Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

Susdurmayaq haqq söz deyən dilləri 

Görən gözə çəkdirməyək milləri. 

Vaxtlı – vaxsız soldurmayaq gülləri 

Bir gül kimi sola bilər bu dünya. 

Güclüləri gücsüzləri döyməsə, 

O əyilməz, tərəzisi əyməsə. 

Xain gözü, düşmən əli dəyməsə 

Qayasını qala bilər bu dünya.

(M.Ələkbərli) 

 Dəyərli şairimiz, niyə bu dünya düzəlmir ki, düzəlmir? 

 CAVAB

Dünya haqqında Azərbaycan poeziyasında Səməd Vurğundan üzübəri kifayət qədər təsirli, cəmiyyət içində populyar nümunələr var: 

Bir də görürsən ki, açılan solur,  

Düşünən bir beyin, bir torpaq olur.  

Bir yandan boşalır, bir yandan dolur,  

Sirrini verməyir sirdaşa dünya… 

M.Arazın “Dünya sənin dünya mənim, dünya heç kimin”,  yaxud “Dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba”, H.Arifin “Bu dünya düzəlsə atama lənət” kimi bir çox deyimləri dünyanın etibarsızlığı, insanların arzularına, ümidlərinə çox zaman adekvat olmaması şairlərimizin dünya haqqında “Dünya düzələn deyil” kimi kəskin ittihamına rəvac verir. Molla Pənah Vaqifin “Mən cahan mülkündə mütləq doğru halət görmədim” misrası ilə başlayan müxəmməsi də dünyanın puçluğuna, insanların gəldi-gedərliyinə, vəfasızlığına daxili bir üsyanla, ciddi psixoloji sarsıntı ilə qələmə alınmışdır. Dahilər, filosoflar zaman-zaman dünya haqqında düşünmüş, insan zəkasının, insan kamalının qalib gələcəyi vaxta, zamana ümid bəsləmişlər. S.Vurğunun “İnsan” pyesində filosof Şahbazın bir obraz olaraq dəyəri, mahiyyəti verdiyi bu sualla ölçülür. Dünyada baş verən bütün haqsızlıqların, müharibələrin, fəlakətlərin, insanları sarsıdan, ağrıdan bütün olayların günahı dünyanın boynuna yüklənir. Dünya dinmir, susur. Dünya demir ki, məni kimlərəsə dar eləyən, kimlərəsə cənnətə, kimlərəsə cəhənnəmə döndərən mən deyiləm. Qoynumda yer verdiyim, qucağımda bəslədiyim, minlərin, milyonların payını əlindən alan, acgöz, doyumsuz, qudurğan, insanlıq adına ləkə gətirən varlıqlardır. Müharibələr də, saysız insan qırğınları da onların ucbatından olur. Mən gənclik illərimdə “Qurd ağzı bağlayan Səlmi qarıya məktub” adlı bir şeir yazmışdım. O şeirdə belə sətirlər vardı: 

Elə bir dua охu, a  Səlmi qarı,

Çoxalır  dünyada «qan-qan» deyənlər. 

Аrtır  öz payından artıq  yeyənlər,

Dünya  çəkə  bilmir bu əzabları. 

Canilər canbirdi qanlı qudurub,

Çaşanı udmaqdı fikri, niyyəti,

Ölkə var ölkənin qəsdinə durub,

Ölkə var talayır bəşəriyyəti.

Bilirdim görübsən övlad dağını

Beş oğul itirdin ötən davada. 

Çiçəklər тökdülər gül yarpağını

Мatəmə batdılar quşlar yuvada...  

Elə bir dua охu, а Səlmi qarı

Susdur «qan, qan» deyən о bayquşları, 

Dənizdə, havada, yerdə təzədən, 

Bu qoca dünyanı  bir də  təzədən

«Bölüm» deyənlərin аğzını  bağla, 

«Ölüm» deyənlərin аğzını  bağla!

Bu qədər uzun ricətdən sonra sualınızın kəsə cavabına qayıdıram. Dünya düzələcək, mütləq düzələcək. Dünyadakı bütün insanların kamilləşəcəyi, dünyanı öz doğma evi sanacağı illərdə. Dünyanın yaradıcısı qadir Allahımızın gözümüzə görünəcəyi möcüzəli tarixdə!.. 

Allahın bizə görünəcəyi  

gün, 

Yer üzündəki bütün insanların  

əlindədir. 

Günlərin bir günü  

eyni saatda, eyni anda 

Eyni duayla, 

Eyni sayğıyla 

bu əllər Allaha 

doğru uzansa, 

Bu əllər əl tutmağa 

öyrəşsə, 

Əl kəsməkdən usansa. 

Bu əllər “yaxşılıq” 

adlı altıncı 

barmağı bitirsə, 

Bütün pislikləri, 

yamanlıqları 

Silib-süpürsə, 

Yer üzündən birdəfəlik 

itirsə, 

Bu əllər sərhədləri, 

Yerin bağrına çəkilən  

çəpərləri, sədləri 

Yara bilsə, sökə bilsə, 

Bu əllər qanlı cinayətləri 

özündə gizləyən 

viranlıqların, 

qaranlıqların 

Boğazına çökə bilsə, 

Eyni gündə, eyni saatda, 

eyni anda, 

Kainatın bütün  

sirli qapıları 

Taybatay açılardı  

üzümüzə, 

İşıq düşərdi bütün 

qaranlıqlara, 

Allahın bizə görünəcəyi  

günün müjdəçisi  

olardım mən də! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2024)

Avqustun 30-da Bakıda Bəhreyndə fəaliyyət göstərən RAK İncəsənət Fondunun rəssamlarının əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, tədbirdə Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyeva, Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi, Heydər Əliyev Fondunun icraçı direktoru Anar Ələkbərov iştirak ediblər.

Sərginin açılışında çıxış edən RAK İncəsənət Fondunun təsisçisi, görkəmli bəhreynli rəssam və kolleksiyaçı Raşid Al Xalifa bəhreynli rəssamların tükənməz istedadlarını Azərbaycandakı sənətsevərlərlə bölüşmələrindən məmnunluğunu ifadə edib. O qeyd edib ki, RAK İncəsənət Fondu beynəlxalq tərəfdaşlığı və qarşılıqlı anlaşmanı təşviq edir.

Raşid Al Xalifa bildirib ki, əməkdaşlıqda məqsəd bəhreynli sənətkarların zəngin qobelenlərini Bakının canlı və rəngarəng incəsənət səhnəsinə təqdim etməkdir.

Sonra çıxış edən “Azərxalça” ASC-nin sədri Emin Məmmədov deyib ki, rəssam Raşid Al Xalifa və RAK İncəsənət Fondu ilə əməkdaşlıq incəsənətin, beynəlxalq dostluğun və mədəni anlaşmanın daha geniş təşəkkül tapdığını əks etdirir. 

“Bəhreynin müasir incəsənət nümunələrinin ümumi mənzərəsinin Bakıda canlandırılmasından məmnunluq duyuram. İnanıram ki, bu, ölkələrimiz arasında tərəfdaşlıq imkanlarının daha da genişlənməsinə gətirib çıxaracaq”. 

Qeyd edək ki, bundan əvvəl Heydər Əliyev Mərkəzində Raşid Al Xalifanın bir neçə sərgisi təşkil olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2024)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yaqub Dəliöməroğlu!..

Yaqub – bir ad olaraq, “İzi ilə gedən”, “Vəfalı ata” anlamlarını daşıyır.

Dəliömərin də bir ad olaraq anlamı aydındır. Mən Yaqub Dəliöməroğlunu həmişə adı, imzası kimi gördüm, elə bildim. O, dədələrimizin izi ilə gedirdi; 

o, ata yoluna vəfalıydı. O, Türk dünyasına kəc baxanlarla, türkü xor görənlərlə Dəliömər kimi davranırdı. – Əlbəttə, Yaqub bəy tatamı üzərində əlbəyaxa döyüşə çıxmırdı yaxud əlinə silah alıb, qursun atmırdı; o, belə demək mümkünsə, uhulət-suhulətli ədəbiyyat, mədəniyyət savaşı aparırdı, sözü, qələmi, kitabı-dəftəri ilə vuruşurdu...

Yaqub Dəliöməroğlu son illər Öməroğlu imzası ilə yazıb-yaratsa da, mən 90-cı illərdən tanıdığım Yaqub bəyi elə o illərdəki imzası ilə bilir, ilk görüşlərimizdəki qardaş məhəbbəti ilə anıram…

Biz Yaqub Dəliöməroğlu ilə Türküstanda tanış olmuşuq – Xoca Əhməd Yesevi adına Qazax-Türk Universitetində. – 1998-ci ilin 9-cu ayında orada VIII Türk dünyası Gənclik Günləri və Qurultayı keçirilirdi. Bizim Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi də orada quruldu. Sonra Türk dünyası Gənclik Günləri və Qurultaylarında, Türk dünyası Gənc Başqanlar Toplantılarında  yenə görüşdük. Yadımdadır, Rumıniyada – Köstəncədə, Məcidiyyədə Türk dünyası gənclərinin yeni toplantısında təsirli çıxışlar etmiş, o cümlədən mənim və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin haqqında yüksək sözlər demişdi. “Lütfü Şahsuvaroğlu ağabəyə...” cümləsi ilə başlayan “TÜRKİSTAN. Yesevinin şəhri Yesiyə dair” kitabını da mənə Rumıniyada imzalamışdı. Bir neçə il keçəndən sonra biz o kitabı Rəsmiyyə xanım Sabirin uyğunlaşdırmasında Bakıda yayınladıq (https://kitabxana.net/files/books/file/1323074118.pdf).

Rumıniyada gənclərin bir bölümü xeyli sərbəst davranırdı – deyə bilərəm, hətta proqram dışına çıxırdı. İş beləykən, Sarı Saltuk Babanın qəbrinin ziyarəti ertələnə, hətta təxirə salına bilərdi; Yaqub Dəliöməroğlu bu durumdan çox haytalandı, yığcam, kəskin sözlərlə Sarı Saltuk Babanın kimliyini anladaraq, Türk ölkə və topluluqlarından gəlmiş gənc başqanların onu ziyarət etməməyinin necə bir yaramazlıq ola biləcəyini söyləmiş oldu. Uzun sözün qısası, ziyarət baş tutdu, o, alpərənlərdən, alpərənlikdən, Əhməd Yesevi ocağından, Türkistandan Anadoluya, Balkanlara yayılan alpərənlik yolundan söz açdı, sonda da, günümzə keçid elədi, lütf edib, bizlərin, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi haqqında danışdı.

Sonra Yaqub bəy Türkiyə Yazarlar Birliyi başqanı seçildi, bizləri Kırıma – Türkcənin Şeir Şöləninə çağırdı.

Daha sonra Yaqub bəy Avrasiya Yazarlar Birliyini qurdu, “Qardaş qələmlər”i, “Bengü”nü yaratdı, yeni layihələrlə çıxış etdi. Bəzən yaxın, bəzən aralı olsaq da, ancaq qardaş birliklərimizin və şəxsən özümüzün könüldəki yerimiz pozulmadı. Çün, böyük düşünmək kimi bir xoşməramlı zorunluluğumuz vardı, dədələrin izindəydik çün, çün, vəfalı ata yolçuluğundaydıq, “uzun, incə bir yoldaydıq” çünki... Və bilirdik,

“Orda bir köy var – uzaqda,

Getməsək də, varmasaq da,

o köy bizim köyümüzdür”...  

Bir də, “Qızıl Alma” ülküsünü bilirdik özümüzə görə...

Biz gah birgə, gah ayrı olsaq da, eyni ünvana qoşur, eyni ülküyə xidmətin həzzini yaşayırdıq... Onun Azərbaycanda ilk yazar dostları biziydik, işbirliyi içində olduğu ilk birlik də Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyiydi; sonralar, dostlar da çoxaldı, işbirliyi edənlər də - hamısı sağ olsun, zərəri yoxdur; ancaq elə bilirəm, çıxdığımız yolun məna-məzmununu, mahiyyətini kimlərin bilib-bilmədiyini ikimiz də çox yaxşı bilirdik... Bizlər nəyi fərq edə bilməsək də, Turan sevdasını, türklük ruhunu fərq etməzmiyik... Yəni qucaqlayıcı olmalıydıq – olduq da, bayraqdar olmalıydıq – olduq da, üfüqötəsinə can atmalıydıq – atdıq da...

Onunla uzaq keçmişdəki ilk görüşümüz haqqında danışmaq xoşdur, ancaq onun haqqında keçmişdə - gedər-gəlməzdə danışmaq çətindir...

Azərbaycan ilk və ən ünlü Xalq şairi Səməd Vurğunun dahi sənətkar Üzeyir bəy Hacıbəliyinin vəfatına yazdığı şeirin ünlü misraları yadıma düşür:

Ölüm sevinməsin qoy! Ömrünü vermir bada

El qədrini canından daha əziz bilənlər.

Şirin bir xatirətək qalacaqdır dünyada

Sevərək yaşayanlar, sevilərək ölənlər...

Bəli, o, bir daha qıy vurub, nə Türküstandan – Tanrı dağlarından, nə Anadoludan – Allahu Əkbər dağlarından keçməyəcək...

Ancaq bilirik, görürük, o qocaman qartalın qanadları dayanmadan öncə, öz yaşına sığmayan işlər görməyi bacarmışdı...

Elə inanıram – Türk dünyası deyən, Turan çağıran hər körpənin, gəncin timsalında o, bir də göz açacaq, Türk dünyası ünvanlı hər yeni kitabda dostlar ilə bir daha üz-üzə görüşmüş kimi olacaq...

Təsəlli arayırıq, təsəlli bülluruq. Şair QABİL demiş, “Alqış təsəlliyə”!

Ölüm sevinməsin qoy!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.08.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Təbii ki, kinosevərlərin əsas diqqəti indi İtaliyaya yönəlib. Orada dünya kinosunjn ən nüfuzlu 5 kinofestivalından biri olan Venesiya Film Festivalı keçirilir. 

Avqustun 28-də başlayan, sentyabrın 7-dək davam edəcək festivalın açılışı Lido adasında oldu. 

Bu adda Bakıda məşhur restoran var, adının mənasını heç əməkdaçları da bilmirdi,  demək, restoran adını bu adadan götürübmüş, 

Film Festivalının sədri aktrisa İzabell Yupperdir, o İzabella ki, fransızdır, sədr seçilərkən belə deyib: “Mənim festivalla uzun sürən və çox gözəl münasibətim var. Onun adi yox, təmtəraqlı üzvü olmaq çox xoşdur”.

Bu il qocaman beynəlxalq film festivalı 81-ci dəfə təşkil olunub.

Açılış günü amerikalı rejissor Tim Burtonun fentezi janrında çəkdiyi “Beetlejuice 2” filmi nümayiş edilib. Bu, rejissorun 1988-ci ildə, 30 yaşında olarkən çəkdiyi eyniadlı fantastik komediya filminin davamıdır. Rejissor deyir, o vaxt təcrübəsiz və maliyyəsiz idim, istədiyim alınmadı, indisə tam alınıb! 

Açılış mərasiminin daha bir özəlliyi o oldu ki,  amerikalı aktrisa və prodüser, “Alien” və “Avatar” filmlərinin ulduzu Siqurni Uiver dünya kinosuna verdiyi töhfəyə görə fəxri “Qızıl şir” mükafatı ilə təltif olundu.

Şənbə və bazar günlərində isə tamaşaçıları çox möhtəşəm filmlər gözləyir, Lido adasında Adriatik dənizinin sərin mehində əsl kino zövqü yaşamaq əlbəttə ki gözəldir. 

Festivalın əsas mükafatı – “Qızıl şir” uğrunda yarışmanın favoritləri arasında Todd Fillipsin musiqili-psixoloji trilleri olan “Joker 2: İki nəfər üçün dəlilik” də var. Bu da amerikalı rejissorun 2019-cu ildə ekranlara çıxan “Joker” filminin davamı sayılır. 

Qeyd edək ki, “Joker”in premyerası 76-cı Venesiya Film Festivalında olmuş və o, baş mükafatı qazanmışdı. Budəfəki filmdə baş qəhrəmanı oynayan Joaquin Phoenixin tərəf-müqabili Ledi Qaqadır.

Festivalın əsas müsabiqə proqramında ispan rejissoru Pedro Almodovarın ilk ingilisdilli filmi, Tilda Svinton və Culian Murun çəkildiyi “Qonşu otaq” filmi də var.

Yaxın günlərin film izləmə ardıcıllığı belədir.

“Brutalist”, Bredi Korbet.

“Qonşukuqdakı otaq”, PedroAlmodovar.

“Dağ gəlini”, Maura Delpyero.

“Siciliya məktubu”, Antonio Pyatsa.

“Kvir”, Luka Quadanyino.

“Aprel”, Dea Kulumberaşvili. 

“Sevgi”, Daq Yoxan Xeyqerud.

“Orden”, Castin Kurzel.

“Mariya”, Pablo Lorrain.

“Üç rəfiqə”, Emmanuel Mure.

“Jokeyi öldürün”, Luis Orteqa.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.08.2024)

26 saylı Sabunçu Seçki Dairəsindən Vll çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi üzvlüyünə namizəd, 

Vl çağırış Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri, Böyük Quruluş Partiyasının başqanı Dr. Fazil Mustafa növbədənkənar parlament seçkilərini izləmək üçün respublikamızda səfərdə olan Müstəqil Dövlətlər Birliyi Parlament Assambleyası Müşahidə missiyasının rəhbəri, MDB Baş katibinin l müavini Leonid Anfimovun başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti ilə görüşüb. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, görüş  avqustun 30-da, “Hyatt Regency Baku” hotelinin “NİZAMİ” zalında keçirilib.

Leonid Anfimov Fazil Mustafanı təmsil etdiyi missiyanın fəaliyyəti, təbliğat-təşviqat mərhələsindəki müşahidələri barədə bilgiləndirib.

Fazil Mustafa Müşahidə missiyasını maraqlandıran sualları cavablandırıb.

O, növbədənkənar parlament seçkilərinin təbliğat-təşviqat mərhələsinin uğurla keçdiyini, özünün, seçki qərargahının və başqanı olduğu partiyanın hər hansı bir problemlə qarşılaşmadığını bildirib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.08.2024)