Super User
Vokalçıların beynəlxalq festivalında “Traviata”nın 170 illiyi qeyd olunub
Vokalçıların III Beynəlxalq festivalı çərçivəsində Bakı Musiqi Akademiyasının Opera studiyasında Cüzeppe Verdinin “Traviata” operası təqdim olunub. Eyni zamanda, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının milli vokal kafedrası tələbələrinin konsertində Azərbaycan və xarici ölkə bəstəkarlarının əsərləri ifa edilib.
AzərTAC xəbər verir ki, operanın 170 illik yubileyinə həsr olunmuş tamaşada baş rolları Əməkdar artistlər İnarə Babayeva, Ramil Qasımov, Cahangir Qurbanov ifa ediblər.
Tamaşanın dirijoru qismində Xalq artisti, professor Cavanşir Cəfərov çıxış edib. Operanın quruluşçu rejissoru Əməkdar incəsənət xadimi Hafiz Quliyev, xormeysteri isə Əməkdar incəsənət xadimi Sevil Hacıyevadır.
Qeyd edək ki, bu məşhur operanın premyerası 1853-cü il martın 6-da Venesiyanın “La Feniçe” teatrında olub. Cüzeppe Verdi onu Aleksandr Dümanın (oğul) “Kameliyalı qadın” romanı əsasında yaradıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.12.2023)
“Köşək gözlü” – NARINGÜL NADİRİN HEKAYƏSİ
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Narıngül Nadirin yeni yazdığı “Köşək gözlü” hekayəsini təqdim edir.
“Marşrutka” adlanan sınıq-salxaq, kiçik avtobus nəhayət ki, dəniz kənarındakı ucqar qəsəbədən şəhərə doğru yola düşür. Avtobusun tərpənməsini gözləməkdən təngə gəlmiş sərnişinlər yerlərini rahatlayıb dərindən nəfəs alır. Marşrutun sürücüsü qara, iri gözləri olan cavan, qaraşın oğlandır. Sir-sifətindən yorğunluq yağır. Oğlanın əynində dəbdən düşmüş, bəzi yerləri sürtülərək ağarmış, qara rəngli dəri gödəkcə var. Bu qəsəbənin adamları onu yaxşı tanıyır, çünki hər gün rastlaşırlar. Sürücünün yanında dayanmış, 5-6 yaşlarındakı oğlan uşağı avtobusun qapısının ağzında tutacaqdan bərk-bərk yapışıb. Uşağın ayaqqabısının birinin bağı açıqdır, şalvarının ayağının biri ayaqqabısının içinə girib. Uşaq hərdən çirkli əlləriylə gözlərini ovuşdurur, amma üz-gözü çox şirindi. Avtobus hər dəfə dayanacaqda saxlayanda uşaq sərnişinlərin əlindən qəpikləri qapıb həvəslə avtobusun xırda pul yığmaq üçün qoyulmuş taxta qutusuna atır.
Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...
Sürücü imkan tapan kimi gödəkcəsinin döş cibindən bir dəstə əzik-üzük manatlıq çıxarıb sayır, nəyisə ürəyində hesablayır, vurub-çıxır, sonra pulu qaytarıb yerinə qoyur. Hiss olunur ki, say onu qane etmir.
Uşaq birdən atasını çağırmağa başlayır: - Dədə, ay dədəəə…
Səsi salonda açıq-aydın eşidilir. Sərnişinlərin baxışları bir anda ona tərəf çevrilir. Təkcə atası uşağı eşitmir. Görünür, matorun səsi imkan vermir, yaxud da cavab verməyə həvəsi yoxdur. Uşaq yenə də mızıldanır. Bir qədər keçmiş yenidən hündürdən səslənir:
-Dədə, ay dədəəə...
Uşağın cavan atasına “dədə” deməsinə bəzi sərnişinlər qımışır. Adətən kasıb ailələrin övladları atalarına “dədə” deyir...
Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...
Sürücünün telefonuna zəng gəlir. Köhnəlib dəbdən düşmüş kvadrat formalı, düymələrinin yazısı silinmiş telefonunu açaraq bir gözü yolda cavab verir:
-Yoldayam. Yaxşıdır, yanımdadır. Niyə darıxır ki, kişi deyil? Həm də bu gün-sabah təzə bacısı gəlir axı... Qazı da, işığı da söndürmüşəm, sən arxayın ol, uşağa fikir ver! Həkimə de, uşağa yaxşı baxsın. Narahat olmasın, söylə ki, çıxanda hamısının pulunu birlikdə ödəyəcəm. Denən qaçan deyilik! Səhər evin kirayə pulunu da ödədim. Axşama kimi xəstəxananın pulu da düzələcək. Düzəlməsə, uşaqlardan borc alaram, vəziyyəti bilirlər, əl tutarlar, sən narahat olma. Ad? Nə ad, ad qoymaq qaçmır ki, gələrsən fikirləşərik. Yaxşı, indi onun vaxtı deyil! Axşam gələcəm, dediklərini də alıb gətirəcəm. Özün də tez-tez zəng eləmə, yoldayam! Dedim ki, yaxşıdır, yanımdadır.
Sürücü qarşıdan gələn siqnal səsinə diksinir, dodaqaldı söylənir. Uşaq tutacaqdan daha da bərk-bərk yapışır.
Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...
Sürücü avtobusu növbəti dayanacaqda saxlaır. Avtobusa qonurgözlü, gözəl və gənc bir qadın minir. Qadın əyninə bahalı xəz palto geyinib, yaxalığının yumşaq tükləri zəmi kimi o tərəf- bu tərəfə dalğalanır. Əslində, bu marşrutda belə bahalı geyimli qadınlara çox az təsadüf olunur. Üstəlik də belə yaraşıqlı ola...
Qonurgözlü qadının üzü çox qüssəli görünür. Əlindəki şəffaf polietilen torbanın içi müxtəlif çeşidli dərmanlarla doludur. Qarşı oturacaqda əyləşmiş yaşlı qadın dizlərini ovuşdura-ovuşdura vaysınaraq yanındakına pıçıldayır:
-Yazıq deyəsən çox ağır xəstədir, yoxsa bu qədər dava -dərman alıb niyə torbaya yığsın ki?..
Qonurgözlü qadın keçərək arxada əyləşir. Telefonuna kimdənsə zəng gəlir. Son dəbli, bahalı markalı telefonunu çantasından çıxardır. Ətrafa kəskin və xoş ətir yayılır.
- Özün bilirsən, daha həkimlik də deyil. Uşağımız olmayacaq! Baş vurmadığımız yer qalmadı. Hər şey hədər imiş... Neyləyək, deyirsən? Əlbəttə, yalandan deyirsən ki, fikir çəkmə, boş şeydir... Axşam o qadının yanında gecələdiyini bilirəm. Neynirsən hardan bilirəm?! Darıxırsan mənim yanımda. Özün deyirdin axı uşaqsız ev susuz dəyirman kimidir… Amma mən uşaq istəyirəm, uşaq! Başa düşürsənmi?! Uşaq!!! Bu da son! Demək sən də razılaşırsan. Artıq yol yoxdur! Belə...
Qadın bir qədər fasilə verir, sonra ağır-ağır dillənir: - İntihar edəcəyəm! Daha istədiyin qadının yanına da arxayınlıqla gedərsən... Aptekdən çoxlu dərman almışam, bir azdan hamısını içəcəm. Harda olmağımın dəxli yoxdur, onsuz da tapa bilməyəcəksən. Amma məni ömürlük xatırlayacaqsan. Nə sevgi? Axmaqlıq etmirəm, dəli də deyiləm. Deyəsən hələ indi ağıllanıram. Yox, ağıllı-başlı ayrılsaq unudacaqsan, amma belə ömürlük xatırlayacaqsan. Əlvida! Telefonu söndürürəm ki, izimə düşə bilməyəsən!
Qonugözlü qadın yanağından aşağı yuvarlanan bir damla yaşı silib, telefonu söndürərək çantasına atır. Əsəblə barmaqlarını ovuşdurur. Üzündəki çarəsizlik uzaqdan duyulur. Birdən gözü sürücünün yanındakı uşağa sataşır. Sanki bədənindən elektrik cərəyanı keçir, özünü itirir. Baxışları uşağa ilişib qalır, üzü işıqlanır. Bu, tez-tez yuxularına girən, xəyalında gəzdirdiyi uşağın eynisidir. Qonurgözlü qadın gözlərini yumub fikrə dalır. Uşağa başdan-ayağa gözəl geyimlər geyindirir, bahalı oyuncaqlar alır, əlindən tutub əyləncə mərkəzlərində gəzdirir. Çox gözəl bir səhnədir. Əri də onlarla birlikdədir. Birlikdə uşağı sevib əzizləyirlər…
Qonurgözlü qadın anidən yerindən qalxıb irəli keçir. Əlini uzadıb uşağın başını sığallayır, saçlarını qarışdırır, əyilib üzündən öpərək qoxlayıb sinəsinə sıxır. Avtobus ləngərlənir, sərnişinlər oturduqları yerdə yırğalanırlar. Qadın keçib yerində əyləşmək əvəzinə uşaqdan yapışıb qalır. Sürücü çaşqınlıqla bir uşağa, bir də dönüb qadına baxır. “Bunun qarnının azarı nədir, görəsən? Deyəsən, mənə ilişmək istəyir axı. Mən nə hayda, bu nə hayda? Yəqin hardansa görüb, mənimlə maraqlanır. Yoxsa bu köhnə marşruta niyə minsin ki?..”
Uşaq qadının qolunun altından başını kənara çəkərək gözlərini bir neçə dəfə qırpır.
Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...
Gözlərini qonurgözlünün əlindəki dərman torbasından çəkə bilməyən yaşlı qadın hündürdən ah çəkərək astadan bir ağız bayatı deyir və əlini dizlərinə çırpıb daha da bərk-bərk ovuşdurur.
Sonuncu dayanaçağa yetişən avtobus bir gözqırpımında boşalır. Qonurgözlü qadın tələsmədən yerə enərək yolun kənarında dayanır. Amma oradan aralana bilmir, sanki addım atmağa qoymurlar. Qadın avtobusun içinə boylanaraq gözucu sürücüyə baxır. Hiss olunur ki, ondan çəkinir. Sonra avtobusun pəncərəsinə yaxınlaşaraq içəridə xırda qəpiklərlə oynayan uşağa əl edir.
Sürücü qadının ətəyi xış –xış xışıldayan xəz paltosuna nəzər salır, qadın paltonun içərisində model kimi görünür. Ürəyində söylənir: “Mənlik deyil, bu, getsin öz tayını tapsın”.
Aşağıda dispetçerin yanında dayanıb ayaqüstü çay içərək müştəri yığmaq üçün növbə gözləyən yoldaşları sürücüylə məzələnir:
-Sən öl, bəxtin açılıb. Özü də imkanlıdır, özüm ölüm. Get, kef elə!
Başqa sürücü yoldaşı ərklə onu arxadan itələyir.
-Yeri, qapını aç, yeri görüm.Yerin varsa, məni də götür.
Sonra sürücülər səs-səsə verib xorla oxuyurlar:
-Dağlar oy, oy, oy... daşlar oy, oy, oy...
Sürücü avtobusa qalxıb köşkdən yenicə aldığı isti peraşkini uşağa uzadır. Uşaq cəld peraşkini dişlərinə çəkir.
Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...
Sürücü qutudakı xırda pulları təkrar- təkrar sayaraq mazutlu əllərilə balaca yuvacıqlara yerləşdirir.
Qarşı tərəfdəki böyük oyuncaq mağazasından çıxan qonurgözlü qadın yenidən avtobusa yaxınlaşır. Əlində çox bahalı oyuncaq tutub, o biri əlindəki içi dərmanlarla dolu torbanı külək yellədir.
Qonurgözlü qadın oğrun- oğrun sürücüyə baxır, üz-gözündən günahkarlq yağır. Sürücü də gözaltı onu süzür. Qadının yaraşıqlı üzü süd kimi ağ və təravətlidir, qonur gözləri bayaqkından fərqli olaraq parıldayır. Əlindəki oyuncaq maşını bərk-bərk sıxaraq, başıyla qapını açmasını sürücüdən xahiş edir. Qadın o qədər yaxında dayanıb ki, sürücü onun dodaqlarında oynayan qəribə təbəssümü, xəz paltosunun altındakı düymələri yarıya qədər açıq ipək koftasının altında ürəyinin necə sürətlə vurmasını, sinəsinin necə titrəməsini belə hiss edir. Bahalı qadın ətri yarıaçıq pəncərədən küləklə bərabər ciyərlərinə dolur.
Qonurgözlü qadın cəld boş avtobusa qalxaraq əlindəki oyuncağı uşağın qucağına basır, yenidən üz- gözündən öpüb sinəsinə sıxır, sonra sürətlə yerə enir. O qədər sürətlə enir ki, sürücü ona nəsə deməyə imkan tapmır. Uşağın əlindəki bahalı oyuncağa baxaraq müəmmalı şəkildə çiyinlərini çəkir.
Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...
Qonurgözlü qadın yolu o biri tərəfə keçmək istəyir, sonra bir anlıq ayaq saxlayır, qəti hərəkətlə əlindəki həb dolu torbanı yaxınlıqdakı zibil qutusuna tullayır, yolun kənarında sıralanıb müştəri gözləyən taksilərdən birinə yaxınlaşır.
-3 saylı körpələr evinə sürün! Bəli, kimsəsiz uşaqların sığınacaq yerinə!
Bir müddət təəccüblə qadının arxasınca baxan sürücünün gözləri yol çəkir. Köksünü ötürərək pullarını çıxarıb yenidən sayır, sığal çəkir. Düşünür ki, bu pul hələ azdır, sabah uşağı xəstəxanadan çıxartmağa kifayət etməz. Görünür, axşama kimi bir neçə dövrə vurmaq da lazım gələcək, ən azından üç dövrə...
Döşəmədə əyləşib hələ də heyrətlə oyuncaq maşına tamaşa edən uşaq avtobusun işə düşdüyünü görüb oyuncağını qoltuğuna vuraraq gəlib atasının yanında dayanır, gözlərini yola zilləyir.
Uşağın gözləri qapqaradır, köşək gözü kimi...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.12.2023)
Yaşa millətini yaşatmaq üçün
Ramiz Göyüş yazır
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının poçtunda publisist Ramiz Göyüşün bir yazısı var. Yazı şair Barat Vüsalın şənbə günü Atatürk Mərkəzində keçirilən kitab təqdimatında iştirak edə bilməməsindən dolayı yazılıb.
Onu sizlərin diqqətinizə çatdırırıq.
Hörmətli Barat müəllim!
Çoxdan arzulayırdım ki, çağdaş poeziyamızın görkəmlu nümayəndələrindən biri kimi Sizin ədəbi tədbirlərinizdən birində iştirak edim. Həmin gün yetişmişdi. Lakin çox təəssüf ki, məndən asılı olmayan səbəblərdən bu arzu baş tutmadı.
Bununla belə mən Sizinçün və poeziyamız üçün əlamətdar olan bu gündə öz fikirlərimi sizə ünvanlamaq istədim.
Hər bir yaradıcı insana yeni kitab nəşr etdirmək, onun təqdimatını keçirmək sevinci, dünyaya övlad gətirmək və onun gəlişini qeyd etmək, dünya boyda sevincini doğma və əzizlərinlə, dostlarınla, oxucularınla bölüşmək kimi bir şeydir. Bu gün siz yenicə dünyaya gəlmiş "Ayrılmaz yolların" sevincini bölüşürsünüz. Bu təqdimat münasibətilə Sizi səmimiyyətlə təbrik edirəm. Kitaba necə də gözəl ad seçmisiniz. Ayrılmaz yollar. Qoy Qarabağa, Təbrizə, İrəvana, Dərbəndə, Borçalıya, gedən yollarımız heç zaman ayrılmasın. Turan dünyasına aparan yollarımız hər zaman açıq və aydın olsun.
Yaradıcılığınızı daim sevə sevə, gözləyən və izləyən bir oxucunuz kimi əminəm ki, oxucularınıza və pərəstişkarlarınıza "Ayrılmaz yollar"da təqdim olunan məqalələriniz, xatirələriniz, təqdimatlarınız, fikirləriniz şeirləriniz kimi sevinc və maraqla qarşılanacaqdır. Düşünürəm ki, bu kitab 55 illik gərgin və məhsuldar bir yaradıcılıq həyatı yaşamış müdrik və mütəfəkkir bir insanın həm də oxuculara bir hesabatı kimi dəyərləndirilməlidir.
Böyük Səməd Vurğunun mənsub olduğu Kosalılar şəcərəsinə aid olan Qazax rayonunun Kosalar kəndində dünyaya göz açan, 55 illik yaradıcılıqla məşğul olan və heç vaxt doğulduğu kənddən kənara çıxmayan, gündəlik qayğıları ilə yanaşı həm də öz doğma kəndində yazıb yaratmaqla elinə , obasına, xalqına şöhrət gətirən, 30 il rəhbəbərlik etdiyi, AYB -nin Qazax ordusunun üzvləri ilə sözümüzün, sənətimizin keşiyində şərəflə duran, elə sözü və sənəti ilə həm də sərhədlərimizi qoruyan qəhrəman oğullarımızla çiyin-çiyinə dayanan, öz rəngarəng əsərləri ilə poeziya səltənətimizə əvəzsiz töhvələr verən əməkdar incəsənət xadimi, şair, publisist, tarixçi, alovlu tribun Barat Vüsalın çox maraqlı və zəngin məziyyətlərini bu kiçik yazıda ifadə etmək mümkün olmadığı üçün sözümü onun şeirindən bir bəndlə yekunlaşdırıram.
Barat, qalx göylərə, enib yaşama,
Alış günəş kimi sönüb yaşama.
Millətin böyrünə sinib yaşama,
Yaşa millətini yaşatmaq üçün.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.12.2023)
Sahib Camal poeziyasının ən dərin qatı
Oktay Hacımusalı, yazıçı – jurnalist
“Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
“Sahib Camal poeziyasının ən dərin qatı" deyibən bir başlıq qoydum yazıya, amma inanın, bu başlıq belə bu yazını kəsmədi. Niyə deyə soruşsanız, Sahib müəllimin şeirlərini bircə dəfə oxusanız, çox deyil, cəmi bircə dəfə, amma başdan sona, mənim dediklərimə sonuna kimi haqq vermiş olacaqsınız, çünkü o şeirlər əslində bir bütündür. Sahib Camal poeziyasını ayrı ayrılıqda oxuyanda insan müəyyən detalları əxz edir, tapır, bir bütöv harmoniya kimi qəbul edə bilmir beynimiz, ancaq gərək bütün şeirləri tam dəqiqliyi, yaddaşına hopa-hopa oxuyasan ki, yazdıqlarının nə mənaya gəldiyini anlamaq mümkün olsun. Dünyaya, insana, Allaha, onun yaratdıqlarına, sevgiyə, dəyərlərə, bəşəri münasibətlərə yanaşanda Sahib müəllim mümkün mərtəbə özünə bəlli olan, özünün vaqif olduğu, digər insanların əksəriyyətinin unutduğu, əsrlərdir nəsildən nəsilə ötürülən dəyərləri poeziyası vasitəsi ilə bizə elə çatdırır ki, insan qətiyyən qəribsəmir, tam tərsi, bu dəyərlərə iliyi, qanı, canı ilə bağlı olduğunu xatırlayır və o dəyərlərin bəzilərini itirdiyi üçün özündən utanır. Çünkü o dəyərlər bizə aid olub, bizə aid olub yox, sonuna kimi bizim dəyərlərimizdir, biz o dəyərləri unuda bilmərik, unutmağa haqqımız yoxdur, unutsaq elə bil, min illik, milyon illik Türk tarixinin şanlı səhifələrini gərək unudaq. Sahib müəllim isə bir müəllim səbri ilə, bizim anlayacağımız və özünün dilinin döndüyü qədər bizə elə gerçəklərdən bəhs edir ki, düşündükcə deyirsən: bəli, məhz bu gerçəkləri məhz bu şəkildə, qoşma kimi, gəraylı kimi insanlara təqdim etmək lazım idi ki, insanlar genetik yaddaşlarında ilişib qalan kodları təkrar-təkrar hiss eləsinlər. Hiss eləsinlər ki, öz keçmişlərindən uzaqlaşmamalıdırlar, dərk etsinlər ki, uzaqlaşdıqca özləri ola bilməzlər. Uzaqlaşdıqca ancaq itirə-itirə gedəcəklər. Dərk etsinlər ki, uzaqlaşdıqca qazandıqları heç nə olmayacaq, əksinə itirdiklərinin həddi-hesabı olmayacaq.
Sahib Camal poeziyasının ən dərin qatlarına endikcə görürsən ki, ordan sənə bir kimlik boylanır. Sənə aid olan o kimliyi klassik aşıq ədəbiyyatının bütün janrlarının şəhdindən – şəkərindən yoğurub oxucusuna çatdırır, keçmişlə gələcək arasında bir əlaqə, bir bağ yaradır. O bağ, o əlaqə sənə o qədər, o qədər yaxındır ki, o doğmalığın, o şirinliyin içində yox olmaya bilmirsən. Hər misrasında, hər bəndində ayrı bir sirr yatan bu şairin şeirlərini bir kənara qatlayıb qoyub təzədən üstündən bir neçə gün keçəndən sonra təkrar oxumağa başlayanda daha əvvəl hiss etmədiyin əhvali-ruhiyyəyə bürünürsən. Nə əcəb deyirsən öz-özünə, nə əcəb mən bu həqiqətləri gözdən qaçırmışam?! Və təkrar oxumağa başlayanda dərd sözü belə sənin gözünə bir ayrı görünür:
Baxsın yerinə, göyünə,
Görsün, lazımam nəyinə.
Gərək qapqara geyinə,
Bükəndə ağa dərd məni.
“Dərd”in dərinliyinə varanda görürsən ki, o dərd şairi “Solda ürəyindən gizli, sağa çəkib”. Ahından bir bulud düzəldib, yağış kimi yağdırıb onu. Şairi yuxarıda da qeyd etdiyim kimi kəşf etdikcə həm də içindəki təlatümlərdən xəbərdar olursan. Xəbərdar olursan ki, “Ölüm arxasınca düşüb, onu qarabaqara izləyir”, bir yurd yeri var ki, “o yurd yerini gözündən axan yaşın işğal eləyib”. Hər misrasında “GEDƏNLƏRİNİN ALLAHA QOŞULUB GÖYDƏ QALANLARIN” eşqinə sızım-sızım sızıldayan şairin Əhməd Cavadla bağlı yazdığı şeirdə qurd kimi ulamağı istəməyi, insanların sona doğru gəlib unutduqları adam olmağından dərdlənməsi, şikayət etməsi, sözün baş olduğu yerdə özünün yer olmağına görə qürur duyması - bütün bunlar hamısı Sahib Camal yaradıcılığından qızıl xəttlər kimi keçir və anlayırsan ki, Sahib müəllimin narahatlıqları əbəs deyil, amma həm də Bozqurdlar doğulduqca və qoyunluq boğulduqca şair dünyanın düzələcəyinə inam bəsləyir, hətta dar ağacının belə qeydinə qalir və əsl şair kimi bir cavabsız suallara cavab tapmaq istəyi davamlı olaraq onu narahat edir. Amma həmən də adam olan adamın, ya da adamların göy üzündə neçə göy olduğunu seçə biləcəyindən əminliyini ifadə edir:
O göy üstdən yerə kürək,
Bu yer altdan ona dirək,
Adam olan adam gərək
Seçə göy var göy üzündə!
İnsana olam inamı, güvəni bəzən Sahib müəllimin şeirlərini elə ağuşuna alır ki, o, insanın kar da, kor da, lal da qalmasına (təbii ki, məcazi mənada) üsyan edir, onun öz orbitindən çıxıb yeni "mənlər" yaratmasını istəyir, amma bunu edərkən də dünyanı xilas edəcək sözdən, şeirdən, poeziyadan, ümumən insanlıqdan, bəşəri duyğulardan uzaqlaşmamağı, ona bərk-bərk sarılmağı istəyir insanoğlundan və:
Çatdır dilimdən Tanrıya,
Yol var ölümdən Tanrıya,
Tutub əlimdən Tanrıya,
Aparar bir cığır məni!
-deyən Sahib Camal yaradıcılığında “vaxt”, “zaman” qavramları da bir ayrıdır. “Özünün gerisində dayanmağı bacaran” şairin ömrü kirələməsi,
dünyadan getməyə hazırlaşırdım,
Qoymadılar gedəm, yerimdə durdum
-deyə olayları öz şeir misqalı ilə ölçüb biçməsi əslində bizi ilk başda təəccübləndirir. Ancaq sonra xatırlayırıq ki, “Sahib Camal poeziyasının ən dərin qatı” – deyəndə “ən”in “ən”i olduğunu başda oxuculara demişdik. Xırda bir səyahət edib Sahib Camal yaradıcılığına gerisinə oxucuların qərar verməsini istərdik. Görək, onlar nə deyirlər: Sahib Camal yaradıcılığının daha dərin qatı hardadır?!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.12.2023)
Universal aktrisa - Mehriban Zəkinin doğum gününə
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Universal sənətçi olmaq çox gözəldir. Adətən, belə sənətçilər diqqəti tez cəlb edir, sevilirlər. Mehriban Zəki də həmçinin.
1990-ci ildən 2005-ci ilədək “YUĞ” Dövlət Teatrında, 2006-2007- ci illərdə Milli Akademik Dram teatrında, 2000-ci ildən 2011-ci ilə qədər “İBRUS” Teatrında calışan, teatr səhnəsində “Heydərbabaya salam”, “Şirəbənzər”, “Buninin sonuncu döyüşü”, “Müsyo İbrahim və Quran çiçəkləri” kimi tamaşalarda, “Otel otağı”, “Küçələrə su səpmişəm”, “Hökmdarın taleyi”, “Qaranlıqlar çiçəyi”, “Əli və Nino” kimi bir çox bədii və sənədli filmlərdə, seriallarda çəkilən, özəl səs tembrinə və ifa tərzinə malik olan Mehriban Zəki saz aləti ilə “Kitabi-Dədə-Qorqud” eposu, Füzuli, Yunus Emrə və bir çox müasir şairlərin şeirlərinə bəstə qoşaraq ifa da edir. O, 1999-cu ildə Parisdə, Moskvada və Bakıda keçirilən YUNESKO-nun “Kitabi-Dədə Qorqud”un 1300 illik yubiley tədbirində iştirak edib, 2013-cü ildə YUNESKO-da Məhsəti Gəncəvinin 900 illiyinə həsr olunmuş konsert proqramında Məhsətinin obrazını canlandıraraq şeirlərini sazla, sözlə ifa eləyib.
Mehriban Zəki 1993-cü ildə Aşqabadda keçirilən “Novruz 93” Teatr Festivalında “Xatun” mono-tamaşasına görə “Ən yaxşı teatr rolu”, 1996-cı ildə Alma-Atada keçirilən Cambul Cabayev Festivalında “Ən yaxşı dastançı”, 2005-ci ildə “Şərq-Qərb” Kinofestivalında “Küçələrə su səpmişəm” filmində “Ən yaxşı qadın obrazı” nominasiyası üzrə mükafatları alıb. İstedadlı aktrisa 1998-ci ildə Azərbaycanın “Əməkdar artisti”, 2018-ci ildə “Xalq artisti” fəxri adlarına layiq görülüb, 2003-cü ildə Prezident mükafatı alıb.
Səmimi qəlbdən təbrik edirik Mehriban xanımı!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.12.2023)
Mühacir günü, Spilberq, Stradivari
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu günə təsadüf edən əsas əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:
18 dekabr.
Beynəlxalq mühacir günü
İnternational Migrants Day 2000-ci ildən qeyd olunur. 1990-cı ilin həmin günündə mühacirlərin və onların ailələrinin hüquqlarının müdafiəsi Konvensiyası qüvvəyə minib. BMT-nin Baş Assambleyası bu zümrədən olan insanların müdafiəsinə qalxmaqla onlara qarşı tətbiq edilən ayrı-seçkiliyə son qoymağa cəhddə bulunub. Son hesablamalara görə, planetin hər 35-ci sakini mühacirdir.
Hazırda öz ölkələrindəki zülm və istibdaddan, müharibələrdən kütləvi şəkildə qaçan əfqanlar, suriyalılar dünya sərhədlərini didib-dağıtmaqdadırlar. Təbii ki, azərbaycanlılar da çoxsaylı mühacirləri ilə diqqət mərkəzində olmalıdırlar. Xüsusən, Rusiyada mühacirlərimizin sayı çoxdur, qeyri-rəsmi məlumatlara görə hətta iki milyon civarındadır. Güzəran dalınca qürbətə üz tutanlarımız əfsus ki milyonlarladır. Ən çox adamı ağrıdan da xaricə olan “beyin axınıdır”.
Beynəlxalq ərəb dili günü
BMT bu günü təqvimə salmaqla yanaşı, həm də ərəb dilini Baş Assambleyanın və onun komitələrinin rəsmi dilləri sırasına da aid edib. Dinimizin dilinin bu qədər ucalması əlbəttə ki, mütərəqqi haldır. İstəyərdim ki, başında zat aliləri Allahşükür Paşazadə dayanan dini qurumlarımız bu fakta diqqət yetirsinlər, ucdantutma ərəbcə bilməyən mollaların peyda olmasına göz yummasınlar. Yazıçı Varis bir əhvalat danışıb. Tələbəlik vaxtı bir dəfə Qazaxın Yuxarı Salahlı kəndinə gedibmiş, yas mərasimi idi, bir molla əlində tutduğu kağızdan “Quran” kəlmələrini izhar edirdi, camaat da kirimişcə onu dinləyirdi. Təsadüfən gözü mollanın “şparqalkasına” sataşıb, görüb ki, orda ərəb əlifbası (yəni bizim əski əlifba) ilə Səməd Vurğunun şeiri yazılıb : “El bilir ki sən mənimsən, Yurdum yuvam məkənimsən...” Ehmalca mollanın qoluna toxunub qulağına pıçıldayıb ki, əlindəki vərəqdə şeir yazılıb. Molla da yalvar-yaxar eləyib ki, bəs qadan alım, çörəyimə bais olma.
Qətərin milli günü
Nefti və qazı ilə xalqını xoşbəxt edən Qətər dövlətinin bu gün bayramıdır, müstəqilliklərinin ildönümüdür. 1878-ci ilin 18 dekabr günü müstəqil Qətərin qurulduğu gündür. Qətər dövləti quruluşca monarxiyadır. Ərazisi tamamilə səhralıq olan Qətərdə neft və qaz pulları ilə əsl cənnət yaradılıb. Neft və qaz Qətəri Ümumi Daxili Məhsula görə dünyanın lider dövlətinə şevirib. Qətər adambaşına düşən gəlirə görə də dünya lideridir, bu rəqəm bizlərin yuxusuna belə girməyən həddədir – 88222 ABŞ dolları!!! Orada yerli əhali məmurları və biznes sahiblərini çıxmaq şərti ilə demək olar ki işləmir, neft və qazdan adambaşına hesablanan aylıq gəlirlə bəy balası kimi yaşayır, bütün qara işləri gəlmə qasrtobayterlər görürlər.
Əslində Qətər barədə çox danışmaq olar, amma qibtə və paxıllıqdan susmağa üstünlük verirəm.
Spilberqdən Stalinə qədər
Ruslarda “ZAQS” işçiləri, yəni kəbinkəsənlər günüdür. Moldovanlarda polis günü, anqolalılarda mədəniyyət festivalı günləridir. Britaniyalılar Milli Stilton pendiri gününü qeyd edəcəklər. Amerikalılar isə onların açığına Milli Peçenyebişirmə gününü qeyd edəcəklər, üstəlik, “Mən bal sevirəm” gününü qeyd edəcəklər, hələ üstəlik Milli qızartma çoşka gününü də qeyd edəcəklər.
Vyetnamlıların bu gün matəm günüdür, 1972-ci ildə ABŞ prezidenti Nikson Şimali Vyetnamın bombalanması əmrini verib, 1600 vətəndaş həlak olub; 1940-cı ildə 3-cü reyx məşhur Barbarossa planını təsdiqləyib; 1963-cü ilin bu günündə dünyaca məşhur Amerika aktyoru Bred Pitt dünyaya gəlib. Onunla eyni gündə ad gününü dünyaca məşhur Amerika rejissoru Stiven Spilberq də qeyd edir. Stiven Breddən 17 yaş böyükdür. 1921-ci ilin bu günündə komedik filmlərinə günü bu gün də sevə-sevə baxdığımız məşhur sovet aktyoru Yuri Nikulin doğulub. 1878-ci ilin 18 dekabrı isə dünyaya İosif Stalin adlı tarixin ən qəddar diktatorlarından birini bəxş edib.
18 dekabrda dünyadan köçənlərdən isə çex prezidenti, həm də dramaturqu Vaslav Qaveli (2011), island şairi, island himninin müəllifi Mattias Yokumsonu (1920) və dünyaşöhrətli İtaliya skripka ustası, 1200 skripka düzəltmiş Antonio Stradivarini (1737) göstərə bilərik.
“Ədəbiyyat vəincəsənət”
(18.12.2023)
Ağsuda kitab təqdimatı
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Dekabrın 15-də Ağsu rayon Heydər Əliyev Mərkəzində Ulu Öndər Heydər Əliyevin 100 illik yubileyi münasibəti ilə “Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” İctimai Birliyinin nəşr etdirdiyi “Vətən oğulsuz olmasın” kitabının təqdimatı keçirildi. Biz də “Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” İctimai Birliyinin sədri Güllü Eldar Tomarlıdan tədbir barədə aşağıdakı bilgiləri aldıq.
-Təqdimat mərasimində Ağsu Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının müavini, İctimai-siyasi və humanitar məsələlər şöbəsinin müdiri Sevil Mirzəliyeva, “Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” İctimai Birliyinin üzvləri olaraq bizlər, rayonun mədəniyyət, incəsənət, media və ictimaiyyət nümayəndələri iştirak edirdilər.
Tədbirdə çıxış edənlər bildirdilər ki, “Vətən oğulsuz olmasın” kitabında Ümummilli Lider Heydər Əliyevin xalq şairi Mirvarid Dilbazi ilə görüşü zamanı onların çıxışları, Mirvarid Dilbazinin Ulu Öndərə həsr etdiyi şeirləri toplanıb. Həmçinin qeyd olundu ki, Ümummilli Lider Heydər Əliyev poeziyamızın inkişafında misilsiz xidmətlər göstərib. Bu da, həmin dövrün yazıçı və şairlərinin yaradıcılğında öz əksini tapıb. İstər yazarların, istərsə də, ədəbiyyatşünasların dayağı olan Ulu Öndər ədəbiyyata dərindən bələd olub və bu sahəyə daim sevgi ilə yanaşıb. Eyni dövrdə yaşayıb, yaratmış xalq şairi Mirvarid Dilbazinin yaradacılığında Ümummilli Lider Heydər Əliyev dühası xüsusi yer tutur.
Çıxışçılar Prezident İlham Əliyevin və Birinci Vitse-Prezident Mehriban xanım Əliyevanın milli mənəvi dəyərlərimizin qorunub saxlanılması istiqamətində misilsiz fəaliyyətlərindən, eləcə də elm və mədəniyyətimizin inkişafına göstərdikləri diqqət və qayğıdan da bəhs etdilər.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.12.2023)
Xalq şairi Osman Sarıvəllinin anadan olmasından 118 il ötdü
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Azərbaycanın gözəlliklərini klassik poeziyamızdan, folklorumuzdan bəhrələnərək ən gözəl tərzdə tərənnüm edən, ortaya qoyan şairlərimizdən biridir Osman Sarıvəlli. Biz hər ilin soyuq 17 dekabr günündə qəlbi alovlu şairimizi yad edirik.
Bəli, ötən gün Xalq şairi Osman Sarıvəllinin anadan olmasından 118 il ötdü.
Osman Abdulla oğlu Qurbanov (Osman Sarıvəlli) 1905-ci il dekabrın 17-də Qazax rayonunun İkinci Şıxlı (Sarıvəlli) kəndində anadan olub. Orta təhsilini Qazax Müəllimlər Seminariyasında aldıqdan sonra bir müddət Göyçay rayonunun Qaraməryəm və Bığır kənd məktəblərində müəllim işləyib. Sonra təhsilini artırmaq məqsədilə Moskvaya gedərək, burada Moskva Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsində oxuyub. Və Moskva həyatı onun gələcəyini müəyyənləşdirib. Belə ki, Moskvada təhsil aldığı müddətdə Osman Sarıvəlli bir sıra ziyalılar, ədəbiyyat nümayəndələri ilə tanış olub.
Sonralar şairin özü yazırdı: “Moskvadakı təhsil illəri mənim həyatımda yeni bir mərhələnin başlanğıcı oldu. Orada klassik və müasir rus poeziyası ilə ətraflı tanış oldum. Rus dili vasitəsilə dünya ədəbiyyatının ən maraqlı nümunələrini öyrəndim”.
O.Sarıvəlli ədəbi yaradıcılığına 1933-cü ildə başlayıb. Həmin ildə “Gənc işçi" qəzetində "Ayaqsız" adlı ilk şeiri çap olunub. Onun “Dəmir sətirlərim” adlı birinci kitabı 1934-cü ildə çapdan çıxıb. Şair 1937-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqına üzv qəbul edilib.
Nəzərə alın ki, söhbət qanlı-qadalı 1937-ci ildən gedir. O dövrdə sağ-salamat qalmağın özü bir möcüzə idi. Xüsusən yazıb yaradanlar üçün. Xəlqiliyi qoruyub saxlayanlar üçün.
Onun şair taleyi heç də asan olmayıb, ömrünün müxtəlif anlarında haqsızlıqlara, təqiblərə məruz qalıb. Belə ki, sovet rejiminin qanlı illəri onun da həyatından yan keçməyib. O ağır illərdə Osman Sarıvəllinin qardaşı sürgün olunub, özü isə repressiya qorxusu altında yaşayıb. Ancaq heç bir qorxu onun ilham pərisini əlindən ala bilməyib.
Bakı Pedaqoji Texnikumunda müəllim, Bakı Teatr Texnikumunda müdir, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Nizami adına Dil və Ədəbiyyat İnstitutunda müdir müavini, “Ədəbiyyat qəzeti”nin redaktoru, “Uşaqgəncnəşr”də redaktor, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqında şeir üzrə məsləhətçi vəzifələri - Osman Sarıvəllinin əmək kitabçasına yazılan iş yerləridir.
Şairin 1943-cü ildə qələmə aldığı “Gətir oğlum, gətir” poeması o dövrdə böyük əks-səda doğurub. Xalq mənəviyyatının aynası hesab olunan bu əsər fəlsəfi lirikanın əsl nümunəsi kimi dəyərləndirilir.
Şairin şeirləri axıcı və yaddaqalan olduğundan aşıqların dilindən düşməmiş, xalq Osman Sarıvəlli poeziyasını sevə-sevə oxumuş, öyrənmişdir.
Osman Sarıvəlli xalq yaradıcılığının təbliği, aşıq sənətinin tədqiqi ilə yanaşı, tərcüməçiliklə də məşğul olub, Nizami, Xəqani, Viktor Hüqo, Nazim Hikmət, Aleksandr Puşkinin əsərlərini, Sofoklun “Antiqona” faciəsini dilimizə çevirib. Folklorumuzun və aşıq yaradıcılığının tədqiqində, eləcə də böyük Səməd Vurğun yaradıcılığının külliyyatının hazırlanıb çap edilməsində öz qüvvəsini əsirgəməyib.
Osman Sarıvəlli barədə Xalq şairi Mirvarid Dilbazi bilirsinizmi nə deyib? Deyib ki, o, çörəksiz yaşayıb, məsləksiz yaşaya bilməyən sənətkarlardandır.
Məncə, elə bu bir kəlmə ilə böyük şairin bütün həyat və yaradıcılığını səciyyələndirə bilərik.
Tanınmış şair 1990-cı ildə vəfat edib və doğma kəndində dəfn olunub. Müstəqilliyi görə bilməmək olub onun qisməti.
Ruhu şad olsun!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.12.2023)
Bakıda Yaponiya Mədəniyyət və Budo Festivalı təşkil edilib
Turizm bir ölkəyə səfər edib ora ilə tanışlıqdır. Amma bəzən səfirliklər yerləşdikləri ölkələrə öz mədəniyyətlərini gətirərək nümayiş etdirirlər, bu da bir turizmdir əslində.
Dekabrın 17-də Bakı İdman Sarayında “Yaponiya Mədəniyyət və Budo Festivalı” adlı tədbir keçirilib. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir.
Tədbirin təşkilatçıları Yaponiyanın ölkəmizdəki səfirliyi, Budo Festival Təşkilat Komitəsi, Cüdo Federasiyası və “Game Summit”, JTI Azərbaycan, ISR AUTO, AQUAVITA, BOUQUET şirkətləri olub.
Beş saatadək davam edən festivalda Yaponiyanı təmsil edən müxtəlif qurumlar, idman federasiyaları, təhsil ocaqları, şirkətlər iştirak edərək, yapon mədəniyyətini və budo döyüş sənətinin nümunələrini təqdim ediblər.
Tədbirdə ənənəvi yapon mədəniyyətinin nümunələri olan çay mərasimi, kalliqrafiya, kimono, ikebana, oriqami ilə yanaşı, müasir mədəniyyət nümunəsi olan kospley nümayişləri də yer alıb. Karate, cüdo, aikido, kendo kimi hər kəsin sevimli yapon döyüş sənətləri üzrə nümayişlər, yapon rəqsləri və mahnıları, kalliqrafiya performansı kimi maraqlı səhnə çıxışları da tamaşaçılar tərəfindən maraqla qarşılanıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.12.2023)
Bu gün ölkədə ilk dəfə olaraq “Mədəni irs” mövzusunda forum açılacaq
Bu gündən etibarən dekabrın 20-dək Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə ölkəmizdə ilk dəfə “Mədəni irs” forumu keçiriləcək. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı
Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən məlumat verir.
Forum Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunan tədbirlər çərçivəsində baş tutacaq.
Tanınmış tarixçi, arxeoloq, rəssam, memar, heykəltaraş, sənətkar və sahə üzrə digər mütəxəssislərin iştirakı ilə geniş müzakirələrin aparılacağı forumda mədəniyyətimizin və milli irsimizin yaşadılması, inkişafı və təbliği, mövcud vəziyyət, maddi və qeyri-maddi irsimizə, təsviri və tətbiqi sənətə, tarixi abidələrə dövlət dəstəyi və digər istiqamətlərdə diskussiyalar olacaq.
Forumda “Azərbaycanın daşınmaz tarixi - mədəni irsinin tədqiqi və mühafizəsi problemləri”, “Postkonflikt dövründə Azərbaycanın tarixi - mədəni və təbii irsinin qorunması məsələləri”, “Azərbaycanda daşınar mədəni irs: muzey işi və müasir çağırışlar”, “Qeyri-maddi mədəni irsin mühafizəsi və müasir çağırışlar”, “Təsviri sənət və müasir çağırışlar”, “Mədəni irs və müasir memarlıq- Şəhərsalma prinsipləri” mövzuları üzrə panellər təşkil olunacaq.
Panellerdə müvafiq sahələrin mövcud vəziyyəti və gələcək perspektivlər barədə fikir mübadiləsi aparılacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.12.2023)
