Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xalq şairi Vahid Əziz! Lirikanın ən dərinliyini, fikir yükünün ən ağırlığını, poetik gözəlliyin ən təkrarsızını ortaya qoyan bir şairimizdir Vahid Əziz. Onun vəyənpərvərlik mövzusu da tükənməzdir. 

Onun bütün yaradıcılığı gözəldir, bizsə son illər yazdığı şeirlərindən seçmələr edəcəyik. Bu oxuyacağınız şeir 2014-cü ildə yazılıb. 

İstəmədim...


Könlütox gəzərəm əyin-başımnan;

“astar” bəsim oldu, “üz” istəmədim.

qorxdum ki, doğmalar bezər yaşımnan –

Tanrıdan “Yüz əlli”, “Yüz” istəmədim.

Arzum ürəyimdə, həyam üzümdə.

yara qaysağıdır külüm – gözümdə,

olsun ki, əyridir iki gözüm də;

özgə cür görməyə göz istəmədim.

Yaman dadlı imiş həyat nədisə!

hər gün bir möcüzə, hər an hadisə,

əzablar önündə bükülmədisə –

zirvəyə qalxmağa diz istəmədim.

Pisimə güc gəldi düşmən alayı,

misimi çürütdü özgə qalayı,

dünyadan “beş arşın bezdən” savayı

heç nəyi, şahidsiz siz – istəmədim!

Alsın Vətən mənnən – nə alacaqsa

“olacaq” sanacam – nə olacaqsa,

mənnən, Vahid ƏZİZ, nə qalacaqsa –

bəsimdi, qondarma iz istəmədim... 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.01.2024)

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əgər sizə dünyasını dəyişən hər hansı bir kəsə zəng etmək şansı verilsə idi o adam kim olardı və ona nə deyərdiniz?

EKSPRESS-SORĞU-da bu dəfə məhz bu sualı qoymuşam və ona ən müxtəlif cavablar almaqdayam. 

Cəfar Cabbarlının "Oqtay Eloğlu"

əsərində belə bir nüans var: Allah və Oqtay. Onun nitqində Oqtay Allahla

kimin kimi yaratdığı barədə mübarizə

etdiyi bildirib. Bunun qaynağı Cəfərin

fikrincə, nədədir? İnsan taleyinin

yükü qaldıra bilməyincə, böcək kimi

əzildiyini hiss edincə öz Tanrısına

küsməlidirmi, ona inancı itirməlidirmi

va ya itirirsə, bu Oqtayda necə ortaya

çıxdi? Mən bunu filosof Nietzsche'nin

fikirlərinə bənzətdim. Hansı ki, "Belə

buyurdu Zərdüşt" kitabında Zərdüşt

həqiqət axtarışında olur və onu tapır,

insanlara anladır: "Tanrı öldü. Onu biz

öldürdük"

Ola bilər ki, Cəfər Cabbarli

da həmin əsəri oxuyub. Va bu

fəlsəfi görüşü, nihilist yanaşmanı

mənimsəyib.

Həmçinin Oqtayın Firəngizi öldürməsi,

onu çirkli torpaqda sürünməyə layiq

böcəklərdən xilas etmə səbəbindən

idi. Bas Cəfər Cabbarll bu böcək

bənzətməsini ola bilərmiki, Kafkanın

"Çevrilmə" kitabında insanlar içində

böcəyə çevrilən və əzab çəkərək ölən

Gregor Samsadan təsirlənsin?

Məncə, Cəfər Cabbarlı dünya

ədəbiyyatından olduqca bəhrələnib.

Onunla bu barədə geniş şəkildə fəlsəfi

müzakirə aparmaq istəyərdim.

Aytac Bədəlova

O adam Mikayil Müşfiq olardı. Səbəbi  bilmirəm niyə, amma ədəbiyyatı

çox sevirəm va bunu da sevməyimin

səbəbi Mikayıl Müşfiqdir. Səbəbsizcə,

mənə çox yaxin gəlir. Elə bilirəm onu

illərdir tanıyıram.

Həmidə xanım 

Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.01.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində portalımızın Güney təmsilçisi Əli Çağla bu dəfə sizlərə Mehdi Qəmsizin   şeirlərini  təqdim edir.

Mehdi Qəmsiz

 Qəmsiz kimi tanınan Mehdi Tiğzən 2000-ci ilin mart ayında Təbriz şəhərində doğulmuşdur.

GƏLMƏK İSTƏSƏN

 İstirsən gedəsən, tutmuram amma –

Geyinər gözlərim yaşını hər gün.

Xəyalın boylanıb göylərdən bura,

Könlümə saplayar qaşını hər gün;

Geyinər gözlərim yaşını hər gün.

Sevincək cumaram qaranlıqlara,

Gilən kimi günüm qara olmasa.

Bağrıma basdığın güllü yastığın,

Gecələr qanayan yara olmasa;

Gilən kimi günüm qara olmasa.

Hər zaman burdakı hər nədə varsan,

Salaram ətrini ürəyimə mən.

Qocalıq yaddaşım ağlın itirsə,

Döyərəm adını biləyimə mən;

Salaram ətrini ürəyimə mən.

Yıxaram dünyanı ayaqlarına,

Əlimdə çiçəklər ayağın öpər.

Ruzgarlar qaldırıb səni göylərə,

Göydə gəzəyənlər barmağın öpər;

Əlimdə çiçəklər ayağın öpər.

And olsun səsinə “tək” boş yerim var,

Sən gəlmək istəsən özünü gətir.

Baldan şirin dadan sözün, söhbətin,

Gözəllik oylağı gözünü gətir;

Sən gəlmək istəsən özünü gətir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.01.2024)

Hafiz Əhmədov yazır

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı sərhədlər tanımayan jurnalist Hafiz Əhmədovun toxunduğu növbəti mövzuya da biganə qala bilmədi. Bu dəfə söhbət qeyri adi heykəllərdən və onların yaradıcısından gedəcək. 

Sosial şəbəkələrdə həmişə qarşıma natamam bədən heykəlləri çıxırdı. Kimisinin ürəyi, kimisinin, qolu, böyrəyi, mədəsi, ayağı, başı və hətta bütün bədəni yox və s... Hamısının əlində isə bir çamadan... Bu heykəllər çox diqqətimi çəkərdi, bəzən də ürəyim ağrıyardı... Niyə? Çünki, bu hissələri əskik olan insan heykəlləri evini, ailəsini, vətənini tərk etmək məcburiyyətində qalan insanların qürbətdə yaşadıqları çətinlikləri, ağrı-acıları özündə əks etdirir. Mühacir, qaçqın, miqrant olmağın zülmlərini dünyaya nümayiş etdirir. 

Mən çox çətinliklə də olsa həmin yarım, natamam bədən heykəllərinin müəllifini tapdım. O, dünya şöhrətli fransız-italyan heykəltəraş Bruno Katalanodur. Çox az müddət ərzində yaxın dost olduq. Müsahibə təklifimi də qəbul etdi, sualları göndərdim. Xeyli müddət keçdi, cavablar gəlmədi. Bir gün mənə yazdı ki, "mənim ingiliscəm çox zəifdir, fikirlərimi tam ifadə edə bilmirəm, buna görə də qızımı gözləyirəm. Qızım ingilis dilini yaxşı bilir, gələndə birlikdə suallarına cavab verəcəyəm".

Nəhayət, Yeni ilə 4 gün qalmış eksklüziv müsahibəmi göndərdilər. Çox sevindim.... Bir neçə mühüm məqamları diqqətinizə çatdırmaq istərdim. Bruno Katalano Mərakeşdə anadan olub. Gənc yaşlarından etibarən postkolonial cəmiyyətdə var olmaq üçün mübarizə aparmağa başlayıb. Daha sonra ailəsi ilə birlikdə Fransada məskunlaşmalı olublar. Məhz bir çox köç hekayələri Afrikanı tərk edən bu sənətkarın əsas ilham mənbəyi olub. 

Bruno Katalanonun etirafları mənə çox təsir etmişdi. Müsahibəni oxuduqca qəribə hisslər keçirirdim... Öz Vətəni Mərakeşi tərk etmək məcburiyyətində qalan bu balaca uşaq, ailəsi ilə birlikdə köçdüyü Fransada çox çətinliklər yaşayıb... Məktəbdən çıxıb işləməli, çörək pulu qazanmalı olub. Böyük bir okean gəmisində elektrik işləyib. Gəmi sahilə yan aldıqca mühacirlərlə tanış olub. Onların həyatı, mübarizəsi gələcəyin məşhur heykəltəraşına çox təsir edib.

Bruno müsahibə zamanı etiraf edir ki, əslində onun ailəsində heç kimə sənətə hörmət etməyib, hamı yalnız maddiatı düşünüb.... Nəisə - Bruno gəmidə elektrik işləyən zaman narkotikə qurşanıb. Həyatı məhv olmaq üzrə imiş. Bir gün bu bəladan xilas olmaq üçün həkimə müraciət edib. Həkim onu terapiyaya göndərib. Terapiya zamanı gillə tanış olub. Narkotiki atıb, gili tutub. Həyatında ilk dəfə əlini gilə vurub fiqurlar, heykəllər düzəldib... Bundan sonra onun heykəltəraşlıq həyatı başlayıb. 35 yaşında bütün işini dayandırıb heykəltəraşlığa tam keçid edib və hər gün səhər 7-dən axşam 8-ə kimi heykəllər düzəldib. İstirahət günü olmadan və 15 il heç bir pul qazanmadan, dayanmadan çalışıb. İlk heykəlini 45 yaşında satıb... İndi isə dünyanın ən məşhur heykəltəraşlarından biridir. 2013-cü ildə “Les Voyageurs” (“Səyahətçilər”) adlı sürrealist heykəl kolleksiyası ilə Avrupada “natamam heykəl”  hərəkatının əsasını qoyub.... Daha nələr-nələr....

Bu müsahibə jurnalist fəaliyyətimdə ən dəyərli, ən özəl müsahibələrimdən biridir... Azərbaycan və ingilis dillərində mütləq oxuyun. 

P.S. Oxuculara bildiririk ki, müsahibə ilə Hafiztimes.com saytından tanış ola bilərlər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.01.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəli, bu gün Azərbaycan xanımı bütün peşə və sahələrdə mühüm rol oynamaqla müstəqil ölkəmizin həyatında çox fəaldır. Bugünkü müsahibimiz də xanımdır.

Bu xanım "Loqos PNİM"-nin İnklüziv təhsil şöbəsinin rəhbəri, baş pedaqoq, təlimçi vəzifəsində çalışan Aysel Ərəstunqızıdır.

-İnklüziv təhsil nədir?

-İnklüziv təhsil ümumi təhsilin inkişafı prosesidir. Təhsilin bütün uşaqların müxtəlif ehtiyaclarının ödənilməsi baxımından hamı üçün əlçatan olmasını nəzərdə tutur. Bu xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların da təhsil almasını təmin edir. Müasir dövrdə inklüziv təhsil dedikdə uşaqların məktəbəqədər müəssisələrdə, orta təhsil məktəblərində dərs alması prosesi nəzərdə tutulur ki, bunun da xüsusi tələbləri var. Təlim metodikasına müvafiq olaraq inklüziv təhsil uşaqlara qarşı hər hansı formada ayrı-seçkilik edilməsinin qarşısını alır, müxtəlif nevroloji və ya psixi xəstəlikləri olanlara belə mükəmməl şəkildə təhsil almaq, uğur qazanmaq imkanı verir.

Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların daha keyfiyyətli təhsilə yiyələnməsi, cəmiyyətə daha tez adaptasiyası üçün digər yaşıdları ilə bir yerdə olması daha məqsədəuyğundur.

-İnklüziv təhsildə istifadə etdiyiniz metodlar varmı?

-Bunun üçün bir sıra metodlar var. Bizdə dərslərimizdə müxtəlif fəaliyyət növləri və eyni zamanda metodlardan istifadə edirik.

Reccio Emiliya fəlsəfəsinin prinsiplərinə əsasən uşaqların özlərini evdəki kimi hiss etmələri üçün rahat təhsil mühiti qurulur. Bu baxımdan qrup otaqlarının da estetik baxımdan cəlbediciliyinə xüsusi diqqət yetirilir. Reccio Emiliya təliminin əsas xüsusiyyətlərindən biri əməkdaşlıqdır. Valideynlər mütəmadi olaraq təlim prosesinə dəvət olunurlar. Pedaqoji kollektiv məşğələlərdə fəal iştirak etmələri üçün onlarda həvəs yaradır. Bir çox valideynlər könüllü olaraq qrup otağında təlim prosesi ilə yaxından tanış olur, hətta məşğələ iştirakçısına çevrilirlər. Nəticədə valideynlər təlim zamanı ortaya çıxan bir sıra üsullardan evdə də uşaqlarla ünsiyyətdə istifadə edirlər.

Yekun olaraq, bunu qeyd etmək çox vacibdir. Reccio Emiliya təliminin əsas məqsədi uşaqların uşaqlığını dolu-dolu yaşayaraq öyrənmələri üçün şərait yaratmaqdır. Reccio Emiliya fəlsəfəsinə görə bu, asan deyil, lakin uşaqlar üçün ən səmərəli və təbii inkişaf yoludur.

SCAMPER metodu daha çox problemlərin qeyri-adi və yaradıcı həll yollarını tapmaq, eyni zamanda yenilikçi fikirlər və bir məhsulu və ya xidməti yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə düşünülmüş suallar prosesindən ibarətdir. SCAMPER metodu, bizə yeni məhsul və xidmətlər üçün fikirlər yaratmağa kömək edir, bu da mövcud məhsul, xidmət, problem və fikirləri necə yeniləyə biləcəyinizi və inkişaf etdirə biləcəyinizi anlamağa kömək edir.

-İnklüziv təhsillə bağlı valideynlərin üzərinə düşən öhdəliklər və bu zaman qarşılaşdığınız problemlər(çətinliklər) nədir?

-İnklüziv təhsil və çətinlikləri deyildikdə, bu proses müddəti həm uşaqlar, həm müəllimlər, həm də valideynlər üçün heç də asan keçmir deyə bilərik. Hər bir müəllim inklüziv sinifdə dərs deməyə hazır olmur. Fiziki və əqli qüsurlu uşaqlar müəyyən zaman sonra çox insanın toplaşdığı bir mühitə düşdükləri üçün uyğunlaşmaları xeyli zaman alır, həmçinin daha çox diqqət tələb edirlər. Eyni zamanda sinifdəki digər şagirdlərin də uyğunlaşması zaman alır. Həmçinin valideynlərin üzərində daha çox öhdəlik düşür ki, uşaqların dərslərinə kömək etmələri çox əhəmiyyətlidir.

 İnklüziv təhsil olduqca faydalıdır. Çünki bu təhsilin əsas məqsədi uşaqların yalnızca təhsil hüququnu bərpa etməklə bitmir, eyni zamanda cəmiyyətə inteqrasiya etmələrini, gələcəkdə iş tapa bilmə imkanlarını artırır, özlərinin sərbəst qərar vermə imkanlarını ortaya çıxarır.

Hər bir uşaq İnklüziv təhsil ala bilər. Uşaqlarımızı cəmiyyətə qazandırmaq, faydalı gənclər yetişdirmək yolunda uğurlu addımlardan biridir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.01.2024)

Təranə Dəmir, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Hərdən sözdən də küsürəm, sözün yiyəsindən də. Sadəcə küsürəm. Heçnəsiz, filansız. Sözün ağırlığını ruhumun çəkə bilmədiyi vaxtlar da az olmur. Çəkib aparır söz məni qaranlıq quyunun  düz dibinə. "İndi hünərin var, çıx bu quyunun dibindən"- deyirəm öz-özümə. Onda da hardansa bir söz peyda olur, tutur ruhumun əlindən, cıxarır məni bu dar quyudan və dönürəm öz işıqlı hücrəmə. Özümə. O zaman əlimi haqqın dərgahına qaldırıb "Şükür sənə, ilahi"-deyirəm, nə yaxşı ki, söz var. Nə yaxşı ki, sözün yiyəsi, dünyanın sahibi var -deyirəm. Bax o vaxt o şükranlığımı da, bu bir ovuc ümid işartısını da o Sözə borclu qalıram. Dönüb qayıdıram öz mənimə. Onu da deyim ki, məni heçnəylə heyrətləndirmək  olmaz. Bircə Sözdən başqa. Söz də söz ola ha. Axı sözün əlindən tutub yeriyənlər də çox deyil. Sözün ucundan tutub ucuzluğa gedənlərsə  o qədərdi ki... 

Sözü urvatdan salanlar biz bildiyimizdən də çoxdu indiki zamanda. Sözdən boluq eləcə. Hər sözdən danışmıram ha. İlahi  sözdən, sufi  sözdən danışıram .

Sözüylə yaralayıb (yaxşı mənada) sözüylə məlhəm qoyanların duyğularının qonağı olduğum vaxtlar da az olmur. Elə gözəl doyururlar ki, adamı sözlə, "şükür varlığına" deməkdən başqa əlindən heç nə gəlmir.  Varlığına şükr etdiklərim, əsl söz sahibləri elə də çox deyil. Bu gün Qəşəm Nəcəfzadədən söz açmaq istəyirəm. Dəliliyi, çılğınlığı, küsəyənliyi, hövsələsizliyi ilə birgə şairdi ki şair. Ayağı yer tutar deyə heç üzünə də vurmamışam bu vaxtacan  düşündüklərimi. Hərəmiz bir qaranlıqda işıq axtaranlardanıq. Amma dünyalarımız birdi. Fikir ayrılıqlarımız olsa da sözümüz eyni odda bişib. Bizi söz bir araya gətirir sözün həqiqi mənasında. Axı bütün şairlərin ruhu ürəkdən su içir. Hər nə qədər boyunlarına  almasalar da  bütün şairlər tənhadı, kimsəsizdi. Bunu mən deyirəm. Bütün şairlər ruhla cismin çəkişdiyi nöqtədə ruhuyla can çəkişdirir və bu xüsusiyyətdi hamımızı eyni havaya kökləyən, eyni ruhda birləşdirən, eyni küləklərdə, yağışlarda yol yoldaşı edən. Bəlkə bu çağacan Qəşəm haqda yüzlərlə məqalə, esse, hətta şeir də yazıblar. Bəlkə yox, elədi ki, var. Amma onu olduğu kimi tanıyan, tanıdan, ruhunun qapılarını ərklə açan, sözlə döyən, sonra da elə sözlə də  sığal çəkən olmayıb bəlkə də. Bəlkə də olub. Bilmirəm. Mən bu gün istədim bir ayrı  pəncərədən baxım şairin söz dünyasına.  Qorxmadan, çəkinmədən, bəzəksiz, düzəksiz, olduğu kimi. Çünki bilirəm ki, o da yorulub boğazdan yuxarı təriflərdən,  yalançı alqışlardan. Səmimiyyət gəzir o da mənim kimi. Şeirləri kimi  pafossuz, içdən,  , ərkyana yazı gözləyir, bilirəm. Axı mənim tanıdığım Qəşəm qocalığa can atan, atları baxışları ilə qamçılamaq istəyən, yerdə qalan ömrünü çəlik ayaqları ilə döyəcləmək arzusunda olan dəli yolçudu. Dəli şair demirəm, çünki şairlik elə dəlilikdi. Sözünü tutub gedir o da ruhunun uçduğu yerə. Elə başı da sözə bərk qarışıb. Nə bilmək olar, bir də gördün, arzuları çin oldu, saqqalında dən bitdi, əllərində əsa. Gözünü açıb yumacaq və görəcək ki, bir özüdü, bir sözü, bir də dünyası. Məncə,  illərin yorğunluğudu Qəşəm Nəcəfzadəni qocalığın eşqinə salan. Əlini, ayağını uzadıb dincəlmək istəyir  azacıq. Amma inanmağım gəlmir nəsə Qəşəmin nə vaxtsa dinc oturacağına. Təki sağlıq olsun.

     Gözlərim eynək gətirsin,

     Saqqalım qar.

    Əllərim çəlik ..

    Yaşım qocalıq pulu 

-deyən şair əslində qocalmaq yox,  yaşamaq eşqindədi. Qocalınca, əlləri çəlik tutunca, saçı, saqqalı ağarınca, gözləri torana düşüncə yaşamaq  həm də. Tanrı arzusuna çatdırsın.

Sükutun içində qərib hay-harayı var Qəşəm Nəcəfzadənin həm də. Ərkyana səsi-küyü ilə bir andaca götürər sükutu başına. Özü demiş, bütün yorğunluğunu düymə gözlərində gizlədərək bir gümrahlıq qatar səssizliyə. Heç kim hiss etməz içindəki təlatümü, ağrını. Yox, hiss edərik. Üzünə vurmarıq sadəcə. Qoşularıq hamımız ona. Ortalığa bir söz atar, hamı düşər o sözün dalınca. Dildən-dilə gəzər söz. Sözdən söz doğar və vaxtın keçməsindən heç kimin xəbəri olmaz.

      Mənim də gümanım sözümə çatır,

      Kənddən  gətirdiyim hirsimə çatır.

      Arzum dilə düşür, söz eləyirsiz,

      Məni nişan verib göz eləyirsiz 

-deyir Qəşəm Nəcəfzadə.

Amma  əslində o qaş-göz edənlərin hamısı onu yaxşı mənada nişan alıb. Bəziləriyçün işıqdı, bəziləriyçün ümid, bəziləriyçün dəli şair, bəziləriyçün vətəndaş, bəziləriyçün adicə Qəşəm. Amma hamısının könlündə ona qarşı müqəddəs Qəşəm sevgisi var. Onu nişan verməyənlər, o olan tərəfə baxmayanlarsa sadəcə varlığından qorxub ürkənlərdi. Bəlkə də özü bilmir, bəlkə də bilir. Bəlkə də…

Qəşəmin kini, küdurəti də bircə saatlıq, bircə günlük, bircə həftəlik, bircə aylıq, uzaqbaşı bircə fəsillikdi. Elə küsməyi də. Unutqandı. İncikliyi, nifrəti ürəyinə yük eləməz. Uşaq kimidi. Bircə sözlə ovutmaq olar onu. Söz deyirəm haa.

Şeirlərindən tanıyıram Qəşəm Nəcəfzadəni. Nə yol yoldaşı olmuşam, nə illərin sınağından çıxmış dostluğumuz olub, nə hansısa layihələri bir yerdə işləmişik.Heç dünənəcən (müsəlmanın dünəni) üzünü də görməmişdim. Yazdıqlarından ürəyini oxuyurdum sadəcə. Elə indi də uzaqdan uzağa oxuyuram şairin fikrindən keçənləri. Necə olmasa həmkarıq. Arada bir söz körpümüz var.

Bəzən gülür, bəzən ağlayır, bəzən uşaq kimi atılıb düşür, bəzən küsür, bəzən barışır Qəşəm Nəcəfzadənin sözü. Amma neynirsə özü olmaqdan çıxa bilmir. Hər şeydə özüdü. 

Hərdən elə şeirlər yazır ki, gözümüzü döyə-döyə qalırıq. Qafiyəsiz, nizamsız, dağınıq, tör-töküntü. Bax  belə:

Mən gözəl oğlanıydım, qəşəng qızlar,

Məni tanımadınız, məni görmədiniz.

Bir də məni nə vaxt görəcəksiniz,

Nə vaxt şeirimi oxuyacaqsınız,

Hansı minillikdə, hansı əsrdə.

Bilirik ki, ruhunu yazır. Bilirik ki, əhvalının yorğun, qərarsız, yuxusuz, ac, susuz vaxtıdı. Amma onu da bilirik ki, bu vaxtında da özüdü. Bu vaxtında da sözü yaddan çıxarmayıb. Yazıb. İş orasındadı ki, bu dağınıq, tör-töküntü şeirlərdə də bir nizam var və adamla dialoqa girməyi bacarır. Cansız deyil. Ruhu var. Doğmalaşır səninlə.

Hərdən öz əhvalımızın korşalan vaxtında elə yazıyla çıxır ki, qarşına az qalırsan döyəsən bu şeiri. Özü də hönkürə-hönkürə, sızlaya -sızlaya. Deyəsən ki, axı hardan oxudum səni? Mənə lazım idi ağlamaq gecənin bu vədəsi? Bilirsiz niyə? Əslində o yazıda  özünü, öz həyatını, hiss etdiklərini, yaşadıqlarını oxuyursan Qəşəm Nəcəfzadənin dili ilə. Axı yazı səni düşündürə, özündən qopara, özündən ala bilirsə, demək şair bacarıb. Demək, bu da uğurdu. Şairin uğuru. Elə bu misra kimi:

Əllərin bulud kimi kölgə salır

Saçlarımın işığına.

Deyəsən yağış  yağacaq axşama,

Xəbərin varmı, bilmirəm.

 Və ya:

Hecanı dodağınla ölçdüm,

Çiçəyi nəfəsinlə ölçdüm.

Küləyi saçınla ölçdüm,

Həsrəti küsməyinlə ölçdüm.

Əslində bütün sevənlərin, həsrət çəkənlərin hiss etdiyi , ancaq  ifadə etməkdə çətinlik  çəkdiyi duyğulardı şair ruhundan süzülüb gələnlər. Sevdanın, hicranın ən ali mərtəbəsində yaşananlardı bəlkə də, şair qələmə alıb. Hər misrada heca-heca özüdü şair.

Niyə şagirdlərin duymurlar səni,

Gül kimi dərsində səs eləyirlər.

Mən sevən əllərə, mən sevən gözə,

Mən sevən ürəyə qəsd eləyirlər?

Bundan səmimi, saf  şeir ? Yalvarış var bu misralarda sanki. Sevdiyini səsdən belə qorumaq, mühafizə etmək eşqi var həm də. Yenə sevginin ali Qəşəm Nəcəfzadə mərtəbəsi. Hiss edirsən ki, birnəfəsə qalxıb bu pillələri şair. Özü də ürəklə, sevə-sevə qalxıb. 

Qol-qola,

Əl-ələ səndən keçərlər şeirlərim.

Bayraqları nidalar.

Demişdim, mən ölsəm 

Tabutumu səndən aparsınlar.

Yenə ürəyin  sufi sevdası İlahiyəcən yol alıb gedir şair düşüncələrində. Misralar kilidləyir duyğularını. Çıxa bilmirsən bu İlahi eşqin ağuşundan. Gözlərini yumub düşürsən bir dəli sevdanın qucağına. Sanki gözünü açsan əlindən uçub gedəcəkmiş kimi kirpiklərini çəpər edirsən bu eşqin dörd yanında. Özü də yorulmadan, usanmadan. Yenə şairin sözünə dua edirsən avaz-avaz. Elə sözün yiyəsinə də - Tanrıya da.

İcazə verin bu siqareti yandırım

Unutmağın eşqinə.

Böyük oğlan olsun unutmaq,

Yüz yaşını qeyd edək.

Sevgidən birinci olduğu üçün

Onun sağlığına siqaret çəkək -

-deyən şairin unutmağı da sevməyi kimi əzabdı. İndi bütün yarımçıq sevdaların şərəfinə yazılmış ən ağır unutmaq şeirini  çəkə bilirsən çək sinənə. 

Divarı siqaret tək çəkmək olar,

Həmişə belə eləyirəm,

Siqaret yerinə divarı çəkirəm.

Divara söykənmək adama səbr gətirir.

Bu da bir zəfəridi unudulanların məncə . Amma unudulurmu unudanlar? Bunu  da şair bilər.

Əllərimin uçmaq səsi 

Şeirlərimdi, dinlə.

Hərf-hərf, heca-heca sevgiyə sarı uçan barmaqların pıçıltısı gəlir qulağına bu misralardan. Özü də şeir-şeir.

Qəşəm Nəcəfzadə ruhunu şeirə qoyduğu üçün bəlkə də yorğun düşür. Yox! Nə qədər yazsa da ürəyindəkiləri deyib qurtara bilmir məncə. Bir tərəfdən bu da yorur şairi. Yaşadıqlarını, hiss etdiklərini olduğu kimi sözə çevirə bilməmək də yorur axı adamı. Demək, duyğuları sözün fövqündə dayanıb Qəşəm Nəcəfzadənin. Söz aciz qalanda duyğularının qarşısında susur şair. Elə susqunluğunun özü də şeirdi onun. 

Heç fikir eləmə , qurbanın olum,

Adam başqasını gedib sevər də.

Adam sevdiyini ata bilər də,

Təzə iş deyil ki, başıma gələn,

Başına dönüm.

Bundan böyük sevgi, bundan acı həsrət, bundan möhtəşəm ayrlıq nəğməsi harda var? İncikliyi də, barışı da, bağışlamağı da  mükəmməldi Qəşəm Nəcəfzadənin. Sevdiyini onsuzluğa uğurlamağı da, küsməyi də, getməyi də özünə bənzəyir şairin. Heç kimi təkrarlamır vüsalı da, hicranı da söz yolçusunun. Həmişə sözünə sarılır, həsrətin dar boğazından sözüylə keçir. Ruhunu qoruya-qoruya həm də.

Qəşəm Nəcəfzadənin sevgisi bütövdü, yarımçıq deyil. Övlad sevgisi, ata sevgisi, yar sevgisi, dost sevgisi, qələm, vərəq sevgisi - hamısı eyni şəkildədi. Günəşli havada da, sazaqda da bu sevgi dəyişməz. Bircə ürəyindən nigarandı. Özü kimi şıltaqdı ürəyi də. Bəlkə bu inamsızlıqdı onu gecə-gündüz rahat qoymayan. Onun yazılarını oxuduqca adama elə gəlir ki, şair yatmır. Ya da bir gözü açıq yatır. Qələmi də əlində.  Barmaqları sözə keçib sanki. Özü də bərk-bərk. Bir ovucda  gizlədib ürəyini şair. Kim qopara bilər sözdən bu əlləri?

Təndir çörəyini kökə elədik,

Torpağını seçdik, bölgə elədik.

Böldük səni tikə-tikə elədik,

Bacın ölsün, anan ölsün, ay Vətən!

- deyən şair torpağı bütöv görsə də  keçmişin ağrısını yaşaya-yaşaya daddı bu möhtəşəm sevinci. Gedib müqəddəs Şuşa divarlarına dedi bu şeiri. Orda qoyub gəldiyi gəncliyini axtara-axtara dedi. Saçlarının dəninə dedi, üzünün qırışına, gözlərinin kədərinə dedi. Amma bir az ötkəm, bir az məğrur, bir az dəli, havalı dedi. Bu dəfə qalib idi Qəşəmin sözü. Başı dik idi sözünün. Utanmırdı dediklərindən. Amma hər şeyə  rəğmən yenə göynərti vardı içində özü boyda. Olsun. Buna da şükür.

Bəzən özü də bilmədən ətrafdakıların xətrinə dəyir. Bəzən haqlı, bəzən haqsız. Bir az keçir, peşman olur. Bəlkə də boynuna almır. Amma bilirsən ki, peşmandı. Gözünün içindən bilirsən, səsindən bilirsən, sözündən bilirsən. Uşaqlaşır gözündə  bir anın içində. Yaddan çıxır umun, küsün. O anda unudursan hər şeyi və bağışlayırsan olanları. Sözə bağışlayırsan, qoşmaya, gəraylıya bağışlayırsan. Axır ki,  bağışlayırsan. 

Öləndən sonra istəyirəm bir şəklim olsun,

O şəkli heç kəs oxuya bilməsin,

Ortasını qat kəssin-

-deməklə əslində hələ heç kəsin, elə bu dünyanın da onu yaxşı tanıya bilməməsi qənaətindədi şair. Amma mən səni yaxşı tanıyıram, Qəşəm Nəcəfzadə. Sözündən tanıyıram, səsindən tanıyıram, baxışından, yerişindən, duruşundan, tənhalığından tanıyıram. Ürəyini buz kimi saxla və o yana tələsmə hələ. Bu yanda o qədər deyilməyən sözün, verilməyən cavabların, açmadığın qapıların var ki. Hələ oxucular qapını çox çalacaq. Hazır ol. Onsuz da mesaj  qutuların  doludu. Məndən də incimə. Səni bir az fərqli yazdım. Bir az öyə- öyə, bir az küsdürə-küsdürə, bir az incidə-incidə,  bir az sarıya-sarıya. Bəlkə sənin ürəyincə olmayacaq  dediklərim. Amma mənim ürəyimcədi.

Bayaq bir şəklini gördüm instaqram səhifəndə, əziz dost, şeir adam.

Əllərində qar, başında qar, əynində sazaq, gözündə od. Şeir deyirdin qarın eşqinə qar altında:

Görəsən bu qar kimin göz yaşıdı,

Gözlərim dolunca yağsın,

Gözlərim doyunca yağsın.

Əlində qar sevinirdi, gözündə sevgi. Hardansa bir dəli Söz gəlirdi sənə sarı ağappaq qar rəngində. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.01.2024)