəvi kitabları oxumağı daha çox sevdiyimi deyə bilərəm. Onlar mənim  mütləq seçimimdir. 

-Bir  yazar olaraq digər yazarlara məsləhətləriniz nədir?

-Bir yazıçı kimi başqa yazıçı dostlara məsləhət vermək mümkün deyil. Mən heç vaxt təkəbbürlü olmaq istəmirəm. Kitab yazmaq xüsusilə çətindir. Göründüyü qədər asan iş deyil. Bu, illər tələb edən bir prosesdir. Qısa mətnlər yorucu olmaya bilər, amma kitab yazmaq böyük cəsarət tələb edir. Bu, səy tələb edir. Qurban tələb edir. Ən azından yuxusuzluq belə yazıçını yorur. Özünü yazıçı kimi təqdim edən şəxs ədəbi yaradıcılığa bir və ya bir neçə əsərlə başlayıbsa, artıq müəyyən biliyə malikdir. Hamısına öz hörmətimi bildirirəm. Yolları xeyirli olsun. Onların bu işə sərf etdikləri zəhməti bilən biri kimi onlara uğurlar arzulayıram. 

Amma mən redaktor işlədiyim üçün bildiyim bir faktı paylaşmalıyam. Söz ehtiyatı az olanların, təcrübəsi olmayanların, yazılarına yaxın ətrafının tərifləri ilə başlayan, tam işlənməyən mövzularda yazıb özünü yazıçı adlandıran yazıçıların əleyhinəyəm. İnanın ki, gülməlidir. Nəşriyyatlara göndərdikləri faylların təsdiqi tamamilə biznes maraqları ilə bağlıdır.

Yazmaq bir fəzilətdir, amma YAZMA tamam başqa bir şeydir. Məncə, YAZICI həyatı, qələmi ilə, cəmiyyətə verdiyi dəyərlə örnək ola bilən insandır.

Yazdığı şeir ürəyə toxunursa, şairdir. O, qələmi ilə yazdıqlarını oxucuya doğru hiss etdirməyi bacarmalıdır. Oxucu kitabı özü yaşamalıdır. Kitabın mesajı və əsas ideyası çox önəmlidir. Nağıl tərzi və mövzu oxucunu bezdirməməlidir. Absurd mövzular yazıb satmaq mənim fikrimcə bacarıq deyil. Mənim üçün önəmli olan odur ki, əsərlərimdə özümü mənəvi və vicdan baxımından rahat hiss edirəm.

Qorxuramsa, yazmıram, yazdıqlarımdan da heç vaxt qorxmuram. Oxucularımı düzgün istiqamətləndirmək istərdim. Populyar olmağın iş olduğunu düşünmürəm.

 Milyonlarla tiraj satıb cəmiyyətin normalarına xələl gətirən müəllifdənsə, şəxsiyyəti, ləyaqəti, namusu olan, əsərindən bir az da olsa duyğu alan naməlum müəllifi oxumağı məsləhət görürəm. Son illərdə pulun gücü ilə yaxşı reklam edilən sözdə böyük yazıçıları nəzərə alsaq, uğurlu yazıçı anlayışı havada qalır. Məncə, yazıçının uğuru çox satmaq deyil, oxucuya töhfə verməkdir. Qələm və mövzu insanlığa layiq olmalıdır. Bu baxımdan mənim kumirim, məsələn, Mehmet Akif Ersoydur. Təbii ki, hamımız çox oxumaq istəyirik, amma bunun səbəbi populyarlıq olmamalıdır. Yazıçı həm orijinal, həm də azad olmalıdır, lakin heç vaxt öz həddini aşmamalıdır.

Sadəcə tanınmaq üçün kitab yazmağı düzgün hesab etmirəm.

Yazıçı olmağa yeni başlayanlara yeganə təklifim budur; Kitab yazmaq üçün ilk növbədə çox oxumaq lazımdır. Yazmağı bildiyimiz qədər silməyi də bilməliyik. Yazmaq asandır. Çətin tərəfi silməkdir. Yazdıqlarınızı dəfələrlə oxuyub silmək qələminizi təkmilləşdirməyin bir yoludur. Kitabı çap etməyə tələsmək səhv olardı. Redaktə etdiyim faylın müəllifinin öz yazısını oxumamasının şahidi olanda çox təəccüblənmişəm. Xahiş edirəm, heç kim oxumadan və özünü doldurmadan kitab yazmağa çalışmasın. Bu fakt əsl yazıçıları incidir. Ədəbiyyata ziyan vurur. Hər hərf, hər heca, hər söz və cümlə üzərində diqqətlə işləmədən bu bazara girişməsinlər. Ad çıxarmaq, eqolarını doyurmaq, özlərini sübut etmək üçün kitab nəşr etməməlidirlər. Dəmlənmiş kitab daha dadlıdır. Yazan ruhən doyur, oxuyan isə qidalanır. Hər kəsə uğurlar arzulayıram. Ümid edirəm ki, qalib ədəbiyyat və deməli, cəmiyyət olacaq. 

-Dəyərli zamanınızdan vaxt edərək  fikirlərinizi bizimlə bölüşdüyünüz üçün minnətdaram, sizə həyat və yaradıcılıqda uğurlar arzulayıram

 -Mən də sizə, bütün yaradıcı heyətə təşəkkür edirəm. Bir daha çox sağ olun Habil müəllim. Var olasınız! Bütün AZƏRBAYCANLILARA min salam!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2023)

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sevgi var tarixin tozlu dəftərindəki hər sətirdə. Nifrət var, müharibə var, qan var. Tələsməyin, gecikməyin qorxusu var, eyni əsrlər öncəsinə aid bu əfsanədəki kimi. Mümkünsüzə həsrət var...

Bizim məhəllədə illərdir heçkimin yaşamadığı, sınıq-sökük, darmadağın olmuş xaraba bir ev var. Bəlkə 20 ildir yaşayan yoxdur bu evdə. Nə yaxına gedən var, nə içinə girib baxan. Tək bir söz eşitmişəm haqqında. "Lənətlidir"...

Günlərdir o evin həyətində 2it hürür, bütün məhəlləni bezdiriblər. Dünən məhəllənin 2gənc, qanı dəli axan oğlanı o itin arxasınca gedib, həyətə girib, biraz kəşfiyyat işi aparıblar öz ağıllarınca. Bu köhnə, səhifələrinin çoxu yırtılmış dəftərləri də həyətin arxasındakı qutunun içindən tapıblar.

Qaça-qaça məhəllənin canına düşüb "baxın, o uçqundan tapdıq" deyə qışqırırdılar. Hər kəs yazıqları danlamışdı o həyətə tək, xəbərsiz getdilər deyə. Yazıqlar peşiman olmuşdular artıq. Amma maraqlarının qurbanı olmuşdular və artıq olan olmuşdu. Marağına qurban gedən isə sadəcə onlar deyildi. Bir neçə dollar verərək dəftərlərdən hər hansı birini mənə vermələrini istədim. O həyətə, o evə illərdir girən yoxdur və oradan gələn bu dəftər səbəbsizcə mənim marağımı çox çəkmişdi.

~Marianın dəftəri.

~Alisa və mən.

Aldığım dəftərlər nə bir roman idi, nə bir gündəlik. İçlərində bir-birindən əlaqəsiz kiçik hekayələr, qeydlər, şəkillər var idi.

O gecə yatmadım, səhərə kimi dəftəri vərəqləyib sanki nağıl oxuyurmuş kimi oxumağa davam etdim. İlk səhifəsində "Marianın dəftəri" yazılan qalın, köhnə dəftər isə diqqətimi çəkmişdi özünə. Bu dəftərlərin tapıldığı evin sonuncu yaşayan sahiblərinin bir qızı var idi, xatırlyayıram. Məndən bir neçə yaş böyük olardı. Və bu dəftərlər deyəsən onun yazdığı hekayələrlə dolu idi. Oxuduqca....

~Marianın dəftəri

“Unudulmuş bu dünyanın sehrli havasında, sehrli zamanında yaşayırdılar. Pərilərin, mələk və şeytanların bir arada yaşadığı bu dünyada hər şey "ol" deyilirdi və olurdu. Dünya sevgi bağı üzərində qurulmuşdu. Qadağalardan uzaq bu dövrün tək qadağası da elə onlar idi. Maria və Zenit...

Maria... Pəri kralının nuru, tək qızı. Gün işığının davamçısı və daşıyıcısı. Bəyaz qanadları, çəhrayı paltarı, qara, uzun saçları və dəniz mavisi gözləri ilə hər gün səmaya yüksəlir, günəşin önündə dayanaraq onun işıqlarına istiqamət verirdi. Pərilər aləmində elə bir pəri yox idi ki, Marianı arzulamasın. Marianı sevən, istəyən isə tək pərilər deyildi. Qaranlıq diyarın, İblisin övladlarının da gözbəbəyi idi bu gözəl işıq pərisi. Xüsusilə də İblisin oğlu Zenitin...

Amma hekayənin başında da dediyimiz kimi - Qadağansız diyarin tək qadağası idi onlar. Tək bir "olmaz" var idi. "Qaraqanadlı sevə bilməzdi bir gün işığını."

Bu qadağaya qurban gedən minlərlə qəlb vardı, minlərlə sevgi. Onlarsa özlərini qurban verirdilər sevgilərinə. Hər qadağanın bir cəzası var. Bəs onların cəzası nə idi?

Maria illərlə nifrət bəslədiyi, onun işığının qarşısını qaranlığıyla kəsən o adama getdikcə necə aşiq ola bilmişdi, bunu nəinki başqaları, heç özü də bilmirdi. Eyni bir dünyada yaşasalar da düşmən olan 2nəsildən söhbət gedirdi burada. Zenit qaranlığın davamçısı, gecənin kralı, Maria günəşin qızı... Bəlkə də hər şey o gün, Zenitin Mariaya olan düşmənçiliyini qırağa qoyub onun həyatını xilas etdiyi gün başlamışdı. Maria pəri ovçularının əlində əsirkən Zenit tapmışdı onu meşənin ən dərinliklərindən. Qanadları altında isitmişdi soyuqdan üşüyən əllərini, cılız bədənini. Və ilk dəfə o gün baxmışdı pəri qızının mavi gözlərinin dərinliyinə. Orada tanış bir şey var idi. Nə idi bilmirdi, amma var idi. Sanki paralel həyatda sıradan 2 gəncin sevgisini görmüşdü o gözlərdə...

Aylarca gizlətdilər hislərini özlərindən belə. Sonra tək bir qədəhin verdiyi cəsarətlə töküldü sözlər qan dodaqlardan. Zenit etiraf etdi sevgisini. Maria qarşı qoya bilmədi qəlbinə. Sevgilərini elan edə bilməzdilər, fəqət gizli yaşaya bilərdilər. Gizlədə biləcəklərinə inandılar, bacardılar da. İllərlə gizli qaldı bu sirr sadəcə ikisinin arasında. Başqa kimə gərək var idi ki guya?

O gün yenə görüşəcəkdilər. O gün yenə uzaqdan öpəcəkdi gözlərindən mələyini şeytan. Öpməyə də qorxurdu, çünki bunun son olacağını bilirdi. Lənət onların dodaqlarında gizlənmişdi. Sadəcə sarılıb qoxusunu içinə çəkə bilirdi...

Meşənin qaranlığında gözə görsənməmək üçün bəyazların yerinə siyahlara bürünən pəri qızı... İşığı qaranlıqla ört-bastır etməyə çalışmaq necə də gülünc idi. Aylardır bacarmışdılar əslində. Amma o gün bacarmadılar. Zenit sevgisinə, qəlbinə məğlub oldu və öpdü pərisini. İllərin həsrəti bugünə qalmışdı sanki. Amma unutmuşdular. Unutmuşdular gecəylə gündüzün birliyinin faciəsini. Yer ortadan ikiyə ayrıldı, hər yer silkələnməyə başladı. Marianın qanadları od tutub yanırdı. Ağrıdan, acıdan məhv olurdu pəri. İblisin oğluysa... Zenitin ruhu çıxırdı sanki bədənindən. Bu iztiraba heç biri dözə bilmirdi. Dünyanın təməli olan bu iki gəncin öz dünyaları öz başlarına yıxılırdı.

Çox qısa zamanda hərkəs buraya toplanmışdı. Hər şey aydınlığa çıxmışdı. İndi isə cəza və qərar vaxtı idi. Qanadları kül olmuş pərini kim nə edəcəkdi ki artıq? Ya da kim qorxub itaət edəcəkdi ağzından, burnundan qanlar axan, bir sevgiyə qurban gedən bu şeytana? Əslində nə Maria qurtulmağı düşünürdü, nə də Zenit gələcək hökmranlığını. Tək istədikləri azad, xoşbəxt sevgi idi və bu da onlara çox görülürdü bugün bu qaranlıq ormanda.

Qərar verilmişdi. Dünyanın qanunauyğunluqlarının tələbləri var idi və bu qaydaları pozanlar, tələblərə uymayanlar cəzalanmalı idi. Gecə ya gündüzdən ayrılmalı idi, ya da həyat əbədi qaranlığa qərq olmalı idi. Hər iki halda da 2 cəsəd çıxacaqdı bu ormandan. Birinci halda aşiqlərin ruhları, qəlbləri tilsimlənəcək, öldürüləcək, əbədi sevgisizliyə həbs olacaqdılar. Onlar bir daha bir-birini heç xatırlamayacaq, hətta keçmişi də unudacaqdılar. Onlar sevgilərini xalqa, xoşbəxtliyə qurban verəcəkdilər. İkinci hal... əgər qarşı çıxarlarsa nəticə ölümsüz iki ruhun əbədi yuxusu olacaqdı və bu sadəcə ağılsızlıq olardı.”

Seçim vaxtıdır. Necə seçim edərdim mən Maria olsaydım. Bəlkə də mən Maria olsaydım qaçmağı seçərdim. Sevirəm çünki hərkəsdən qaçıb biraz özümə, təkliyə sığınmağı. Yarım qalacağımı bilə-bilə təkliyə qaçardım. Ölümlə üzləşmək ağır gələrdi mənə. Bəlkə də buna görə zəifəm bu qədər. Hekayənin hər sətrində həm özümdən bir parça tapmış, həm özümə qarğışlar yağdırmışdım. Mən də həmişə qadağan olunmuşları seçmişdim, o an fərqinə vardım. Mən Maria deyildim, ola da bilməzdim. Çünki hekayənin davamı bunu deyirdi mənə. Mən eynilə Həvva qədər aciz olurdum çox vaxt seçimlər qarşısında. Baş qaldırır, amma təklikdə özümü sorğuya çəkirdim düz yoldayammı deyə. Qadağan almanı yeyir, sonra peşman olurdum. Halbuki nəfsim deyildi məni idarə edən, istəsəm bunlara qarşı da dura bilərdim, bilirəm. Amma mən deyəsən xarabalıqları sevirdim deyə həyatımı da xərabə edəcək seçimlərə üstünlük verirdim.

Gələk Maria və Zenitə... hekayənin davamı belə idi...

“Ətrafa toplanan pərilər, mələklər, şeytanlar, hərə bir fikirdə, bir ümiddə idi. Şeytanlar iki aşiqin ayrılması və bir-birini unutması tərəfdarı idi. İblisin oğlu, bu güclü varisi bir pəriyə görə itirmək istəmirdilər. Onlar bir gün bu sehrli dünyanın sahibləri olmağın arzusundaydılar. Hələ sevgi bir yana qalsın, öz canlarını bəsit bir duyğuya görə itirmək fikri hər birinin beynini cin atına mindirmişdi. Pərilər və mələklər işıq pərisini bir şeytana layiq görmür, sevimli, mərhəmətli şəhzadəni itirmək istəmir, buna görə də elə birinci yolun məntiqli olduğunu deyərək şeytanlara haqq verirdilərsə də, içlərindəysə bu sevgini qorumaq üçün bir yol da axtarırdılar. Heç kim qarşı gələ bilməmişdi indiyə qədər bu qaydalara çünki. Heç bir sevgi titrətməmişdi yeri-göyü bu qədər.

Qərarsa nə şeytanların idi, nə mələklərin, nə də baş bilicilərin. Qərar paralel dünyanın Leyli və Məcnununda idi. Maria baxdı sevgilisinə gözlərindən nur damlaları axa-axa. Zenit... Dünyadakı hər kəsin ölümünə səbəb olmağa qadir, razı bu adam o damlaları gördükcə pərinin gözlərində canı bədənindən sökülürdü sanki. Sonra bir addım atdı və tutdu Marianın əllərini. Hər kəsin önündə varis kral diz çökdü şəhzadənin önündə...

“Mən sənə görə, sənin üçün ölməyə də varam. Amma səni... Səni unutmaq və bir daha xatırlamamaq... Mən yeni bir dünya yaradıb sənsizliyi məhv edəcəyəm. Mariam, Sən məni gözləyərsənmi?”

İndiyədək heç vaxt belə gözyaşı tökməmişdi bu xalq. Sanki bir kitabın finalındaydılar və sevimli obrazın ölümünə səbəbkar oxucuymuş kimi, hərkəsin boynu bükük, hərkəsin başı aşağı... Artıq yol bəlli idi... Onlar gedəcəkdi. Zenit sevgilisinin mavi gözlərini unutmaq fikri ilə razılaşa bilmirdi. Amma o an...”

Dəftəri bağlayıb axan gözyaşlarımı silib öz halıma güldüm. Bir uşağın yazdığı hekayəmi ağlatmışdı məni belə? Qalxıb bir çay dəmlədim özümə. Sonrakı cümlə “amma” ilə başlayırdı deyə içimdə bir ümid vardı. Reallıq payı olmayan hekayənin sonu uğruna gözyaşı axıdan özümə heyrətlə və axmaqmışcasına baxdım güzgüdə. Çayımı da götürüb masa arxasına keçmişdim.

“Amma o an başqa bir nəfər dilləndi. Maria... “Mən səni bir ömür gözləyəməyə da varam. Amma eyni səma altında sənsiz qala bilmərəm...” Bu lap dəlilik idi. Ölüm razılığı ediləcəyi heç kimin ağlına gəlməmişdi o ana qədər. Maria həsrətsiz ölümü, Zenit həsrəti gözə alaraq yaşamağı, yaşatmağı seçirdi. Zenit o an anlamışdı bu ayrılığın, bu uzaqlığın sevgilisinə ölümdən də betər olduğunu və onun əllərini tutaraq ölümə getməyi qərara almışdı.

Edam anı... İki ölümsüzün bütün xalqın önündə edamı. İyrənərək baxanlar kim, heyran olanlar kim... İndi İblis öz oğlunu və pəri qızını öldürməliydi zəhərli oxlarla. 2 ox, 2 cəsəd, 2 ruh... Oxlar dartıldı, hər iki vücud sarsıldı zərbədən. Axan gözyaşları, vah səsləri... Və yerdə iki qanlı vücud. Xalq qurtuldu... Xalq yaşayacaqdı...

Yox. Yaşamayacaqdı. Onların unutduğu bir şey var idi. Zenit qaranlıq idi, gecə idi. Amma Maria gündüz deyildi, Maria günəş idi. Maria gündüzü var edən, gecəyə işıq verən idi. Elə gecənin qaranlığının səbəbi o idi. Onun gücü, onun sehri ilə günəş fırlanırdı, zaman dəyişirdi. Və artıq günəş söndü. Nə gündüz vardı, nə gecə. Sehrli dünya yox oldu. Sevgini yox edənlər əbədiyyən yox oldu...”

Hekayənin sonu daha əfsanəvi idi. Maria və Zenit ölümsüzlüyü itirsə də, paralel dünyada, bizim dünyamızda birlikdə  yaşamağa davam edirlər. Bunların heç birini xatırlamadan, sanki həmişə sıradan iki insan olmuş kimi. Faciəylə bitmədi, amma tam xoşbəxt sonluq da deyilə bilməz buna. Belə... biraz düşündürdü bu hekayə məni. Sonra topladım cəsarətimi, bu səfər Həvva kimi Adəmin qərarlarına sığınmaq yerinə Maria kimi ölərək əbədiləşmək istədim bəlkə də və ona bir addım atdım. Bir mesaj... Əllərim titrəyərək göndərdiyim tək mesaj. Cavab nə oldu? Bilmirəm. Çünki mən bədənimi pərvanətək ölümə həbs etdim o gün. Bir stul, bir ip və bir mən...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2023)

Əkbər Qoşalı yazır

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı şair, publisist Əkbər Qoşalının “Sevincin üzü soyuqmu” yazısını təqdim edir. Dünən Füzuli Şəhəri Günü idi. Yazı da bu münasibətlə qələmə alınıb. 

SEVİNCİN ÜZÜ SOYUQMU?..

“Torpağın üzü soyuqdu” – biz belə eşitmiş, bilmiş, görmüşük... – Bu söz doğmalarımızın itkisinə münasibətdə deyilir – deyilir ki, dəfndən sonra acımız bir qədər dinir, kədərə dözüm yaranır... Amma  sevincin, fərəhin, qürurun üzü soyuq olmaz ki?!. Yoxsa, böyük itkilər kimi böyük sevinclərindəmi üzü soyuqmuş biz bilməmişik?.. Uzun illər böyük sevinclər yaşaya bilmədik ki... Üç onilliyin ağır günləri, işğal tarixləri, soyqırım aktları, şəhər-kəndlərimizin viran qalmasının kədəri ömrümüzə çöküb və biz o çöküntünü son illərin, ayların, günlərin böyük sevinci qarşısında belə, ömrümüzdən dışarı ata bilməmişik sanki... Sanki böyük sevincləri böyük yaşamırıq. Artıq fəlakətli dönəmlərin bir daha geri dönməyəciyinə qəti inamla, sevinc, fərəh içində böyük gələcəyə addımlamalıyıq!

Bəli, ya sevincin böyüklüyündəndir ya hadisələrin sürətindən... – ölkəmizdə baş verən fövqəladə tarixi hadisələr sanki gərəkli ictimai aksiyalarla cavab bulmur... Fikir verin: Xocalıya (!), Xankəndinə (!) bayraq sancılıb, qondarma rejim konkret gorbagor olub, terroçubaşları başı əyili damlanıb, daha nələr-nələr olub... biz isə elə bil 19 sentyabrdan öncəki günlərdəymişik kimi sakitik, dincik, nə bilim, kükrəmirik, coşmuruq, küçələrə-meydanlara axışmırıq... arabamız, evimizin pəncərəsi bayraqlarla yetərincə süslənmir və s. Məhz bu günlərdə küsülülərimiz barışdımı, imkanlılar imkansızların borcunu bağladımı? Yəni adda-budda dəstək, məhəbbət, nəzakət göstərilərini demirəm, kütləvi coşğunluğun, xəlqi göstərilərin yetərsizliyini deyirəm. Bəlkə belə deyil də, mənə belə gəlir?..

Əlbəttə, bu vurğuladıqlarımız giley deyil, inciklik deyil, əsla! Sadəcə, düşündüklərimin, gerçəklik kimi qiymətləndirdiklərimin hikmətini çözməyə çalışıram. Olsun ki, bu mövzu Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi (STM) ilə işbirliyi zəminində yaxud bilavasitə STM tərəfindən tədqiqata cəlb edilə, öyrənilə, aydınlığa qovuşa bilər. Məncə burada illa bir fenomen vardır. Şəxsi qənaətim odur ki, Prezident İlham Əliyev, onun Ali Baş Komandanı olduğu şanlı Ordu bizi qələbələrə, zəfərə elə öyrəncəli edib, artıq keçilməz sədd, aşılmaz dağ, alınmaz qala tanımır, qəbullanmırıq. Dövlət baba, şəhidlərin ruhu, qazilərin fədakarlığı bizə təlqin edib ki, bizim qarşımızda həll edə bilməyəcəyimiz vəzifə yoxdur. Necə deyərlər, təhtəlşüurla qəbullanmışıq bu gözəllikləri, çiçəklənmələri... Ümidlərimiz nə zamandır inama çevrilib və inam sanki qələbə arxayınçılığı, zəfər alışqanlığı yaradıb bizlərdə. Bir tərəfdən də, 30 illik keçmiş (keçməmiş!) kədərlə 3 ilin sevinci dəngədədir elə bil... Bəli, Tanrımıza çox şükürlər olsun, qalibik, irəlidəyik, başımız dik, alnımız açıqdır və özümüzü uğur zonasında görürük! Ancaq biz gərək uğur zonasında yox, bütöv uğur dünyasında sabitləşək, qərar tutaq. Zona hər nə qədər böyük olmuş olsa da, bir məhdudluğu, ayrımçılığı vardır hər halda. Bizim uğur böyük uğurdur, aşıb-daşan uğurdur, qucaqlayıcı uğurdur, ümmandır! – O ümmandan bütün tərəqqipərvər insanlara pay düşür, əslində.

Belə bir söz var, deyərlər, dövlətə təntənələr, xalqa bayramlar lazımdır. Bu arada, Millət vəkili Fazil Mustafa parlamentdə matəm günlərinin təqvimdən çıxarılması məzmununda çıxış edib, başqa bir Millət vəkili 15 oktyabrın bayram günü kimi təqvimə salınmasını təklif edib; elə bilirəm, Millət vəkillərinin bu çağırışları qəribçiliyə salınmamalıdır. Üstəlik, bizlər qələbə öyrəncəliyi, zəfər alışqanlıqlarımızı uhulət-suhulətlə daha güclü platformaya, qalıcı müstəviyə daşımalıyıq. O “platforma” dediyimiz – əlimiz çatmalı, ünümüz yetməli hər ünvan, o müstəvi – dualar ismarladığımız Göyüzünün qapsadığı bütün Yer üzü boyda olmalıdır. Qazi Mustafa Kamal Paşa Atatürkün sözləri ilə desək, “Yurdda sülh, cahanda sülh”! Əcdadımız da dünyaya sanki Göyüzündən və Göylərin Yer üzündəki ədalət təminatçısı kimi baxırdı. Əcdadımız “doğmalar”, “özgələr” ayrımçılığı ilə deyil, “sınırımıza (himayəmizə) girmişlər” və “hələ sınırımıza (himayəmizə) girməmişlər” yanaşması ilə baxırdı dünyaya. Baxışların ən gözəli də bu deyilmi?..

Uzun sözün qısası, fövqəladə tarixi günlər yaşayırıq və yaşantılarımız könlümüzdən, içimizdən çölümüzə daşma haqqına sahibdir. Bu sahiblik bir-birimizə dəyər verərək, ölkəmizi, dövlətimizi sahiblənərək, dövlət başçımızı – uğur Prezidentini, Zəfərin Baş Komandanını candan-könüldən dəstəkləyərək təcalla edər, dalğa-dalğa yayılar...

Xocalıda, Xankəndidə, Ağdərədə, Əsgəranda, Kərkicahanda... bizim olan yerlərdə (göylərdə!) bayrağımız dalğalanır! Müqəddəs bayrağımız dalğalanmalı olduğu yer (göy) qalmayacaq – o, haqq etdiyi hər yerdə (göydə) olacaq, dalağalanacaqdır! Başqa yolu yox artıq!

Bu gün Füzuli Şəhəri Günüdür! Qutlu olsun! Müzəffər Ali Baş Komandanın Füzulidən verdiyi ismarıclar daha gözəl günlərin müjdəsidir. Azərbaycan intibahının qarşısını kimsə ala bilməyəcək!

Tanrı bizə yar olub!

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Füzuli şəhəri günü münasibətilə qazi yazar Emin Pirinin “Füzuli günləri” yazısını təqdim edir. 

Müharibə dedikdə yadıma ilk olaraq Füzuli-Cəbrayıl cəbhəsi düşür. Füzuli dedikdəsə Kürdlər, Dördçinar və.s istiqamətlər...

Bu kəndlərin qarşısında düşmən önündə müəyyən yüksəklik-təpələrin bəzisində bizim batalyon yerləşib. Təbii ki, qarşılıq olaraq düşmənin artileriya hücumları başlayır. Həm orda qalmağa imkan verməmək, həm də geri oturtmaqçün toplardan və minaatanlardan mərmi yağmuru. Dərinliyi dizdən olan, ot basmış səngərə yerləşirəm heyətimizlə. Qazılma istiqaməti və.s aydın hiss olunur ki, bu səngər 1-ci Qarabağ savaşından qalmadır. Allah bilir, orada birinci savaşda kimlərimiz şəhid olub. İndi onların övladları idi o səngərdə olanlar. Bu qədər mərmi yağmuru və itkimiz hələ yoxdu. Hələki bəxtimiz gətirir. Bəlkə o səngərdəkilərin ruhu, birinci Qarabağ savaşında orda şəhid olanların ruhu idi bizi qoruyan?!

Bir neçə dəqiqə sonra sağ istiqamətimizdə yerləşən bölükdən artileriya atışlarından sonra bir zabitimiz və iki əsgərimiz yaralanır. Səhv etmirəmsə, baş leytenant Əmrahov sağ əlinin barmaqlarını itirir. Bir əsgər boğazından, digərisə bədəndən yaralanır. Digər bölmələrin də köməkliyi ilə yaralılar oradan aparılır. 

Bunun ardınca bizim ordunun şiddətli əks artileriya hücumu, atışları başlayır. Toplardan və.s  Bir neçə partlayışsa raket atıldığının bariz nümunəsi idi. Həm təhlükə, həm də bu raket partlayışlarına olan marağımı öldürə bilmirəm. Bu nədir, bu nə partlayışlardır belə...Torpağın bağrı yarılır sanki.

Bu atışlardan sonra düşmənin artileriya atışları səngiyir, sonrasa tam dayanır. Gecəyə yaxın bizə məlumat verilir: Gecə "qonaqlarımız" olacaq. Heç bir halda qarşı tərəfə, hərəkətliliyə atəş açmayın. Bildiyiniz, yəni bizim ordu, XTQ və digər bölmələr gecəylə hücuma keçəcək...

...Qısa müddət ərzində o kəndlər, qarşısı və digər istiqamətlər düşməndən tam təmizlənir.

Həmin kəndlər haqqında və.s öncələr daha geniş yazmışam və mediada dərc olunub. Həmin kəndlərdə sonrakı günlər batalyonumuz 20-yə yaxın yaralı və 4 şəhid verir...

Şəhər gününüz mübarək, əziz füzulilər!

P.S. Şəkil həmin kəndlər və qarşısı təmizləndikdən sonra çəkilib. İndi orda nəfəskəsici günlərdən sonra 2-3gün dincəlmək olardı...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2023)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

18 oktyabr. İnsan alveri ilə mübarizədə Avropa günü

Bu günə təsadüf edən əlamətdar tarixi hadisələri diqqətinizə çatdırırıq.

İnsan alveri hazırda aktual mövzudur əlbəttə. Ona görə də bu günün sıradan gün olmaması dəqiqdir. İnsan alveri deyəndə, burada uşaqların qul kimi zorakı əməyə cəlb edilməsi, qadınlarınsa fahişəliyə məcbur edilməsi əsas sırada dayanır. İstəsəniz, sizə bu mövzuda maraqlı roman deyərəm, oxuyarsınız. Elçin Səfərli: “Dönüşü olmayan gediş”. Zorən fahişəliyə cəlb edilib Türkiyəyə aparılan bir rus qadının həyatı təsirli boyalarla əks etdirilib.

18 oktyabr. Beynəlxalq qadın xoşbəxtliyi günü

Karin Rokindin 2017-ci ildəki təşəbbüsü nəticəsində təqvimə salınan bu gün qadınlardakı depressiya epidemiyasına qarşı yönəlib. Qadınları depressiyaya nə salır? Ən çox yaşlaşmaq, üzdə qırışların peyda olması. Sonra kökəlmək, artıq çəkidən bədən fiqurunun pozulması. Sonra isə yaşadıqları stresslər, əsəb gərginlikləri.

Deyirlər ki, xoşbəxtliyin cəmi bir adı var, amma bu belə deyil, hər bir qadınçün xoşbəxtlik anlamı özünəməxsus bir nəsnədir. Bir qadını yaxşı həyat yoldaşı, birini əsl sevgi, birini ağıllı övladlar, birini var-dövlət, birini uğurlu karyera, birini yaxşı rəfiqələri, birini öz bədən quruluşu, birini öz sima gözəlliyi, birini eqosu xoşbəxt edir. Dinclikdən, sakitçilikdən xoşbəxt olan qadınlar yoxdurmu, var. Hobbiləri olan məşğuliyyətdən xoşbəxt olanlar necə? Belələri də var. İnanın ki, hətta ekstrimdən də xoşbəxt olanlar az deyil. Nə isə. Çox uzatmayaq, qadınlara bir ağızdan xoşbəxtlik arzulayaq.

18 oktyabr. Böyük alım Niftalı Qocayevin doğum günü

Niftalı Qocayev ilk azərbaycanlı biofizik alimdir. 400-dən çox məqalənin, 16 monoqrafiya, dərslik və dərs vəsaitinin müəllifi olan N.Qocayev beynəlxalq simpozium və konfranslarda 52 məruzə (onlardan 12-si Plenar məruzələrdir) ilə çıxış etmişdir. N.Qocayev Azərbaycan SSR Ali Təhsil Nazirliyi nəzdində fəaliyyət göstərən Elmi-Metodik Şuranın Fizika və astronomiya seksiyasının sədri (1980-1984), Azərbaycan Qaçqınlar Cəmiyyətinin sədri (1989-1993) vəzifələrində işləmişdir. Onun təşəbbüsü ilə 1997-ci ildə yaradılmış Azərbaycan Biofizika Cəmiyyəti özünün ilk konfransında onu Cəmiyyətin prezidenti seçmişdir. Niftalı Qocayev Türkiyədə-Ərzurum Atatürk və İstanbul Universitetlərində professor vəzifəsində çalışaraq yüksək səviyyədə elmi pedaqoji-fəaliyyət göstərmişdir. Onun elmi rəhbərliyi ilə 30 elmlər doktoru və elmlər namizədi müdafiə etmişdir. Əsasən Amerika və Avropada nəşr olunan mötəbər elmi jurnallarda (İnt.J. Peptide and Protein Res., J.Mol. Struct., Protein and Peptide Letters, v.s.) nəşr olunan və Beynəlxalq Konfranslarda məruzə olunan 376 elmi əsərin, müxtəlif ölkələrdə nəşr olunmuş 15 dərslik, dərs vəsaiti və monoqrafiyanın müəllifidir bu şəxs. “American Biographical institute” tərəfindən 2 dəfə “American Medal of Honor” medalı ilə mükafatlandırılmışdır. N.M.Qocayev keçmiş SSRİ universitetləri üçün fizika üzrə dərslik (Оптика, Москва, Из-во Высшая Школа) yazmış yeganə azərbaycanlıdır. Onun dəfələrlə yenidən nəşr olunmuş çoxcildli “Ümumi fizika kursu”, həmçinin Türkiyədə nəşr olunmuş “Temel Moleküler Fizik”, “Optik”, 2 cilddən ibarət “Molekülün Yapısı ve özellikler” dərslikləri mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir, tələbələr tərəfindən geniş istifadə olunur. Allah böyük alimimizə ömür versin.

18 oktyabr. İlk tranzistorlu radioqəbuledici və ilk komikslər

Alyaska günü. 1867-ci ildə Alyaskanın ruslardan alınıb amerikalılara verilməsi şərəfinə qeyd edilən bir gündür. Saqqalsızlıq günü. Hamıdan təvəqqe olunur ki, bu gün ictimaiyyət qarşısına saqqalsız çıxsınlar. Xorvatiyada qalstuksuzluq günü. Qalstuk taxanı hamılıqla hoydu-hoyduya götürürlər xorvatlar bu gün. Kanadada insanlar günü. Necə deyirlər bir məsəldə? Adam olmaq asandır, insan olmaq çətin. İtsax Rabinin xatirə günü. Yəhudilər öz məşhur dövlət xadimlərini bu gün anacaqlar. Polşalılar Poçtalyon gününü qeyd edəcəklər. (Görəsən onların da Novruzəliləri olubmu?) ABŞ isə şokoladlı keks gününü qeyd edəcək.

1967-ci ildə ilk dəfə SSRİ kosmonavtları Venera planetinə uçuş etmişlər. 1954-cü ildə Amerikada ilk tranzistorlu radioqəbuledici istismara buraxılıb, markası da “Texas İnstruments” olub. 1929-cu ildə Kanada qanunvericiliyi qadınların da insan sayılmasını qəbul edib. Təsəvvür edin ki, o vaxta qədər zavallı qadınlar insan hesab edilmirmişlər. 1896-cı ildə “Nyu-York Jornal”da ilk komikslər peyda olub. 1775-ci ildə Afrika amerikalısı olan şair Filips Uitli həmyerliləri arasında ilk olaraq qul olmaqdan azad edilib, kişiyə şairliyinə görə güzəşt ediblər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.10.2023)