“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosentNərgiz İsmayılovanın “Klaudio Maqrisin İtaliya postmodernizminin inkişafında rolu” məqaləsini təqdim edir.

Klaudio Maqris (10 aprel 1939-cu il, Triest) italiyan yazıçısı, tərcüməçisi, akademikidir. Turin Universitetinin alman dili və ədəbiyyatı fakültəsini bitirib. 1994-96-cı illərdə İtaliya Senatında çalışıb. 1986-cı ildə nəşr olunan "Danubio" ("Dunay boyunca") kitabı ilə o, ən böyük çağdaş italyan yazıçılarından biri kimi tanınır və Baqutta Mükafatını qazanır. O, 1997-ci ildə “Mikrokosmoslar” kitabı ilə İtaliyanın ən mühüm ədəbi mükafatı sayılan Streqana, 2016-cı ildə yazar Frans Kafka adına Ədəbiyyat Mükafatına layiq görülür. 2007-ci ildə isə o, Nobel mükafatına namizəd göstərilir. 2015-ci ildə nəşr olunan “Non luogo a procedure” ("İşin rədd edilməsi") romanı cəmiyyətə böyük təsir bağışlayır və “Corriere della Sera” qəzetinin ədəbi əlavəsi tərəfindən ilin ən yaxşı romanı seçilir, Maqris bu münasibətlə ilin ən yaxşı yazıçısı elan edilir.

         Mərkəzi Avropanın postmodern quruluşunun mənzərəsini göstərmək aspektindən  Klaudio Maqrisin 1986-cı ildə nəşr olunan “Dunay boyunca” (“Danubio”) kitabı son dərəcə əhəmiyyətlidir.

         Alman ədəbiyyatında yaranan əsas əsərlərdən biri kimi “Dunay boyunca”da Maqris Orta Avropanı bir çox ideoloji inancın və böyük inqilabi ümidlərin süqutunun şahidi olduğumuz dünya teatrı kimi təsvir edir.

1990-cı illərin əvvəllərində, yəni Mərkəzi Avropada kommunizmin dağılmasından, Berlin Divarının sökülməsindən və Sovet İttifaqının süqutundan dərhal sonra Mərkəzi Avropa Qərb tərəfindən kəşf edilmişdir. Məqalədə Maqrisin əsərlərində yer alan postmodern elementlər tədqiq olunmuşdur. Qeyd edək ki, əsasən bioqrafik, real, tarixi faktlar və hadisələr fonunda yazılan əsərlərində Maqris müxtəlif zamanlarda yazılan əsərlərə işarələr edərək, həmin yazarların əsərləri ilə intertekstual əlaqədə dövrü təsvir etmişdir.

1990-cı ildə yazdığı "Mərkəzi Avropanın yenidən kəşf edilməsi" adlı məqaləsində Tony Judth bu inkişaf üçün vacib hesab etdiyi siyasi amilləri dərindən təhlil edir. Ən mühümlərindən biri kimi o, Qərbdə marksizmə inamın itirilməsini göstərir. Hansı ki, o vaxtlar Qərbin böyük bir hissəsi olan ziyalılar (1945-1980-ci illər) sadiq marksist idilər. Yalnız marksizmin süqutu ilə Qərb ziyalıları Mərkəzi avropalıların ortaq demokratik ənənələr, siyasi hüquqlar, ortaq etik dəyərlərlə bağlı diskursuna diqqət yetirməyə başladılar.

Bu kontekstdə, xüsusilə mərkəzi Avropa ölkələrinin taleyi baxımından “Dunay boyunca” əsəri son dərəcə əhəmiyyətlidir. Əsər yazıçının 1980-ci illərin əvvəllərində Dunay çayı boyunca etdiyi səyahətin bir növ ədəbi qeydi kimi görünə bilər. Kitab bütün Avropada böyük diqqət görmüş və bir sıra dillərə, o cümlədən İsveç dilinə tərcümə edilmişdir. Kitabdakı əsas təzadlardan biri Mərkəzi Avropa Habsburq İmperiyası və Almaniya ilə Prussiya arasında olan ziddiyyətdir. Bu kontekstdən problemin birincisi Dunay, ikincisi Reyn tərəfindən simvollaşdırılır. Postmodernizmin əsas problemi olan şəxsiyyət, kimlik anlayışı bu əsərdə özünəməxsus şəkildə nəzəriləşdirilir. Postmodern dövr olaraq təyin olunan kommunikasiya və texnologiya dövrünə fərdlərin azadlıq və asılılıq təcrübələri kontekstindən baxılanda insanların məkan və zamanla, başqaları ilə və  özləri ilə qurduğu əlaqələrin  problemli olduğunu söyləmək lazımdır.

Əsərdə Dunayın mənbəyi məsələsi əsas xətdir. Suyun fəlsəfədə, mifologiyada və dinlərdə həmişə xüsusi yeri olub. Bir çox dinlərdə və rəvayətlərdə su mənbəyi - mənbə bolluq və bərəkət gətirdiyi üçün müqəddəs yer kimi qəbul edilmiş və hörmət edilmişdir.Bu kontekstdə əsərdə bu məsələyə xüsusi diqqət göstərilir.

“Dunay – çoxluğu, xalqların və mədəniyyətin əriyib qarışmaq mənbəyinin, özünə ironiya və hər şeyə qarşı şübhə ilə səciyyələnir, Reyn isə ayırmaq və təmizləmək iradəsini (və hər yerdə etibarlı olmalı olan nizama və ümumbəşəri dəyərlərə inanan bir mədəniyyət üçün) müdafiə edir” (Plewa2014, 302 s).

Postmodern mədəniyyət ruhun dialektikası, sinfi mübarizə və proletariat diktaturası, daimi tərəqqiyə inam və ya sosial mühəndislik qaydalarına uyğun qurulmuş rifah dövləti arzusu kimi modernizmin böyük nəzəriyyələrini utopikləşdirir, dekonstruksiya edir. Maqrisin bu romanında Mərkəzi Avropa mədəniyyəti postmodern ziyalıya ilham verir. Maqris romanda Mərkəzi Avropadakı postmodernizmin elementlərini vurğulayarkən xüsusilə bunlara diqqət çəkir: buranın marginallığı, çoxluğu, şəxsiyyətlərin üst-üstə olması və həlli, güclü bir etibarsızlıq, şübhə hissi, hakimiyyətin dağılması, bütün utopiyaların məhv edilməsi, tarixdəki rasionallığın rədd edilməsi, ekzistensial istehza və görüntü ilə görünüş arasındakı oyun. “Dunay boyunca” əsərində biz bir çox tarixi məqamların və şəxsiyyət probleminin açılmasında müxtəlif mənbələrə işarə edilməsinin, klassik mətnlərdən montaj olunmasının və intertekstual əlaqələrin şahidi oluruq. Bütün bunlara baxmayaraq, "Postmodern həyat strategiyasının mahiyyəti şəxsiyyətin qurulması deyil, fiksasiyadan qaçmaqdır" -deyən Bauman, bu prosesdə bir insanı tanımaq və ya müəyyən etmək səyinin qeyri-mümkün olduğunu vurğulayır, çünki postmodern kimliklər axıcı vəziyyətdədir. Maqrisin  romanında biz bu effekti hiss edirik.

Burada o, bir çox əsərlərə göndərmə edir: yunan mifologiyasından tutmuş, Faustadək...

“Odiseyya” əsərinə bir neçə dəfə göndərmələr edən Maqris əsər boyu bir çox yazarları və əsərlərini xatırlayır. Dövrün mənzərəsini əsərlərin  və tarixin gözü ilə işıqlandırır.

Heydigger ilə bağlı Maqris “Dunay boyunca” əsərində yazır ki, Əziz Martin kilisəsinin  qarşısındakı 3 nömrəli evin üstündəki lövhədə Heydiggerin burada  yaşadığı yazılıb.  Mis dekorasiyalı, krem rəngli alçaq evin  köhnə taxta pəncərələrinin önündə yöndəmsiz, yaşlı bir ağac var.Ağaca kimsə mismarlar vurub, səbəbi bilmirəm, nədir. 23 nömrəli evdə indi Kaufmann ailəsi yaşayır və qapını açan qadından Heydiggeri soruşanda  mənə zəngçalanın oğlunu, yoxsa qardaşı oğlunumu xəbər aldığımı soruşdu.Məşhur bir filosof olaraq deyil, zəng çalanın oğlu kimi xatırlanmaq (zanqoç) nüfuzunu atasının göstərişsiz məsləyindən almaq, bəlkə də, Heydiggerin xoşuna gələrdi” (Magris, 2022, 416 s).

Maqris müsahibəsində deyirdi ki, mən İtaliyanın sərhəd bölgəsində doğulmuşam. Ona görə də mən həmişə Avropanın bütün ölkələrinin tarixini və sərhədlərini bilmək həvəsini qorumuşam. Dunay təkcə bir ölkədən və ya bir ölkədən digərinə axan çay deyil. Bu çayın ictimai və siyasi ölçüləri çox böyükdür. Mən həmişə Dunay çayını müasir Babilin təmsilçisi hesab etmişəm.

Heydiggeri ilə bağlı informasiyalarda Maqrisin oxucu mərkəzçi rolu, məşhur filasofun həyatını dekanstruksiya etməsi, skeptizm, ironiya var olan mətnin yenidən yazılması prinsipi kimi məsələlər postmodernizmin elementidir. Heydiggerin həyatını, onun "inkişafı  meşədəki gizlin cığırlarda (Qara meşə)  yerimədən əldə etmək olmaz" konsepsiyasına baxışbucağını Maqris öncə İsanın anasını sorğulamasına dair “İncil”dəki o qəddar səhifə ilə, daha sonra Kafkanın müqəddəs torpaqlardan uzaqlaşıb  çöldə axtarışa itələyən  həqiqət qavramına yaxınlaşdırır.

Digər tərəfdən, biz Maqrisin səyahət hekayəsini digər janrlara qarşı açıq və çevikliyinə görə “hibrid janr” və ya “liminal” kimi dəyərləndiririk, burada  postmodernizmlə qazanılan inter və metatekstual xarakter mövcuddur.

Maqris yazır: “Postmodernizmin saxtalığını  ilk öncə xəbər verən də, onu bir sarsaqlıq olaraq bir qırağa tullayıb tale olaraq qəbul edən də Dunay torpaqlarında doğulan Avstriya mədəniyyətidir. Son və daha  sirli çağda  Gete də o şübhəni görməzdən gəlmişdi, “Faust”un ikinci hissəsində, bir laboratoriya  nümunəsi olan Hommunculusun hekayəsini  danışmaqla kifayətlənmir, natural olmayanın həqiqi qalibiyyətini və Təbiət ananın  modanın, süni ləvazimatların və saxta görüntülərin qarşısında məğlubiyyətini və ya gizlənməsini andırır.Modernliyə və postmodernliyə keçidi təmsil edən “Faust”un ikinci hissəsində krantlar  çaylardan daha canlı və aydındır” (Magris, 2022, 416 s).

Maqris özünün post-milenyum nəsrində mifi özününküləşdirir. O bir növ deyir ki, burada əsas nəzəriyyə miflərin yaradılması deyil, onların təkrar istifadəsidir.  YəniCon C. Uaytin (White, 1971, 11) “mifoloji”  mətnlər kimi təsvir etdiyi post-mileniyum mətnlərdə Maqris mifi yenidən ələ alır və yazır. "La mostra" (2001-ci il), "Alla cieca" (2005-ci il) və "Lei dunque capirà" (2006-cı il) kimi əsərləri haqda yazan Sandra Parmegianio (Parmegiani, 2011, 32(1):111-134)  Maqrisin bunları Alkestis mifi, Yason və Arqonavtlar mifi, Orfey və Evridika mifləri üzərində qurulmuş bir-biri ilə sıx əlaqəli mifoloji mətnlər silsiləsi kimi qiymətləndirir.

Maqrisin əksər əsərlərində mif ön plandadır. Ümumi İtaliya postmodern ədəbiyyatında mifin yenidən işlənməsi məsələsi ön plandadır. Düzdür “Mikrokosmoslar”da mifin üzə çıxması, ümumiyyətlə, təsadüfidir və kitabı mifoloji roman hesab etmək olmaz. Ancaq əsərdəki bəzi hissələrdə bu kimi məqamlar gözə çarpır. Səyahət motivi Klaudio Maqrisin “Mikrokosmoslar” (1997-ci il) əsərinin də mətn strukturunu müəyyən edir – səyahətnamə, ədəbi esse və avtobioqrafiya kimi oxuna bilən polifonik mətndə postmodern elementlər özünəməxsus şəkildə işlədilib. Mətndə  indiki zamanla keçmiş bir-birinə qarışıb, ayrılmaz şəkildə iç-içədir.

“Mikrokosmoslar” “San Marko kafesi” adlanan giriş mətni ilə başlayır: “San Marko kafesi konkret olaraq Nuhun gəmisi kimidir, burda istinasız və imtiyazsız olaraq – bir sözlə, hamıya, çöldə şiddətli yağış yağdığı zaman yer axtaran cütlüklərə də, tək gələnlərə də yer var” (Magris, 2017, 237 s.).

Mətnin davamında Maqris sinaqoqun vəzifəlisi, əlindən hər iş gələn Cənab Shönhutdan bəhs edir, yazır ki, onun "bu tufan məsələsini heç vaxt başa düşmədim”  dediyini xatırlayanlar var.  “Əgər məsələ dünyanın günahları idisə, o vaxt O niyə bu işi kökündən həll etməyib, nə üçün  hər şeyi  dağıdıb sonra yenidən düzəltdi? İşlər ondan sonra düzəlmədi ki, əksinə, qətliamların, zalımlıqların ardı-arası kəsilmədi, ancaq bir də tufan olmadı. Hətta bir də "həyatı yox etməmə" sözü verildi” (Magris, 2017, 237 s.).

Burada Maqris Nuhun tufanına işarə edərək Tanrını sorğulayır, skeptizm açıq-aydın sezilir. “Hətta bir də "həyatı yox etməmə" sözü verildi” – deyərək müqəddəs mətnlərdəki qiyamət anlayışını dekonstruksiya edir, dağıdır.

“Mikrokosmoslar” da Əyyub peyğəmbər ilə bağlı bir çox məqamlara işarə edilir. Maqris Voqhera və Əyyübla bağlı məqamları anidən əsərə montajlayır: “Voqera bir mənada “Əyyubun kitabı”nı yeni başdan yazır, amma Əyyubun ilk oğlanlarının və qızlarınn tərəfini tutaraq; Əyyubun məruz qaldığı imtahanları zamanı, çöl küləklərinin təsiri ilə yıxılan evinin dağıntıları altında qalan uşaqlarının yerinə, xoşbəxt son olaraq sanki bir sürü və dəvə kimi  yeni uşaqların  gəlməsini təsvir edir.Beləliklə, ölən uşaqların xatirəsi qoca vaxtında Əyyubu narahat etmir” (Magris, 2017, 237 s.).

         “Əyyub peyğəmbərin yoxsulluq və xəstəlik qarşısında səbrinin zirvəsinə çatması ilə Allah qatında etibarı artmışdır” (Arkalı, .2012, 191 s.).

“Mikrokosmoslar”da hekayə içində müxtəlif hekayələr danışılır. Bəzən Maqris oxucunu mətnin içinə çəkir. Oxucu ilə danışır. Bəhs etdiyi hadisəni təhlil etməyə başlayır.

Nəticə olaraq qeyd edə bilərik ki,  Maqris dünya ədəbiyyatşünaslıq tarixində hələ də tam şəkildə təhlil olunmayıb, mövzu və təlim baxımından müasir italyan yazıçılarının, bəlkə də, ən multikultural, ən komparatist və ən çox disiplinlerarası olduğunu nəzərə alsaq, bu vəziyyət daha da paradoksaldır. Onun tarixi-fəlsəfi perspektivi, özünün də qeyd etdiyi kimi, alman mədəniyyətindən qaynaqlanır, lakin onun nəsri, xüsusən də sintaksisi ciddi şəkildə italyancadır, bioqrafik və ədəbi hadisələri isə onu çoxsaylı sərhədləri aşmağa aparan sensasiya və hadisələrə əsaslanır.

“Dunay boyunca” romanı səyahətnamədir. “Mikrokozmoslar” isə eyni zamanda nəzəri materialları özündə cəmləyir. Burada yazar bir çox bədii əsərlərin təhlilini verir.

İtaliyan yazıçısı Klaudio Maqrisin ən son romanları, "Blindly" (2005-ci il) və "Blameless" (2015-ci il)  postpostmodernist tarixi romanlar hesab oluna bilər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə “Mİlli ədəbiyyatımızı sevdirək” layihəsində bu gün sizlərə Lənkəranda yaşayıb yaradan yazıçı Qafar Cəfərlinin “Yaşamaq eşqi” hekayəsi təqdim ediləcək. 

Düz gözümün içinə baxırdı. Gözlərindəki istəyi dipdiri, qayğılı, bir az da məyus halda gördüm. Bu istəklə çoxdanın tanışları olduğumuz üçün məhrəm adamlar kimi baxışırdıq. Halımdan anidən tutuldum və qeyri-ixtiyari başımı aşağı dikdim. Ürəyim sudan çıxmış balıq kimi çırpınırdı. "Görəsən, nəsə hiss edib? Yox, hiss edə bilməz, xəbər tutmağı mümkünsüzdür. Münasibətdə də heç bir qəribəliyə, şübhəyə yol verməmişəm. Yox, bilmir... Bəs, bilmirsə, gözlərindəki bu qayğı, narahatçılıq nədəndir? Nəsə ürəyim narahatdır. Axı, qadınlar bu məsələdə çox həssas olurlar." Tez baxışlarımı tavanda, sonra qarşımdakı armudu stəkandakı çayda, gilas mürəbbəsində gəzdirib ona, mənimlə masa ətrafında üzbəüz oturan Cəmiləyə zillədim.

Həmin Cəmilə idi, mənə əziz, doğma olan, ömrün otuz beş ilini bir canda yaşadığımız Cəmilə. Saçındakı hənanın rəngi solduğundan alın və qulaqətrafı yerlərdə ağ tüklər diqqəti özünə çəkirdi. Xəyallar məni keçmişə sarı dartıb apardı.

Cəmiləni sevib evlənməmişdim. İndiki cavanlar bunu bilməz. Keçmiş illərdə valideynin bəyəndiyi qızla evlənmək məcburiyyətində idin. Başqalarından fərqli olaraq evlənəcəyim qızla heç olmasa, bir-iki dəfə görüşmək istəyim qız evində rəğbətlə qarşılanmasa da, sonda qəbul edildi. Bu səbəbdən Cəmilə ilə iki dəfə şəhərin müxtəlif yerlərində görüşdük, hər dəfəsində görüş dənizkənarı parkda gəzintidən sonra sona çatdı. Elə oradan da taksiyə minib Cəmiləni evlərinə kimi ötürdüm. Allahın insana bəxş etdiyi gözəlliyin hər üçünü: səsi, görkəmi və əxlaqı xoşuma gəldi. Və budur, ömrümüzün dördüncü on ilinə yaxınlaşırıq".

- Ay Qərib, uşaqlardan nə xəbər?

Cəmilənin qəfil səsi məni xəyallardan ayırdı. Çay dolu stəkanı əlimə götürüb astaca bir-iki qurtum vurdum. "- Uşaqlar, uşaqlar... Bunun dərdi yalnız uşaqlardır. Uşaqlar olandan sonra mən yaddan çıxdım, mən yox oldum bu evdən. İki oğlu, iki qızı böyüdüb ev-eşik sahibi etsək də, dərdin-sərin yalnız onlar olub, son bir neçə ildə də nəvələrin. Unutdun məni, Cəmilə. Necə yaşadığımı bilmədin".        

- Salamatlıqdır, - könülsüz cavab verdim.

Sevincək səsi eşidildi:

- Dördü ilə də, hətta nəvələrlə də danışmışam. Yaxşıdılar.

Stəkanı nəlbəkiyə qoydum. Üzünə baxmadan sağ əlimlə sol əlimin biləngini tumarlamağa başladım. Son bir ayda ordakı ağrının məni çox narahat etdiyini Cəmilə də bilirdi. "- Nəsildə bir adam saxlamayıb danışmasın. Bütün günü beynində uşaqları, nəvələridir. Mən başıdaşlı qalmışam ortalıqda. Artıq altmışa yaxınlaşıram. Ömrümə nə qalıb ki? Yetmiş yaşayanı barmaqla göstərirlər. Allah məni təzədən bu dünyaya qaytaracaq ki, yenə yaşayım? Eh... Bax, bir azdan onların istəklərini deyəcək: filan uşağa bu lazımdır, filan nəvəyə o."

- Lap yaxşı, - dedim.

-Yaxşıdılar, hə, narahat olma, - gülə-gülə sözünə davam etdi. - Aydan qızımız yenə hamilədir, bir-iki günə yeddinci aya keçəcək. Turşudan, duza qoyulmuş meyvədən istədi. Yenə baba olacaqsan, ay Qərib. - Durub çaydandan özünə çay süzüb oturdu və dərhal da sözünə davam etdi.

- Gülərin yoldaşı hələ ezamiyyətdən qayıtmayıb. Gərək yağdan, baldan, meyvədən alıb uşaqlar üçün aparaq.

"Doğrudan düz deyiblər ki, evliliyə qədəri şeirlə yazılır, toydan sonra isə nəsrlə. Yəqin ki, nəsr yazmağın daha ağır, daha məşəqqətli olduğunu düşünüblər. Bax, gör necə yana-yana danışır. Bircə kəlmə öz həyatımız, öz istəyimiz barədə söz açmır. Heç elə bil biz mövcud deyilik."

- Aslan dedi ki, altı-bazar uşaqları götürüb bizə gələcək. Gərək yaxşı bazarlıq edəsən.

"İnanmıram, Aslan istəsin, yəqin ki, özü çağırıb. Bu insan rahatlığı bunda görür. Niyə, niyə bizim xanımlar belə olur? Sevgi, məhəbbət uşaq olana, ən yaxşı halda isə nəvə dünyaya gələnəcəndir. Bundan sonra, kişi sən sağ, mən salamat. Özü bu cür yaşamaq istəyir, bəs bəlkə mən bu cür yaşaya bilmirəm. Axı, mən insanam, mən kişiyəm, mənim də düşüncələrim, hisslərim, arzu-istəklərim var. Niyə də olmasın? Axı, mən də öz həyatımı yaşamaq istəyirəm. Bunu niyə anlamırsan, Cəmilə?"

Fikirlərim içim-içalatımı kəsib doğrayırdı. Cəmilənin səsi yenə qulaqlarıma doldu.

- Hünərlə danışanda qızı Cəmilə telefonu güclə atasından aldı. - Sevincdən səsi işıq saçırdı. - Bilirsən, nə dedi? Dedi ki, iki günə on yaşım tamam olacaq. Sən də, baba da mənim hədiyyəmi gətirməlisiz. Dedim ki, bizim canımız da sənə qurbandır.

"Bax, bunu düz demisən. Onsuz da biz valideynlər övladlara qurban gedirik. Biri mən, bu ayın proqramı artıq hazır və bu illərlə davam edir. Gərək maşınla ev-ev gəzək ki, uşaqların, nəvələrin könlü şad olsun. Məgər mən elə bunun üçünmü lazımam? Eh, ay Cəmilə, nə özün yaşayırsan, nə də məni yaşamağa qoyursan."

Cəmilənin şaqraq gülüşündən otaqdakı termonun şüşələri cingildədi:

- Gərək o şeytan üçün yaxşı hədiyyə alaq. Gələn ayın əvvəlində də böyük nəvəmiz Muradın ad günüdür. Atası da burda yoxdur. Onun üçün də babat hədiyyə almalıyıq, - deyib gözlərimə zilləndi. Başıaşağı halda mızıldandım:

- İnşəAllah.

Saata baxdım, altıya beş dəqiqə qalırdı. Payızin üçüncü ayı başladığından günlər tamam qısalmışdı. Bir tərəfdən bu mənim işimə yarayırdı. Səbəbi isə mənə çox əziz, çox doğma idi. Son iki ildə tanış olduğum, son iki ayda isə daha çox yaxın olduğum, həyatı mənim üçün zinətləndirən, mənə sevdirən Ülkərimlə bağlı idi. Bir həftə əvvəl ilk dəfə onu öpdüm. İlahi, mən necə xoşbəxt idim. Bu yaşda kişiyəm, öpüş vaxtı bütün bədənimi əsməcə tutmuşdu. Tir-tir əsirdim. Yaxşı ki, utanmağıma imkan vermədi. Aramızda müəyyən yaş fərqi olsa da, onu sezdirməməyə çalışıb, hətta bunun təbii bir hiss olduğunu deməklə dünyanın sevincini mənə yaşatdığının fərqinə, yəqin ki, özü də varmadı.

Qeyri-iradi əlim pencəyimin döş cibinə girdi, mobil telefonu çıxardıb votsap yazışmalarına baxdım. Ülkəri axtardım. "Əzizim, saat 7-də həmin yerə gələrəm".

Cəmilənin: "- Ay Qərib" - səsinə əməlli diksindim. Baxışlarımız anidən toqquşdu. Hiss etdim ki, gözlərimdəki nigarançılığı gizlədə bilmədim, istəsəm də, bacarmadım. Qadın həssaslığı dərhal göründü.

- Nə olub sənə, niyə bikefsən?

- Heç.

Diqqətlə məni süzdü. Yenə başımı aşağı dikdim. "- Nə deyim, ay Cəmilə? Deyim ki, bu hala düşməyimdə günahkar sənsən? Deyim ki, mən bu cür yaşaya bilmirəm, mən də qadın nəvazişi, qadın sığalı istəyirəm. Mən də qadını sinəmə sıxıb doyunca öpmək, onu sevmək, onu oxşamaq, onu əzizləmək istəyirəm? Axı, sevgi hissi yaşa deyil, ruha bağlıdır?!"

- Əzizim, özünü darıxdırma. Uşaqlara bir az dəstək lazımdır, sonra hər şey yaxşı olacaq. Bu dəqiqə sənin üçün yemək hazırlayıb gətirirəm. Bilirəm ki, acsan, - deyib cəld ayağa durdu, mətbəxə tərəf addımladı.

"- Dəstək qurtaran deyil, Cəmilə. Bir azdan nəvələrə, yaşayası olsaq, nəticələrə lazım olacaq. Və bir də son nəfəsimizdə, bu dünya ilə vidalaşanda olub-keçənlərə peşman olarıq. Onda da çox gec olacaq. Bəlkə də qismətim belədir, bilmirəm. Amma onu bilirəm ki, kimsə məni gözləyir, məndən də çox darıxır, məndən də çox intizar çəkir. Onun da bəxti bəd gətirib, bir qız uşağı ilə taleyin ümidinə qalıb. Onu yaşatmaqla bəlkə də Allah günahlarımdan keçər. Bu qadın, sanki həyatımın boş qalmış xanalarını doldurdu. Hər gün, hər saat məni sonsuz sevgi ilə gözləyir, lap elə "qara paltarlı qadın" olsa da. Bağışla məni, Cəmilə, mən getməliyəm. Ülkərimlə öz dünyamızda bir-iki saat da olsa, yaşamaq üçün getməliyəm."

- Gör, sənin üçün nə ləzzətli yemək gətirmişəm. Ye, çayını da verim, bir az rahatlan.

- İştaham yoxdur.

Özümdən asılı olmayaraq bu iki kəlmə söz içimi-içalatımı yandırdı, hətta kövrəldim də. Bacarıb tez üzümü kənara çəkdim. Əslində son iki ayda bunaoxşar halımı Cəmilə bir-iki dəfə görmüşdü. Düzdü, dirəşib səbəbini soruşmamışdı, amma qadınlarda olan güclü hissiyyata əsaslansam, mənimlə nəsə baş verdiyini duymuş olardı. Üzümə vurmamışdı. Qərarım bu idi ki, əgər soruşsa, hər şeyi danışım. İstər kişilərin, istərsə də qadınların evdən uzaqlaşmalarının səbəbkarı əks tərəfin olduğunu deyərdim. Heç kim bunu dana bilməz. Bu olmadı və mən bu sözləri Cəmiləyə demədim. Desəydim, nə olacaqdı, bilmirəm, hər halda qanıqaraçılıq sözsüz idi. Bəlkə elə bu cür davam etməyi yaxşıdı. Bilmirəm... Tamam gicəlib qalmışam.

Cəmilə stulu yanıma çəkdi. Sol əlimin ağrıyan yerini sığallamağa başladı. Həmin vaxtı ürəyimin ağrısı qat-qat çox idi. Cəmilənin kövrək səsi başımdan girib, ayaqlarımdan çıxırdı.

- Qərib, əzizim, niyə darıxırsan? Şükür Allaha, hər işimiz qaydasındadır. Doğrudur, uşaqlara, nəvələrə görə bir az narahatçılığımız var, o da düzələcək. Mən yazıq neyləyim?

Cəmilənin son cümləsindən elə qəhərləndim ki, sanki bu dəqiqə ürəyim ağzımdan çıxacaqdı. Gözlərimin yaşardığını açıq-aşkar gördü, özü də doluxsunmuşdu.

- Əzizim, bilirəm ki, səhhətində xırda-para problemlərin var, darıxma, keçib gedər. Sənin üçün hər şeyin yaxşı olmasını istəyirəm. Nə dərdin var, mənə de, bir çarə qılaq.

"- Nə deyim, necə deyim, Cəmilə? Ürəyi yerindən çıxarıb sənə göstərə bilmirəm axı? Mən miras qalmış adətləri, ənənələri qəbul edə bilmirəm. Mən insan kimi öz həyatımı yaşamaq istəyirəm. Niyə Allahın bəxş etdiyi o müqəddəs hisslərimi gizlədim, onları yaşaya bilməyim? Niyə axı, niyə? İnan mənə, Ülkərdən sonra bu həyatı daha çox sevməyə başladım. Bunu axı sənə necə deyim? Halımı görmürsənmi? Görmürsən ki, içimdə yanıb kül oluram?"

Beynimdən püskürən bu fikirlərdən hövlnak ayağa durub pəncərə önünə keçdim. Cəmilənin səsindən bütün bədənim gizildədi.

- Əzizim, bəlkə çölə çıxıb havanı dəyişəsən? Bir az gəz, dolan, dostlarınla görüş, özünə gəl, qayıt evə.

Cəmiləyə sarı döndüm. Gözlərindəki iztirab, kədər bir anlıq qanımı dondurdu. Amma mən getməli idim.

- Yaxşı, gedirəm. Bir azdan qayıdaram.

Ülkərimlə görüşə dəqiqələr qalırdı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İki-üç gün öncə müsəlmanların iki müqəddəs bayramından biri- Ramazan bayramı idi. Səkkiz milyarda yaxın əhalisi olan Yer kürəsində bu bayramı təxminən iki milyard adam təntənə ilə qeyd etdi. Belə bir gündə və ondan sonrakı günlərdə xoş söz demək, ürəkləri şad etmək ən gözəl əməllərdən sayılır... Və mən də, nədənsə sizə hamının tanıdığı Mir Şahin Ağayevin heç kimin bilmədiyi əməllərindən söhbət açmaq istəyirəm. 

Gəlin əvvəlcə onun ömür yoluna işıq tutaq. 12 noyabr 1963-cü ildə Yardımlı rayonunun Perimbel kəndində sadə bir ailədə- el-obanın tanınmış ruhanilərindən biri- Hacı Mir Dilavər ağanın ocağında, çoxuşaqlı bir ailədə dünyaya gəlib. Mir Dilavər ağa bu gün yataqda xəstə yatsa da, onun ziyarətinə gələnlərin, xeyir-duasını almaq istəyənlərin sayı hələ də tükənməyib. Anası isə ağzı dualı, inanclı bir xanımdır...

 Mir Şahin Ağayev Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsini bitirib. Jurnalist fəaliyyətinə Qarabağa Xalq Yardımı Komitəsinin "Azərbaycan" qəzetində başlayıb. Müharibə reportyorudur. Azərbaycanın jurnalist və publisistlərindən biri kimi tanınır. 1992–2005-ci illərdə ANS Müstəqil Yayım və Media Şirkətinin (ANS-TV) baş redaktoru, 2016-cı ilə qədər şirkətin vitse-prezidenti vəzifələrində çalışıb. Eyni zamanda 102 FM radiostansiyasının 1994-cü ildən, 2016-cı ilədək prezidenti olub. 2018-ci ildə "Real Təhlil və İnformasiya Mərkəzi" Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətini yaradıb, MMC-nin, o cümlədən onun nəzdində olan Real Televiziyasının rəhbəridir...

 Hər bir dövləti tərənnüm edən simvollar var- gerb, bayraq, himn və prezident. Bütün bunlar hər bir dövlətin vətəndaşları üçün toxunulmaz və müqəddəs sayılır. 

Ondan ötəri də, dövlətə kimin rəhbərlik etdiyi yox, prezident postu digər simvollar kimi toxunulmaz və müqəddəsdir. O, öz ölkəsinin gerbini, bayrağını, himnini sevdiyi qədər prezidentini də sevir. Bir vətəndaş kimi dövlətinə qarşı çıxanların qabağında sipər olmağa həmişə hazırdır...

 Deyir ki,- “Azərbaycan dövlətindən çörək yeyən hər kəs bu dövləti qorumağa borcludur. Dövləti qorumaq yalnız səngərdə dayanan əsgərin üzərinə düşmür. Mənim üçün təmas xəttində atəşkəsi pozaraq kiminsə ölümünə bais olan, erməni silahlı qüvvəsinə məxsus əsgərin gülləsi ilə xaricdə oturub Azərbaycan dövlətinə qarşı çıxan hansısa provokatorun, avantüristin, söz terrorçusunun hərəkəti eynidir. Mən onlarla mübarizə aparıram və aparmağa da davam edəcəyəm. Niyə? Bilirsiniz, riyakarlıq pis şeydir. Bu gün Azərbaycan vətəndaşlarının bir çoxu duz-çörəklə dövlət arasında ilişib qalıb. Guya özlərinə abır-həya aurası yaradıblar. Heç demə, bunlar abırlıdırlar. Bapbalaca ortaqlarında ana, bacı, ata, övlad, qız-gəlin əxlaqı qoruyurlar və bu adamların qoruduğu anklav qeyrət hüdudunda kişidirlər, əjdahadırlar. Bravo. Bu laqeyd mövqeyi tutan insanların heç biri kişi deyil. Dünyada ən ağır cinayət laqeydlikdir. Cəmiyyətimizdə mən bu laqeydliyi görəndə dəli oluram. Bunun üçün toplantı keçirmək, efirə çıxmaq lazım deyil, siz öz “Facebook” səhifənizdə mübarizə aparmalısınız. Bir nəfər çıxıb “Facebook”da o biri əbləhin boğazını üzməlidir. Bunlar olmadıqca bu adamlar hesab edəcəklər ki, Mirşahin təkdir.”

 Çox uğurlu insandır. Əgər təyyarəçi olsaydı belə, inanın ki, kosmosa qalxan ilk azərbaycanlı kosmanavt da o olacaqdı. Allah ondan heç nəyi əsirgəməyib, bacarıq, əzmkarlıq, istedad, iradə, yorulmadan çalışmaq, kreativlik, inadkarlıq onun həyat tərzini nizamlayan xüsusiyyətlərdəndir. Heç də təsadüfi deyil ki, on milyonluq Azərbaycanda ən istedadlı telejurnalist kimi qəbul olunur...

“Bir vaxtlar deyirdilər ki, televiziyaya milyonlar baxır. Gəlin araşdıraq, televiziyaya bu gün milyonlarmı baxır? İndi hər kəs televizordan çox, əlindəki telefona baxır, hər şeyi oradan izləyir. Mən özümə əsgər demişəm. Döyüş üçün nə qədər açıq idimsə, söyüş üçün də bir o qədər açığam. Mən nəyin qurbanı olduğumu bilirəm. Bilirsiniz, mənə nə qədər zənglər olur? Deyirlər ki, çox sağ olun, Mirşahin müəllim, ürəyimdən keçən sözləri dediniz. Sənin ürəyindən keçəni mən niyə deməliyəm? Sənin ürəyindən keçəni deməyə dilin yoxdur? Niyə sən öz sözünü demirsən? Mən Azərbaycan dövlətini vətəndaş olaraq sevirəm. ANS olanda da sevirdim, bağlananda da sevirdim. Bizim kanalımız yenə var, yenə sevirəm. Sabah bağlanacaq, yenə sevəcəm. Mən bunu minnət üçün demirəm. Bu gün Azərbaycan dövlətinin üzərinə dil qaldıranlar sabah əl qaldıracaqlar. Mənim leksikonum 1991-ci ildə necə olubsa, bu gün də o cürdür. Bəli, mənim sərt ritorikam var, Azərbaycan dilini pis bilmirəm. Əgər mən bu gün xırda pula “sikkə” deyirəmsə, burda söyüş yoxdur. Əgər mən “ay kötük uşağı” deyirəmsə, bu o demək deyil ki, mən “köpək uşağı” deyirəm. Heç kəs də məni günahlandıra bilməz ki, söyüşlə, təhqirlə danışıram. Bu gün Mirşahini öyrətmək, Mirşahinə haradasa, nəyisə korrektə eləməyə məcbur etməyə ehtiyac yoxdur. Susan adamların üzərinə getmək lazımdır ki, sən dilini hara soxmusan? Bax, bu adamlar Azərbaycanda ziyalıvari bir obraz yaradıblar. Qalstukları var, qarın da buraxıblar. Tüpürmək belə istəmirəm onların görkəminə. O adamlar haqqında danışanda mənim ağlımda düşmən obrazı yaranır. O adamlar Azərbaycan dövlətinin düşmənidirlər və Azərbaycandan kənardakılardan qat-qat ağır düşməndirlər. Televiziyada belə şeyləri eləmək olmaz deyənlərin qabağına mən kontur arqument qoyuram ki, bu gün elə televiziyada belə şeyləri eləmək lazımdır. Ona görə eləmək lazımdır ki, bu televiziyanın işidir.”- söyləyir.

 O, sıravi pepartiyor olanda da, ANS-də, lap elə Real Tv-də işləyəndə də həmişə dövlətin maraqlarına xidmət edib, xüsusi istedadı ilə fərqlənib. Sevilib, alqışlanıb, amma onun bu uğurlarını həzm edə bilməyənlər də az deyil. Onu gözdən salmağa, işgüzarlığı ilə qazandığı nüfuzu heçə endirməyə çalışan bədxahları da var. Necə deyərlər, hər sözünə qulp qoyub ona qarşı söyüş kompaniyası təşkil edirlər. Amma unudurlar ki, illər ötəcək, bir gün onu söyən adamlar unudulanda, Mir Şahin Ağayev jurnalistika dərsliklərində tələbələrə nümunə göstəriləcək...

Deyir ki,- “Mən jurnalistəm, işim-gücüm ancaq xəbərlə işləməkdir. Biz aş dəmləmirik, yarpaq dolması hazırlamırıq, bizimki "fast fud"dur. Xəbər var, verəcəyik. Biz öz işimizi yalnız xəbərlə məhdudlaşdıracağıq. Qoy insanlarımız, tamaşaçılarımız bilsinlər ki, ən keyfiyyətli xəbəri haradan almaq olar. Gəlin, açıq danışaq. Bu gün Azərbaycanda dərman almağa gedən adamlara haranı tövsiyə edirlər? Filan yerdə “alman aptek”i var, gedin oradan alın deyirlər. Biz xəbərlərin “alman aptek”i olacağıq. Əsas məqsədimiz Azərbaycan vətəndaşlarının xəbər tələbatını ödəməkdir, bunu bacardığımız kimi edəcəyik...”

Yaxşı insandır, xeyirxah əməlləri az olmayıb. Bir neçə il bundan əvvəl, beynəlxalq yarışda iştirak etməkdən ötrü, bir neçə idmançı xaricə getməliydi. Təyyarəyə bilet almağa maddi vəsaitləri olmadığından məsləhət üçün yanıma gəlmişdilər. Mir Şahinə telefon açıb gənclərə kömək etməsini xahiş etdim. Həmin idmançılar qızıl medalla geri dönəndə Mir Şahinin sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Ata-baba yurdu Perimbel kəndinə asfalt yolun çəkilməsində də onun müstəsna xidməti olub...

“Bir təşəbbüs nəticəsində cənab Prezidentin tapşırığı və Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyin rəhbəri Saleh Məmmədovun işə qarışması, birbaşa nəzarəti altında Yardımlıdan Perinbelə fantastik addım atıldı, asfalt yol çəkildi”- söyləyir...

Bəli, müsəlmanlar müqəddəs Ramazan bayramını qeyd etdilər. Səkkiz milyarda yaxın əhalisi olan Yer kürəsində bu bayramı təxminən iki milyard adam təntənə ilə qeyd etdi. Belə bir gündən dərhal sonra xoş söz demək, ürəkləri şad etmək ən gözəl əməllərdən sayılır. Xülasə, obrazlı desək, Azərbaycan jurnalistikasının “generalları” var, amma Mir Şahin Ağayev telejurnalistikamızın “Generalissimusudur”.

Çox yaşasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yardımlı rayonu Dünya xəritəsində noxud boyda yer tutan Azərbaycan Respublikasının ərazisində nöqtə kimi görünür, bəlkə də heç görünmür. Onu təqdim edən, necə deyərlər, aləmə tanıtdıran ovladları olub və var. Onlardan biri- tarix elmləri doktoru, professor Fəzail İbrahimli haqqında söhbət açmaq istəyirəm...

“Vahid Əzizin yaradıcılığının zirvəsi hesab etdiyim bir şeiri var. Mənə 100 il ömür arzulamayın. Mənə arzulayın ki, qapını özün durub aça biləsən, əyilib ayaqqabılarını geyinməyi bacarasan və sairə. Nə qədər ki ayağı yer tutur,  sərbəst yaşadığı günə qədər tanrı insana ömür versin. Yoxsa ki, insan özünü idarə edə bilmirsə, bu yaşamaq deyil, sürünməkdir. Allahdan arzu edirəm ki, nə qədər ömrüm varsa, o ömrü də yaşayım, sürünməyim. Düşünürəm ki, insan ömrünü sağlam yaşamalıdır. Elə yaşa ki, adın çəkiləndə övladların fəxr eləsin. Həmişə Allahdan razı olmuşam. Övladlarım, ailəm, məni əhatə edən qohumlarım var. Ən əsası isə millətimin xoşbəxtliyidir.”- söyləyir...

Fəzail İbrahimli kiminsə xoşuna gəlməyə bilər, amma özünəməxsus prinsipləri olan kişilərdəndir- qərar verdisə, demək fikri qətidir, hökmən əməl edəcək. Xarizmatik adamdır. Belə insanların qaydaları da mərdanə olur. Doğrudur, onlarla dostluq etmək çətindir, amma bilirsən ki, heç zaman arxadan zərbə vurmazlar. Necə deyərlər, kişi adamlardır, üz-üzə döyüşməyi bacarırlar...

Artıq beşinci dəfədir ki, Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının sədri olduğu Vətəndaş Həmrəyliyi Patiyasından parlamentə deputat seçilib...

Deyir ki,- “Müqayisə edək. Sovet dövründə qonşu kənddən bir traktorçunu SSRİ Ali Sovetinə deputat seçdilər. Bu traktorçunu geyindirmək çətin problemə çevildi. Bunun boynuna qalstuku vururdular, bu çıxarıb atırdı. Buna qalstuk vurub Moskvaya aparmaq üçün xüsusi adamlar təyin etdilər ki, axıracan bu qalstuk boğazında olsun. Yaxud bir sürücünü. O dövrün ideologiyasına baxanda bu gün Azərbyacan parlamentinin hər bir üzvü  kifayət qədər sözünü deyə bilən, danışa bilən insanlardı. Bunların cəmiyyətdə yeri, bunların məntiqi, seçicilərlə münasibəti, cəmiyyətin bunlara münasibətini eyniləşdirmək olmaz. Bir ailədə beş nəfər övlad varsa, bunun ikisi alim, ikisi də fəhlə, hələ içərisindən bir narkoman da çıxa bilir. Bu da bir cəmiyyətdir. Bunun yaxşısı, pisi də, savadlısı, savadsızı da var. Fəzail İbrahimli tarixçidirsə, onun savadsız, məntiqsiz danışmaq ixtiyarı yoxdur. Tarixçinin dili onun silahıdır. Riyaziyyatçının fikri, düşüncəsi onun silahıdır. Ona görə də hərə öz sahəsində. Bu məsələdə məni bir az qane etməyən məqamı deyim. Bəzən görürsən ki, parlamentdə deputatla bağlı məni qane etməyən cəhət odur ki, bəzi insanlar parlamentə seçiləndən sonra bunlar elə bilirlər ki, hər şeyi bilirlər. Bəzən görürsən ki, kənd təsərrüfatı mütəxəssisi daha çox ideologiyadan danışır. Kənd təsərrüfatı ilə bağlı məsələlər olanda bir də görürsən ki, çıxışa tarixçilər, jurnalistlər yazılıb, özü də birinci. Hüquq məsələləri ilə bağlı olan zaman digər peşə sahibləri danışmağa icazə istəyirlər. Bu məsələləri keçən çağrışda da, ilk Məclisə gələn deputatlara da şamil edirəm. Nə yaxşı ki, bir- iki il keçəndən sonra hər şey öz qaydasına düşür. Sonda mütəxəsislər öz sözlərini deyir və bu da müzakirə olunan məsələnin taleyinə təsir edir.”

Haqqında danışdığım Fəzail Feyruz oğlu İbrahimli 12 aprel 1951-ci ildə Yardımlı rayonunun Çanaqbulaq kəndində anadan olub. Orta təhsilini başa vurduqdan sonra Azərbaycan Pedaqoji Universitetinin tarix fakültəsində ali təhsil alıb. Bir müddət doğulduğu kənddə müəllim işləyib. 1977–1979-cu illərdə hərbi xidmətdə olub. 1979–1982-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin əyani şöbəsində aspirant, 1982-ci ildən Bakı Dövlət Universitetinin (BDU) Kommunist partiyası tarixi kafedrasında müəllim, baş müəllim, dosent vəzifələrində çalışıb. Hazırda BDU-nun Azərbaycan Tarixi kafedrasının professorudur. 1986-cı ildə namizədlik, 1998-ci ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib. 1992-ci ildən Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının üzvüdür. Deputat olduğu müddətdə Avropa Şurası Parlament Assambleyasındakı Azərbaycan nümayəndə heyətinin üzvü olub. 2020-ci ildən Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sədr müavini və parlamentin İctimai birliklər və dini qurumlar komitəsinin sədridir. 2021-ci ildə "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilib...

Bəli, Fəzail İbrahimli öz prinsipləri olan- məğrur, sözübütöv, mərd, verdiyi sözə əməl edən  kişilərdən biri, varlığı ilə el-obasına başucalığı gətirən ziyalılardandır.

Onun 73 yaşı tamam oldu. Bu münasibətlə onu təbrik edir, möhkəm can sağlığı, firəvan həyat arzulayırıq.

Çox yaşasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2024)

Rəfael Hüseynov yazır

Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayevin qida zəhərlənməsi diaqnozu ilə Mərkəzi Gömrük Xəstəxanasına yerləşdirilməsi, evə buraxıldıqdan sonra vəziyyətinin kəskin pisləşməsi səbəbindən yenidən xəstəxanaya aparılıb reanimasiyada yerləşdirilməsi hamını narahat etdi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı akademik Rəfael Hüseynovun bu olay barədə qeydlərini təqdim edir. 

Narahat xəbər məni darıxdırdı, səhərədək bu nigaranlıqda qala bilməyəcəyimi hiss edərək elə gecə saatlarında Gömrük xəstəxanasındakı dostlarla əlaqə saxladım, Çingizin vəziyyətindən xəbər tutdum. Artıq təhlükənin sovuşduğunu, hər şeyin qaydaya düşdüyünü öyrənincə toxdadım və çox sevindim. 

Sevinməyim yalnız ona görə deyil ki, mənə əziz olan bir insanı, dəyərli dostumu, qısa vaxt kəsiyində də olsa, incitmiş nigaranlıq artıq arxada qalmışdı. 

Hər insan kimi Çingizin də ailəsi, qohum-əqrəbası, yaxınları, dostları, sevənləri  var, həm də az deyil, təbii ki, onlar istəklilərinin həmişə sağlam, gümrah, hər zamankı kimi şux, güclü olmasını qəlbən istəyirlər. Ancaq Çingiz Abdullayev yalnız bir ailənin başçısı, bir nəslin seçilmişi, nə qədər geniş olsa belə, yalnız müəyyən dostlar, yaxınlar, rəğbət bəsləyənlər dairəsinin Çingizi deyil axı! 

Çingiz Azərbaycanın milli sərvəti olan bir şəxsiyyətdir.  

Çingiz Pərvərdigarın bu yurda və xalqa nəsib elədiyi İşıqlardandır. 

Azərbaycanı və xalqımızı qələmiylə, istedadı ilə dünyada daha artıq tanıdıb şöhrətləndirən, bu xalqın istedadının dünyaya görünən rəmzi olan Vətən Övladıdır.

Ədəbiyyatımızın azı son min-min beş yüz illik yolunu mən yaxşı bilirəm, peşəkarcasına bilirəm. 

Bu iri zaman kəsiyində bizim dünyanı fəth edən, dünya boyunca Çingiz qədər tərcümə edilən, Çingiz qədər nəşr edilən ikinci ədibimiz yoxdur. 

Bu göstəricilərlə Çingiz Abdullayev hətta ən qüdrətli klassiklərimizi də xeyli geridə qoyub. 

Çingiz nə Nizami Gəncəvidir, nə Məhəmməd Füzulidir, nə Mirzə Fətəli, nə Mirzə Cəlil, nə Caviddir… Amma Çingiz də Çingizdir! 

O,  ədəbiyyat tariximizə öz pozulmaz imzasını atıb və zaman keçdikcə bu yaradıcılığa da, bu şəxsiyyətə də indikindən daha dəqiq, daha ədalətli, daha qərəzsiz və yüksək qiymət veriləcəkdir.

Çingiz sadəcə yazmayıb, fədakarlıqla işləyib, qələmin aşiqi və fəhləsi kimi çalışıb, dünyaya da car çəkməyib ki, məni oxuyun, məni bəyənin, mənim hər təzə əsərimi gözləyin, arayın. 

Çingiz yazıb, istedadla yazıb, ustaca yazıb və sanki bütün deyilmişlərin deyilib qurtardığı, sanki bütün heyrətləndirəbilmələrin tükəndiyi bir meydanda – dünya detektivində bu bənzətmə nə qədər yıpranmış səslənsə də, bu yerə məhz həmin metafora yaraşır – şimşək kimi parlayıb. 

Dünya, ən müxtəlif xalqlar, ən fərqli dillərdə danışan milyonlarla insan o işığı görüb, duyub, qiymətləndirib və nəticədə bu Azərbaycan yazışısı bir xalqın, bir respublikanın yazıçısı olmaq çıərçivəsindən çıxaraq dünya orbitinə dikəlib.

Təsəvvür edin bu şöhrəti qazanan bir azərbaycanlı deyil, bir ermənidir, gürcüdür, tacikdir, estondur, latışdır, belorusdur… yenəmi dodaqbüzənlərimiz sifət turşudacaqdılar.

Sevinin, qürurlanınkı bu birincilik, bu müstəsnalıq öz balamıza qismət olub!

Ha deyin Çingiz yazıçı deyil, ha bir az da qızışaraq baltanı kökündən vurun – iddia edin ki, detektiv heç ədəbiyyat deyil, ha deyin ki, guya onun heç bir əsərini oxumursunuz, bəyənmirsiniz.

Bütün dünya bəyənir! Bu Çingizin də, Azərbaycanın da bəsidir. 

Öyünün, iftixar edin, qürrələnin ki, belə böyük Azərbaycanlımız var.

Əlbəttə, bu, dünyanın köhnə dərdlərindəndir. 

Harada istedad varsa, hökmən küncdə-bucaqda onun paxıllığını çəkənlər, içərisini qurdlar gəmirənlər, badalaq vurmaq istəyənlər də var. 

Harada istedad işığı parlayırsa, orda həndəvərdə hökmən yarasa xislətlilər də var. 

Çingizə həsəd aparanlar nə Afrikadadır, nə Avstraliyada, nə Amerikada, nə də Asiya və Avropanın uzaq ölkələrində, şəhərlərində.

Nə qədər Çingiz işığı gözünü deşənlər varsa, hamısı buralardadır.

Yaraşarmı?!

Çingiz Abdullayev parlaq nasir, universal bilikli əsl intellektual, sadiq vətənpərvərdir. 

Çingiz yalnız qələmi ilə deyil ağlı, cazibəsi, düşüncələrinin dərinliyi, dürüstlüyü, hədəfədəyənliyi və həmin fikirlərin hər kəsə çatan sərrast ifadəsi ilə ən nəhəng auditoriyaları ram etməyi bacarandır.

Bu millətin və yurdun maraqlarını köksünü irəli verərək tarixin sınaqlı anlarında necə ləyaqətlə müdafiə etdiyini, həmin sözlərin məhz nüfuz sahibi Çingiz Abdullayev dilindən qopduğu üçün səsləndiyi studiyada dinləyənlərin və yayıldığı yüz milyonları bürüyən tamaşaçı kütləsi tərəfindən necə yeyildiyini görmüşük, tarix bunu yadında saxlayıb.

Çılızlar, piyadalar, hikkəli dayazlar, ağcaqanad mahiyyətlilər, əqrəb  xislətlilər açıqca və əl altdan Çingizin kölgəsini nə qədər qılınclayırlar!

Axı Allahın istedad nuru bağışladığı bir insana qarşı içərisində irin gəzdirmək elə İlahinin iradəsinə qarşı getməkdir.

Nə qədər zəhərləmək istəsəniz də Çingiz elə bu günlər içində olduğu kimi yenə şax dayanacaq, yenə sağlam olacaq və Tanrının qismət etdiyi padzəhr onu qoruyacaq, rəzillərsə, elə öz zəhərlərinə gömüləcəklər, öz irinlərində boğulacaqlar!

Çingiz və Çingizlərin işığına bu gün Azərbaycanın hər zaman olduğundan daha artıq ehtiyacı var.

Çingiz bu millətin o dəyərlərindəndir ki, onu gərək bütün millət qoruya.

Bəd nəfslərdən, ədalətsiz yanaşmalardan, bədxah həmlələrdən.

Çünki Çingiz özü dünya boyunca Azərbaycanımızı qoruyan, yüksəldən, öz işığı ilə işığımızı daha da artırandır.

Çingiz işığı həmişə gur olsun!

Yaşa, yarat, ucal, qardaş!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2024)

Birləşmiş Millətlər Təşkilatında (BMT) Azərbaycanın təşəbbüsü ilə “VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu” üzrə birgə brifinq keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, BMT-nin Nyu-Yorkdakı qərargah binasında keçirilən birgə brifinq BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının (UNAOC) direktoru Nihal Saadin moderatorluğu ilə baş tutub.

Brifinqdə çıxış edən BMT baş katibinin müavini, qurumun Sivilizasiyalar Alyansının ali nümayəndəsi Migel Anxel Moratinos (Miguel Angel Moratinos) “Sülh və qlobal təhlükəsizlik naminə dialoq: əməkdaşlıq və qarşılıqlı əlaqə” mövzusuna həsr olunmuş VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunda körfəz tərəfdaşlarından biri olmaqdan məmnun olduğunu dilə gətirib.

Diplomat qeyd edib ki, Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu ilə dini lider, vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələri, təşkilatlar, gənclər, qadınlar, akademik dairələr, peşəkar və biznes ictimaiyyəti də daxil olmaqla geniş spektrli maraqlı tərəflərlə əməkdaşlıq imkanları yaratmaq və ictimaiyyətin iştirakı üçün bu platformanın genişləndirilməsinə sadiq qalmağa davam edəcək.

Brifinqdə Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forum haqqında qısa videoçarx nümayiş olunub. Görüntülərdə Azərbaycanın tarixi, zəngin mədəniyyəti, təbii sərvətləri əks olunub və eləcə də, ölkəmizin müstəqillik tarixi və Azərbaycanın azad edilmiş ərazilərində aparılan yenidənqurma və bərpa işlərini barəsində geniş məlumat verilib.

Brifinqdə çıxış edən “VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu”nun təşkilat komitəsinin İşçi qrupunun rəhbəri, mədəniyyət nazirinin müavini Fərid Cəfərov forumun tarixçəsi haqqında qonaqlara məlumat verib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2024)