Super User
“Başqa bir adı yox ki, vətən üçün "ölməyin"
Elman Tovuz yazır
Bu gün dəyərli ziyalı, sevilən pedoqoq, gözəl şair Mikayıl Bozalın doğum günüdür. 65 illik yubileyidir. Bu münasibətlə şair Elman Tovuzun yazdığı təbrik mətnini diqqətinizə çatdırırıq.
Adı, həm bir şəxsiyyət, həm hoca, həm dost olaraq hər zaman başda çəkilən əzizim Mikayıl müəllim, yeni yaşa qədəminiz mübarək! Doğrusu, sizi poeziyaya bənzədirəm; canınızda klassika da var, modernlik də. İstər yaşlı nəsllə, istərsə də gənclərlə ünsiyyətiniz bunu diqtə edir. Həm keçmişin ağır, samballı kişisi, həm müasir dövrlə ayaqlaşan gənc nəslin nümayəndəsi olaraq - Sizə ancaq qibtə etmək, haqqınızda söhbət düşəndə sevinmək belə azdır. Bir dəfə də bu haqda yazmışdım, "Mikayıl"təbiət mələyinin adıdır, - deyirlər. Mənsə deyirəm, abim Yer üzünə göndərilmiş mələkdir.
Həm telefon zənginə, həm tədbirinizə də bir şey qalsın deyə sözümü sizə yazdığım bir şeirlə bitirməklə yanaşı, ən xoş arzularımı ismarlayıram. Tanrı yazan ömür payının qalanını da sağlam canla, huzur içində, uğurlar və həyat sevinciylə - könlünüzcə yaşayasınız.
*
Sən göylərin sevimli mələyisən, deyilmi,
Görəsən, yer üzünə axı hardan gəlmisən...
Çapıb Şimşək köhləni, ağatlı oğlan kimi,
Qoşulub yağışlara saf sularnan gəlmisən?
Ya ruhlar aləmindən enmisən torpaq üstə,
Onunçün, bu torpağı belə sevirsən, nədir?!
Təbiət mələyisən deyə, hər yarpaq üstə
Əsməyin özü belə, canlı bir əfsanədir.
Niyə göndərib səni yer üzünə Yaradan –
Gəlmisən, baş çəkəsən hər çiçəyə, hər gülə.
Bir duyğu ocağısan təpədən dırnağacan,
Haqdan verilib sənə əldə tutduğun qələm.
Bu yurdun qismətidir sıramıza gəlməyin,
Az-az gəlir dünyaya belə örnək adamlar.
Başqa bir adı yox ki, vətən üçün "ölməyin",
Düşməninə sərt olur dosta kövrək adamlar.
Gözümdə ucalığı boyundan çox-çox ucam,
Məni fikirlərimdə aldatmadı heç zəndim.
Yeri gələndə dostum, yeri gələndə hocam,
Hər yerdə adımızı qoşa çəkən əfəndim.
Necə deyib deyənlər: bir millət, iki dövlət!
Biz də belə bölmüşük bir ruhu iki cismə.
Birgə olmaqdan gözəl varmı yenə səadət,
Nə qədər yaşayarıq...
yaşadarıq,...
ya qismət!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.12.2023)
Xarici turizm sənayesi nümayəndələri və blogerlərin Azərbaycana səfəri təşkil olunub
Dekabrın 14-dən 18-dək Dövlət Turizm Agentliyinin təşkilatçılığı ilə qış turizmi mövsümünün açılışı ilə bağlı Qətər, BƏƏ, Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya, Özbəkistan, Qazaxıstan və Belarusdan 90-a yaxın turizm sənayesi nümayəndəsi və blogerlər üçün “Şahdağ” Turizm Mərkəzinə tanışlıq səfəri təşkil edilib.
Dövlət Turizm Agentliyindən AzərTAC-a bildirilib ki, səfər zamanı qonaqlara kompleksdə həyata keçirilən yenidənqurma və infrastruktur işləri haqqında ətraflı məlumat verilib.
Həmçinin onlar kompleksdə təklif olunan kvadrosikl, kanat yolları, “Alpine Coaster” attraksionu və digər xidmətlərlə tanış olublar.
Bundan əlavə, səyahət və turizm sektorunda əməkdaşlığın qurulması, həmçinin təcrübə mübadiləsinin aparılması məqsədilə dekabrın 18-də Bakıda 80 yerli turizm sənayesi nümayəndəsinin iştirakı ilə B2B (biznesdən-biznesə) formatında görüşlər keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.12.2023)
Endirim
Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Yeni və fərqli gülüş menyüsü ilə davam edirik. Qısa aforizmlərsayağı gülməcələr. Bəyənəcəyinizə əminəm.
“Oxumaq, oxumaq, yenə də oxumaq”.
Çox səhv təlimdir. Bir əldə üç qarpız tutmaq olmaz.
Marketlər qiymət artımını indi bizə minnətlə edirlər. Dünən 3 manata satdıqları xamanın bu gün üstünə endirim yarlıkı yapışdırırlar ki, guya qiyməti 3.50 imiş, 3.30-a salıblar.
Ay bərəkallah!
-Şalvar haqda qısaca nə demək olar?
-Şortik.
Dünyanın ən cəsarətli adamları sosial şəbəkələrdəki anonim adamlardır.
Tərbiyəli kişi sement kisəsi daşıyan qadının iş prosesinə irad tutmamalıdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.12.2023)
REDAKSİYANIN POÇTUNDAN - “Beyləqanın yovşan qoxusu”
Aygün Bayramlının yeni şeiri
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının poçtunda Beyləqan rayonunda piano müəllimi işləyən, şeirləri ilə dövri mətbuatda tez-tez çıxış edən istedadlı şair Aygün Bayramlının məktubu var. Aygün xanım Beyləqana aid şeir yazdığını və bu şeiri elmi yaradıcılığı, tədqiqat işləri ilə bağlı yazdığını bildirir, portalda yayımlanmasını arzulayır. Buyurun, istəkli oxucular, tanış olun.
Yovşanlı torpaqların
Altı tarix, üstü tarix
Gözü yolda qalan diyar,
Ulu torpaq, ulu diyar.
Sən haradan gəlmiş idin
Haralarda tutdun qərar?
Əsrlərin süzgəcində
İlim ilim ilmələnən,
Zillətlərə, zülmətlərə
Sinə gərən
Ərən diyar...
3-4 əsr ölü qaldın,
Diriltmədi səni gəlib gedənlərin,
Elə baxıb köks ötürdü torpağına,
Torpaq altda qalanına
Əsrlərdir ölən qala,
Örənqala...
Səni tarix unudarmı?
Sən tarixin özüsən
Mücirəddin torpağısan
Məsud Namdarın elisən.
Baş qoydu sənin yolunda Müsafirin,
Havalandı Ozan Murad,
Havalandı sinəsindən el havası-
Qaraca!
Çaldı əllər, qolça qopuz,
"Qaraca oğlan" çaldı,
Özü qalmayan ərlərin
Qaldı, izləri qaldı...
Oğuz yurdu, Boyatdan bir ər qopan
Dədəm Qorqudun diyarı
Ozan Əsədin diyarı,
Sirli, sazlı, sözlü diyar...
Ucaldı Mil-Minarədən azan!
Dündə də, bu gün də ,sabah da ucalacaq
Bu torpaqda yatan neçə ulu babam
Yenə yatır, dünya durduqca yatacaq.
Burda Peyğəmbərlər yatır.
Ənzələ, Sarı, Qərib, Cərciz peyğəmbərim yatır.
Beyləqan peyğəmbər yurdu
Müqəddəslərin məkanı, son mənzili...
6 min il yol gəlirsən,
Dəvələrin karvanında,
At belində gəlirsən.
Minarənin məşəl ilə işıq salan yollarından,
Əbu Musa tamahındandan keçib gələn,
Qala dövlət!
Dözən, duran, qaya dövlət!
Babəkin doğma şəhəri,
Neçə yüzilliklər keçdi, burdan kimsələr keçmədi,
Viran qaldın, xarab oldun, öldün, öldün-dirildin...
Bu gün yenə ayaqdasan,
Allahın əli çatan, ünü yetən yerdəsən,
Sən Xan qızı ürəyində,
Nizaminin qəlbindəsən,
Mənim peyğəmbər yurdum,
Mənim "Tanrı Şəhərim"
Yaşa, dünya durduqca ərənlərin diyarı,
Mücirin avazıyla ucal, ucal deyirəm,
Mənim tarixi yurdum,
Tarix qoxan şəhərim,
Yaşa, dünya durduqca, yaşa mənim diyarım!
İç şəkildə: Mücirəddin Beyləqani.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.12.2023)
“İçimdə ağlamaq ehtiyacı…” - NURƏNGİZ GÜNÜN GÜNÜ
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Dodaqlarımda təbəssüm, Bəbəklərimdə ümid və qürur, İçimdə ağlamaq ehtiyacı... Yol gedirəm, yorulanadək.
Ovcumda sirr, Barmaqlarımda qabar, Ürəyimdir... varım-yoxum Yol gedirəm, saplağından qırılanadək.
Saçlarımda rüzgarım, Ruhumda ana laylası, Başımda məğlub eşqim Yol gedirəm, sinəm qaralanadək.
Önümdə silsilə dağlar, Sərt qayalar, soyuq dəniz Qərib canla, bu tək cana, qürub çağı Yol gedirəm, öləziyib saralanadək.
Arxamda sarp enişlər, Çiynimdə Günəş tayası, Ağuşumda Jaləm və titrəyişim... Yol gedirəm, yol olanadək.
Bu təsirli misralar mərhum şair Nurəngiz Günündür, təqribən 40 il öncə qələmə alınıb. “Ağuşumda Jaləm” deyirdi şair, indi şairin qızı, filologiya elmləri doktoru, millət vəkili Jalə Əliyeva Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin “Natəvan” klubunda düzənlənən Nurəngiz Günün günündə iştirak edirdi…
Azərbaycan ədəbiyyatının fərqli ismi, lirik sentimentalizmin gözəl nümayəndəsi, sevgi və həsrət şairi Nurəngiz Günün 85 illiyi münasibətilə "Nurəngiz Gün 85 - Ədibin həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş nəşrlərin təqdimatı" adlanırdı bəhs etdiyimiz bu tədbir.
Tədbirdə texnika və filologiya elmləri doktoru, şair-publisist Elçin İskəndərzadənin Nurəngiz Günə həsr edilmiş "Günəşin elçisi" esse-monoqrafiyası, AYB katibi Səlim Babullaoğlunun təşəbbüsü ilə Türkiyənin məşhur ədəbiyyat-sənət toplusu olan "Temrin" jurnalının şairəyə həsr edilən xüsusi nömrəsi, Həsən bəy Zərdabi İrs Mərkəzinin təsis etdiyi "Nurəngiz Gün Beynəlxalq Ödül" yarışmasının qaliblərinin, eyni zamanda Nurəngiz Günün xarici ölkələrdə yayınlanan şeirlərindən ibarət antologiyanın və şair Maşallah Məftunun Nurəngiz Gün haqqında qələmə aldığı "Güllərin soyqırımı" kitabları geniş oxucu kütləsinə təqdim edildi.
Tədbiri açan Səlim Babullaoğlu Nurəngiz Günün müasir poeziyada xüsusi bir yer tutan şair olduğunu diqqətə çatdırdı. Səlim Babullaoğlu Nurəngiz Günə həsr edilən nəşrlər haqqında danışdı, bu nəşrlərin hər birinin Nurəngiz Gün yaradıcılığının və şəxsiyyətinin daha böyük miqyasda tanınması və təbliğ edilməsi baxımından əhəmiyyətdən daşıdığını bildirdi.
Yazıçılar Birliyinin sədri, xalq yazıçısı Anar Nurəngiz Günlə bağlı xatirələrini danışdı, şairin təkrarsız və bənzərsiz yaradıcılığının xüsusiyyətlərindən bəhs etdi, onun yoxluğunun ədəbiyyatın itkisi olduğunu etiraf etdi.
Daha sonra “Günəşin elçisi" esse-monoqrafiyanın müəllifi Elçin İskəndərzadə, akademik Teymur Kərimli, deputat Arzu Nağıyev, professor Vaqif Yusifli, ədəbi tənqidçi, "Azərbaycan" jurnalının baş redaktor müavini Əsəd Cahangir, "Qobustan" jurnalının baş redaktoru, yazıçı Pərvin, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, milyonçu Ağamusa Nağıyevin nəvəsi Dilarə Nağıyeva, yazıçı Narıngül Nadir, şair Aləmzar Sadıqqızı təqdim edilən nəşrlər və ədib barədə danışdılar, bu nəşrlərin Nurəngiz Gün haqqında tədqiqat aparacaq gənc tədqiqatçılar üçün bir qaynaq olduğunu vurğuladılar.
Sonra çıxış edən Jalə Əliyeva anasının xatirəsinə göstərdikləri ehtiram üçün kitab müəlliflərinə, Yazıçılar Birliyinə təşəkkürünü bildirdi.
Nurəngiz Gün həqiqətən emosional yazırdı, amma mən onun şeirlərini daha çox belə xarakterizə edərdim: Nurəngiz Gün daha çox dərdli yazırdı.
Bomboş bir səssizlik, bomboş... Boşluqda nə sevgi, nə nifrət, nə səadət, nə hiss, nə səs! Atlıydım. Bəs hanı? Qamçım vardı, bəs hanı? Atım sizə qalsın. Qaytarın qamçımı! Qamçılamaq istəyirəm bu boşluğu!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.12.2013)
"Qeyri-maddi mədəni irsin mühafizəsi və müasir çağırışlar" mövzusunda müzakirə aparılıb
Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən Mədəni İrs Forumunun dekabrın 18-də reallaşan ikinci paneli "Qeyri-maddi mədəni irsin mühafizəsi və müasir çağırışlar" mövzusuna həsr olunub. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən məlumat verir.
Panelin moderatoru Mədəniyyət Nazirliyi İncəsənət şöbəsinin müdiri Sevil Kərimova mövzu barədə məlumat verərək çıxışçıları səhnəyə dəvət edib. Sonra Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən hazırlanmış qeyri-maddi mədəni irsimizə həsr olunmuş videoçarx nümayiş etdirilib.
Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, memar Elçin Şamilli "Dekorativ-tətbiqi sənət nümunələri və müasir bədii ifadə formaları" mövzusunda çıxışında müasir dövrdə vizual dilin dekorativ-tətbiqi sənətlərdə, memarlıqda, dizayn sənətində oynadığı roldan danışıb.
"Azərxalça" ASC-nin kreativ direktoru sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Əsmər Abdullayeva "Qeyri-maddi mədəni irs yaradıcılıq və innovasiyaların əsası kimi: iqtisadi və sosial aspekt" mövzusunda çıxış edib. O, Bakının Pirşağı, Balaxanı və digər qəsəbələrində heç vaxt işləməmiş qadınlar üçün xalçaçılıq, keçəçilik kurslarının təşkil edilməsindən, qədim texnologiya ilə boyaqçılıq sənətinin, Şəkidə ipəkbasma sənətinin dirçəldilməsindən danışıb. Sənətşünas alim gənc xalçaçı rəssamların yenilikçi ideyaları üçün yeni imkanların yaradılması üçün də təkliflərini səsləndirib.
Əməkdar rəssam Məmmədhüseyn Hüseynov "İtirilməkdə olan sənət növləri və ənənələrin ötürülmə mexanizmləri" adlı məruzəsində tərtib etdiyi xalça sənətində unudulmaqda olan mədəni irs nümunələrinə dair cədvəli slayd kimi təqdim edib, təkliflərini dilə gətirib.
Panelin sonuncu məruzəçisi – Mədəniyyət Nazirliyinin sektor müdiri Nuriyyə Məmmədovanın "Azərbaycanın qeyri-maddi mədəni irs nümunələri beynəlxalq siyahılarda" mövzusunda çıxışı dinlənilib. O, Qeyri-maddi mədəni irsin qorunmasına dair UNESCO Konvensiyasının şərtləri barədə məlumat verib.
Çıxışlardan sonra qaldırılan məsələlər və təkliflər barədə fikir mübadiləsi abarılıb, suallar cavablandırılıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.12.2023)
Zamiq Hüseynov Gəncə Dövlət Filarmoniyasında konsert verəcək
Populyar estrada müğənnisi Zamiq Hüseynov 2024-cü il fevralın 2-də Gəncə Dövlət Filarmoniyasında konsert proqramı ilə çıxış edəcək.
Gənclər Gününə həsr olunacaq konsertdə populyar müğənni sevilən mahnılarını səsləndirəcək.
“Uçduq”, “Sən necə də gözəlsən”, “Retro”, “Bu şəhəri çox sevirəm”, “Karaoke” albomların müəllifi olan və ifaları ilə milyonların qəlbini fəth edən müğənni öz repertuarında olan mahnılarla sevənlərinin qarşısında çıxış edəcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.12.2023)
Sən kimsən, doktor Alazan Baycan, yaxud baş tutmamış ziyarət...
Barat Vüsal yazır
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı
AYB Qazax bölməsinin sədri, Əməkdar İncəsənət xadimi, şair Barat Vüsalın əslən Qazaxdan olan mühacir şair Alazan Baycandan bəhs edən yazısını təqdim edir. Vətən həsrətli, yurd həsrətli doktor, şair Alazan Baycan Qərbi Almaniyanın Frayburq şəhərində mühacir həyatı yaşayıb, dünyaya gözlərini əbədilik yumarkən üç söz deyib: Azərbaycan... Qazax... Səməd...
Yaylaq vaxtıydı.
...Arabanın təkəri cırıldayan tərəfdə oturmuşdu. Arabaçı qohumuydu. "Oğul bala!"-dedi,deyəsən, o təkəri yaxşı yağlamamışammış, keç bu biri tərəfdə otur. Cağdan bərk yapış, birdən əlin qopar, yıxılıb eləyərsən!"...
O səs ömrü boyu yadından çıxmadı onun.
O təkər cırıltısı, o kişinin tapşırığı .
Amma həyat elə gətirdi ki...
Araba cağından bərk yapışdığı tərəfə gərək heç keçməyəydi. Təkər cırıltısı gələn tərəfdə oturub ömrü boyu kaş, üzü doğma dağlara, yaylaqlara tərəf yol gedəydi.
Ya da... kaş o kişi "cağdan bərk yapış" dediyi tərəfdən yıxılıb qalaydı o dağlarda. Düşməyəydi bu qürbət ellərə...
Söhbət yalnız 20-21 yaşlarından Bakıda Tibb İnistutunun tələbəsi ola-ola 30-cu illərdə Azəbaycandan, doğma Qazaxdan didərgin düşən bir gəncdən deyil, sonralar xaricdə məşhur doktor və şair olmuş bir insandan gedir.
Adı, soyadı bəllidir: Hacı Həsənzadə.
Ədəbi təxəllüsü belə olub: Alazan Baycan.
...Hər dəfə xəstələri müayinə edib, yardım göstərəndə qohumu olan kişinin dediyi "tərəfdə" əyləşdirirdi və tapşırırdı: "Cağdan bərk yapışın, birdən yıxılarsınız".
Amma şeirlərini araba təkərinin cırıltısı gələn tərəfdə "oturub" yazırdı:
Məndən soruşurlar sən haralısan,
Üzün buğda rəngli, gözlərin qara.
De görək sən hara, bu yerlər hara,
Kimlər səni saldı bu uzaqlara,
Didərgin baxışlı, sən haralısan?!
Mən Kürün, Arazın axdığı yerdən,
Xəzərin Qafqaza baxdığı yerdən,
Azərin odları yaxdığı yerdən,
Keçilməz yolları keçib gəlmişəm,
Talış dağlarını aşıb gəlmişəm.
O yerlər bir aləm, günəşi başqa,
Can alır, can verir o sonsuz eşqə.
O yerlər səfalı, gözəl məkandır,
Ta əskidən adı Azərbaycandır.
O uzanır Qafqazlardan Urmuya.
Könül vermiş həm günəşə, həm aya.
Onu bölən Araz deyil, Kür deyil,
O yaşayır, ancaq yazıq, hürr deyil.
Sevdim özgürlüyü, azadlığı mən,
Canımı qurtardı əzilən yerdən.
Bu şeirindən də göründüyü kimi o, adamların "Şura hökuməti" dediyi "əzilən bir yerdən" qaçıb getmişdi.
Bəri başdan deməliyəm ki, biz onu bu gün tanıdığımıza görə böyük ədəbiyyatşünas, qeyrətli vətəndaş alim, professor Abbas Zamanova borcluyuq. Kimliyi haqqında ilk ətraflı məlumatı oxuculara 4 may 1990-cı ildə "Ədəbiyyat qəzeti"ndə Abbas müəllim təqdim etmişdir:
"Qarşımda iki şeir kitabı var. Biri "Könül sazından" (1983.170 səh.), o biri “Dağ çiçəkləri" (1987.100 səh) adlanır. Bunların hər ikisi Ankarada "Azərbaycan Kültür Dərnəyi" nəşriyyatı tərəfindən buraxılmış və ədəbi ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmişdir.
Bu kitabların ürəyi Vətən həsrətilə döyünən müəllifinin qəribə həyat dünyası vardır. O, vətəndə ikən Hacı Həsənzadə, qürbətdə isə doktor Alazan Baycan ad-familiyası daşımışdır. Qoy A.Baycan həyat hekayəsi ilə özü bizi tanış etsin:
"Azərbaycanın Qazax şəhərində 1913-cü ildə may ayının 12-də dünyaya gəldim. İbtidai məktəbi bitirdikdən sonra Qazax müəllimlər seminariyasına daxil olub,
oranı 1929-cu ildə bitirdim. Bir il Balakəndə müəllimlik etdikdən sonra 1931-ci ildə Bakı Universitetinin Tibb fakultəsinə girdim.
1933-cü ildə Universiteti yarımçıq buraxıb Güney Azərbaycana, oradan da Türkiyəyə keçdim.
1934-cü ildə İstanbul Universitetinin Tibb fakultəsinə girdim və 1939-cu ildə oranı bitirdim. Bir neçə il hərbi xəstəxanada, tibb klinikasında çalışdım.
1942-ci ildə Almaniyaya getdim.
Bir il Berlin universtetində çalışdım.
1943-cü ildə Frayburq universitetində çalışmalarıma davam etdim.
1949-cu ildə daxili xəstəliklər mütəxəssisi oldum. Eyni ildən bəri Frayburqda özümün daxili xəstəliklər klinikasında çalışmaqdayam".
Doktor A.Baycanın yuxarıdakı "1933-cü ildə Güney Azərbaycana, oradan da Türkiyəyə keçdim" ifadəsinə vacib bir düzəliş vermək lazımdır. Hacı Həsənzadə vətəni sadəcə olaraq tərk etməmişdir. O, baş götürüb vətəndən qaçmışdır. Çünki adı "millətçilər" siyahısına düşən H.Həsənzadə əgər o zaman aradan çıxmasaydı "siyasi idarə"nin caynağına düşəcəkdi.
Doktor A.Baycan qürbətdə didərgin həyatı sürsə də, vətənlə əlaqələrini kəsməmişdir.
Həmişə doğma Azərbaycandan müxtəlif yollarla qəzer, jurnal, kitab əldə etmiş, Azərbaycanla birgə yaşamış, birgə nəfəs almışdır.
Mühacirətdə yaşayan bir çoxları onun kitabxanasından istifadə edirdilər.
Mən şəxsən iyirmi ilə yaxın onunla məktublaşmış, kitab mübadiləsi etmişəm. A.Baycanın şeirlərinin yeganə leytmotivi Vətən həsrətidir. O, mənə göndərdiyi məktubların birində yazırdı: “Dünyada yeganə arzum ana vətəni ziyarət etməkdir. Heç bilmirəm, bu istək mənə qismət olacaqdırmı?"
Çox təəssüf ki, Vətənin vətənindən didərgin düşən qərib oğlunun arzusu həqiqətə çevrilmədi. O, bütün ömrü boyu Vətən həsrətiylə yaşadı, Vətən həsrətiylə öldü. Qərbi Almaniyanın Frayburq şəhərində 1989-cu il noyabrın 9-da gözlərini həyata yumdu.
Doktor A.Baycanın həyat yoldaşı İnqa xanım mənə göndərdiyi kədərli məktubda yazmışdı: Alazan ömrünün son dəqiqələrində bu sözləri dedi:
Azərbaycan...Qazax...Səməd.
O, bu sözləri deyəndən sonra keçindi".
Professor Abbas Zamanov.
...İndiki uşaqlar anadan olmurlar. (Bunu bütün uşaqlara aid etməsəm də, söhbətin nədən getdiyini yəqin ki, bilirsiniz. Söhbət keysəriyyə əməliyyatından gedir!)
Belə "doğulan" uşaqlar inanmıram ki, əsl ana, Vətən məhəbbətinin, Vətən həsrətinin nə olduğunu bilsinlər...
"Alazan Baycan öləndə niyə Azərbaycan demişdi?
Çünki Azərbaycandandı.
Niyə Qazax demişdi?
Çünki Qazaxda doğulmuşdu.
Bəs niyə Səməd demişdi?!
Görünür, Səmədi təkcə böyük şair kimi sevməyibmiş. Aralarında 7 yaş fərq olmasına baxmayaraq bəlkə də biri-birini yaxşı tanıyırmışlar, dost da ola bilərmişlər. Axı hər ikisi Qazax müəllimlər seminariyasını bitirmişdi, hər ikisi müəllim olmuşdu, hər ikisi şair idi və s.
O, Səməd Vurğunu yaxşı-yaxşı tanımasaydı (hamıdan çox sevməsəydi?!) sonralar Səmədə həsr etdiyi şeirdə onun portretini belə "çəkə" bilərdimi:
O doğuşdan inadkardı,
Dindardan çox o, dindardı.
İkinci misra Səməd Vurğunun ilk gənclik illərində "Dəli Səməd" çağırıldığı dövrə işarədir. O dövrdə Səməd vegeterianlığa meyilliydi. Ət yemirdi.(Tolstoy kimi.)
Özü bunu sonralar etiraf etmişdi. Deyirdi ki, "heyvanlara yazığım gəlirdi".
Birinci misra da çox yerində deyilib.
Səmədin uşaqlıq illərində hədsiz inadkar olduğu məlumdur. Dediyindən dönməzmiş. Hətta bir dəfə ilk eşqinin üstündə qardaşı Mehdixana acıq eyləyib Dilcandakı yaylaq evindən bayıra qaçmış, özünü ağacdan asmışdı ki, niyə məni bu yoldan döndərmək istəyirsiniz?
Alazan Baycanın Səmədə yazdığı şeiri dəfələrlə oxumuşam və düşünmüşəm ki, Səməd Vurğunun portretini heç kim Alazan Baycan kimi çəkməyib. “Səməd Vurğunun eşqi" adlanan bu şeirin son bəndi xüsusilə, çox təsirli və real fikirlərlə doludur.
...Boşa çıxdı arzuları,
Tez ağardı dərdli başı.
Yazıq uzun yaşamadı,
Öldü vicdan əzabından,
Siqaranın dumanından.
Əlbəttə, Alazan Baycanı Səməd Vurğunla bağlayan təkcə gənclik illəri olmayıb.
Yaradıcılıq nümunələri baxımından da oxşar cəhətləri var bu şairlərin.
Ömrü boyu Vətəni Azərbaycanın azadlığa çıxmasının həsrətini çəkmiş Alazan Baycan deyir:
"Sevdim azadlığı, özgürlüyü mən, canımı qurtardı əzilən yerdən".
Doğrudan da, 30-cu illərdə xüsusən Azərbaycanda Şura höhumətinin qurulmasından 15 il sonra (1935) artıq yavaş-yavaş məlum olmuşdu ki, bu hökumət əslində özgürlüyün, kişiliyin kökünü kəsmək üçün qurulubmuş.
S.Vurğun da insan azadlığının boğulduğunu "Aslan qayası" poemasını bitirəndə "hiss" etmişdi: "İnsan azadlıqdır, azadlıq insan!"
Mənə maraqlı görünən faktlardan biri budur ki, nədən qazaxlı ola-ola Hacı Həsənzadə "Alazan Baycan" təxəllüsü götürübmüş? İlk olaraq ağlıma gələn bu oldu ki, o Qazax Müəllimlər Seminariyasını bitirdikdən sonra Balakəndə müəllimlik etmişdi. Alazan çayı o tərəflərdə yerləşir axı. Daha dəqiq oxucuların təsəvvur əldə etməsi üçün ASE-nin "Balakən Rayonu" bölümünə baxdım. “Balakən rayonu- Azərbaycanda inzibati rayon. Baş Qafqaz silsiləsinin cənub yamaclarında və Alazan -Həftəran vadisindədir. Çay şəbəkəsi çoxdur. Rayonun ərazisindən Balakən, Mazım və s. çaylar, Katex çayı, Qanıx (Alazan) çayı axır".
"Alazan" təxəllüsünün hardan götürüldüyü beləcə aydınlaşdı. "Baycan"da məlum şeydir. Bu "Azərbaycan" sözünün "baycan" hissəsidir.
Ömür-gün yoldaşının alman qızı olduğu bəllidir. Adı İnqa olub. Bəs ilk sevdiyi Azərbaycan gözəlinin adı nə olub, görəsən? O gözəl ki, onu Alımça ağacının altında görmüşdü. Onda 13 yaşı vardı. Onda belə yazmışdı:
Alımçanın dibində,
Gözüm qaldı gözündə.
Səni sevdim ürəkdən,
Bilirmisən özün də?!
Bu onun ilk şeiri olub.13 yaşın şeiri! Mənə elə gəlir ki, bu bir bənd şeir onun şairlik pasportudur, vizit kartıdır.
Və bu şeir dünyanın ən gözəl məhəbbət şeirlərindən biridir. Böyük və ölməz məhəbbət dastanlarının proloqudur.
...Bu insan nə gözəl şeirlər yazırmış. Bu insan bizim yazmadığımız, yazammadığımız, yazmağı unutduğumuz şeirləri yazırmış. Götürək elə Mirvarid Dilbaziyə yazdığı şeiri:
"Çoban" qoşmasını oxudum, andım,
Xəyala bürünüb yurdu dolandım.
Özümü dağlarda bir çoban sandım,
Qoy ötsün tütəyim, susdurma məni.
Bizim dağlar yenə əski dağlarmı,
Sular axıb, çaylar daşıb çağlarmı?
Bənövşələr boyun büküb ağlarmı?
Doğrumu sözlərin, qandırma məni.
Sevdiyim dumanlı, yaşıl dağarın,
Silinməz izləri keçmiş çağların.
Düşsəm ayağına doğma Qazağın,
Qoy öpüm doyunca, qaldırma məni.
Əlvan çiçəklidir dağların yazı,
Ondan ayrı inlər könlümün sazı.
Həsrətəm dağlara, a dağlar qızı,
Qoy çıxım dağlara, qaytarma məni.
Dünyanın ən gözəl bir yerindəyim,
Bağlıdır yurduma yenə ürəyim.
Sorsalar doğrumu, bunu söyləyim:
Yanıram, gəl su tök, yandırma məni!
Son misranı oxuyanda yadıma Dilican yaylağı, Dilican dərəsi düşdü. Dilicanda Şir heykəlinin ağzından aşıb daşan "Şirli bulaq" düşdü. O bulaqdan mən də çox içmişəm. 1988-ci ildə anam xəstələndi. "Ürəyim yanır" dedi. O bulağın suyundan istədi. İçsəm, ölmərəm, söylədi. Allah insafımı kəssin. O sudan gətirmədim. Qorxdum ki, içən kimi anam ölər. Amma zənnim düz çıxdı. Ondan sonra o "Yanğıyla" anam xeyli yaşadı.
Adamı həsrət öldürür.
Yox, adamı həm də həsrət yaşadırmış?!
Alazan Baycanın şeirlərindəki yurd yerlərinin adını indi çoxlarımız unutmuşuq. O yaylaq yerlərini görənlərin, sevənlərin çoxu ya ölüb indi... ya da o şair kimi o yerlərdən didərgin düşüblər. Az qala, öz adları yadlarından çıxıb...
"Molla qayası", "Sənəm dərəsi", "Kərəm Körpüsü", "Dilican" "Haçasu" yer-yurd adları A.Baycanın şeirlərində yaşayır indi. Bu adlar "Şairlər vətəni" bizim tərəflərin, millətimizin kodlarından biriymiş. O kodu düşmən bildi, bizi bir yerə "yığdı", ondan sonra bizimlə çox asanlıqla istədiyi kimi "danışa" bildi.
Bu adamın yazdığı şeirlər adi şeirlər deyil. Tarix var bu şeirlərdə. Tarixi yurd yerlərimizin möhürlənmiş adları var. Biz heç o yerlərdən bu qədər yazmamışıq. Biz yaylaqlara yox, yaylaqlarımıza gedirdik. Biz bu yerlərdən danışanda o saat erməni köpəkoğlu haray salır ki, yalan deyirsiniz, buralar bizim olub: Onda o yerlərin adını öz adı, soyadı kimi (öz şeiri, laylası, bayatısı kimi!) yadında saxlayan Alazan Baycan nə olsun? Axı doğma olmayan şey tez yaddan çıxır. A.Baycan dediyi adlar damarlarından qan kimi axırmış. O yerlər ermənilərə məxsus idisə heç olmasa ermənicə bircə yer adısa bu şeirlərə düşəydi də?!
Qazaxda bizim yaylaqlara yol "Haçasu"nun yanından başlayardı. Bunu köhnə kişilər yaxşı bilirdi. Bunu Alazan Baycan da illərlə unutmamışdı:
Haçasudan keçdik dağlara sarı,
Göllərdə ördəklər üzdüyü zaman
İstərəm görəm mən o nazlı yarı,
Saçına çiçəklər düzdüyü zaman.
Arabamız irəllədi durmadan,
Keçdik əyri-ürü tozlu yollardan
Aşıqlar dəm vurdu vəfalı yardan,
Gözəllər gözünü süzdüyü zaman.
Qoyun, quzu dağdan enib gələrdi,
Anasın itirmiş quzu mələrdi.
Nə yaman olurmuş ayrılıq dərdi,
İnsan ümidini üzdüyü zaman.
Uzaqlaşdıq eldən, yollar qaraldı,
Qaraldı dumanlı dağların ardı.
Füzuli ürəklər yanar, ağlardı,
Gözəllər sözündən döndüyü zaman!
Qərbi Almaniyada yaşayasan, amma hər gün, hər an köç yollarında "Molla qayası"nda, "Haçasuda", “Kərəm Körpüsü"ndə, "Sənəm dərəsi"ndə, Dilicanda, Dəli dağda olasan. Vətən canlı şair olasan, aşıq olasan, aşiq olasan. Bu mümkündümü?! Mümkündür! Alazan Baycanın şeirləri elə bunu deyir:
...Mən aşığam, odsuz yandım,
Yanan odlar mənsiz olmaz.
Vətən, səni hər an andım,
Vallah, könlüm sənsiz olmaz!
...Kərəm körpüsündən keçsəm,
Qayalarda qartal seçsəm,
Dilicanda bir su içsəm,
Yanan könlüm cansız olmaz.
...Molla qayasından bir bax, yuxarı,
Hardadı Səmədin vəfasız yarı?
Ölmədən bir görsəm doğma diyarı,
Sarsılmaz imandır canım, eloğlu!
Ömür nə cür ötüb keçdi, bilmədi. Gözü dünyanın nə var- dövlətində, nə də qürbət "Şirnisi"ndə qaldı. Özü yazdığı kimi, gözü Qazaxda qaldı.
Bizimsə gözümüz hələ də köhnə yurd yerində, o dağlarda, köç yollarında qalıb.
...Hər dəfə Qazaxdan Dilicana tərəf baxanda nədənsə ən çox qulağıma gələn araba səsidir.
Bir də Didvandakı "Göyəzən" yeməkxanasının pəncərəsindən o yerlərə doğru zillənən türk şairi Yavuz Bülənd Bakilərin qəribanə yazıq-pozuq, ağlar baxışları. İşə bax, gör hardan baxıb tanış edirdik kişini köhnə yurd yerləriylə və deyirdik: O yerlər, o dağlar bizim olub!?"
Aman Allah! Biz Vətəndən Vətənə boylanırdıq.
O ( Alazan Baycan) isə qürbətdən Vətənə boylanası olmusdu. Ürəyi, gözü Qazaxda qalmışdı və müstəqilliyimizə 2 il qalmış (1989) müqəddəs bir ziyarətin bir addımlığında ölmüşdü, 76 yaşında. Öləndə belə demişdi:
"Azərbaycan… Qazax... Səməd...".
P.S. Bu mühacir şair haqqında düşünəndə yadıma Qazaxlı mühacir Yusif düşür. O mühacirətə gedəndə Cümhuriyyət bayrağını kəmərinin altından belinə dolayıb sərhəddi keçib, Türkiyəyə pənah aparıb. Öləndə vəsiyyət edib ki, məni Qazaxdan gətirdiyim o bayrağa büküb dəfn edərsiniz. Elə də ediblər.
...Alazan Baycanın da qəlbində belə bir bayraq dalğalanırmış. Və əminəm ki, onun dəfninə biz gedə bilməsək də, "Molla qayası" ,"Kərəm körpüsü", "Dilican dərəsi" ,"Haçasu" gedibmişlər.
Özü də yaylağa gedən o köhnə arabayla. Hamısı da yəqin ki, arabanın hələ də yağlanmamış cırıldayan təkəri tərəfdə oturubmuşlar...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.12.2023)
“Nağılın şirinliyi içərisindəki yalanlardadır” - HÜMBƏT HƏSƏNOĞLUDAN 10 AFORİZM
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı statusman Hümbət Həsənoğlunun növbəti 10 aforizmini təqdim edir.
1.Təqvim ilinə heyvan adı qoyub insandan adam kimi yaşamağı tələb edirlər.
2.İstedadlı oxucu olmasa, heç bir yazarın istedadı bəlli olmaz.
3.Nağılın şirinliyi içərisindəki yalanlardadır.
4.Ən yaramaz adam başqasını sənin qədər tərifləyəndir.
5.Yazıçının ən böyük imtiyazı odur ki, öz əsərində özünü arzuladığı kimi öldürə bilir.
6.Ağ kağızda qara işini görən insana yazar deyilir.
7.Sevgini sözlə ifadə etmək yalnız qara karandaşla göy qurşağı çəkməyə bənzəyir.
8.Ləyaqətini qorumaq üçün ləyaqətlilərlə dostluq et.
9.Ümidinə çox da ümid bağlama.
10.Hər sözün məğzində bir hekayə yatır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.12.2023)
Bu gün Gəncədə Şapito-sirki fəaliyyətə başlayır
Azərbaycanda sirk incəsənətinin inkişaf etdirilməsi məqsədilə və ölkənin Qərb regionunun istəklərini nəzərə alaraq, Gəncə şəhərindəki GƏNCLAND istirahət mərkəzində ölkədə beynəlxalq standartlara cavab verən ən böyük stasionar şapito-sirki quraşdırılıb. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” Bakı Dövlət Sirkinə istinadən məlumat verir.
Gəncədəki şapito-sirki fəaliyyətinə bu gün - 2023-cü il dekabrın 19-dan 2024-cü il yanvarın 7-dək şapito-sirkinin yeni səhnəsində keçiriləcək “Yeni il sərgüzəşti” beynəlxalq sirk proqramı ilə başlayır. Proqramda dünyaca məşhur sirk artistləri çıxış edəcək. Klounlar, akrobatlar, gimnastlar, ekvilibristlər, ayılar və tutuquşuları hər gün bayram ab-havası və unudulmaz emosiyalar bəxş edəcəklər.
Təşkilatçıların qeyd etdiyinə görə, “Yeni il sərgüzəşti” sirk incəsənəti ustalarının sadəcə olaraq gözəllik və ən mürəkkəb tryukları nümayiş etdirəcəyi peşəkar şou deyil. Bu, Azərbaycan sirk incəsənətinin şanlı tarixinin davamına çevrilən yerli sirkin yeni səhifəsini açan regionda ilk tam sirk tamaşasıdır. Üstəlik, daimi əsasda şapito-sirkinin açılışı ideyasının ibarət olduğu vəzifələrdən biri Azərbaycanın qədim şəhərlərindən birinə diqqətin cəlb edilməsidir. Təşkilatçılar və şəhərin məsul şəxsləri ümid edirlər ki, o, Gəncənin təkcə sakinlərinin deyil, həm də şəhərin qonaqlarının marağını cəlb edən ünvanlarından daha biri olacaq.
“Yeni il sərgüzəşti” premyera bayram proqramı artıq formalaşmış ənənəyə uyğun olaraq dekabrın 19-da valideyn himayəsindən məhrum olmuş ailələrdən olan, sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqlar, şəhid övladları və müharibə veteranları üçün nümayiş etdiriləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.12.2023)
