Çox vaxt jurnalist müsahibindən söz ala bilmir. Necə edəsən ki, müsahibin danışsın? “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış tənqidçi Əsəd Cahangirlə “Ustad dərsləri” rubrikasını təqdim edir. Burada Əsəd Cahangirin müxtəlif illərdə götürdüyü ən maraqlı müsahibələr tarixi ardıcıllıqla təqdim olunur. Növbəti müsahib müğənni Reyhan Müslümovadır. Ondan müsahibə1998-ci ilin avqustunda   götürülüb.

“DƏVƏT ETSƏYDİLƏR, BİZ DƏ RƏSMİ KONSERTLƏRDƏ OXUYUB FƏXRİ AD ALARDIQ”

Müsahibimiz tanınmış müğənniReyhan Müslümovadır.

-               Reyһan xanım, sizdən söz düşәn kimi һamı dәrһal “Dәli Kür” filmindә rus Әһmәdin pәncәrәsinә gül qoyan gənc, gözәl bәy qızını xatırlayır. Salatın rolundan sonra niyә filmlәrә çәkilmәdiniz?

-               Mәn bu filmә tәsadufәn çәkilmişәm. Teatr İnstitutunun Mәdәni-Maarif fakültәsinә imtaһan verib һәyәtә çıxmışdım. Filmin әmәkdaşları mәni görüb bәyәnmiş vә filmә dәvәt etmişdilәr. Sonralar da mәni bir çox filmlәrә dәvәt etdilәr. Amma mәn tamaşaçı ilә canlı ünsiyyәtә üstünlük verdiyimdәn müğәnni olmağı ustun tutdum. O vaxt başa düşmürdüm ki, kino çәkilib qalır. İndiki ağlım olsaydı, dәvәtlәri qәbul edәrdim.

-               Deyilәnlәrә görә, sizi һәtta әrәb filminә çәkilmәyә dәvәt ediblәr.

-               (fikrә gedir) “Dәli Kür" filminin sәslәndirilmәsi ilә bağlı Moskvaya getmişdik. Әsas rollardan biri olan Şaһnigarın ifaçısı azәrbaycanlı olmadığından Caһandar ağa onu çayda boğarkәn deyәcәyi, -

Әşһәdü-әnla ilaһә illәllaһ!

Әşһәdü-әnnә Muһәmmәdәn Rәsulillaһ

sözlәrini deyә bilmirdi. Bu sözlәri demәk üçün mәni dә Moskvaya aparmışdılar. Orada әrəb rejissoru mәni görüb bәyәnmiş vә öz filmindә baş rola dәvәt etmişdi. Ssenarini böyük һәvәslә alıb oxudum. Kim istәmәzdi ki, xarici filmә çәkilsin? Amma sonra gördüm ki, ssenaridә Azәrbaycan xalqının milli adәt-әnәnәlәri, psixologiyası ilә uyuşmayan açıq-saçıq sәһnәlәr var. Odur ki, bu çәkilişdәn dә imtina etmәyә mәcbur oldum.

-               Və qәti olaraq müğәnnilik yolunu tutdunuz.

-               Mәnim müğәnnilik fәaliyyәtim “Lalә" qızlar ansamblı ilә bağlıdır. Ansamblın bәdii rәһbәri, görkәmli sәnәtkarımız Ceyran xanım Haşımova qoһumlardan birinin mәclisindә mәni gördü, oxumağıma qulaq asdı vә elә oradaca mәni ansambla dәvәt etdi. 1969-cu ildәn mәn rәsmi olaraq bu ansamblın solistiyәm. Azәrbaycanın elә bir guşәsi yoxdur ki, biz orada zәһmәtkeşlәr qarşısında çıxış etmәyәk. Bu ansamblın Azәrbaycan musiqisinin inkişafında xidmәtlәri böyükdür. Nəzakət Məmmədova, Firuzə İbadova, Nisә Qasımova, Tәranә Vәlizadә, Kәmalә Rәһimli, Rəhilə Bəndəliyeva vә bir çox digәr mәşһur müğәnnilәr “Lalә”nin yetirmәlәridir.

-               Adını saydığınız müğәnnilәrin içәrisindә rәfiqәniz varmı?

-               Mәnim әn yaxın rәfiqәm Nisə Qasımova olub. O vaxtlar һәlә toylarda oxumadığına baxmayaraq, mәnim toyumu o aparıb. Elә indi dә onun xәtrini çox istәyirәm. Nisә ilә birlikdә acılı-şirinli çox günlərimiz olub. Rusiyanın ən müxtəlif şəhərlərində qastrol səfərlərində olanda, elə olub ki, aclıqdan gecə səhərə kimi yata bilməmişik. Çünki səfər üçün nəzərdə tutulmuş pul qabaqcadan qəpiyinə qədər hesablanıb bizə verilirdi. Bir az artıq pul xərcləsən, ac qalmalı idin. Həmin günlərdə Ceyran xanım bizim hər birimizə analıq, bacılıq edib. Әn çәtin anlarda bilmişik ki, һәm Ceyran xanıma, һәm dә onun һәyat yoldaşı Mirһaşım bәyә kömək üçün müraciәt edә bilәrik.

-               Çox qәribәdir ki, fəxri adlar paylananda Azәrbaycan musiqisinin inkişafı tarixindә әvәzsiz xidmәtlәri olan Ceyran xanım әlaqәdar şәxslәrin yadına düşmәdi.

-               Daһa bu barәdә düşünmәkdәn mәn az qala dәli olmuşam. Bundan da böyük әdalәtsizlik tәsәvvür edә bilmirәm. Çox qәribәdir ki, һәr dәfә eyni adamları “pravitelstvennı” konsertlәrdә prezidentin qarşısında oxudur, sonra da onlara fәxri adlar verirlәr. Etiraz edәndә dә deyirlәr ki, onlar “pravitelstvennı" konsertdә oxuyurlar. Nә vaxt bizi dәvәt etdilәr, biz imtina etdik? Elә bu günlәrdә sizin - jurnalistlәrin bayramı münasibәtilә yenә һәmişәki adamları efirә çıxardılar. Axı, bu nә vaxta qәdәr davam edәcәk?

-               Reyһan xanım, 30 ilә yaxın sәһnәdә olsanız da, televiziyada sizi son 7-8 ildә görürük.

-               Mәn 70-ci illәrdә ara-sıra televiziyaya çıxırdım. 70-ci illәrin tәxminәn axırlarında teleşirkәtә mәsul bir vәzifәyә gәlәn Elşad Quliyev mәni uzun illәr - tәxminәn 10 il televiziya üzünə һәsrәt qoydu. Çünki mәn onun “sevgili müğәnnilәri” siyaһısına düşmәk barәdә tәklifini gözlәdiyinin әksinә olaraq rәdd etdim.

-               Taleyinizdә mәnfi rol oynamış bu şәxslә qarşılaşsanız, ona nә deyәrdiniz?

-               Ona deyәrәm ki, görürsәnmi, namәrdin gücü var, mәrdin Allaһı.

-               Adәtәn, müğәnnilәr qastrolda olduqları xarici ölkəlәrin adını saymaqla fәxr edirlәr.

-               Heç bir xarici ölkәdә olmamışam, һeç olmaq fikrim dә yoxdur. Xarici ölkәlәrdә olduqları ilә fәxr edәn müğәnnilәrdәn isә soruşmaq lazımdır ki, axı, xaricә gedib nә etmisiniz? Özünüzə maşın alıb, gәlib burda da fәxri adlar almısınız.

-               Eһtiyat etmirsiniz ki, bu sözlәri paxıllıq kimi qiymәtlәndirәlәr?

-               Gәnc bir müğәnni var, Hüseyn Mәmmәdov, çox istedadlıdır, amma adamı yoxdur. Mәn “Xoş gәlmişsiniz" verilişinin әmәkdaşlarından xaһiş etdim ki, adamı olmayanda nә olar, onu da һәmin verilişә dәvәt etsinlәr. Sağ olsunlar, dediyimi elәdilәr dә. Hüseyn һәmişә deyir ki, Reyһan xanım, bәlkә dә, siz Azәrbaycanda yeganә müğәnnisiniz ki, һeç kәsin paxıllığını çәkmirsiniz. Bir də ki, mәn kimin paxıllığını çәkmәliyәm, axı? 1984-cü ildә mәnim ilk kassetim çıxanda Zeynәb xanımdan başqa һәlә һeç bir qadın müğənninin kasseti çıxmamışdı. Ömrü boyu toylarda oxuyub cibinә xidmәt elәyәnlәr indi 40-45 yaşında televizora çıxıb özlәrini gənc müğәnni kimi reklam edirlәr. Reyһan Müslümova vә onun kimilәri isә “yaşlı” müğәnni olublar.

-               Reyһan xanım, övladlarınızdan sәnәtinizi davam etdirәn varmı?

-               Oğlum Emin һüquqşünasdır. Qızım Leyla isә һәlә Musiqi Akademiyasında fortepiano sinfindә oxuyur. Әvvәllәr müğәnni olmaq istәyirdi, sonra nәdәnsә fikrini dәyişdi.

-               Әn çox һansı qәzeti oxuyursunuz?

-               Tәbiidir ki, incәsәnәtimizi tәbliğ edәn qәzetlәri. Qәzet böyük qüvvәdir. Jurnalistlər bir çox müğәnnilәrin taleyindә öz yazıları ilә müsbәt rol oynayırlar.

-Tәsәvvür edin ki, seһrli xalçaya minib başqa bir alәmә gedirsiniz. Bir daһa geri dönmәyәcәksiniz. Sizә özünüzlə yalnız bir şey götürmәyә icazә verirlәr. Nәyi seçәrdiniz?

-                Övladlarımı. Mәn öz һәyatımı onlarsız tәsәvvür edә bilmirәm.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.12.2023)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əslində, uğur formulası ümumi olduğu qədər də spesifikdir, yəni bir xalq üçün lazım olan uğur qazanmaq keyfiyyətləri başqa bir xalq üçün aparıcı olmaya da bilər. Məsələn, Azərbaycanda (ümumən Şərqdə) uğur formulasında mental qayda-qanunlara, davranış tərzinə istinadı, möhkəm ailə faktorunun, nümunəvi tərbiyənin rolunun hegemonluğunu, milli kökə və dini mənsubiyyətə bağlılıq faktorunu spesifikliyə aid edə bilərik.

Mən öz şəxsi təcrübəm, eləcə də illərdir ki, davam edən müşahidələrim nəticəsində uğurun qazanılmasında aşağıdakı parametrləri xüsusi olaraq qabardardım:

   15) Özünəinam.

Nəhayət, uğur qazanmaq yolunda ən vacib parametrlərdən biri olan «özünəinam»a gəlib çıxdıq. Ən sonda ən vacib olan parametrə toxunuruq, belə ki, özünəinam, bütün böyük uğurların məhz startıdır, bu hiss yoxdursa hansı uğurdan söhbət gedə bilər axı? «Özünəinam» insanın hər şeyə nail olacağına qəti əminliyidir, ən çətin vəziyyətdə, ən ağır şəraitdə özünə güvənməsidir.

Özünə necə inanmalı? Adi sualdır, amma adi olduğu qədər də bəzən həlli müşküllük yaradan situasiyalara işarə edən sualdır.

 - İlk öncə, əziz oxucum, qarşınızda duran məqsəd və vəzifələrin ağırlığını, həlledilməzlik illüziyasını dağıdın, «həll edilməz məsələ yoxdur, mən hər şeyi bacarıram», «azacıq zaman lazımdır, sonda gülən tərəf mən olacağam» tipli autotreninqlərdən faydalanın. Çox vaxt insan hər hansı kiçik problemini süni olaraq böyüdür, həlledilməz həddə çatdırır, nəticədə də panikaya düşür, həyatın nəbzini itirir. Buna əsla yol verməyin!

 - Özünəinamı bərk sarsıdan faktorlardan biri də uğursuz bir şəxsdən nümunə götürməkdir. Kimsə həmin işi sizdən əvvəl görüb, onda alınmayıbsa «bu məndə də alınmaz» deyə qorxu keçirirsiniz. «Hər situasiya fərqli, hər şəxs də fərqlidir» postulatını əsas götürüb kimlərisə özünüzə nümunə gətirməyin. Yox, əgər mütləq nümunə gətirmək istəyirsinizsə, onda çalışın, uğurlu bir insanı nümunə gətirəsiniz.

 - Özünəinam hissini gücləndirməyin başqa bir yolu öz kemiş qələbələrinizi xatırlamağınız, uğurlarınıza təkrarən nəzər yetirməyinizdir, Bunlar sizə əlavə stimul verəcək, gücünüzə sanki əlavə güc qatacaq.

 - Özünəinamı formalaşdıran daha bir detal reallıqda qalmaq, xəyallarda uçmamaqdır. Nə mənada? O mənada ki, biz bəzən öz gücümüz dişarında olan işləri aşırmaq xəyalları qürur, planları cızırıq. Kiminçünsə milyonçu olmaq, kiminçünsə Olimpiya çempionluğu qazanmaq, kiminçünsə prezident seçilmək mümkün hal olduğu halda, təbii ki, böyük əksəriyyət üçün mümkünsüzdür. İnsanlar milyardlarcadır, ən uca zirvələr isə tək-tük seçilmişlər üçündür. Baxın, seçilmiş olmasına heç bir zəmin olmayanın seçilmişlik iddiası sonda təbii ki, uğursuzluqla nəticələnir və onun özünəinam hissləri zədələnir. Bu səbəbə görə də, başından uca tullanmaq planları qurmayın, özünəinamınızı real planlarda sınaqdan çıxarın.

 - Özünəinam hissini gücləndirmək üçün şəxsi mövqeyə malik olmaq, prioritetləri düzgün sıralamaq, pozitiv və uğurlu ətrafa malik olmaq, stress və depressiyalardan qaçmaq da vacib rol oynayır ki, bunlar barədə kitabın digər bölümlərində ətraflı məlumat verəcəyəm.

***

Öncəki günlər isə digər parametrləri açıqlamışdım:

1) Nümunəvi tərbiyə almaq.

Həyatda uğur qazanmaqçün nümunəvi ailədən çıxmaq, ziyalı, dünyagörüşlü, cəmiyyət üçün etiket sayıla biləcək valideynlərdən tərbiyə almaq əlavə, hətta deyərdim ki, çox böyük şərt və stimuldur. Sonrakı mərhələdə bağça və məktəb müəllimlərindən, kollektivdə ustad və qabaqcıllardan, cəmiyyətdə liderlərdən, örnək götürüləcək hər bir şəxsdən əxz edilən tərbiyə, xarakter formalaşdıracaq öyüd, nəsihət və vərdişlər fərdin tam kamilləşməsinə xidmət edir, bu da onun uğur yolunda daha qətiyyətli addımlar atmasına təsir göstərir.

Nümunəvi tərbiyə alan insan sonucda mütləq özü nümunəvi tərbiyəsi olan insana çevriləcək. Bu tip insan da öz növbəsində ətrafındakılara tərbiyəli olmaq mədəniyyətini aşılamağa başlayır, gələcək nəslin tərbiyə əxz edərək formalaşmasına təkan verir.

Primitiv bir misal çəkim. Tərbiyəli olmaq o demək deyil ki, hər hansı bir məclisdə yeməyi süfrəyə dağıtmayasan. Tərbiyəli olmaq odur ki, yanında əyləşən şəxs bunu edəndə onu pərt vəziyyətə salmamaq üçün özünü görməməzliyə vurasan.

2) Möhkəm ailəyə malik olmaq.

Uğura doğru yönələn gəncin möhkəm, sağlam ailədən çıxması, bir-birini anlamaq, bir-birinə güzəştə gedə bilmək üstünlüklü, münasibətlərin inam və etibar üzərində bərqərar olduğu, dedi-qodusuz, qanqaraçılıqdan uzaq, problemsiz ailənin üzvü olması da şərtdir. Belə ailə bütün qüvvələrini həyat hədəfinə yönəltməkdə, bir növ, sənin səfərbəredicin ola bilir.

Burada kişi-qadın münasibətləri də vacib detaldır. Fikri və arzuları üst-üstə düşən ərlə arvadın həyatı qədər gözəl həyat ola bilməz. Möhkəm ailə faktorunun təməlində ailə başçısının ağıllı siyasət yürütməsi (ailəni kiçik dövlət adlandırırlar) başlıca rol oynayır. Gənclər ailə həyatı qurarkən mütləq doğru seçim zərurətini də lazımınca dərk etməlidir. Hər cəhətdən bir-birini təmin edən cütlüklər ailə həyatı qurmalıdırlar. Hətta, belə bir deyim də var: çalış özünlə bir boyda olan arvad alasan, özündən hündürünü alsan ayaqları altında qalıb taptalana bilərsən.

3). Milli kök və dini mənsubiyyətə bağlılıq.

Hər bir fərd öz milli kökünə bağlanmalıdır, dininə hörmət etməlidir. Min illər boyu gələn adət-ənənələr, davranış qayda-qanunları, atalar sözləri, məsəllər və digər folklor nümunələri, oyunlar və ayinlər birləşərək fərdin milli xarakterini formalaşdırır.

Milli kökə bağlı insan öz qabında olan insandır, başqa qabda isə insan heç vaxt özünü rahat hiss eləyə bilməz.

Milli kökü, dini olmayanın istinad nöqtəsi olmaz. İnsan nə qədər kosmopolit olsa belə yenə milli xarakterini qorumalı, nə qədər ateist olsa belə yenə xalqının dini inanclarına hörmət etməlidir.

4) Yüksək səviyyəli təhsil ala bilmək.

Təbii ki, ibtidai təhsil almaq mütləqdir, amma mən ali təhsili də uğur etalonunun bir parçası hesab edirəm. Həyatda bilik qazanmaq təhsilsiz də mümkün ola bilər. Ancaq ali təhsil özündə təkcə biliyi ehtiva eləmir, o, həm də biliyin qavranması tərzidir, düşüncə tərzidir, bilikdən necə istifadə etmək təlimçisidir. Universiteti mühiti insanın dünyagörüşünün formalaşmasında ən başlıca faktorlardandır.\

5) Sağlamlıq və fiziki durumun qənaətbəxş vəziyyəti.

Bəşəriyyət tarixində insan üçün sağlamlıqdan vacib bir nəsnənin adını çəkə bilən şəxs hələ mövcud olmayıb, olmayacaq da. Məşhur deyimdir, sağlam bədəndə sağlam da ruh olar.

Fiziki durumu zəif olan, xəstə olan insanın uğura doğru yolu, təbii ki, əngəllənir. Öncə özünü sağalt, fiziki durumunun qeydinə qal, sonra uğur yoluna çıx.

Məncə, hər bir insan xəstələnib həkimə getmək əvəzinə xəstələnməmək üçün həkimə getməlidir. Sağlam həyat tərzi – sağlam qidalanmaq, fiziki hərəkətdə olmaq, zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq, təbiətlə vəhdətə sığınmaq – bax bütün bunlar uğur qazanmaq istəyən insanın xarakterik xüsusiyyətləri olmalıdır.

6). Yaxşı əhatə dairəsinə malik olma.

Səni kimlər əhatə edir, dost-tanışların kimlərdir, komandan kimlərdən ibarətdir, bunlar çox əhəmiyyətli nəsnələrdir və uğur qazanmaq istəyən insançün çox vacib şərtlərdəndir. Və çox maraqlıdır ki, bütün liderlik konsepsiyalarında lider olmaq şərti tək özünün liderlik qabiliyyətindən, avtoritarlığından ibarət deyil, həm də ardıcıllarının, ətrafının, sənin idarəçiliyində olanların bu işdə sənə nə dərəcədə dəstək durmalarından, onların iş qabiliyyətlərindən, sənin onlarla münasibətdə nə qədər demokratikliyə önəm verməyindən asılıdır.

İnsanın yaxşı ətrafa malik olması anlayışı çox dərin anlayışdır, yaşadığın mənzili, avtomobilini, pal-paltarını ara-sıra dəyişdiyin kimi lazımi anda və lazımi məqamda ətrafını da dəyişə bilməyin çox vacibdir.

7) Bol mütaliə, qabaqcıl təcrübənin mənimsənilməsi üstünlüyü.

Bol mütaliəli olmaq, təbii ki, insanı kamilləşdirməkdə, onun nitq və qabiliyyətlərinin inkişafında, bilikli, ünsiyyətcil, hazırcavab olmağında əvəzsiz rol oynayır. Kitab həyat müəllimidir, ondan yalnız öyrənmək, bəhrələnmək mümkündür.

Hazırkı İnformasiya Kommunikasiya Texnologiyalarının hədsiz inkişafı dövründə bol informasiya almağın zəruriliyi hər kəsə bəllidir. Bilik və informasiya, haradasa, uğur qazanmaq istəyən müasir insanın iki qolu anlamındadır, iki qanadı anlamındadır.

Mütaliənin ikili xarakterini də nəzərə almaq yerinə düşərdi. Ümumi biliklər almaqla, dünya və təbiət, insan münasibətləri barədə bilgilər alıb kamilləşməklə yanaşı uğura doğru gedən insan spesifik biliklər almaqla məhz seçdiyi sənət, peşə yolu barədə zəruri bilgilər əldə edə bilir ki, bu da onun uğura doğru yolunu xeyli sürətləndirir.

8) Sevdiyin peşə ilə seçdiyin peşənin vəhdəti.

İnsan karyera quranda bilirsiniz, hansı halda daha uğurlu olur? Onun sevdiyi peşə ilə seçdiyi peşə eyni olsun. Heç vaxt insan sevmədiyi bir peşədə uğur qazana bilməz. Bu absurd bir şeydir, boşluqdur, xəyal qırıqlığıdır. Mən haradasa bunu gəncin birini sevib başqası ilə ailə həyatı qurmasına bənzədirəm.

Peşə seçəndə mütləq qəlbinizin səsinə qulaq asın, əziz gənclər. Valideyn təhriki, kiminsə təsiri sizi yolunuzdan sapındırmasın. Yalnız sevib zövq aldığınız peşədə uğurlu karyera qura bilərsiniz, bunu unutmayın.

9) Peşəkarlıq.

Peşəkarlıq və diletantlıq. İki ayrı-ayrı qütblər. XII əsrdə yaşamış dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi demişkən: «Kamil bir palançı olsa da insan, yaxşıdır yarımçıq papaqçılıqdan». Peşəkar palançı olmaq diletant papaqçı olmaqdan daha şərəflidir, Nizami Gəncəvinin təbirincə.

Peşəkarlıq özünə güvəndir, güclü olmaqdır, sahənin bilicisi olmağındır, qabaqcıl təcrübə, məktəb keçmək anlamıdır, işdən həzz duymağındır.

Diletantlıq isə gözüqıpıqlıq, inamsızlıq, stress və əsəb gərginliyidir. Əksərən bir sahə üzrə təhsil alıb digər sahədə işləyənlər, yaxud da seçdikləri sahə üzrə vaxtında lazımi bilik və praktik təcrübə qazanmayanlar diletantlar ordusunu təşkil edirlər. Bu cür təsadüfi adamların işdə uğur qazanacağı, təbii ki, real görünə bilməz.

Uğura yol mütləq peşəkarlıqdan keçir, bu aksiomdur.

10. Öz xarakterini idarə etmək.

Uğur qazanmaq istəyən şəxs öz eqosunun fövqündə dayana bilən, onu istədiyi səmtə yönəldə bilən şəxs olmalıdır. Sən uğur marafonuna çıxmısan, amma tənbəlsən. Zəhmət çək, tənbəlliyin daşını at. Qətiyyətsizsən? Özünü dəyiş. Utancaqsan? Xilas ol bu xüsusiyyətdən. Qorxaqsan? Özündə güc aşıla.

İnsan xarakteri bir qatardır ki, bu qatar da ayrı-ayrı xüsusiyyət vaqonlarından ibarətdir. Son məntəqəyə getdiyin yolda hansı vaqon sənin sürətini azaldır, sənə hərəkətində maneçilik törədirsə ondan qurtulmalısan. Əks halda, mənzil başına yetişməyin mümkünsüz olacaq.

11) Məqsədyönlü olmaq.

Məqsədinə çatmaq üçün mütləq mücadilə etməli, adi çətinlikdən, uğursuzluqdan sınmamalısan. Həyatda heç nəyə insan asan nail ola bilməz. Uğur yolu daş-kəsəkli, eniş-yoxuşludur, onu minbir əziyyətə qatlaşaraq dəf etməlisən. Qarşına çıxan barılar, hasarlar yolundan sapınmağına səbəb olmamalıdır. Yalnız son nəticəyə hesablanmış inamla məqsədyönlü şəkildə uğura nail olmaq mümkündür.

12) Nikbin olmaq.

Nikbinlik – həyatda ancaq yaxşı cəhətlərə diqqət etmək, uğura, müvəffəqiyyətə, gözəl gələcəyə inanmaq, şən və gümrah olmaq dünyagörüşüdür. Sinonimi optimizm (optimus – latın dilində «ən yaxşı») olan «nikbinlik» həyat baxışı olaraq iddia edir ki, dünya gözəldir, istənilən çətin şəraitdən çıxmaq mümkündür, hər şeyin axırı yaxşı olacaq! Bir özünüz düşünün, uğura doğru yolda nikbin olmaq necə böyük əlavə dividendlər gətirir insana. İndi «nikbinlik» sözünün antonimi olan «bədbinlik» sözünə diqqət edin. İnamsızlığı, hər şeyin pis olmasını ifadə edən, qara rənglərə tapınan bu həyat baxışı insana necə uğur gətirə bilər axı?

Nikbinliklə bədbinliyin qarşıdurmasının ən məşhur misalı yarım stəkan suyun vəziyyətinin şərhidir. Nikbin deyir ki, stəkan yarıyacan doludur. Bədbin deyir ki, stəkan yarıyacan boşdur.

Fəlsəfədə alman filosofu Qotfrid Leybnitsin «Biz ən mümkün dünyaların ən yaxşısında yaşayırıq» sözləri ilə fəlsəfi təlim səviyyəsinədək yüksələn nikbinlik tək uğur qazanmaqçün yox, ümumən insan həyatı üçün faydalıdır. Belə ki, elmi tədqiqatlar sübut ediblər ki, nikbinlik insan sağlamlığına hədsiz fayda verir:

 - köməksizlik və çarəsizlik halının yaranmasını aradan qaldırmaqla immunitetin möhkəmlənməsinə dəlalət edir;

 - Sağlam həyat tərzinə, istənilən narahatlıq duyan kimi həkimə müraciətə sövq edir;

- dostluq, yoldaşlıq münasibətlərinə daha rahat nail olmaqla insanlar özlərinə sosial dəstək yaradırlar ki, bu da sağlamlığın qorunması şərtlərindən biridir.

Əziz oxucularım, həyatda nikbin olun, uğursuzluqları müvəqqəti sayın, problemlərin hamısını keçəri hesab edin, bədbəxt hadisələri təsadüfi hadisə sanın, əksinə, yaxşı hadisələri qanunauyğun, təbii sanın. Nə qədər nikbin olsanız, uğura doğru yolunuz bir o qədər sürətli olacaq.

13) Planlaşdırılmış həyat yaşamaq.

Uğur qazanmanın daha bir parametrinin planlaşdırılmış, qayda-qanuna tabe bir həyatın olduğunu zənn edirəm. Məncə, kortəbii, biz azərbaycanlıların  təbirincə desək, «harda qırıldı, qırıldı» devizi ilə yaşanan, zərurətlərə deyil, daha çox təsadüflərə hesablanmış həyatda uğur qazanmaq qeyri-mümkündür.

\Həyatınızı lokal (gündəlik rejim) və qlobal (nail olmaq istədiyiniz mərtəbə) şəklində planlaşdırıb dəqiq xətt üzrə hərəkət edin. Yuxudan durma, qidalanma, iş və istirahət vaxtları – hamısının dəqiq vaxtı bəlli olunsa yaxşıdır. Təhsil alırsınızsa hansı sahədə çalışıb hansı mərtəbəyə yüksələcəyinizi, işləyirsinizsə dünyada hansı izləri qoymaq istədiyinizi, kimlərlə eyni mərtəbədə dayanmaq istəyinizi özlüyünüzdə planlaşdırmağınız yalnız sizə fayda verə bilər. Planlaşdırılmış həyatda təsadüfi nəsnələr, süni əngəllər, bağlı şlaqbaumlar az olur, xaotik, kortəbii həyatda isə addımbaşı gözlənilməzliklərlə, anlaşılmaz situasiyalarla üzbəüz qalmalı olursan.

Uğurunuza doğru planlı şəkildə irəliləyin, dostlar.

14) Bir neçə planla hərəkət edə bilmək.

Uğur qazanmaq yolunda çoxplanlılıq da ən vacib faktorlardandır. Həyatda uğur qazanmış əksər liderlərin tərcümeyi-halına baxanda mütləq onların fəaliyyət yollarında A, B və hətta C planlarının olması aydın sezilir. Bir planla irəliləmək ilk məğlubiyyətdəcə mübarizəni dayandırmaq deməkdir. Amma yardımçı planlar mübarizəni davam etdirmək, son nəticədə nəyin bahasına olursa olsun qalibiyyətə qovuşmaq üçün əlavə şanslar deməkdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.12.2023)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əsas tarixi hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:

14 dekabr. Ümumdünya meymunlar günü

Bu heyvanlara qayğını və sevgini artırmaq üçün rəssamlar Keysi Qore və Erik Millikinin təşəbbüsü ilə təqvimə salınan Meymunlar günündə Azərbaycanda ən çox sevinən, yəqin ki, Tarqovıda canlı dekor olub, adamlarla şəkil çəkdirərək sahibinə pul qazandıran Ceki adlı şimpanze olacaq. Mən heyvanxanadakı meymunları demirəm, çünki qəfəsdə olanlara nə bayram.

14 dekabr. Yeyib-içmə günü

ABŞ-da Milli Marselsayağı uxa günüdür. Deyilənə görə bu balıq şorbası çox dadlı olur, nuşi can. Üstəlik, ABŞ-da Milli peçenye günüdür. Peçenyenin müxtəlif növlərindən dadmaq bu gün aktual olacaq. Dübarə nuşi can. Lap üstəlik, ABŞ-da həm də Milli sous günüdür. Acika, xardal, sarımsaq-qatıq, ketçupla mayonez, barbekyü, sezar, pendir sousları, svit çili – bilgimiz bundan o yana getmir, halbuki amerikalılar mətbəxlərində 72 cür sousdan istifadə edirlər. Təkrarən nuşi can.

14 dekabr. Qara rəng bolluğu

2011-ci ilin bu günü Azərbaycan musiqisevərləri üçün qara gəlib, xalq mahnılarının, muğam və təsniflərin təkrarsız ifaçısı, “Sona bülbüllər” manhısı ilə musiqi tariximizə möhür vurmuş Qədir Rüstəmov İstanbulda vəfat edib. 1999-cu ilin bu günü Venesuelada da qara gətirib, Varqasda dəhşətli sel on minlərlə insanı həyatdan alıb, evləri dağıdıb, bütün infrastrukturu məhv edib. 1992-ci ilin bu günü üstəlik, Gürcüstanda qara gəlib, Abxaziyada yerli separatçılarla rus ordusu Tkvarçelidə Gürcüstanın hökumət qoşunu ilə qanlı savaşa girib, çox sayda insan, o cümlədən 25 uşaq həlak olub. 1989-cu ilin bu günü hətta Ermənistanda da qara gətirib, Sovet fiziki, Nobel mükafatı laureatı Andrey Saxarov vəfat edib, həyat yoldaşı erməni olan ermənipərəst akademikin ölümünə təbii ki, ermənilər bərk üzülüblər. 1960-cı ildə Parisdə təhsildə diskriminasiya ilə mübarizəyə dair Konvensiya imzalanıb. 1939-cu ildə Finlandiyaya hücum etdiyinə görə SSRİ-ni Millətlər Liqasından xaric ediblər. 1928-ci ildə Danimarkanın “Kopenhagen” gəmisi Montevideo limanından çıxıb, 59 nəfər heyət üzvü və gəmi izsiz yoxa çıxıb.

14 dekabr. Kapur, Behbudov, Vaşinqton.

Azərbaycanda uzun illər mədəniyyət hind kinosu təsiri duyub, insanlar hind kinolarından tərbiyə alıblar. Yaşlı nəsil bu gün ehtiramla tarixin ən məşhur hind kino ulduzu Rac Kapuru anacaq, çünki o, 1924-cü ilin bu günündə anadan olub. Rac Kapurdan 9 il əvvəl - 1915-ci ildə isə Tiflisdə Rəşid adlı bir azərbaycanlı oğlan dünyaya gəlib. Sonradan bütün dünyanı öz məlahətli səsi ilə heyran edən Rəşid Behbudovun müəmmalı ölümünün sirri hələ də açılmır təəssüf ki. 1911-ci ildə norveçli Amundsenin ekspedisiyası it kirşələri ilə tarixdə ilk dəfə Cənub qütbünü fəth edib. 1903-cü ildə tarixdə ilk dəfə Çimalı Korolinada Rayt qardaşları təyyarə düzəldib uçmağa cəhd ediblər, amma təyyarə göyə qalxmağa başlayarkən dərhal da yerə gəlib. 1883-cü ildə Aykido döyüş incəsənətinin banisi, yapon Morixey Uesiba doğulub. 1799-cu ildə 14 dekabrı amerikalılar matəmlə qeyd ediblər, ABŞ-ın ilk prezidenti Corc Vaşinqton 67 yaşında dünyadan köçüb. 1503-cü ildə adını uşaqdan böyüyə hamımız əzbər bildiyimiz Mişel de Nostrdam – Nostradamus dünyaya gəlib, bu fransız astroloqu və gələcəkgörəninin 600 il əvvəl verdiyi proqnozlar bu gün də sıravi insanları qorxu-hürkü altında saxlamaqdadır. 1287-ci ilin 14 dekabrında da dəhşətli sel faktına rast gəlinir, sel Niderlandda, Şimal dənizinin səddini uçuraraq 50 min insanı məhv edib. 557-ci ildə isə Konstantinopol – indiki İstanbul güclü zəlzələyə məruz qalıb, hədsiz dağıntılar olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.12.2023)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycanın tarix boyu yetişdirdiyi ən işıqlı şəxsiyyətlərindən biri olan Xudu Məmmədovun bu gün doğum günüdür, sevgi və iftixar ilə anırıq bu dahi şəxsiyyəti. Ağdamın Mərzili kəndində 1927-ci ildə dünyaya göz açan, bütün şüurlu həyatını Azərbaycan elminin inkişafına, eləcə də xalqın milli-azadlıq hərəkatına sərf edən Xudu müəllim professor, AMEA-nın müxbir üzvü, Geologiya-mineralogiya elmləri doktoru idi, kimyanın silikat birləşmələri üzrə misilsiz tədqiqatlar ortaya qoymuşdu, 250 elmi əsərin, 10 müəlliflik şəhadətnaməsinin və 3 monoqrafiyanın müəllifiydi.

Xudu Məmmədovun rəhbərliyi ilə 10 elmlər doktoru və 35 fəlsəfə doktoru yetişdirilmişdir. 1969-cu ildə gizli Milli Azadlıq Qərargahı təşkilatının qurucularından biri olan Xudu müəllim 80-ci illərin sonlarında Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin formalaşmasında böyük rol oynamışdı, xalqın imperiya buxovlarından qopması uğrunda hərəkatının öncüllərindən birinə çevrilmişdi.

Təəssüf ki, 1988-ci ilin 15 oktyabrında onu itirdik. Belə işıqlı şəxslər əsla unudulmaz.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.12.2023)

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycanın mədəniyyət sferasında öz yeri və çəkisi olan, devizi “Dünyanı mədəniyyət xilas edəcək” kimi səslənən “Simurq” Azərbaycan Mədəniyyət Assosiasiyasının prezidenti Fuad Məmmədovla söhbətləşərək 2023-cü ilə yekun vurduq. 

- Xoş görüşdük, dəyərli Fuad müəllim. “Simurq” üçün 2023 nə ilə əlamətdar oldu? Ümumiyyətlə, 2023-cü ildə ölkənin mədəniyyət həyatını necə səciyyələndirmək  olar?

-2023-cü il bir neçə cəhətinə görə əlamətdardır. Birincisi, ona görə ki, bu il görkəmli siyasi və dövlət xadimi, müasir Azərbaycan dövlətinin qurucusu, ümummilli lider və Azərbaycan xalqının iftixarı Heydər Əliyevin 100 illiyidir. 

Azərbaycan Respublikası mütərəqqi milli inkişafın əsası kimi mənəvi mədəniyyətin hərtərəfli inkişafının zəruriliyi haqqında Heydər Əliyevin vəsiyyətlərinə əməl edərək, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə dövlətçilik sahəsində böyük uğurlar qazanmışdır. Bu quruculuq və idarəçilik, xalqın rifah halının yüksəldilməsi və ölkənin müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsi prioritet olmuşdur. Bu prosesdə mədəniyyətin inkişafı üzrə dövlət strategiyasının daim təkmilləşdirilməsi mühüm yer tutur ki, bunda da Mehriban xanım Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondunun xüsusi rolu vardır.

2023-cü ildə Adil Kərimlinin respublikanın mədəniyyət naziri təyin edilməsi ilə “Simurq”un yaradıcılıq fəaliyyəti üçün münbit şərait yaradılır və dövlətimizin inkişafına xidmət etmək üçün yeni imkanlar açılır. Azərbaycan xalqının mənəvi mədəniyyəti - əlbəttə ki, bu vacib istiqamətdir. Mədəniyyət Nazirliyi Azərbaycan Respublikasının sosial-mədəni inkişafının yeni strateji kursunun işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsinə yönəlmiş ciddi innovativ tədbirlər həyata keçirməyə başlayıb. Eyni zamanda, Mədəniyyət Nazirliyinin yaradıcılıq fəaliyyəti ilk dəfə olaraq mədəniyyət elminin metodologiyası və nailiyyətləri nəzərə alınmaqla həyata keçirilir. Dövlət mədəniyyət islahatları sivilizasiya böhranı şəraitində milli inkişafın yeni tələblərinə və dövrün çağırışlarına uyğun olaraq respublikanın mədəniyyət sisteminin mütərəqqi transformasiyasını təmin edir. Yeni strategiyanın ən mühüm vəzifəsi respublikada yeni mədəniyyət anlayışının formalaşdırılması, gənclərin intellektual mədəniyyətinin inkişafı üçün prioritetlərin təmin edilməsi, “mənəvi istehsal” prosesinin təşkili və strateji əhəmiyyət daşıyan yüksək mədəniyyətli vətəndaşların təkmilləşdirilməsidir. Bərpa olunan resurs və davamlı və təhlükəsiz inkişafın əsas hərəkətverici qüvvəsi, insan kapitalının özəyidir. 

“Simurq” Azərbaycan Mədəniyyəti Assosiasiyasının ilk dəfə olaraq Mədəniyyət Nazirliyinin məsul innovativ fəaliyyətinə cəlb edilməsindən və onun uzun illər apardığı mədəniyyət tədqiqatlarının nəticələrindən və mədəniyyətimizin inkişafına zəmin yaratmasından məmnun olmaya bilmərik. 1989-cu ildən respublikada mədəniyyət elmi də yeni mədəniyyət strategiyasının formalaşdırılması üçün istifadə olunur. Milli inkişaf problemlərinin təhlilinə sistemli mədəni yanaşma, qəbul edilmiş qərarların və fəaliyyətin nəticələrinin mədəni şəkildə araşdırılması Azərbaycan cəmiyyətinin və dövlətinin mənəvi mədəniyyətinin tərəqqisi və təkmilləşdirilməsi üçün yeni imkanlar açır.

-13-14 oktyabr 2023-cü il tarixlərində Türk xalqlarının mədəniyyət paytaxtı Şuşada Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyinə həsr olunmuş I Beynəlxalq Türk Xalqlarının Mədəniyyət Forumu keçirildi. Siz də orada iştirak etdiniz. Təəssüratlarınızı bilmək olarmı? 

-Forum Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi, Beynəlxalq Türk Təşkilatı və Beynəlxalq Türk Akademiyasının birgə təşkilatçılığı ilə baş tutdu. Forumun “Türk xalqlarının mədəni-tarixi irsi” panelinə rəhbərlik ilk dəfə olaraq “Simurq”un prezidenti  tərəfindən həyata keçirildi. Mən öz platformamızı, gördüyümüz və görəcəyimiz işləri dilə gətirdim. 

Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən formalaşdırılan yeni mədəniyyət strategiyasının formalaşdırılmasının asanlaşdırılması, ümumbəşəri mədəni biliklərin yayılması, Azərbaycan vətəndaşlarının akkulturasiyası və inkulturasiyası imkanlarının genişləndirilməsi məqsədilə 2023-cü ildə “Simurq” kanalı yaradılıb. Və ümumbəşəri mədəni biliklərin cəmiyyətdə yayılmasını təşviq edən YouTube video hostinq xidmətimizi gerçəkləşdirmişik. Burda uzun illər televiziya tamaşaları və Mədəniyyətşünaslıq üzrə Assosiasiyanın “İdrak”, “Mühazirə”, “Ovqat”, “Xəzərin sahilində”, “Gəl qonaq ol”, “Mədəniyyət dalğası” kimi ustad dərsləri yer alır. Bir çox platformalar cəmiyyətin və dövlətin davamlı, rəqabətədavamlı və təhlükəsiz inkişafı, Azərbaycanda və bütün dünyada strateji bərpa olunan resurs kimi yüksək mədəniyyətli vətəndaşların formalaşması üçün mədəniyyət elminin mənalarını və transformativ imkanlarını ortaya qoyur.

“Simurq” Mədəniyyət Birliyinin kollektivi hesab edir ki, onun otuz ildən artıq yaradıcılıq fəaliyyəti dövründə Azərbaycan xalqının mənəvi mədəniyyətinin inkişafına verdiyi yaradıcı töhfələr mədəniyyət, elm, təhsil tarixində parlaq iz qoyub. Üstəlik, maarifləndirmə missiyası. Əfsanəvi quş “Simurq” kimi Assosiasiyanın üzvləri də uzun illər Azərbaycanda və bütün dünyada bəşəriyyətin layiqli inkişafı üçün zəruri olan yüksək mənəvi mədəniyyət toxumlarını yaratmış və yaymışlar. “Simurq”un ölkə daxilində və onun hüdudlarından kənarda qazandığı tanınma bizə mənəvi haqq verir ki, söyləyək: yaradıcılıq fəaliyyəti, onun çoxsaylı üzvlərinin və həmfikirlərinin vicdanlı və fədakar vətənpərvərlik zəhməti ölkəmizə xeyir gətirir və bundan sonra da gətirəcəkdir.

Onu da qeyd edim ki, Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi və “Simurq”un 30 illik yubileyləri şərəfinə təsisatımızın qurultayına  hədiyyə olaraq müəlliflər qrupu “Mənəvi mədəniyyətin inkişafına xidmət edirik” yubiley monoqrafiyası hazırlayıb.

-Bəs təşkilat nə vaxt, necə, kimlər tərəfindən yaradılıb? 

-“Simurq” Azərbaycan Mədəniyyət Assosiasiyası yeni yaradılan ilk çoxsahəli qeyri-hökumət mədəniyyət təşkilatıdır, 1990-cı ilin aprelində Azərbaycan elminin və mədəniyyətinin görkəmli nümayəndələri tərəfindən Azərbaycan xalqının mənəvi mədəniyyətinin inkişafına mülki yardım məqsədi ilə mədəniyyət elminin, təhsilin və maarifçiliyin nailiyyətlərindən inkişaf etdirilməsi və yaradıcılıqla istifadə edilməsi məqsədilə yaradılmışdır. 

Azərbaycan Mədəniyyət Assosiasiyasının yaradılması ilə bağlı innovativ mədəniyyət layihəsinə onlarla nüfuzlu şəxsiyyət, elmi, pedaqoji və incəsənət ziyalılarının görkəmli nümayəndələri, elmi müəssisələrin, universitetlərin, dövlət qurumlarının, fond və ictimai təşkilatların əməkdaşları cəlb edilib. Bu təşkilatlar arasında Azərbaycan Elmlər Akademiyası, Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutu, Azərbaycan Alimlər Birliyi, Mədəniyyət Nazirliyi, Bədən Tərbiyəsi və İdman üzrə Dövlət Komitəsi, Azərbaycan Mətbuat Komitəsi, Respublika “Bilik” Cəmiyyəti, Azərbaycan Mədəniyyət Fondu, Azərbaycan Sülh Fondu, “Dostluq” Cəmiyyəti, “Vətən” Cəmiyyəti və digərləri var idi.  

“Simurq” Azərbaycan Nazirlər Sovetinin 1990-cı il 17 avqust tarixli 374 nömrəli qərarı ilə dövlət qeydiyyatına alınıb. Onun yaradıcıları və fədailəri arasında Azərbaycanın tanınmış mənəvi mədəniyyət xadimləri, akademiklər, xalq şairləri, nazirlər, yazıçılar və incəsənət xadimləri - Maqsud Əliyev, Asəf Nadirov, Mikayıl Useinov, Hüseynağa Sadıxov, Arif Əziz, Kazım Kazımzadə, Aslan Aslanov, Nəriman Həsənzadə, Tofiq Əliyev, Bəkir Nəbiyev, Nəbi Xəzri, Maqsud İbrahimbəyov və bir çox başqaları var idi. Hazırda Assosiasiyaların Məşvərət Şurasına tanınmış mədəniyyət xadimləri, akademiklər, xalq artistləri və şairlər - Ömər Eldarov, Arif Əziz, Fuad Salayev, Nəriman Həsənzadə, Nizami Cəfərov, YUNESKO-nun Sülh Mədəniyyəti İnstitutunun rektoru Engel Tağırov və başqaları daxildir. 

-“Simurq” Azərbaycanın mənəvi mədəniyyətinin inkişafına və ölkədə yüksək mədəniyyətli insanların formalaşmasına hansı töhfələr verib?

-Qeyd edim ki, mədəniyyəti “ikinci süni təbiət” kimi insanın ağlı, hissləri və əməyi ilə yaradılmış, innovativ mədəni fəaliyyətinin şüarı kimi Assosiasiya “Sülh mədəniyyəti qoruyursa, mədəniyyət sülhü xilas edir” imperativini seçmişdir. Assosiasiya öz nəcib missiyasını həyata keçirmək üçün insan kapitalının, yüksək mədəniyyətli şəxsiyyətlərin və ümumbəşəri mədəni biliklərə malik liderlərin formalaşmasına kömək edən konsepsiyalar, proqramlar və layihələr hazırlayır və həyata keçirir.

“Simurq”un elmi və təhsil fəaliyyəti intellektual, etik, hüquqi və idarəetmə mədəniyyətinin dövlət prioritetlərinin təbliğinə, Azərbaycan cəmiyyətinin inkişafında mütərəqqi dəyişikliklərin əldə edilməsinə töhfə verməyə yönəlib. Assosiasiya vətəndaşların mədəni özünütərbiyəsi, özünü tanıması, özünüidarəsi, vətəndaş mədəniyyətinin inkişafı, mədəniyyətin inkişafı prosesləri vasitəsilə Azərbaycan cəmiyyətinin sosiallaşmasına töhfə verən mədəniyyətşünaslıq metodologiyasının və metodlarının inkişafına kömək etməyə çalışır. Digər məqsəd azərbaycanlıların - müxtəlif millətlərin, etnik qrupların və dinlərin nümayəndələrinin mədəni kimliyi və həmrəyliyidir. 

Bu məqsədlə Assosiasiya ümumbəşəri mədəni biliklərin mütəxəssislərə, gənclərə və cəmiyyətin müxtəlif kateqoriyalarına transfprmasiyasını insan və beynəlxalq münasibətlər mədəniyyəti, mədəniyyətşünaslığın transformativ imkanları, elm, təhsil və s. maarifçilik, incəsənət, informasiya və mətbuat, dünya xalqlarının mədəniyyəti, əmək mədəniyyəti, xidmət və idarəetmə, istehsal və istehlak mədəniyyəti yönlərində yönəldir. 

Onun təhsil fəaliyyəti, həmçinin hüquq mədəniyyəti, tibbi və ekoloji mədəniyyət, demokratiya və meritokratiya mədəniyyəti, məsuliyyət mədəniyyəti, sosial etika, sülh mədəniyyəti, mədəniyyət siyasəti, ailə, gənclər, qadın, uşaq mədəniyyəti və digər mənəviyyat sahələrini əhatə edir. Və bəşəriyyətin maddi mədəniyyətini əsas götürür. 

Assosiasiyanın intellektual fəaliyyəti tarixçilik, məntiq və dialektika prinsiplərindən istifadəni nəzərdə tutan müasir mədəniyyət metodologiyasına əsaslanır. Bu prinsiplərə arxalanmaq fərdi, peşəkar, milli və beynəlxalq səviyyədə vəzifələrin düzgün qoyulmasını, konkret problemlərin həllini və düzgün qərarların qəbulunu təmin edir. Bu məqsədlər üçün səkkiz məntiqi addımın köməyi ilə “idrak”, “anlama” və “yaradıcılıq” kimi intellektual səviyyələri ardıcıl şəkildə mənimsəməyə imkan verən universal “mədəni piramida” metodoloji cəhətdən istifadə olunur. Bu zaman düzgün strateji və taktiki qərarların qəbulu üçün əvəzolunmaz əhəmiyyət kəsb edən 12 sistemli mədəni təhlil metodundan istifadə edilir.

Qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsindən istifadə etməklə mədəni metodologiya və təhlil metodlarını ilk dəfə “Simurq” işləyib hazırlamışdır. Lütfi Zadə təlimindən universal metod kimi aşağıdakı “mədəniyyət piramidası”, mədəni düsturlar formalaşmışdır: “mədəniyyətin iki qanadı”, “mədəni insan”, “firavan ailə”, “mədəniyyətin səmərəliliyi”, “idarəetmənin səmərəliliyi”, “sosial-mədəni fəaliyyətin səmərəliliyi”, “tərəqqi”, “insan təhlükəsizliyi”, “dövlətin rəqabət qabiliyyəti”, “meritokratik təhsil və idarəetmə” və s. 

Birliyin elmi nailiyyətləri arasında innovativ mədəniyyət anlayışlarını qeyd etmək olar - “mədəniyyətin elmi tərifi”, “mədəni inkişaf amilləri”, “sosial sistem kimi mədəniyyət”, “inkişaf edən sistem kimi insan kapitalı”, “ümumbəşəri mədəni identiklik”. ” və s.

Milli inkişafın tələblərini və dövrün çağırışlarını əsas götürərək, azərbaycançılıq ideologiyasına və Ümummilli Lider Heydər Əliyevin vəsiyyətlərinə əməl edərək, Assosiasiya yüksək mədəniyyətə malik, layiqli Azərbaycan vətəndaşlarının “istehsalını” öz missiyası kimi seçmişdir. Axı hər bir ölkənin milli sərvəti olan və davamlı, rəqabətədavamlı və təhlükəsiz inkişaf üçün insan kapitalının və strateji bərpa olunan resursun əsasını təşkil edən insanlardır. 

“Simurq” 30 ildən artıq yaradıcılıq fəaliyyəti dövründə ciddi işlər görüb. Birincisi, Assosiasiya öz yaradıcılıq fəaliyyəti ilə Azərbaycan elmində yeni bir istiqamətin - mədəniyyət elminin - kulturologiyanın əsasını qoydu. Onun üzvləri onlarla mədəniyyət konsepsiyası, monoqrafiya və kitablar, yüzlərlə elmi məqalə hazırlayıb nəşr etdiriblər. Azərbaycan, Almaniya, Rusiya, İraq, ABŞ, Yaponiya, Çin, Norveç, İtaliya, İran, Fransa, Macarıstan, Mərakeş, Misir və digər ölkələrin mədəniyyətlərinə həsr olunmuş üç yüzdən çox mədəniyyət konfransı, seminar, mühazirə və ustad dərsləri keçirilmişdir, o cümlədən mədəniyyətşünaslıq, idarəetmə mədəniyyəti, iqtisadi mədəniyyət, hüquq mədəniyyəti, vətəndaş cəmiyyəti mədəniyyəti, məsuliyyət mədəniyyəti, davamlı insan inkişafı, alternativ enerji, tibbi mədəniyyət, ekoloji mədəniyyət, insan və beynəlxalq münasibətlər mədəniyyəti və s. ilk dəfə olaraq dünya mədəniyyəti və sivilizasiyasının tarixi və nəzəriyyəsinə həsr olunmuş “Simurq” Beynəlxalq mədəniyyət jurnalı nəşr edilmişdir. 

Assosiasiya bir çox innovativ mədəniyyət konsepsiyaları, layihələri və modelləri hazırlayıb - “Azərbaycanda demokratik cəmiyyətin və hüquqi dövlətin yaradılmasına doğru”, “Beynəlxalq Dünya Mədəniyyəti Universiteti layihəsi”, “Yüksək mədəniyyətli insan konsepsiyası”, “Beynəlxalq Mədəniyyət Araşdırmaları Mərkəzinin layihəsi”, “Zəka” Qeyri-Hökumət Təşkilatları Assosiasiyasının layihəsi“, “Homo Culturalis” antropoloji modeli, “Azərbaycanda mədəni islahatlar konsepsiyası”, “Azərbaycan” 2020 milli inkişaf konsepsiyasına doğru: gələcəyə baxış”, “YUNESKO-nun qlobal mədəniyyətşünaslıq üzrə şəbəkə şöbəsinin konsepsiyası”, “Azərbaycanda mədəni islahatlar konsepsiyası” təklifləri. İnsan Kapitalının İnkişafı Mərkəzinin Konsepsiyası”, “Şuşada Beynəlxalq Yaradıcı Mədəniyyət Mərkəzinin Konsepsiyası” və s. 

Birliyin bir sıra konsepsiyaları, layihələri və elmi nəticələrinin müasir sivilizasiyada analoqu yoxdur və bunlar dövlətin davamlı və inklüziv inkişafı, o cümlədən mədəniyyətlər və sivilizasiyalararası dialoqun təkmilləşdirilməsi, dövlətin inkişafının qarşısının alınması baxımından praktiki maraq doğura bilər.

“Simurq”un yaratdığı mədəniyyət tədqiqatlarının innovativ metodologiyası və metodları tədqiq olunan obyektlərin mahiyyətini, xüsusiyyətlərini, tarixini və inkişaf qanunauyğunluqlarını üzə çıxarmağa, nailiyyətlərin, proseslərin və hadisələrin inkişafının metod və texnologiyalarının yoxlanılmış qiymətləndirilməsinə kömək edir. Bunlar ayrılmaz bir sistem kimi mənəvi mədəniyyətin yeni transformativ imkanlarının müəyyən edilməsi və gələcəyin proqnozlaşdırılmasına yol açır. 

Birliyin elmi və maarifləndirici fəaliyyəti nəticəsində nazirliklərin, dövlət komitələrinin, dövlət qurumlarının “ASAN xidmət”, “DOST”un, icra hakimiyyəti orqanlarının, ali məktəblərin minlərlə nümayəndəsi əlavə mədəniyyət təhsili almış, mədəni maarifləndirmə ilə əhatə olunmuşdur. Eləcə də respublikanın məktəbləri, cəmiyyətləri, elmi müəssisələri, həmkarlar ittifaqı müəssisələri, muzeyləri, vəkillər kollegiyaları, gənclər və qeyri-hökumət təşkilatları, respublika əhalisinin müxtəlif kateqoriyaları, Azərbaycan diasporu, o cümlədən tələbələr, gənc alim və tələbələr bir sıra xarici ölkələr, o cümlədən UNESCO Beynəlxalq Məktəbi bu xidmətdən yararlanmışdır.

30 ildən artıq fəaliyyət göstərdiyi müddətdə “Simurq” Azərbaycan xalqının mənəvi mədəniyyətinin inkişafına, ölkədə milli mədəniyyətin əsasını təşkil edən layiqli, yüksək mədəniyyətli insanların formalaşmasına layiqli töhfələr vermişdir. O rəqabət qabiliyyətli milli insan kapitalı yaranmasına xidmət etmişdir. Həmçinin, təşkilatımız səmərəli tədqiqatları ilə Azərbaycan elmində yeni bir istiqamətin - mədəniyyətşünaslığın əsasını qoyub və beynəlxalq səviyyədə tanınıb. 

Onun yaradıcılıq fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının dünya mədəniyyət elminin, təhsilinin və maarifçiliyinin inkişafının mötəbər mərkəzlərindən biri kimi tanınmasında müəyyən rol oynamışdır. Təkcə onu demək kifayətdir ki, Assosiasiya üzvlərinin yaradıcılıq fəaliyyətinin nəticələri təkcə respublikamızın ictimaiyyəti tərəfindən deyil, həm də altı beynəlxalq akademiya tərəfindən tanınıb.

Budur, onların yaradıcılıq fəaliyyətinin nəticələrindən yalnız bir neçəsi:

Açıq mədəni dialoq və bilik mübadiləsi məqsədi ilə, sivil mədəni təşəbbüs kimi Azərbaycanın xarici mədəniyyət siyasətinin bir hissəsi olaraq, 1991-ci ildə Assosiasiyanın nümayəndələri Kosta Rikaya səfər etmişlər və bu, Kosta Rikanın tanınmasına töhfə vermişdir. 

Demokratiyanın ən mühüm institutu kimi qeyri-hökumət təşkilatlarının formalaşması prosesini dəstəkləmək üçün Assosiasiya 1996-cı ildə respublikada ilk dəfə olaraq, Qeyri-Hökumət Təşkilatlarının formalaşmasının əsasını qoyan məsləhətləşmə prosesi və seminar keçirmişdir. 

Sonrakı illərdə o, Respublika Qeyri-Hökumət Təşkilatlarının Milli Forumunun yaradılmasına elmi, məsləhətcil və təşkilati yardım göstərmiş, Azərbaycanda QHT-lər üçün vəsaitin toplanması ilə bağlı xüsusi təlimlər keçirmişdir.

Yüksək mədəniyyətə malik şəxsiyyəti milli inkişafın əsas məqsədi və strateji bərpa olunan resursu hesab edən Assosiasiya 2000-ci illərin əvvəllərində ilk dəfə olaraq Azərbaycan Respublikasının Ali Attestasiya Komissiyasının yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış etmişdir. Bundan başqa, mədəniyyət sahəsində ekspertlərin hazırlanması üçün bir neçə namizədlik və doktorluq dissertasiyalarının müdafiəsi baş tutmuşdur. 

Birliyin üzvləri beynəlxalq forumlarda, Rusiya, ABŞ, Almaniya, Norveç, Fransa, Belçika, Cənubi Koreya, Tailand, Misir, Yunanıstandakı cəmiyyət və səfirliklərdə məruzələrlə çıxış etmişlər, eləcə də Türkiyə, İran, Kosta Rika, Rumıniya, Macarıstan, Hindistan və s. ölkələrdə. 

Assosiasiyanın bəzi monoqrafiyaları Rusiya, ABŞ, Almaniya, Böyük Britaniya, Yaponiya, Çin, Avstriya, Fransa, Macarıstan, Estoniya, İtaliya və digər ölkələrin dövlət kitabxanalarının fondlarında, həmçinin BMT, YUNESKO,  kitabxanalarında, ABŞ Konqresində saxlanılır. 

Assosiasiyanın mədəniyyətşünaslıq üzrə nəticələri Azərbaycanda keçirilən dünya mədəniyyətinin tarixi və nəzəriyyəsi, liderlik, üçüncü sektor, konfliktologiya, sülh mədəniyyəti, qlobal idarəçilik, mədəniyyətlərin yaxınlaşması və digər forumlarda onlarla beynəlxalq konfrans və seminarlarda və digər forumlarda təsdiq edilib.

Bu illər ərzində “Simurq”un Azərbaycan və dünya mədəniyyətşünaslığının inkişafına, sülh və beynəlxalq əməkdaşlıq mədəniyyətinin inkişafına verdiyi töhfələr  “İntellektual İnkişaf Problemləri” təsisatı, Beynəlxalq Elmlər Akademiyası, Pedaqoji və Sosial Elmlər Akademiyası, “Avropa-Asiya” Beynəlxalq Humanitar Akademiyası, Beynəlxalq Qlobal Araşdırmalar Akademiyası, Dünya Sözlər Akademiyası, Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyası bə s. tərəfindən yüksək qiymətləndirilib

“Simurq”un yaradıcılıq fəaliyyəti, həmçinin Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin, Təhsil Nazirliyinin fəxri fərmanları, Azərbaycan Respublikası Ailə, Uşaq və Qadın Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin diplomları ilə təltif edilmişdir.  Mədəniyyət İşçiləri Həmkarlar İttifaqı Respublika Komitəsinin və Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) döş nişanları, “Umai”, “Şəms”, “Zəka”, milli ictimai mükafatları ilə də həmçinin. 

Təşkilatımız həmçinin mənəvi mədəniyyətin inkişafındakı xidmətlərinə görə ABŞ Bioqrafiya İnstitutunun “Şərəf” medalı, Misir Təhsil Nazirliyinin qızıl medalı, Moskva hökumətinin “Beynəlxalq əməkdaşlığa töhfəsinə görə” medalı, “Dünyanın qızılgülü” qızıl medalı ilə təltif edilib. YUNESKO-nun Sülh Mədəniyyəti İnstitutunun və “Avropa-Asiya” Beynəlxalq Humanitar Akademiyasının, Dünya Ruhani Universitetinin ən yüksək mükafatı Brahma Kumaris “Bədənsiz Ali Ruh”, Beynəlxalq “Dövrün yaradıcısı” ordeni, “Səfir” fəxri adları Sülh” mükafatı (“Sülh səfiri” beynəlxalq diplomları Assosiasiyanın 100-dən çox tanınmış üzvünə verilib), bir sıra digər yerli və beynəlxalq ictimai təşkilatların mükafatları ilə də “Simurq” təltif olunub. 

Beynəlxalq tanınmanın göstəricisi 2000-ci ildə Assosiasiyanın BMT-də Minillik üzrə beynəlxalq konfransın plenar sessiyasında çıxış etməsi və Avropa Şurasının mədəniyyət siyasəti üzrə ekspertlərinin məlumat bazasına daxil edilməsidir. 

2014-2018-ci illərdə Beynəlxalq Dashing Scientific Readings-in təşkilat komitəsində təmsil edilib “Simurq”, onun təklif etdiyi “İnsanların mədəni identikliyinin formalaşmasının təşviqi haqqında” əsas prinsip YUNESKO-nun İnsan Təhlükəsizliyi üzrə 2016-cı il Kazan Bəyannaməsinə daxil edilib. 

-Fuad müəllim, bəs “Simurq”un 2024-cü il üçün fəaliyyət proqramı nəyi nəzərdə tutur?

-2024-cü ildə mədəniyyətşünaslığa dair monoqrafiyaların, kitabların, dərsliklərin, elmi-kütləvi elmi konsepsiyaların və məqalələrin hazırlanması və nəşri davam etdiriləcək. “Simurq” Beynəlxalq mədəniyyət jurnalının (Dünya mədəniyyəti və sivilizasiyasının tarixi və nəzəriyyəsi məsələləri) növbəti, beşinci nömrəsini hazırlayıb nəşr etmək lazımdır.

Mədəniyyət konfranslarının və beynəlxalq forumların hazırlanması və keçirilməsi də nəzərdə tutulur. Həmçinin, mədəni ustad dərsləri, uşaq bağçalarının müəllimləri, məktəblilər, valideynlər, müəllimlər, tələbələr, jurnalistlər, rəsmilər və siyasətçilər üçün mühazirə və treninqlər, beynəlxalq iştirakla “Mədəniyyət və cəmiyyət” mədəniyyət seminarlarının keçirilməsi hədəfimizdir. 

Bu məqsədyönlü fəaliyyəti növbəti illərdə də davam etdirməyi planlaşdırırıq. Azərbaycan Respublikasının davamlı sosial-mədəni inkişafı problemlərinin mədəni tədqiqatları, nazirlik və idarələrin qrantları əsasında innovativ mədəniyyət layihələrinin hazırlanması və həyata keçirilməsi də hədəfimizdir. Bu sahədə Azərbaycanın regionlarında mədəniyyətşünaslıq məktəblərinin, lisey və gimnaziyaların yaradılmasına, respublikanın uşaq bağçaları və məktəbləri üçün mədəniyyətşünaslıq kitablarının hazırlanmasına yönəlmiş mühüm innovativ fəaliyyətləri nəzərdən keçiririk. Ölkənin müxtəlif sosial qruplarının ümumbəşəri mədəni biliklərə geniş çıxışına töhfə verəcək Azərbaycan, rus və ingilis dillərində mədəniyyətşünaslıq üzrə audiokitabların yaradılması təxirəsalınmaz vəzifədir.

Assosiasiya Azərbaycanın dövlət, qeyri-hökumət, biznes strukturları, yaradıcı birlikləri, gənclər, qadın təşkilatları, mədəniyyət mərkəzləri və KİV-ləri, o cümlədən YUNESKO və digər beynəlxalq təşkilatlar və təhsil, elm və mədəniyyət akademiyaları ilə əməkdaşlığı inkişaf etdirəcək. Mənəvi mədəniyyətin inkişafına dair xarici konfrans və forumlarda fəal iştirakın davam etdirilməsi vacibdir. 

Biz Azərbaycanda mədəniyyətşünaslığın bir elm və akademik intizam kimi institusionallaşmasına yardım etməyi, təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsini və mədəniyyətşünas kadrların hazırlanmasını vacib vəzifə hesab edirik. Bununla bağlı Mədəniyyət haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə və dəyişikliklərlə bağlı təkliflərin hazırlanıb Milli Məclisə təqdim edilməsi, mədəniyyətin ayrılmaz sosial sistem kimi elmi dərk edilməsinin və mədəniyyətin respublikada geniş yayılmasına yardım edilməsi nəzərdə tutulur. Daha bir fəaliyyət dairəmiz məktəbəqədər təhsil müəssisələrində, bütün səviyyəli məktəblərdə, habelə yetkin əhalinin müxtəlif qrupları üçün ikinci təhsil və aktiv təhsil proqramı kimi icbari mədəni təhsilin tətbiqinə nail olmaqdır. Düşünürük ki, bu yanaşma azərbaycançılıq ideologiyasına uyğun olacaq və ölkədə rəqabətqabiliyyətli insan kapitalının inkişafında milli maraqlarımıza cavab verəcək.

-Geniş və ətraflı cavablarınıza görə sizə təşəkkür edirik, dəyərli Fuad müəllim. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.12.2023)