Jalə İslam, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Müasir dövrün haqqında ən çox müzakirə olunan, tənqid olunan şairlərindən biri heç şübhə etmədən deyə bilərəm ki, Aqşin Yeniseydir. Yazığa deyilməyən söz qalmayıb. Bu onun oxucuları üçün də keçərlidir. Şəxsən deyə bilərəm ki, “Yüz qırx yeddi dənə sən” kitabını oxumağa başlayandan bitirənə qədər üç nəfərlə dalaşmışam. Bu mübahisənin əsas mövzusu Aqşin Yeniseydir. 

 

İlk öncə onu qeyd edim, təbii ki, hər şairin yaxşı, ən yaxşı və nisbətən yaxşı olmayan şeirləri olur. Bəli, bunu mən də qəbul edirəm. Kitabda mənim də bəyənmədiyim, yəni belə deyək mövzu baxımından zəif hesab etdiyim şeirlər oldu. Amma yenə də oxumağa dəyər bir kitabdır. 

Şairin özünə böyük bir simpatiyam var. Ümumiyyətlə, son vaxtlar Aqşin Yenisey və Aqşin Evrən qələmindən oxuduğum hər şeirə ayrı bir vuruluram. Halbuki mən əvvəllər şeir oxumağı sevən biri deyildim. 

Kitab daha çox qadın, şəhərə olan bezginlik, həyati mövzulara, eşqin bir çox tonuna toxunulur. Və... bunu da qeyd edim ki, kitabı bəyənməyənlər onu anlamayanlardır. Çünki Aqşin Yenisey şeirlərinin heç birində sözlər olduğu mənanı ifadə etmir. Hər şeirdə müəyyən fəlsəfə var. Cümləni oxuyub onu yazıldığı kimi dərk eləyənlər isə bilmirlər nə etsinlər, ən yaxşı yol olaraq daşlamağı seçirlər. Nə isə... 

Sizin üçün ən bəyəndiyim şeirlərdən olan "Sevginin asiliyi" şeirindən kiçik bir hissəni paylaşıram... 

 

Bir kağıza

“necə də daşürəkli adamlarsınız, 

sizin ürəklərinizdə mən ancaq 

cib bıçağımı sürtüb itiləyərdim”

yazdım, 

Əlimi tapança kimi tutub, 

gicgahıma atəş açdım.

Yıxıldım, öldüm. 

İstənilən ölüm intihardır!

Onsuz da ən axırda insan 

həmişə özü-özünü öldürür. 

Yıxılmaqdan, ölməkdən bezdim

İyrəndim 

Ögüdüm

Qusdum

Kəsilən buğa başı kimi ağır kədərlə

böyürüb susdum.

 

 Xoş mütaliələr!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

Nədir musiqi? Musiqi həyatımızın ayrılmaz hissəsidir. Bu bağlılıq insan ömrünün ilk anlarından başlayır. Beşikdə yatan körpə anasının şirin laylasına qulaq asdıqca rahatlaşır. Həyatımızın sevincli, qürurlu, eləcə də kədərli anları müxtəlif xarakterli musiqilərlə müşayiət olunur. Musiqi ehtiyacımız olan ruhi qidadır.

0Bugünkü müsahibim  notlarla duyğularını ifadə edən  gözəlqəlbli bəstəkarımız Sevinc Tofiqqızıdır.

 

-Salam əziz Sevinc xanım, xoş gördük. Sevinc Tofiqqızı nə zaman hiss etdi ki,  onun daxilində bir bəstəkar var?

 

-Salam Ülviyyə xanım, xoş gördük. 

Mənim musiqiyə bağlılığımı ilk anam hiss edib. Anam məni körpə vaxtı yatızdırarkən Bethovenin, Motsartın klassik musiqiləri ilə "yuxuya aparıb." Anam özü də musiqişünas olmaq istəyib, amma həkimliyi seçib. Anam məni musiqi məktəbinə yazdırmışdı və orada kiçik musiqi parçası bəstələyib öz müəllimimi heyran etmişdim. Müəllimim anama mənim gələcəkdə gözəl bəstəkar olacağımı söyləmişdi.

Vətənimdən uzaqda ikən hər zaman onun həsrətilə ürəyim yanırdı və elə ilk bəstəm-  "Həsrətindəyəm" adlı kompozisiyam oldu.

Valideynlərim sonra mənə piano hədiyyə etdilər və yaradıcılığım elə birinci sinifdən başladı.

 

-Sevinc  xanım, ilk bəstəniz hansı şairin sözlərinə bəstələnmişdir?

 

-Yuxarıda söylədiyim kimi ilk bəstəm "Həsrətindəyəm" adlı kompozisiyam oldu. Azərbaycana qayıdıb bu kompozisiyaya klip çəkdirdik. Daha sonra 2010- cu ildə 

"Çağır məni"  adlı mahnı bəstələdim, sözləri Xanım İsmayılqızının ifası isə Rəhmətlik Aslan Hüseynovun oldu və Aslan Hüseynov  bu mahnıya görə "Laureat" adını aldı, mən isə "İlin ən yaxşı"  mahnı nominasiyasına layiq görüldüm. Bu mahnı çox sevildi, hətta mən bu mahnıya klip də çəkdirdim. Şəhidlərimizin xatirəsinə həsr olunmuş bu bəstədə mən Şəhid anası obrazında çəkildim və sonra daxili qoşunlarda buna film də çəkildi.

Bu musiqini  Türkmənistanda çox sevilən  balaca Aymahren Akmuradova da ifa edib. Şəbəkələrdə çox paylaşılıb. (Fotoda)

 

-Sevinc Tofiqqızı üçün dünyanın anlamı  nədir?

 

- Mən dünyanı gözəl görürəm. Həyat çox gözəldir. Hətta mənim “Həyat gözəldir" adlı kompozisiyam var. Mən bu kompozisiyanı bütün dünyaya: türk dünyasına, Azərbaycan xalqına həsr etmişəm. Qoy dünyamızda hər zaman sülh olsun. Allah bizə gözəl dünya yaradıb. Hər şey gözəl; insanlar, təbiət. Allah hər şey yaradıb və biz, insanlar bunlardan gözəl istifadə etməlidirlər. Dünya boş dünyadır. Öləndə rəhmət aparmalıyıq. Mən bu kompozisiyaya da klip çəkdirdim. İstərdim uşaqlarımız bilməsin müharibə nə deməkdir, uşaqlarımızın yalnız sevincdən gözləri dolsun.

 

-Şəhidimiz Rauf İbadova həsr etdiyiniz  bəstənin Sizə çox təsir etdiyini tədbir zamanı axan göz yaşlarınızdan oxumaq olurdu. Bütün Şəhidlərimizə  Allah rəhmət etsin. Sevinc Tofiqqızı  bəstəsi zamanı olduğu o sirli dünyanı bizə anlada bilərmi?

 

-Bütün Şəhidlərimizin ruhu qarşısında baş əyirəm, Başda general Polad Həşimov olmaqla. Bu mənim bir bəstəkar kimi  borcumdur ki, Şəhidlərimizə mahnı bəstələyim. Biz onları dünyaya tanıtmalıyıq ki, necə igidlərimizin olduğunu görsünlər. Şəhid analarının əllərindən öpürəm ki, bu oğulları dünyaya gətiriblər.

Başda Ali Baş Komandan İlham Əliyev olmaqla qazilərimizə təşəkkür edirəm ki, işğal altında olan torpaqlarımızı geri aldılar. Mən Generalımız Polad Həşimov, Mübariz İbrahimov və bir neçə Şəhidlərimizə də mahnı bəstələmişəm, hətta vətənpərvər musiqilər də bəstələmişəm, hansı ki "İgidlər yurdusan, ey Azərbaycanım" adlı   musiqisinin sədası altında igidlərimiz addımlayırdılar. Mahnılarım mənim silahımdır, mən də döyüşə getmək istəyərdim, ölmək də istəyərdim Vətənim üçün.. Lakin qazilərimiz mənə söylədilər ki, bizim qadınlara silah yox, gül yaraşır.

Rauf İbadovu çox sevirəm. Ata-anası Raufa Vətəni ölümünə sevmək aşılamışdı. Raufun rəsm əsərlərində də Vətənə sevgisi açıq görünür. O, Polad Həşimovun, Mübariz İbrahimovun davamçısıdır. Mən bir günə Raufa musiqi bəstələyib və klipini çəkdirib təqdim etdim. Raufun gözəl deyimi var: "Şəhidlik ulduzlardan uca olan zirvədir."  Bu yaxınlarda sözləri Baba Vəziroğluna aid "Şəhid Anası" adlı bəstəm də işıq üzü görəcək. İfaçı isə Sübhan Hüseynlidir. Mən də Şəhid olmaq istərdim, onsuz da hamımız öləcəyik. Vətən yolunda ölmək ayrı bir zirvədir.

 

- Sevinc xanım, bilirik ki, bir neçə seriala da çəkilmisiniz. Bu haqda bir az məlumat verin.

 

-Mən Musiqişünaş fakultəsini bitirmişəm, lakin ilk dəfə məni kəşf edənTürkiyənin tanınmış rejissoru Naci Çelik Berksoy oldu və təklif ondan gəldi. Əvvəlcə tərəddüd etsəm də, məni razı sala bildilər. Bir günə bu filmə çəkildim. Bu filmdən sonra bir müddət özümə gələ bilmədim, çünki çəkilişdə göz yaşlarım da təbii idi, o həyatı yaşamışdım. Bu filmə görə də " İlin ən yaxşı oyunçusu" nominasiyasına layiq görüldüm. Sonra bir neçə bölümlərə: " Qurur", " Həyat dərsi" bir neçə bölümlərə də çəkildim. Yenə təkliflər gəlir, amma hələ musiqilərlə, klassik əsərlərlə məşğulam.

 

- Əziz bəstəkarımız, hansı müğənnilərlə iş birliyiniz olub?

 

-Mənim bir çox müğənnilərlə iş birliyim olub. Azərbaycanın Vitse Prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın doğum gününə sözləri dəyərli şairimiz  Baba Vəziroğluna məxsus  "İki qəlbin dastanı" adlı bir mahnım də çox sevildi. Bu bəstəyə klip çəkilib təqdimat edildi. Başda dəyərli Xalq artisti  Flora Kərimova olmaqla sözləri Qənirə Paşayevaya məxsus " Səni gözləyəcəyəm" adlı mahnıya klip çəkildi. Daha sonra Flora xanım mənim " Bu dünyanın nəyini sevim" adlı bəstəmə aid mahnı oxudu. 

Bu yaxınlarda sözləri gözəl şairəmiz Xuraman Muradovaya aid " Mən elə küsərəm ki" adlı musiqim də bəyənildi və Özbəkistanın Əməkdar artisti  Mohiçehra Şahmuradova ifa etdi. Bir çox şairlərlə də işbirliyim var. Leyla Əliyeva Xanım İsmayılqızı, Cavid Qurbanov, Baba Vəziroğlu, Fuad, Vaqif Coşqunla iş birliyimiz olub. Leyla Əliyevanın sözlərinə məxsus bəstələdiyim musiqini " Azəri inciləri" vokal qrupu ifa edib. Daha sonra Roza Zərgərli, Ceyhun Bakınskıy və Dağıstanın tanınmış müğənnisi Kamil Kulibekov bəstələrimi ifa edib. Allah rəhmət etsin, Əli Vəlioğlunun da şeirlərinə bir çox bəstələrim olub.

 

- Sevinc xanım, Siz də razısınızmı ki, bu gün klassik musiqi az dinlənilir və Sizin yaradıcılığınız hansı janra yaxındır?

 

-Mənim yaradıcılığıma lirika yaxındır, klassik musiqilər yaxındır. Mənim kompozisiyalarım da çox sevilir. Mənə ən yaxın olan  kompozisiyalarım “Həsrətindəyəm", "Həyat gözəldir", "Bir mələyin ürək səsi" kompozisiyalarıdır. Bu kompozisiyalara görə mənə çox gözəl rəylər yazırlar. Bayağı musiqilər sevilsə də, tez unudulur. Klassika isə heç vaxt unudulmur. Məsələn, Fikrət Əmirovun, Qara Qarayevin, Üzeyir Hacıbəyovun musiqiləri bu gün də yaşayır.

 

- Sevinc xanım, hansı bəstəniz Sizə daha doğmadır, yoxsa, o bəstələr övladlarınız kimidir ayıra bilmirsiniz?

 

-Kompozisiyalar, mahnılarım hər biri daxilimdən gəlib və hər biri mənim dünyamdır, doğmamdır.

 

-Dəyərli bəstəkarımız, ömrünüzdən bizlərə vaxt ayırdığınız üçün Sizə minnətdarıq.

Sizə bol yaradıcılıq uğurları arzu edirik.

 

Bilirik ki, Sizə  "Azərbaycan -Ukrayna" Beynəlxalq Alyansının idarə heyyətinin qərarı ilə  Azərbaycan incəsənət sahəsində  göstərdiyiniz yüksək xidmətlərinizə görə, vətənpərvər mahnılarınız ilə Türk dünyasında tanındığınız üçün Alyansın sədri Elmar Məmmədov tərəfindən "Polad Həşimov" adına qızıl medalı təqdim olunmuşdur. Buna görə Sizi təbrik edirik.

 

-Mən də Sizə təşəkkür edirəm, əziz Ülviyyə xanım, belə gözəl suallara görə var olun!

Allah türk dünyasını, Azərbaycan xalqını, Ali Baş Komandanı, qazilərimizi qorusun.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

Yeniyetməlik dövründə yaşanan fiziki və psixoloji yeniliklər şagirdlərdə böyük dəyişikliklərə səbəb olur. Bu prosesdə şagirdin üzərinə qoyulan həddən artıq məsuliyyət məktəb uğurlarının azalmasına səbəb ola bilər. Bu prosesdə şagirdlərin, valideynlərin və pedaqoqların üzərinə böyük vəzifələr düşür. Yetkinlik yaşına çatmış uşaqlar sevgi dolu baxışlar tapa bilməsələr, müəllimlərindən və ailələrindən uzaqlaşacaqlar. Müəllimlər hansı mövzularda diqqətli davranmalıdırlar? “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı verilən suala yeniyetmə psixoloqu Nəzrin Həşimzadənin cavabını təqdim edir.

 

* Müəllimlər yeniyetməlik dövrünün psixologiyası və inkişafı haqqında məlumatlara malik olmalıdırlar.

* Bu çətin prosesdə şagirdlərə qarşı anlayışlı və səbrli olmalıdırlar.

* Şagirdlər arasında müqayisə etməməlidirlər. Bilmək lazımdır ki, hər bir insanın anlamaq,düşünmək qabiliyyəti fərqlidir, hər bir şagirdə  mütləq şəkildə individual yanaşılmalıdır.

* Gənclərlə çox mübahisə etmədən problemləri aradan qaldırmağa çalışmalıdırlar.

Bəs yeniyətmələrlə ünsiyyət necə olmalıdır?

* QƏBUL EDİN: Tələbələrinizi olduğu kimi qəbul edin. Qəbul etmək onların hisslərini anlamaq və onlara hörmət etmək deməkdir. Şagirdlərinizin hisslərinə hörmət edin. Şagirdlər hörmətlə dinlənilmək və başa düşülmək istəyirlər. Onlarla göz təması ilə danışın.

* İCAZƏ VERİN: Özlərini ifadə etmələrinə icazə verin. Qəbul etmək çətin olsa da, onların sizdən çox fərqli düşüncələri və hissləri ola biləcəyini unutmayın. Çevik və anlayışlı olun. Zülmkar olmayın.

* DİQQƏT EDİN: Ünsiyyət bacarıqlarınıza fikir verin. Tənqid, mühakimə etməyin, günahlandırmayın, digər tələbələrlə müqayisə etməyin.

* DİNLƏYİN: Yaxşı dinləyici olun. Onları hər dəfə nəsihətlərlə sıxışdırmayın. Yeniyetmələr, böyüklər kimi, bəzən sadəcə etibar etdikləri birinin onları dinləməsini istəyirlər.

* SEVGİYİNİZİ GÖSTƏRİN: Tələbələrinizə sevgi və qayğı göstərin. Deməyin ki, "bu uşaq böyük dərddir, öhdəsindən gələ bilmirəm". Belə bir düşüncəylə uşaqda irəliləyiş əldə edə bilməzsiniz. Tərif edilməli olduqları zaman onları tərifləyin. Çətin vəziyyətdə alternativ yollar axdarın.

Müəllimlər bu qaydalara riayət etsələr, bir-birlərinə qarşı daha anlayışlı, sevgi dolu olarlar. Çünki bu dünyada həqiqi səadət yolunu tapmaqda yol göstərən varlıq müəllimdir.

Unutmamaq lazımdır ki, gənclər üçün bu çətin, lakin müvəqqəti bir dövrdür.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

 

Dəyərli oxucularımız. “Mütaliə saatı” rubrikasında “Ədəbiyyat və incəsənət” sizlər üçün yeni romanın yayımlanmasına başlayır: Fəxrəddin Qasımoğlu, “İkibaşlı əjdaha”!

«Son gecə» və «On ikiyə işləmiş» adlı iki biri-birindən maraqlı romanlarla debüt edən yazıçının hər iki romanı portalımızda dərc edilib. Əminik ki, Fəxrəddin Qasımoğlunun “İkibaşlı əjdaha”sını da bəyənəcəksiniz.

 

 

Mahir bir qədər nəfəsini dərdi. Onun indi dedikləri mənim gəldiyim qənaətlərlə eyni olduğu üçün buraya qədər nəsə əlavə etməyə ehtiyac duymamışdım. Nəfəsini dərib davam etməsini gözlədim. Bir azdan qaldığı yerdən davam etdi:

-İndi qayıdaq buradakı hələ kimliyini bilmədiyimiz adama. Zənnimcə, həmin adam Tərxana ikinci dəfə pul verəndə teraktda istifadə olunacaq partlayıcıları da verib özündə saxlamasını tapşırıb. Ola da bilər, burada tərəflərinə çəkdikləri başqa bir adam vasitəsilə ona göndərib. Ancaq bunun fərqi yoxdur, çünki nəticə eynidir. Həmin vaxt artıq plan hazır idi. Tərxan partlayıcıları tanışı Mahmuda verəcək, o isə lazımi məkanda aparılacaq yaşıllaşdırma işləri zamanı fürsət tapıb partlayıcını yerləşdirəcəkdi. Əlbəttə burada söhbət bir neçə yüz qram partlayıcıdan yox, bir neçə kiloqramdan gedir. Mahmud onları açıq-aşkar özü ilə gətirib hamının gözü qarşısında hansısa kolun, ya da qazon örtüyünün altına qoya bilməzdi. Yəqin ki, gündüz saatlarında iş gördüyü məkana gecə satlarında rahatlıqla qayıdıb işini görüb. Yaşıllaşdırma işləri açıq məkanlarda aparıldığından qənaətimə şübhəm yoxdur. Hansısa tanış parka, ya da iri bir müəssisənin tanış həyətinə gecənin qaranlığında qayıdıb əvvəlcədən bələdlədiyin yerdə nə isə gizlətmək fikrimcə elə də çətin olmayıb onunçün. Elə bu təhlillərim əsasında Mahmudun son dövrlərdə iştirak etdiyi yaşıllaşdırma işlərinin siyahısını tələb edib bu gecə orada yoxlamalar aparacayıq. Hər ehtimala qarşı onsuz aparılan işlərin də siyahısını götürmüşük. Bir neçə istehkamçı qrupu cəlb etmişik. İşlərin niyə gecə saatlarında aparılacağını yəqin başa düşürsən. Bundan sonra hər şeyin hazır olduğunu Mahmud Tərxana, o da öz növbəsində hələ ki, bizim üçün naməlum olan buradakı adama deyir. Yeri gəlmişkən uşaqlar böyük çətinliklə Mahmudun illər əvvəl Tərxanla bir məhəllədə yaşadığını öyrənə biliblər. Bu lap çoxdan olub. Onların tanışlıqları da oradan başlayıb. Bu işə qol qoyduqları andan ölüm hökmlərinin verildiyini anlamayan bu iki axmağın aqibəti bəllidir. İkisini də elə bizə naməlum qalan o adamın aradan götürdüyü ehtimal olunur. Ancaq həmin adamın da bu işdə əsas fiqur olduğunu düşünmürəm. Kölgədə qalan, hər şeyi kənardan idarə edən birinin şəhərdə olduğuna əminəm. Məhz o, düşmən tərəfin kəşfiyyatının Bakıdakı rezidentidir. Onu təkcə bayaqdan haqqında danışdığımız naməlum adam tanıyır. Onu müəyyən etsək, bəlkə rezidentə də çıxmaq mümkün olar.

Çaydanın altını söndürməmişdim. Qalxıb ikimizə də yenidən çay süzdüm. Söhbətin bu yerində fasilə verməyi lazım bilmişdim. Çünki mənim qəbiristanlıqda apardığım axtarışlar elə indi Mahirin dediyi adamın müəyyən edilməsinə yönəlmişdi. Stəkanları masaya qoyub dedim:

-Saat on ikidir. Gör nə qədər vaxt keçib. Sən hələ bir ekspertə zəng elə. Öyrən yekunlaşıb ya yox. Onun qəbiristanlıqda götürdüyü son əl-barmaq izlərinin nəticələri bizim üçün mənzildəki izlərdən daha vacibdir.

Mahir telefonunu götürüb eksperti yığdı.

-Salam, qardaş. De görüm nəsə öyrənə bildin?

Ekspert danışdıqca Mahirin üzünün ifadəsinin dəyişdiyini görürdüm. Nəhayət, telefonu qapadıb mənə baxıb gülümsədi.

-Sağ ol, Bəxtiyar. Ekspertmiz işini elə indicə bitirib. Sənin qəbiristanlıqdakı zəhmətin hədər getmədi.

Bu yaxşı xəbər idi. Bəlkə də axtarışlarımızın istiqamətini kökündən dəyişəcək xəbər. Səbirlə Mahirin sonra nə deyəcəyini gözlədim. O isə tələsmirdi. Süzdüyüm çaydan içib gülümsəməkdə davam edirdi. Nəhayət, stəkanını boşaldıb dedi:

-Hasardan, Tərxan öldürülən qəbirin yanından götürülən izlər heç nə verməyib. Ancaq haqqında danışdığın mərmər qəbirin başdaşında tək çeçələ barmaqla qoyulmuş xırda bir iz çox şeydən xəbər verir. Həmin barmaq izi qatı cinayətkar Sultan Muradova məxsusdur. O, hələm-hələm iz verən adam deyil. Elə əvvəllər törətdiyi cinayətlərdə də ona qarşı sübutları çox çətinliklə toplamışdıq. Fikrimcə onun barmağı başdaşına təsadüfən toxunub. O da buna əhəmiyyət verməyib. Ekspertimiz isə, sağ olsun, bunu gözdən qaçırmayıb.

Nədənsə mənim oradakı izlərin nəsə verəcəyinə ümidim böyük idi. Düşündüyüm kimi də oldu. Mahirin fikrini davam etdirib dedim:

-Deməli, ən azı iki bağlı ölüm işinin üstü açıldı. Qalır daha böyük fəlakətin qarşısını almaq.

-Hə, qardaş. Artıq ekspert məlumatı bizim uşaqlara ötürüb. Sultanın yerinin müəyyən edilməsi üçün qrup üzvləri hərəkətə keçiblər.

-Yeri gəlmişkən, mənzildəki izlər haqqında heç nə demədin?

Sualımı dinləyib başını yelləyən Mahir dedi:

-Mənzildə heç bir iz tapılmayıb. Əlbəttə, lap köhnə izlər var. Ancaq onların «Koramal»la heç bir əlaqəsi yoxdur və lap çoxdan qoyulmuş izlərdir.

-Bu, gözlənilən idi. Solomin kəşfiyyat məktəbini keçmiş biridir. Biz, sadəcə, təsadüfən o mənzildə nəsə bir iz tapacağımıza ümid edərkən, təsadüf bizi başqa yerdə sevindirdi.

-Olsun, əsas nəticədir, Bəxtiyar. Bu günə kimi əməliyyat yolu ilə müəyyən etdiyimiz iki nəfərin öldürüldüyünü öyrənmişdik. Bunun hansı çətinliklər yaratdığını bilirsən. Nəhayət ki, sağ olan biri də bizə məlum oldu. Daha doğrusu, sağ olduğuna ümid etdiyimiz biri. İndi əsas yerini müəyyən edib onu götürməkdir. Dilini necə açmağın yollarını isə biz bilirik. Solomin barədə deyim, biləsən. Ekspertimiz onun iz qoyduğu bütün yerləri xüsusi məhlul hopdurulmuş əski ilə sildiyini dedi. Adam sentyabrın 13-ü gəlib. Bu müddətdə qaldığı mənzildə ancaq zəruri yerlərə toxunub və həmin yerləri yadında saxlayıb. Gedərkən isə rahatlıqla silib. Bax belə.

-Bəli, kəşfiyyat məktəbində hər şey nəzərə alınır. İlk növbədə xırda detallar.

Artıq saat 1-in yarısı idi. Yuxusuzluqdan gözləri qan çəkmiş Mahir əli ilə ağzını tutub əsnədi.

-İstehkamçılara saat 11-dən işə başlamalarını tapşırmışdım. Bütün gecəni işləyəcəklər. Nəsə aşkar etsələr dərhal mənə məlumat verəcəklər. Əslində nəsə tapacaqlarına da ümidim böyükdür. Məncə biz düz yoldayıq. Ancaq kilsə ilə əjdahanın açması hələ də sirr olaraq qalır. Heyif ki, onların nə məna verdiyini hələ də çözə bilməmişik.

-Çözərik, qardaş, çözərik. Cinayətkarların xislətlərinə, ən əsası da vərdişlərinə yaxşı bələd olduğumuzu nəzərə alıb bu əməliyyata cəlb olunmağımız barədə qərarı verənlər çox uzaqgörən addım atıblar. Biz qısa müddətdə buraya qədər müəyyən etdiklərimizlə onların doğru düşündüklərini sübut etmişik. Müəyyən etdiyimiz üç nəfərdən ikisinin residivist olduğu məlum oldu. Cinayətkarlar vərdişlərini dəyişmir, köhnə əlaqələrindən həmişə istifadə edirlər. İnşallah qalan şeyləri də öyrənər, bizə olan güvənin nahaq olmadığını bir daha təsdiqləyərik.

-Elə isə, hamımıza uğurlar. Mən Nazirliyə qayıdıram. Sultanın axtarışlarını koordinasiya edim.

Birlikdə ayağa qalxdıq. Mahiri qapıya qədər ötürdüm. Sağollaşmaq üçün uzatdığım əlimi sıxıb saxlayan Mahir gözlərimin içinə baxıb dedi:

-Narahatçılığım böyükdü, Bəxtiyar. Xeyli iş görsək də, nə məkanı, nə də ki, vaxtı hələ də bilmirik. Hər an hər şey baş verə bilər. Sənin həqiqətən də maraqlı iş metodların var. Buna əmin oldum. Bilirəm, sən də mənim kimi gecəni yatmayacaqsan. Fikirləş, fikirləş və Solominin bizə verdiyi o iki tapmacanın cavabını tap.

-Çalışacam. Hər şeyin bir izahı var. İnşallah bu iki simvolun da nə demək olduğunu taparıq. Darıxma, qardaş.

Bayaqdan sıxıb saxladığı əlimi buraxan Mahir maşınına oturub tərpəndi. Bir azdan maşının işıqları gecənin qaranlığında yox oldu. Onun dalınca baxıb başımı buladım. Kolleqamı çox yaxşı başa düşürdüm. Yaxşı heç nə vəd etməyən yaranmış vəziyyətdə özümün keçirdiyi narahatçılıq ondan da çox idi.

 

  “Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

 

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün şeir vaxtıdır, sizlərə Xəyalə Sevilin şeirləri təqdim ediləcək.

 

 

BU GECƏ OYAQ YAT, TANRI

 

Bu cəza mənimdi, Tanrı,

Mən bu səhvi tək elədim...

Eh! Nahaq yerə özümə

Ürəyimi yük elədim.

 

Suya düşən xəyallarım

Suda kök atarmı, görən?

Bu soyuq ayrılıqların

Ah! Ürəyi varmı, görən?

 

Durub yanına gəlirəm,

Bu gecə oyaq yat, Tanrı.

Bir az oxşa saçlarımı,

Bir az başımı qat, Tanrı...

 

 

İÇİMİN QOCA QARISI...

 

Bilirdim ki, solub bu gül,

Bundan çiçək açan olmaz.

Bir ümiddi

Ürəyimdə ehtiyata saxladım,

Haçan olar... Haçan olmaz!

İndi gecənin yarısı,

Qanayır könül yarası.

İçimin qoca qarısı

Deyinir...

"Ondan sənə can olmaz..."

Tale necə? Yaşamalı yerdimi?

Həsrətini yanağıma sərdimi?

Kimə deyim ürəyimin dərdini?

De  – deyirsən,

Gəl – deyirsən

Tanrı,

Sənin qapın, bacan olmaz.

 

 

BİR DƏ TƏRS ÜZÜNƏ ÇEVİR ÜRƏYİ...

 

Bir də tərs üzünə çevir ürəyi,

Bir də görünməyən üzünü gör, get.

Göy göydən tullayır, yer yerdən atır,

Bir də içimdəki bu hüznü gör, get.

 

Gör harda qalmışam, yığ, gətir məni,

Yığ, gətir qırılmış hissələrimi.

Səni and verirəm, sağ gətir məni,

Sağ gətir, heç kimə demə yerimi.

 

Cəzamı, töhmətmi, qoy özüm verim...

Onsuz da bu eşqə dərsdi ayrılıq.

Boynuma sarılan qoldu, ya ipdi?

...Yerdən ayağımı kəsdi ayrılıq.

 

 

QARŞIDA AYRILIQ VAR

 

Qurunun oduna
Yaş yanır indi,
Su vurmuşam
Ürəyimin üzünə,
Oyanır indi.
Oyanır canımdakı
Şübhələr, ehtimallar,
Bu mənəm, bu boş masa,
Bu bir yığın suallar...
Fikrim tamam dağılıb,
Fikrim küləyə düşüb.
Ağlıma ən sonuncu,
Ən təzə qayə düşüb.
Axıb gedir hisslərim,
Ürəyimdə qırıq var.
Qarşıda ayrılıq var...

 

 

DURUM YIR-YIĞIŞ EDİM

 

Durum yır-yığış edim,

Əllərimi, ayaqlarımı...

Özümə gəlim daha.

Gedənlərin arasına qarışmısan,

Bilim daha.

Gözlərimdə böyütdüyüm,

Səhv də, cəza da mənimdi.

Sevgi yoxmuş bu dünyada...

Yoxdu, cəhənnəm, olmasın.

Hərə bir dərddən ölür dəə,

Bilirəm!

...Mənimki səndən olmasın.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

 

 İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi – “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün 

 

 

 

 

 “Kitabi-Dədə  Qorqud” ilk növbədə ədəbi-bədii əsərdir. Bir sıra tarixçilər ona həm də qiymətli tarixi mənbə kimi dönə-dönə müraciət edirlər. Onlar haqlı olaraq belə bir qəti hökm vermişlər ki, “Kitabi-Dədə Qorqud” Azərbaycan türklərinin yazılı yaddaşıdır. Görkəmli tarixçi alim Y.Mahmudovun yazdığı kimi, “Bu qəhrəmanlıq dastanı Azərbaycan xalqının əsl tarixidir, düşmən əli dəyməmiş və saxtalaşdırılmamış tarixidir”.

Təsadüfi deyil ki, ulu öndərimiz Heydər Əliyev bu kitabı “xalqımızın ana abidəsi” adlandırır və onun haqqında deyirdi: “Bizim zəngin tariximiz, qədim mədəniyyətimiz və milli-mənəvi dəyərlərimiz “Kitabi-Dədə Qorqud” eposunda öz əksini tapmışdır... “Kitabi-Dədə Qorqud” həm də bizim etika kitabımız, əxlaq kodeksimizdir. Böyüyə hörmət, ata-anaya məhəbbət, iman və etiqad, namus və qeyrət, ailəyə, torpağa, vətənə sədaqət – bu insani keyfiyyətlər, mənəvi məziyyətlər Qorqud övladlarının qanına ana südü ilə, ata nəfəsi ilə birlikdə daxil olur və son mənzilə qədər də onlarla birlikdə gedir. Dədə Qorqud dünyasındakı milli dəyərlər, stereotiplər, rituallar sistemi əslində hər bir azərbaycanlının varlığının ayrılmaz hissəsidir”.

“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı gender münasibətlərini özündə bədii şəkildə əks etdirən söz abidəsidir. Onun boylarında diqqətçəkən əsas məqamlardan biri də ailədə, cəmiyyətdə qadına münasibət məsələsidir. Dastanda qadına dərin hörmət, ana müqəddəsliyi, ər-arvad münasibətləri, qadının vəzifələri o qədər gözəl təsvir edilmişdir ki, oxuyarkən xalqımızın necə yüksək mənəvi dəyərlərə malik olduğuna heyran qalırıq. 

Dastanın müqəddəməsində qadınlarla bağlı əks olunan fikirlər bütövlükdə türk etnomədəniyyətinin qadına münasibəti kimi anlaşılmalıdır.

Əsərdə anaya dərin hörmət və ehtiram vardır. Ana Tanrıya bərabər bir qüvvə sayılır, “Ana haqqı, tanrı haqqı” hesab olunur. Ən hörmətli bir məqamda təsvir olunan qadınların ən dəyərlisi və müqəddəsi yenə də Anadır. Eposda Anaya – qadına çox yüksək diqqət, hörmət və ehtiram vardır. Ana obrazları Vətən obrazı kimi ümumiləşdirilir. Burda ANA Vətəndir, Namusdur. Ananın toxunulmazlığı ən yüksək zirvədə dayanır.Bu toxunulmazlığını təmin etmək isə hər bir övladın, hər bir oğuzlunun müqəddəs borcudur.  

Təsadüfi deyildir ki, Qazan xan döyüşdən əvvəl düşməndən əsr düşmüş anasını istəyir: ”Anamı vergil mana. Savaşmadan, uruşmadan qayıdayım,” - deyir. Uruz isə anasının namusu üçün qıyma-qıyma doğranmasına razı olaraq belə söyləyir: ”Qoy məni, qadın ana, çəngələ ursunlar, qoy ətimdən çəksinlər, qara qovurma etsinlər, qırx bəy qızının önünə gətirsinlər. Onlar bir yediyində sən iki yegil. Səni kafirlər bilməsinlər, duymasınlar. Ta kim sası dinli kafirlərin döşəyinə varmayasan, sığrağın sürməyəsən. Atam Qazan namusunu sınmayasan”.   

“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanında insanların hüquq və azadlıqlarına hörmətlə yanaşıldığını, onların şəxsiyyətlərinə hörmət və qayğı göstərildiyini görməkdəyik. 

Dastanda göstərilir ki, dilindən və dinindən (məsələn, xristian Selcan xatun) asılı olmayaraq qadınlar kişilərlə bərabər hüquqlara malikdirlər. Hamı kimi qadınların da hüquq və azadlıqları müdafiə olunur. Birinci boydan aydın olur ki, qadınların təhqir edilməsi bağışlanmaz qəbahətdir və onu törədənlərə “qatı qəzəb” olunur. Təsadüfi deyil ki,  Dirsə xanın nökərləri Buğacın qəsdinə durarkən onu yalandan ağbirçəkli qarının saçını dartmaqda, sərxoş vəziyyətdə namussuzluqda “günahlandırırlar”. Yaxşı bilirlər ki, məmləkətdə qadına qarşı cinayətlər çox ağır cəza ilə son bulur. Yaxşı bilirlər ki, məmləkətin başçısı Bayandır xan duysa, buna dözməyəcək, günahkarı ən ağır şəkildə cəzalandıracaqdır. Bu, həqiqətən, ölkədə qadınların hüquq və azadlıqlarının, onların şəxsiyyətlərinin rəsmi şəkildə qorunduğunu göstərir.

Əsərdə qadınların zərifliyi şirin bir dillə təsvir olunur. Onlar öz gözəllikləri ilə bütün gözəllikləri üstələyirlər. “Qaragözlü, burma saçlı, əlləri biləyindən xınalı, səlvi boylu, qara saçlı, çatma qaşlı, qoşa badam sığmayan dar ağızlı” bu gözəllər öz mənəvi zənginlikləri ilə də diqqəti cəlb edirlər. Onlar öyünməyi sevmir, vətənpərvərdirlər, öz ərlərinə  yoldaşlıq və hampalıq edir, onlara ölənə kimi  sadiq qalırlar.Sədaqətli və cəsur, fədakar və mərddirlər. Onlar da at minir, qılınc çalır, sağa-sola qoşa yay çəkir, ov ovlayır, quş quşlayır,qurşaq tutur, düşmənlə savaşırlar. Oz vətənləri, sevgililəri, ərləri, ailələri uğrunda canlarından keçməyə hər an hazırdırlar.  

 Məsələn, Burla xatun qara qılıncını qurşayıb qırx incəbelli qızla ərinin və oğlunun köməyinə gedir; Selcan xatun Qanturalı ilə birlikdə düşmənin qoşununu qırıb çatır; Banuçiçək Beyrəklə at çapır, ox atır, güləşir, on altı illik həsrətə qatlaşır. Dəli Domrulun xatunu onun əvəzinə ölümə razı olur, Səgrəyin xatunu ondan sonra ərə getməyəcəyinə and içir və s.

Oğuz elində qadınların fikir, arzu və rəylərinə hörmətlə yanaşılır. Qadın qəhrəmanlar yeri gəldikcə Oğuz igidlərinin nöqsanlarını cəsarətlə üzlərinə deyir, onlara ağıllı məsləhətlər verirlər. Məsələn, Qazan xandan küsüb Gürcüstana köçmək istəyən Bəkilə xatunu “Padşahlar  Tanrının gölgəsidir. Padşaha asi olanın işi rast gəlməz”,- deyə ağıllı məsləhət verir. Dirsə xanın halalı incimiş və əsəbləşmiş ərini təmkinli sözləri ilə sakitləşdirir. Burla xatun öz sözləri ilə Qazan xana inam verir, onu döyüşə ruhlandırır. “Kitabi-Dədə Qorqud” boylarında qadının bu cür aktivliyi, tənqid, məsləhət və tövsiyələrinin nəzərə alınması onun   ikinci planda (kişilərdən sonra) olmadığını göstərir.

Dastanda qadınların zorla ərə verilməsi hallarına rast gəlmirik. Onlar ancaq “göz açıban gördüyü və könül verib sevdiyi” igidlərə ərə gedirlər.Diqqəti xüsusi cəlb edən məqamlardan biri budur ki, Dədə Qorqud dastanlarında qızlar onlara qalib gələ bilməyən, özlərindən daha güclü olmayan igidlə könül bağlayıb, ailə qurmazlar. 

Erosda qadınlarla kişilər arasında səmimi bir münasibət mövcuddur. Bu səmimiyyət onların bir-birinə müraciətlərində daha aydın ifadə olunur. Qadınlar öz ərlərinə və nişanlılarına “başım baxtı, evim taxtı”, “şah, xan, şahbaz igidim”, xan babamın göygüsü”; kişilər isə onlara “səlvi boylum, qara saçlum”, “çatma qaşlum”, “xan qızı”, “qara gözlü yavuqlum”, “halalım”, “qadınım, dirəyim, döləyim”, - deyə müraciət edirlər.

Oğuz igidləri  qadınlara münasibətdə ədəb-ərkan və etik normalara ciddi şəkildə əməl edirlər. Xalq qəhrəmanı Beyrək qadınların otağına izinsiz yaxınlaşmağı belə ədəbsizlik sayır. Dastanda 57 qala alan Alp Ərən müstəsna olmaqla bütün Oğuz qəhrəmanları təkarvadlıdırlar. Bu isə ölkədə çoxarvadlılığın olmadığını, qadına hörmət və qayğı ilə yanaşıldığını göstərən daha bir işarədir. 

Dastanda qadınların öz ərlərinə və övladlarına məhəbbətləri olduqca təsirli verilir. Onlar üçün daim narahatlıq keçirən analar, nişanlı qızlar və bacıların qara bağrı sarsılır, qara qıyma gözləri qan-yaşla dolur. Bütün bunlar olduqca təbii və inandırıcı təsir bağışlayır. Qadınlar övladlarının, qardaşlarının, nişanlı və ərlərinin Vətən və xalq qrşısındakı xidmətləri ilə sevinir, onlara güvənirlər.

Əsərdə qadınların hüquq və azadlıqlarının pozulmasına, onların şəxsiyyətlərinin alçaldılmasına ciddi bir etiraz hiss olunur. Cəmiyyət bu cür halları qəbul etmir. Məsələn, Basat Təpəgözü həm də qardaşı arvadını dul qoymaqda, “qarıcıq ağ birçəkli anasını bozlatmaqda” ittiham edir; bacılarının ağladığını görəndə Beyrəyin içi göynəyir, ölüm ayağında belə qız-gəlini və görklüsü üçün narahatçılıq keçirir. Uruz əsirlikdə olarkən anasının və qaragözlü qız qardaşının ağlayıb-sızlamaması üçün atası Qazan xanın təkbaşına döyüşə girməyib geri qayıtmasını xahiş edir. Oğuz elinin qız-gəlinini əsir-yesir edən düşmənlərdən həmişə amansız qisas alınır.

Dastanda qadınların ailə və cəmiyyət qarşısındakı vəzifələrinə də toxunulur. Göstərilir ki, qadınlar milli-əxlaqi dəyərlərə sahib çıxmalı, mənəvi cəhətdən saf və təmiz qalmalı, öz evinin dayağı və ərinin ən yaxın sirdaşı olmalıdırlar.Əsərin müqəddəməsində belə qadınlar Ayişə, Fatma soyundan sayılırlar. Belələri haqqında “...onun bəbəkləri bitsin! - deyə alqış edilir.

Boyların məzmunundan məlum olur ki, qadının əsas vəzifəsi öz övladlarını düzgün tərbiyə etmək, Vətən və xalq üçün gərəkli şəxslər kimi yetişdirməkdir. “Qız anadan görməyincə öyüd almaz”, “Ata adını yürütməyən xoyrad oğul ana rəhminə doğunca, doğmasa, yey” sözləri gənc nəslin tərbiyəsində anaların üzərinə böyük məsuliyyət düşdüyünü göstərir.

Əsərdə qaravaş kimi öz mənliyini alçaldan, ərini hörmətdən salan və ona xəyanət edən, ailə qayğısı çəkməyən, övladlarının tərbiyəsinə laqeyd yanaşan qadınlar kəskin tənqid olunurlar. Belələri “solduran soy, dolduran toy, bayağı qadın” adlandırılır. Onların haqqında deyilir: “Onun bəbəkləri bitməsin ! Ocağına bunun kimi övrət gəlməsin!”

“Xalqımızın tərcümeyi-halı” adlandırılan, tariximizin dərin qatlarını özündə əks etdirən “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanındakı qadına münasibət və    ailə münasibətləri özünün bir çox xüsusiyyətləri ilə bu günümüzdə də aktualdır. 

Nə xoşdur ki, bu gün də milli-mənəvi dəyərlərimizdən gələn qadına hörmət və ehtiram davam etməkdədir. Bizim qadınlarımız isə buna tamamilə layiqdirlər.  Necə deyərlər, qadın gülərsə, bəşəriyyət gülər.  

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Şəfa Vəlinin sevilən şair Qulu Ağsəs yaradıcılığı barədəki qeydlərini təqdim edir.

 

 

Dünya ədəbiyyatına ümumi nəzər saldıqda qarşımıza  maraqlı mənzərə çıxır: xüsusun ümumiləşməyi.  Bu gün klassik sayılan əksər əsərləri bizə miras qoyan, zəkasına heyran olduğumuz, düşüncələrinin dolaylarında dizlərimizin giri tutmadığı müəlliflər belə, bir məqamda oxucunu düşünüblər.  “Oxucunu düşünmədən yazıram”... Mənim də oxucunu düşünmədən yazdığım yazılar var. Mənim də oxucunu düşünmədən  yazmağa  başladığım yazılar var... Və bütün səmimiyyətimlə deyirəm ki, istənilən müəllifin  yaradıcılığında hər iki növ yazıdan da mövcuddur. Son abzasda, son cümlədə xüsusluqdan çıxır yazdıqlarımız, olur “ümumun malı”.   Bu “ümumun malı”nın altına iri, qalın şriftlərlə adımızı yazmağımız isə bahalı əl çantasını istehsal edən “moda evi”nin reklam arzusundan başqa bir şey deyil.

            Ümumiləşmə bizi qələmimizi (indiki dövrdə klaviaturamızı) fərqli janrlarda sınamağa sövq edir. Bütün janrlarda uğurlu oluruqmu? Sual böyükdür... Sual mürəkkəbdir... Sual bəsitdir...

            Bu sualın ən hazır cavabı Qulu Ağsəsin yazdıqlarıdır. O, istənilən janrda uğurlu yazır. Çünki bütün yazılarını bəribaşdan “ümumun malı” kimi yazır.  Onun heç bir şeirində, heç bir essesində “mənimdir!” iddiası yoxdur.  “Hamınındır”, “dünyanındır”, “bütün bəşəriyyətindir” var.

            Bu gün belə, qəribə anlarda yadımıza düşən Fərqanə Mehdiyevadan yazanda  sözlərə güzgü kimi baxır - Fərqanə xanımın şeirləri ilə öz şeirləri arasındakı “fərdilik” çayının bu tayında durub deyir: “Fərqanə hamının Fərqanəsiydi; sağlam vaxtı da, xəstə olanda da!”

            Fərqanə xanım haqqında illərdir bir cümlə də yaza bilmirəm. Onu, sadəcə, xatırlayıram. Gözəl xatirəmdi Fərqanə xanım mənim. Bircə onu istəyirəm ki, Fərqanə xanım insanlara necə gözəl xatirələr qoyub getdiyini biləydi...Bəlkə də, bilir?!

            Filoloq Kəmalə Umudovanın “Adı soyadını eşidən şair” kitabını 2 günə oxudum. Daha doğrusu, 1 günə oxudum, 2-ci gün zehnimi əsir alan cümlələrə bir də döndüm. Kəmalə xanım yazır: “Poetik mətnin oxunması, təhlili öz mürəkkəbliyi ilə hər zaman böyük marağa səbəb olur, çünki hər bir doğru oxuma növbəti anlama mərhələsinə təkan verir”.  “Bu şeir məni çəkib apardı...” dediyimiz məqamın elmi izahıdır...

            Bir cümlə var ki, Kəmalə xanım məni gülümsətdi: “Qulu Ağsəsin şeirləri qaçdığım yerdə yaxaladı məni”.  Nə yalan deyim, Qulu Ağsəsə bəxtəvərlik vermədən  oxumağa davam edə bilmədim.  Təkcə bu cümlənin xətrinə şeirimizin altında adımızı yazıb  yaradıcılığımızı, yaratmaq qabiliyyətimizi “reklam etməyə” dəyər!

            Kəmalə xanım Qulu müəllimin xatirələrə sadiqliyindən də yazıb: “Qulu Ağsəs Qarabağın, Ağdamın, doğma kəndi Abdal-Gülablının  amansız, fəlakətlə dolu işğal tarixini yaşadı, amma acıların poeziyanın azad ruhuna üstün gəlməsinə, onu buxovlamasına izn vermədi”. Çünki Qulu Ağsəs Qarabağın xoş vaxtını, Ağdamın ağ gününü, Abdal-Gülablının yurd olmasıyla öyünməsini olduğu kimi saxlayıb xatirə sandığında. Qoymayıb ki, üstünə bir damcı kədər tozu düşsün, göz yaşı nəmlətsin. Hətta zaman-zaman “ah”larının qarşısını almaq üçün həsrət ocağı da qalayıb xatirə sandığının qapağı üstündə. Boğazında təngiyən nəfəslər “ah” olmayıb, ocaq üfürüyü olub...

            “Yaradıcı düşüncə kamil insan axtarışından doğur”-deyir Kəmalə Umudova.  “Şair eqosu” cilalanmamış almaz, əhlilləşdirilməmiş istedaddır. Aylarla, illərlə o almazın cilalanmış formasını, o istedadın mədəniliyini göstəririk dünyaya.  Özümüzlə tək qalanda-daxili yolçuluğumuzda isə biz həmənkiyik-cilalanmamış, əhlilləşdirilməmiş yaradan. “Kamil insan” bəşər üçün arzudan çox məqsəd olmalıdır-bunu bütün dinlər deyir. Şair isə bunu arzulamaqla, kamil insanı axtarmaqla yetinməyi bilir.  Daxilində o kamillikdən bir zərrə də olmasa, şair olmazdı ki?!

            Dərketmənin intəhasız əzabından xilas olmaq üçün iki bənd şeir oxumaq çarə deyil. Olmayacaq da...  İki bənd şeir yazmaq? Hə, bu olar. Kəmalə xanımın yazdığı kimi: “Həqiqəti və azadlığı dərk etməyin bədəli var”. Qulu Ağsəs dərk etdiklərinin bədəlini ödəyib/ödəyir yazdıqlarıyla.  Yoxsa bilinən həqiqəti çoxüzlü piramida kimi o yan-bu yana çevirərdimi? Yoxsa yazardımı ki: “ Cəsurlar sevirlər,Qorxaqlar sevilir”?!

            ...Kəmalə xanım bu fikirdədir ki, şair müəyyən təsirlərlə “dil tapmalıdır”.  Məmməd Arazın o məşhur misraları gəldi dilimin ucuna: “Həyatda “ürəkləş”, “sevləş” demirlər, “Ayaqlaş” deyirlər bu həyat ilə...”    Sonra da Qulu Ağsəsin  idrakını həyata adaptasiya etməkçün bütün yaşam mexanizmlərini sınaqdan çıxarmaq arzusunu düşünürəm. Bir daha əmin oluram ki, Qulu Ağsəs bu arzusuna heç vaxt çatmayacaq. Müəyyən anlar olub/olacaq ki,  həyatın içində olacaq, vəssalam! O “içdən”-yaşamın verdiyi amansız əzablarla mübarizədən də dırnaqlarının altında kainatın DNT-si ilə çıxacaq: ya bir şeirlə, ya iki esse ilə...

            Qulu Ağsəs ənənəvi şeirin formasından çox uzaqdı, amma mənasına doğmadı. “Gözəl dünya”dan incikliyini onun faniliyi ilə deyil, özünün “qonaq” olmağı ilə ifadə edir. “Şair təvazökar olmaz”, hə, amma şair dünyaya, taleyə hökm etmək iddiasına da düşməz. Üstəlik, dünyanı, həyatı, insanları, ən kiçik əşyaları belə,  təqdir etməyi hamıdan yaxşı bacarar. “Bircə eybi var ki dünya gözəlinMəni qucağına qonaq yazdırıb”. Bu misralarda biz Qulu müəllimin təvazökarlığını deyil, təqdiretmə, qədirbilmə bacarığını görürük.

            “Meşə görməmişdim belə arxayın,Mən belə narahat dağ görməmişdim...” Meşə nəyə arxayındı? Dağ niyə narahatdı? Bu sualların cavabını tapmağı Qulu müəllim bizim-oxucunun öhdəsinə buraxıb. Özü bildiyi cavabları bizə deməz-dağın, meşənin sirrini açmaz. Biz  arxayın meşəni, narahat dağı (bəlkə də, dağın strukturu fərqlidir, zirvəsi yastıdı, sinəsi yarğan doludu, kim bilir?!) düşünə-düşünə fantastik roman yazacağıq. Son nöqtəsini qoyanda “shift+delete” edəcəyik: Qulu müəllimin iki misrası həmin romandı elə...

            “Ustanın əl işi-şəyirddi” misrasının davamıdır “İçiynən danışanın deməyə sözü olmaz...”  Sus, əl işini-şeirini göstər, şair! Şeirlər də şairin şəyirdləridir; əsili üz ağardar, bədəsili başı önə əydirər. “Bədəsil şeir varmı?” deyə soruşmayın, günahlarımızı etiraf etdiyimiz bütün şeirlər  nankor övladlarımızdır. Biz onların adını çəkmirik, barmağımızı onlara tuşlamırıq, onlarla fəxr edib sinəmizə döymürük. Amma onlar hər yerdə  müəllifinin kim olduğundan danışır.

            Kəmalə xanım yazır: “Tanrını görə bilmək məqamında özünə yetişən abiddir, arifdir Qulu Ağsəs”. Və ya “Qulu Ağsəs öz duyğularını kosmik varlığın  təzahürü kimi qəbul edir”.   Mənsə Qulu müəllimin “Kim kəsib sən olan yerdə Söylə, yolu-yolağı?!” misralarında bəşəriyyətin indiyədək axtarmaqdan çəkindiyi bir həqiqətin eyhamını tapdım. İnsanla Yaradan arasındakı qorxu, vahimə qatı nə vaxt, necə yarandı?  Yox, axtarmayacağam... Dərketmənin əzabından xilas olmaqçün bir şeir yazaram-ən asan yolu seçmək, özümü özümdən xilas etmək şansım var. “Ol!” əmri mənə də aid deyilmi?!

            “Neçə kərə söz göndərdin,ərindim, yazammadım...”-deyir Qulu müəllim bir şeirində. Yazmasaq da, o şeir zehnimizdə özünə yer edir, bir gün yol getdiyimiz yerdə  heyranlıqla baxdığımız üfüqün üstünə axır gözlərimizdən. Dərd odur ki, indi yaşamağa ərinirik. “Bu gündən sabaha iş saxlama!”- öyüdləmişdi nə vaxtsa məni anam. Saxlayıram indi, sabah da oyanmağa, günə başlamağa səbəbim olsun deyə... Göndərdiyi şeirləri yazmağa ərindiyi üçün Qulu Ağsəsdən küsməyən Tanrının bağışlamaq bacarığına güvənərək yaşamağa ərinirik.

            Tanrının yanında  ömürrəfləri boşdu, biz yaşayıb o rəfi doldururuq, qaytarırıq Tanrının özünə. Tanrı da bizi-ömürləri kitab kimi oxuyur, yeni yazdığı taledə əvvəlki nəticələri görür. Tanrı da  qafiyələri təkrarlayır, söz oyunu oynayır. Amma hamımızın Tanrıya ərki çatmır ki, Qulu Ağsəs kimi deyək: “Sən ordan bir boş  şey göndər, Doldurub geri qaytarım...”

            Kəmalə Umudova bu kitabı yazanacan Qulu Ağsəs yaradıcılığını cığır-cığır gəzib, hər mamırlı daşa sığal çəkib, hər qaya xınasında barmaq isladıb-kitabın sonunda gəldiyim qənaət bu oldu.  “Az qalıb” şeirində isə Qulu müəllimin gəldiyi bir qənaətlə rastlaşdım:

 

(Bir gün)

Yaddaşlar üzlənəcək,

Dostlar varaqlanacaq.

Baxışlar sıyrılacaq

Körpü cığırlar üstdən!

           

            “Olacaq” deyir, gözləntisini qoyur oxucunun baxdığı yerə. Di gəl, ilk oxunuşdaca oxucu Qulu müəllimin  şifrəli misralarındakı həqiqəti çözür: bunların hamısı olub, hamısını yaşayıb Qulu Ağsəs. Yaşayıb və özündən sonrakılara anladır. Ümid deyil, güman deyil “olacaqlar”; qənaətdir, qəti qənaət.

            Qulu müəllim bircə onu demir ki, “Oranın-(Qarabağın) adamları quş kimi oxuyanda” nə oxuyur?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

 

 

 

 

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu gün Robin Şarmanın kitablarından bəyənib seçdiyim bəzi fikirləri əziz oxucularıma təqdim etmək istəyirəm.

Robin Şarmanı həmkarlarından fərqləndirən əsas cəhətləri hansılardır? İlk öncə, onun klassik fəlsəfənin taftalogiya şəkli almış aforizmlərindən xeyli uzaqda dayanaraq müasir, 3-cü minillik fəlsəfəsini yaratmaq istəməsi cəhdi.

Robin Şarma yazır:

1.   Ağıl – gözəl qulluqçu, ancaq bərbad ağadır.

2.   Bizim ömrümüzdə istənilən insan o zaman peyda olur ki, biz onun özüylə gətirəcəyi dərsə böyük ehtiyac duyuruq.

3.   Heç vaxt şikayətlənməyin. Qoy sizi müsbət, güclü, enerjili, entuziazmla dolu şəxsiyyət kimi tanısınlar. Şikayət edən hər şeydə neqativ axtarandır. Beləsi təmasda olduğu insanları qorxudur və çox az halda uğur qazana bilir.

4.   Psixoloji nöqteyi nəzərdən hər şey iki dəfə yaranır: öncə fikirdə, sonra realda. Çalışın, müsbət şeylərə konsentrə olasınız. Mənəvi olaraq möhkəm olun ki, heç nə sizi uğura gedən yoldan döndərə bilməsin.

5.   Kütlənin ardınca getməyə tələsməyin. Ola bilər, bu, dəfn mərasiminə yollanan kütlə olsun.

6.   Nə istədiyinizi təsəvvürünüzə gətirin və möhkəmcə onun baş verəcəyinə inanın. O, mütləq baş verəcək!

7.   İnsanlar onlarda xoş əhval-ruhiyyə yaradan insanlarla iş görməyi xoşlayırlar. Çünki, insan – emossional varlıqdır. Biz, həmişə bizə xoşbəxtlik duyğusu bəxş edən insanlarla bir yerdə olmaq istəyirik.

8.   Hər günün yeniliklərindən həzz duy və düşün ki, bu gün sənin sahib olduğun yeganə şey məhz bu günündür.

9.   Ən varlı adam hamıdan çox varidatı olan adam yox, ən az ehtiyacı olan adamdır.

10.               Səndən arxada olan şey də səndən öndə olan şey də, sənin içində olan şeylə müqayisədə heç nədir.

     Davamı da olacaq.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

 

“Ədəbiyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün Şeir vaxtıdır, sizlərə Şamil Ənvəroğlunun şeirləri təqdim edilir.

 

 

BİZİ UNUTMA, TANRI...

 

Bizi unutduğun yerdən yazıram sənə, Tanrı.

Demək istəyirəm ki,

bir boşluğa yığılmış axar su kimiyəm,

bu yer mənimki deyil,

yad nəfəslər duyuram ətrafımda.

Yad əllər toxunur əllərimə,

itkin düşən bədənimi axtarıram ümidsizcə...

Mənim deyil bu ömür də,

bu dünya da...

Nəsə yanlış olmalı...

Səssizəm, çaşqınam...

Sınıq ümidlərin batdığı sabahlar kimiyəm-

xəstəyəm, qırğınam... 

 

Bir qaranlıq otağın küncündən boylanıram sənə.

Demək istəyirəm ki,

beynimdə bir yalnızlıq simfoniyası,

qəlbimdə bir həsrət nəğməsi səslənir neçə vaxtdır, aramsız və nədənsiz... 

 

Hər dəfə qapı səsinə diksinirəm,Tanrı.

Yenə də gələn ağrılar olacaq deyə, yeyirəm içimi.

Demək istəyirəm ki,

gələnlərim heç xoş nəsə olmadı ki...

Ya susmayan hıçqırıqlar döydü qapını,

gözü yaşlı, sözü yaşlı,

ya da aldanıb sınmış adamlar,

sürüşkən ayaqlı, yüngül başlı... 

 

Zamanla göz yaşına düşüb üzməyi də öyrəndim.

Bir vaxtlar bir damla acıda boğulurdum çarəsizcə,

indi isə nə dəryalarda üzürəm, nə dəryalarda...

Demək istəyirəm ki,

yanlışlığın deyil, yaxşılığın əsarətinə düşdüm,

yaxşı olmaqdan da bezərmiş insan.

Və içimdə bir dəli üsyan da var bütün pisliklərə... 

 

Sanki min illərin dərviş yolçusuyam,Tanrı,

elə ağır yorğunam ki,

əsir torpaq misali,

nə alan var, nə verən,

elə ağır susqunam ki,

sahibsiz məzar kimi,

nə gələn var, nə gedən...

Bir az mənasız ümidləri yaşamaqdan yoruldum,

bir az  "dəyməz"miş deyilən insanları daşımaqdan,

bir az da heç enişləri olmayan yoxuşlara dırmaşmaqdan...

 

Sındı...

əlimdən düşüb sındı sən verən ümidlər də, Tanrı,

qəlbimdən düşüb sınan sevdalar kimi.

Üzümüzdən uzaq düşdü təbəssümlər, gülüşlər,

əməlindən yetim qalan qupquru sözlər kimi... 

 

İnsan olmaq nə qədər də zormuş, Tanrı.

Ya "olmaz"ları görə-görə ölür adam,

ya dərd yükünü çəkə-çəkə,

ya da bir nankoru sevə-sevə ölür adam...

Demək istəyirəm ki...

Ya da boş ver, susuram...

Zatən görürsən özün,

hər şeyi də, hər kəsi də...

Ancaq səndən bircə xahişim var, Tanrı,

bircə xahişim...

Əgər imkan varsa,

əgər bacara bilsən, BİZİ UNUTMA...

 

 

***

 

Elə körpə arzular var

sınıq arzular içində,

həyat dolu,

ümid dolu...

Qıyıb da, ata bilmirik.

Neçə sevinc itkin düşüb

ağrıların arasında,

eşələyib hər bir günü

gəzirik, tapa bilmirik. 

 

bu dünyanın bazarında

gün satıb

dərd alan olduq,

səsimiz də çıxan kimi

doğru ikən yalan olduq,

Həyat dedik,

sabah dedik...

için-için dolan olduq,

Sarılırıq boşluqlara,

donuruq, yata bilmirik. 

 

yanımızdan ötüb keçir

biz gözləyən

sabahlar da,

adamlar da,

arzular da...

Bir də baxıb görürük ki,

gələn başqa,

üzümüzə gülən başqa,

içimizi didən başqa... 

 

Elə də səssiz gəlirlər,

heç bilmirik gələn nəydi?

Bir baxırıq,

tufan qopdu,

sol tərəfə nəsə dəydi.

Sonra qəfil ağırlaşdı,

qəddimizi nəsə əydi,

Sonra əl açıb Tanrıya,

yerində tapa bilmirik.

 

 

***

 

Tənhalıq o deyil ki,

kimsə olmaya yanında,

Tənhalıq o ki, bu qədər çoxluq içində başını dizinə qoyub rahatca ağlaya biləcəyin,

bu gün ən zəif yerini bilib də,

sabah elə o həmin yerdən səni vurmayacaq bir kimsən yoxdur yanında.

Tənhalıq o ki, 

arzun arzusu,

ümidin ümidi,

səbəbin səbəbi olan bir kimsən yoxdur yanında...

 

Sevmək o deyil ki,

təkcə əllərindən tutmağı,

sarılıb öpməyi,

çılğınca sevişməyi arzulayasan.

Sevmək o ki, 

onun adını duyanda yenidən doğulasan bu dünyaya, yenidən...

Yenidən hər gün bir daha sevəsən o hər kəsin saydığın insanı.

Dünyan, sadəcə, ondan ibarət deyilsə,

dünyanı aydınlatmırsa, SEVGİ adlı günəşin,

nə yaşayıb

nə gördün ki sən?

 

Ölmək o deyil ki,

büküb atalar bir boşluğa,

sən də zamanla yox olasan bir ovuc torpaq şəklində.

Ölmək o ki, insan olmaqdan çıxıb olursan bir əşya,

ya da nəsə...

Ya bıçaq olarsan ümidlər doğrayan,

ya qazan olarsan nifrət qaynadan,

ya da gedər səndən səni SƏN edən hər şey,

qalar səndən geriyə yeriyən bir daş parçası hər gün öz ayağına dolaşa-dolaşa,

hər gün öz başına düşə-düşə.

Nəyi qaldı ki,

İNSAN olmaqdan çıxanların???

 

 

BİR ADI DA YENİDƏN DOĞULMAQDIR SEVMƏYİN...

 

Nəfəs bədənin,

sevgi ruhun Tanrısıdır,

bədən nəfəssiz,

ruh da sevgisiz olanda "adı var, özü yox"ların cəm halına çevrilər.

"Adı insan olanın həyatı bir ağrılı roman olar" demişdi nə vaxtsa bir şair.

Həyatlar əsərlərdə yaşar,

əsərlərdə gülər,

əsərlərdə ağlar...

Homer gözlərindən yetim qalandan sonra yazmışdı ən gözəl əsərini.

Bəlkə də, gözlər düşünməyin ən qəddar düşmənidir,

bəlkə də, düşünmək ruhun ən ağır işgəncəsidir.

Ən çox ağrıyanlar isə ən çox düşünənlərdir,

ən gözəl əsərlər bir ağrıyan ruhun ölüm duasıdır...

Və bir adı da ağrımaqdır yazmağın...

 

Dünənlər hər zaman kövrəldər,

ya xoş xatirələrin,

ya da "təəssüf"lərin melodiyası ağladar insanı.

Dünənlər sabahların keçmiş zaman formasıdır,

sabahlar dünənin gələcək zaman forması olduğu kimi...

İnsan dünəniylə kövrələr,

bu günüylə yaşayar,

sabahıyla ovunar...

Ağlamaq... ağlamaq dünyanın ən məsum duasıdır,

ən səssiz üsyanıdır,

ən gerçək üsyan faktıdır...

Və bir adı da səssizlikdir üsyanların...

 

İnsan sevgidən açılar,

sevgidən gülər,

sevgidən küsər,

sevgidən ölər...

Sevgi ən səmimi ibadətdir,

heç düşməyən hərarətdir...

İnsan sevəndə anlar həyatı,

yaşamağı,

yaşatmağı...

İnsan sevəndə anlar səssizcə danışmağı,

susub, susub uzlaşmağı...

İnsan ən çox itirəndə anlar itirdiyinin dəyərini,

ən çox itirənlər axtarar dünənini,

ən çox axtardığını tapmaz insan, tapmaz...

Sevgi axtarmaqla tapılmaz,

çağırmaqla gəlinməz,

istəyəndə var olmaz...

Sevgi özü gələr,

özü seçər insanını...

Sevgi ölməzdir,

insan ruhunda yaşamağa gələr,

sonra da bir həyat bitən kimi başqa bədənə köçər.

sevgi enerjinin müsbət halıdır,

qovuşanların xoşbəxtliyi,

ayrı qalanların müsibət halıdır.

Bir filmdə deyildiyi kimi: 

"Bir insan əgər sevibsə,YAŞAYIB, demək"

Və bir adı da yenidən doğulmaqdır sevməyin...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)