Poetik Qiraətdə bu gün sizlərlə rubrikamızda arabir görünən Tahir Talıblının şeirini təqdim edirik, şair “Özümdən keçdim” deyir. 

Hər şey qayıdır özünə

Hər zərrə tamına çəkir

Ölümdü, sevgidi, dərddi

O da adamına çəkir.

Çox poetik və çox lirik. Əminik ki, bəyənəcəksiniz. 

Ələstdə “bəli” deyən sübhana baş endirir...”
Aşıq Ələsgər

Addadım, keçdim özümnən

Tapdım düşüncəmdə səni.

Su kimi axıb üzünnən

Gördüm təkdə, cəmdə səni.

Gəlirsən gizli, açdıqca

Sirsən, sehirsən açdıqca

Mən özümü tanıdıqca

Tanımışam həm də səni.

Ya çatmazda, çatardayam,

Ya gendəyəm, ya dardayam

Heç bilməsəm də hardayam

Çağırram hər dəmdə səni.

Sevgindi qəzəb köpürür

Dönüb özünə qayıdır.

Ruhları tanrı üfürür

Sonda özünə qayıdır.

Hər şey qayıdır özünə

Hər zərrə tamına çəkir

Ölümdü, sevgidi, dərddi

O da adamına çəkir.

Dünya sirrədən sıyrılıb

Hələ sirrərə tablaşır

Kişi qadınnan ayrılıb

Gəlib qadında tamlaşır.


Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mən onun əsərlərini uşaqlıqdan sevirəm. Onun yaratdığı Təhminə və Zaur isə adi obrazlar səviyyəsindən çoxdan çıxıblar, bir mif, əfsanəyə çevriliblər. 

Bu gün Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anarın 86 yaşı tamam olur. Anar yazdığı əsərləri ilə nəinki ölkəmizin, bütün türk dünyasının sevimli yazıçısı kimi tanınır. Təsadüfi deyil ki, türk dünyasında ona Dədə Anar deyirlər.  Onun çoxşaxəli yaradıcılığı, bədii və publisistik əsərləri, kinofilmləri xalqa sədaqətlə xidmət еtmək nümunəsidir.

Anar 1938-ci il martın 14-də Bakıda tanınmış Xalq şairləri Rəsul Rza və Nigar Rəfibəylinin ailəsində dünyaya gəlib. Anar, eyni zamanda, Azərbaycanın məşhur ictimai və dövlət xadimi, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ilk səhiyyə naziri və Gəncə şəhərinin general-qubernatoru olmuş Xudadat bəy Rəfibəylinin nəvəsidir. O, 1955-ci ildə hazırda Bülbülün adını daşıyan musiqi məktəbini bitirərək, Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinə daxil olub. Universiteti bitirdikdən sonra Nizami adına Ədəbiyyat muzeyində kiçik elmi işçi, Dövlət Radio və Televiziya Komitəsində redaktor işləyib. Radioda çalışdığı vaxtda “Axşam görüşləri”, “Tərcümə saatı”, “Səslər muzeyi” kimi daimi verilişlərin əsasını qoyub.

1962-1964-cü illərdə Moskvada Ali Ssenari kurslarında, 1971-1972-ci illərdə Rejissor emalatxanasında təhsilini davam etdirib. 1964-1967-ci illərdə Dövlət Radio və Televiziya Komitəsində Uşaq şöbəsinin, daha sonra İncəsənət şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışıb.

İlk bədii yazıları olan “İki dəniz” hekayəsini və Amerika həyatından bəhs edən pyesini 1952-ci ildə Şuşada yazıb. Mətbu əsərləri isə 1960-cı ildə “Azərbaycan” jurnalının dekabr nömrəsində dərc olunmuş “Keçən ilin son gecəsi” və “Bayram həsrətində” hekayələridir. “Bayram həsrətində” adlı ilk kitabı 1963-cü ildə Bakıda çapdan çıxıb.

Azərbaycan dilində və başqa dillərdə 120-dən artıq nəsr, dram, publisistika, esse, şeir və bədii-bioqrafik kitabları nəşr edilib. Bakıda Azərbaycan dilində yeddicildliyi, rus dilində beşcildliyi və dünyanın müxtəlif ölkələrində kitabları çap olunub.

“Ağ liman”, “Beş mərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi”, “Macal”, “Dantenin yubileyi”, “Əlaqə”,” Otel otağı”, “Ağ qoç, qara qoç”, “Göz muncuğu”, “Keçən ilin son gecəsi”, “Asqılıqda işləyən qadının söhbəti”, “Mən, sən, o və telefon”, “Gürcü familiyası”, “O gecənin səhəri”, “Qırmızı limuzin”, “Vahimə”, “Yaxşı padşahın nağılı” adlı povest, roman və hekayələri, “Molla Nəsrəddin 66” satirik hekayələr silsiləsi qırxa yaxın dilə çevrilib.

Ulu Öndər Heydər Əliyevə həsr olunmuş “Unudulmaz görüşlər” kitabının, Nazim Hikmət haqqında Azərbaycanda və Türkiyədə nəşr edilmiş “Kərəm kimi” sənədli romanının, valideynlərini itirdiyi ağır günlərə həsr olunmuş “Sizsiz” xatirə romanının, Ənvər Məmmədxanlıya həsr olunmuş “Həyatım ağrıyır” xatirə povestinin, Rəsul Rzanın həyat və yaradıcılığı barədə “Mübarizə bu gün də var” kitablarının müəllifidir.

Azərbaycan, türk, rus və dünya klassik və çağdaş yazıçıları, sənət adamları haqqında onlarla esse, memuar xarakterli yazıların müəllifidir. Ən qədimlərdən bu günə qədər Azərbaycan ədəbiyyatına, musiqisinə, təsviri, tətbiqi sənətinə, memarlığına, teatr və kinosuna, mətbuatına, elminə, tarixinə həsr olunmuş yazıları toplanmış üçcildlik “LİK (Literatura, İskusstvo, Kultura) Azerbaydjana” kitabı rus dilində nəşr olunub. Bakıda çap olunmuş ikicildlik “Min beş yüz ilin oğuz şeiri” və Ankarada nəşr edilmiş “Min ilin yüz şairi” antologiyalarının tərtibçisi, “Dədə Qorqud ensiklopediyası”nın təşəbbüskarı və “Ön söz” müəllifidir.

Anarın səkkiz pyesi - “Keçən ilin son gecəsi”, “Qaravəlli”, “Adamın adamı”, quruluşunu Tofiq Kazımov verdiyi və Azərbaycanın Dövlət mükafatına layiq görülmüş “Şəhərin yay günləri” tamaşası, “Səhra yuxuları”, “Sizi deyib gəlmişəm”, “Təhminə və Zaur”, “Telefon gecələri” ölkəmizdə və dünyanın müxtəlif ölkələrinin teatrlarında səhnəyə qoyulub, tamaşaçılar tərəfindən böyük maraqla qarşılanıb.

Görkəmli bəstəkar Fikrət Əmirovun “Nəsimi dastanı” baletinin, Vasif Adıgözəlovun “Aldın payını, çağır dayını” musiqili komediyasının librettosu Anara məxsusdur.

Anar bir sıra televiziya tamaşalarının, filmlərinin və sənədli filmlərin -“Evləri köndələn yar”, “Nigarançılıq”, “Bu - Səttar Bəhlulzadədir”, “Bu - Cavaddır”, “Daş saatın səsi”, “Dədə Qorqud dünyası”, “Çinar ömrü” və s. ssenari müəllifidir. Onun ssenariləri əsasında “Torpaq. Dəniz. Od. Səma”, “Gün keçdi”, “Dədə Qorqud”, “Ötən ilin son gecəsi”, “İmtahan”, “Əlaqə”, “Təhminə”, “Otel otağı”, “Cavid ömrü”, “Sübhün səfiri” tammetrajlı bədii filmlər çəkilib. “Dantenin yubileyi” filmini öz ssenarisi əsasında Anar və Gülbəniz Əzimzadə çəkib. Anar həm də hər biri iki seriyalı olan “Üzeyir ömrü” və “Qəm pəncərəsi” filmlərinin ssenari müəllifi və quruluşçu rejissorudur.

Əsərləri ölkəmizdən kənarlarda da kinematoqrafçıların diqqətini cəlb edib. “Mən, sən, o və telefon” hekayəsi əsasında “Mosfilm”də “Hər axşam 11-də” filmi çəkilib və həmin hekayə Türkiyədə də ekranlaşdırılıb. Türkiyədə “Dantenin yubileyi” povesti əsasında “Aktyorun əsgisi” adlı bədii film çəkilib. Moskvada mərkəzi televiziyası “Mən, sən, o və telefon” hekayəsini və iki müxtəlif quruluşda “Keçən ilin son gecəsi” hekayəsini ekranlaşdıraraq nümayiş etdirib.

Yazıçı haqqında Bakıda Azərbaycan və rus dillərində onlarla kitab, Türkiyədə, Rumıniyada da kitablar nəşr olunub. Onun yaradıcılığına Azərbaycan, Türkiyə, İran, Moskva, MDB, Avropa və ərəb ölkələrində ümumi sayı yüzlərlə ölçülən məqalələr, resenziyalar, dissertasiya və monoqrafiyalar həsr edilib.

Rejissor Ramiz Həsənoğlu müxtəlif illərdə Anara həsr olunmuş “Anarla üz-üzə” və “Anarlı anlar” televiziya filmləri çəkib. Anarın sözlərinə Emin Sabitoğlu, Xəyyam Mirzəzadə, Cavanşir Quliyev mahnılar bəstələyiblər.

Anarın yaradıcılığı və fəaliyyəti dövlətimiz tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. O, Azərbaycanın yüksək ordenləri - “İstiqlal” və “Şərəf” ordenləri ilə təltif edilib.

Bu gün Anar Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə sədrlik edir, elə ad günündə də iş başındadır, kabinetində çoxsaylı təbrikləri qəbul edir.

Doğum gününüz mübarək, sevimli yazıçım!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Nilufər Hacılının Türkiyə mətbuatına istinadən  hazırladığı “Nuri Bilgə Ceylanın sevdiyi 10 film”i sıra ilə təqdim edir. 

Türkiyəli rejissor və ssenarist Nuri Bilgə Ceylan 26 yanvar 1959-cu ildə İstanbulda anadan olub. Atası Mehmet Emin Ceylan aqrar sənaye mühəndisi, anası Fatma Ceylan evdar qadın olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Nuri Boğaziçi Universitetinin "Elektrotexnika" fakültəsinə daxil olub. 8 illik tələbəlik həyatından sonra, nəhayət ki, məzun ola bilib.

1997-ci ildən bəri çəkdiyi bədii filmlərlə bir çox mükafatlar qazanaraq beynəlxalq səviyyədə tanınıb. Rejissorun çəkdiyi "Qış yuxusu" filmi 2014-cü ildə Kann Beynəlxalq Kinofestivalında "Qızıl Palma Budağı" mükafatına layiq görülüb və kino tarixində bu mükafatı alan ikinci türk filmi olub.

Rejissorun filmlərindən beşi "Ən Yaxşı Beynəlxalq Film Akademiyası" mükafatına Türkiyənin namizədi olaraq seçilib.

Nuri Bilgə Ceylan ssenarist, aktrisa və fotoqraf olan Ebru Ceylanla evlidir. Cütlüyün 2 övladı var.

Rejissorun ən yaxşı hesab etdiyi 10 filmi təqdim edirik.

10. "Utanc" (1968), İnqmar Berqman

İnqmar Berqmanın bu filmi müharibə əsnasında insanların nə cür reaksiyalar verdiklərini araşdırdığı psixoloji araşdırmadır. Film işğalçı qüvvələrin gəldiyi Qotlənddə baş verir. Yan və Eva Rozenberq vətəndaş müharibəsindən sonra sülh içində yaşamaq üçün bir adaya yerləşirlər. Ancaq əsgər dolu bir təyyarənin qəzaya uğrayıb yaşadıqları adaya düşməsi ilə onların dincliyi pozulur. Bütün əsgərlər adanı döyüş bölgəsinə çevirərkən həyatlarını təhlükə altında görən gənc cütlük başqa yerə qaçmaq istəyir. Ancaq tutularaq üsyançı əsgərlərə yardım etməkdə ittiham olunurlar. Polkovnik Yakobi adanı müdafiə edən ordunun başçısıdır və onlara kömək edəcək. Bunun qarşılığında onlardan bir şey tələb edir. Əgər Eva ilə birlikdə ola biləcəksə, onların getməyinə heç bir maneə olmayacaq.

Şəkildə: Filmdən kadr

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

Varis, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Kiminsə haqqında yazı yazmağı xoşlamıram. Deyəsən, Vaqif Səmədoğludan başqa, heç kəs barədə yazmamışam da. Amma bu dəfə yazmaq istəyim o qədər güclü oldu ki, onu boğa bilmədim.

Səksəninci illərdə orta məktəbdə oxuyanda sevib-sevilən vaxtlarımız idi, sinfimizdə hər birimiz "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi"ni təkrar-təkrar oxumaqdan doymazdıq. Bir dəfə bunu Anara da etiraf etdim ki, bu əsəri yeniyetməliyimdə və sonrakı illərdə düz doqquz dəfə oxumuşam.

Mənə Anarı elə bu roman sevdirdi, sonradan onun qələmindən çıxan hər bir əsəri səbirsizliklə gözlədim, su kimi içdim. Eləcə də dövrünün tanınan ədəbiyyatşünası olan və çox erkən yaşlarımda itirdiyim atam Musa Yolçuyevdən eşitdiyim bu kəlmələr: "Bizim Vaqifin (Vaqif Səmədoğlu bizim qohumumuzdur) şeirləri, Anarın da hekayələri qoymadı məni şair, yazıçı olum". Yaşıdı olan bu böyük ədiblərin yazdıqlarının gücünü görüb atam bədii əsərlərini çap etdirməmişdi, ədəbiyyatşünas olaraq qalmışdı.

Anara olan simpatiyamın bir səbəbi də çox səmimi olmasıdır. Heç unutmaram, mən Mədəniyyət Nazirliyinin "Qızıl kəlmə" mükafatını qazananda Anar çıxış edib laureatları təbrik edərkən haqqımda belə söyləmişdi: "Gördüm, nəvəmin əlindən bir kitab düşmür. Soruşdum, nə kitabdır elə, əlindən düşmür. Dedi, Varisin kitabıdır, indi bütün gənclər Varisi oxuyur". Və əlavə etmişdi ki, "Görürsünüz də, nəvəm məni oxumur, amma Varisi oxuyur".

İndiki xoş sözü bir-birindən əsirgəmək dəbində, razılaşın ki, çoxumuz Anar kimi etməzdik.

Müasir Azərbaycan nəsrinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri olan Anar bəlkə hansısa bir hegemon, arxalı xalqın nümayəndəsi olsaydı, indi dünyanın dörd bir tərəfində on milyon tirajlarla kitabları satılardı, Nobel, Buker kimi ödüllərə layiq görülərdi. Bir baxın, tək "Mən, sən, o və telefon", "Gürcü familiyası" hekayələri onun nəsrinin necə möhtəşəm, yenilməz olmasını iddia eləməyə yetərlidir. Anarın "Sizsiz"i isə, məncə, ülvi məhəbbətə ucaldılmış ən gözəl abidədir.

Və ilk dəfə onu da etiraf edim ki, doxsanıncı illərdə yazdığım, 2008-ci ildə çap olunan debüt romanım - "Sonuncu ölən ümidlərdir" "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi"nin təsiri ilə yazılıb. Mən bu təsiri, hətta qəhrəmanların bu romana necə aludə olmaları təsviri ilə büruzə də vermişəm. On min tirajla çıxan, sonradan altı dəfə təkrar nəşr olunan, Bakı Kitab Klubunun araşdırması nəticəsində müasir Azərbaycanda "Ən çox satılan kitab" elan olunan, hər il minlərlə pirat nüsxələri çap olunmaqda davam edən və həqiqətən də məni tanıtdıran bu romanın bu cür sevilməsində ondakı Anar izləri, heç şübhəsiz, böyük rol oynayıb.

Kinoşünas Ayaz Salayev iddia edir ki, rejissor Nora Efronun çəkdiyi və baş rolda məşhur Hollivud kinoulduzu Tom Henksin oynadığı "You've Got Mail" ("Sizə məktub var") filminin ssenarisi Anarın "Mən, sən, o və telefon" əsəri əsasında qurulub. Ayaz Salayevin bu fikrə gəlməsinə adıçəkilən hekayənin Amerikada çap olunması da əsas verib. Və mən şübhə etmirəm ki, Anar yaradıcılığı dünyada neçə-neçə romanlara, filmlərə ideya verib, mövzu verib.

Çox təəssüf ki, bu gün cəmiyyətdə mənəvi deqradasiya baş alıb gedir, Nizamiyə, Füzuliyə daş atanlar Anarı da, digər tanınmışları da daşlayırlar. Hətta bəzən elə olur ki, ömrünün hər dəqiqəsinin misilsiz sərvət olduğu bir dönəmdə Anar bu sərvətini ona hücum edənlərə, ona həcv yazanlara cavab verməyə xərcləmiş olur.

Biz heç vaxt dəyərlərimizə layiqincə qiymət verə bilmirik. Şeytana daş atıb müsəlmanlaşma ayini indi bizdə məşhura daş atıb məşhurlaşma şəklini alıb.

Anar altmışıncı - yetmişinci illərdə parlamağa başlayan mədəniyyət pleadasının - poeziyada Vaqif Səmədoğlu, kinoda Rüstəm İbrahimbəyov, musiqidə Emin Sabitoğlu, rəssamlıqda Toğrul Nərimanbəyov kimi korifeylər nəslinin nəsrdəki sonuncu mogikanıdır. Ona yenə də məhsuldar yazıb yaratmağı, qalmış bütün arzularının həyata keçməsini arzulayıram.

Və istəyirəm yazımı Anarın çox illər əvvəl həyat yoldaşı Zemfira xanıma ünvanladığı bir ithafnaməsi ilə bitirim. Məncə, burada Anar hər şeydən öncə bir insan, bir ömür-gün yoldaşı, bir valideyn kimi görünür. Axı bütün digər sevgilər insanın öz doğmalarına ünvanlanan böyük sevgisinin bətnindən doğur.

Ən gözəl əsərimsən!!!

Zemfirama

Zaman nə tez ötüşdü,

Lap mat qalmışam özüm.

Düz qırx il bundan qabaq

Olub toyumuz bizim.

Bu qırx il necə keçdi?

Elə bil qırx il deyil,

Qırx gün, qırx gecə keçdi.

İl illərə qalandı,

Sevgi, intizar, kədər,

Sevinc, fərəh, itkilər

Bir-birinə calandı.

Bəs bu qoca dünyada

Nələr keçib-gedəndi,

Nələr hər vaxt qalandı?

Pul, sərvət toplamadıq,

Var-dövlət qazanmadıq

Həyatımız boyunca.

Ölkələri, elləri

gəzdik, gördük doyunca.

Paxıllıqla üzləşdik,

Haqsızlıqla rastlaşdıq,

Nə beynimiz pas atdı,

Nə qəlbimiz daşlaşdı.

Haçansa, qırx il sonra

(kaş ki, belə olaydı)

dünyayla vidalaşıb,

ömür sərhədin aşıb,

çəkiləndə qeybə biz

O biri dünyada da

bir vuracaq qəlbimiz.

Burda bizdən nə qalar?

Namuslu, ləyaqətli,

alnıaçıq balalar,

şirin-şəkər nəvələr,

Ağ vərəqlər üstündə

çəkdiyimiz əzablar -

Yazdığımız kitablar,

Bir də xatirələrdə

Yaşayacaq eşqimiz -

hərarətli, pak, təmiz...

45-in payızında

səni ilk gördüyüm gün

necəydinsə - eləsən,

Söylə bunun sirrini,

Necə qaldın belə sən?

Hələ axşam düşməyib

Bu qaralan qaş deyil.

Yaz ötüb, yay bitsə də,

Payız - hələ qış deyil.

Qış gəlsə də, gəlsin qoy

Qış günü deyildimi

Hədiyyəsiz-filansız,

bizim unudulmaz toy?

Sən vəfalı sevgilim,

İlin dörd fəslində də

baharımsan, yazımsan.

Mənim alın yazımsan,

Hələ də yazmadığım

Ən gözəl əsərimsən,

Yazacağım yazımsan.

Yaxında, ya uzaqda

Səni hər zaman anar

Köhnə məktəb yoldaşın -

Həyat yoldaşın

Anar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Biz ona görə kasıbıq ki, düzgünük, yoxsa ona görə düzgünük ki, kasıbıq?

2.

Mən xoşbəxtlik üçün doğulmuşam, səd heyif ki, xoşbəxtliyin bundan xəbəri yoxdur. 

3.

Susmaq qızıldırsa, niyə onu lombardda qəbul etmirlər?

4.

İnflyasiya odur ki, sən yoxsulsan, amma ciblərində çoxlu pul var.

5.

Borc haqqında deyim:

Əvvəlcə:

Başqasından alırsan, müqqəti.

Sonra:

Özününkünü verirsən, həmişəlik.

6.

Elan.

Qəttəzə tabut satılır. Yalnız iç tərəfdən bir az cırmaq izləri var. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

O üzündə nələr vardır bilmirəm,

Bu üzündə məşəqqətdir dünyanın.

Gündüzləri yüklənirsən dərd ilə,

Gecələri lap dəhşətdir dünyanın.

Bilmək olmur, kim xoşbəxtdir, kim bədbəxt,

Qaçaq düşüb ömrümüzdən səadət,

Yurd salıbdır əzab, nifrət, xəyanət,

Sevgisi də bir minnətdir dünyanın.

Yer üzünün əşrəfiyik guya biz,

Həsrət qaldıq havaya biz, suya biz.

Ömür bitir salınmırıq saya biz,-

Əfşan, nəyi de, zinətdir dünyanın?

Onun “Dünyanın” adlandırdığı bu şeiri Yer kürəsinin xəritəsində noxud boyda yer tutan Azərbaycandakı insanlararası münasibətlər haqqında məni yenidən düşünməyimə vadar etdi. Doğrudanmı, bu balaca ölkədə xoşbəxtlərlə bədbəxtlərin arasında heç bir fərq yoxdur? Yəni səadət buradan qaçaq düşüb və bu ölkədə əzab, nifrət, xəyanət ayaq tutub yeriyir? Yoxsa, bu sözlər şairin bir anlıq ovqatından şeirə axan giley selidir? Bilmirəm! Amma hər halda hamı bilir ki, dünya həmişə Xeyirlə Şərin mübarizə meydanı olub. Bu mübarizədə “yaralananlar” da olub, “məhv” olanlar da, “zəfər” çalanlar da...

Bəli, 55 yaşını qeyd edəcək Əfşan Yusifqızının bu şeiri, onun yaradıcılığı haqqında söhbət açmağıma səbəb oldu. Gəlin, əvvəlcə onun ömür yoluna işıq tutaq. 1969-cu ildə Göyçay rayonunun Qəbələ Müskürlü kəndində müəllim ailəsində anadan olub. 1986-cı ildə orta təhsilini başa vurub. "Bir misra söz qədər duyanım ola”, “Bədirlənmiş Ay”, “Əli dağı”, “Xəyala döndün”, “Şəhid üzük” adlı kitabların müəllifidir. "Şirvan” ədəbi-ictimai birliyinin ideya rəhbəridir. Şeirləri müntəzəm olaraq dövri mətbuatda çap olunur.

Ailəlidir. Üç övladı var. Bir neçə ildir ki, AYB-nin üzvüdür…

Məsələ orasındadır ki, özü də yaxşı bilir ki, bu dünya özü boyda bir nağıldır. Nəyin varsa itirə-itirə yaşayırsan. Əvvəl uşaqlığını, sonra yeniyetməliyini, daha sonra gəncliyini, cavanlığını itirirsən, sonda da dünya səni doğmalarının, əzizlərinin arasından itirir. Bunları bilməsəydi, yəqin ki, “Can nənə, nağıl demə” şerində nəvəsinin dili ilə  söyləməzdi;

Can nənə, nağıl demə,

İnanmıram nağıla.

Bu nağıllar üzündən,

Yetəmmədim "ağıla"

Gah "tık-tık xanım" oldum,

Tanhalıqdan yoruldum.

Gah da "Qoğala" döndüm,

Öz ədamda boğuldum.

Gah "Ağ atlı" oğlanı,

Gah " Xıdırı" gözlədim.

Yunumu yel apardı,

"Fatma" kimi izlədim…

Durub çay kənarında,

"Qızıl balıq" səslədim-

Arzulara inanıb,

Xeyli ümid bəslədim.

Can nənə, nağıl demə,

Nə deyirsən doğru de.

O saflığı məhv edən,

Bu dövrana oğru de.

Barmaq kəsib, duz səpən,

Məlikməmməd yox indi.

Həm "Təpəgöz", həm "Cırtdan",

“Adamyeyən” çox indi.

Can nənə, nağıl demə,

Bir bayatı hayla sən.

O məsum Şəhidlərə,

De, bir həzin layla, sən...

Amma bütün bunlar o demək deyil ki, Əfşan Yusifqızının yaradıcılığı büsbütün qəm-qüssəyə bələnib, əsla. Onun şeirlərində sevgi də var, həsrət də, sevinc də…

Can istə, yolunda bu candan keçim,

Könlünə libası sevgidən biçim.

Gəl sənə bəxtinin ulduzun seçim,

Sən eşq göylərindən ay göndər mənə.

Sən nə çəkirsənsə qanır ürəyim,

Sanma ki, sevgini danır ürəyim.

Söndürə bilmədin, yanır ürəyim,

Ölləm, dərya göndər, çay göndər mənə.

Əfşanam, dərdimin tap çarasını,

Bəxtimin üzündən sil qarasını.

Kəsib ürəyinin bir parasını,

Əgər sevirsənsə, pay göndər mənə.

Bu onun “Ay göndər mənə” adlı poeziya nümunəsidir. Burada ülvü sevgiylə saf diləklərin vəhdəti var…

Baharı çox sevir. Hər dəfə bu fəsilin gəlişi əhvalına müsbət təsir göstərir, ovqatı gözəl olur...

Deyir ki,- “Yaz fəsli gəlir. Bahara dönmüşəm desəm, yanılmaram. Oxşarlıq elə çoxdu ki, əhvalımda. Əslində, çoxumuz beləyik. Könlümüzün bənövşə kimi küskün-küskün boynunu bükməsi, soyuq mehdən titrəməsi, ürəyimizin lalədən xal alması, gözlərimizin bahar buludu kimi tez-tez dolub-boşalması, yaz dumanının dərələrə yox, fikirlərimizə çökməsi, ruhumuzda səslənən qəmli bülbül nəvası, hər şey hər halı ilə bahara bənzəyir. Hətta ətrafa yayılan qəm rahiyəsi, həsrət qoxusu da... Bu, əhvalımın gözlə görülməyən baharıdır. Bir də, tumurcuq-tumurcuq ümidlər, al çətirli, ləçək-ləçək arzular...”

Çox danışmadım ki? İcazə verin, bir şeirini də deyib söhbətimi yekunlaşdırım...

Boşuna yanmağın nə xeyri var ki,

Bir topa üzərlik olaydım barı.

Dolanıb sevdiyim kəsin başına,

Qadasın, bəlasın alaydım barı.

Bir çimdik duz olub bir bədnəzərdən,

Uzaq saxlayaydım günahdan, şərdən.

Yanıb qoruyaraq daha nələrdən, 

Müqəddəs inanctək qalaydım barı.

Xəfifcə çəkilən bir "eh"ə dönüb, 

Tüstü-duman olub, zirehə dönüb,

Şəfalar gətirən bir mehə dönüb,

Duatək qəlbinə dolaydım barı.

Bəli, bir şeirindən təsirlənib haqqında xeyli danışdığım bu xanımın 55 yaşı tamam olur, yubiley ilidir. Qoy elə bu söhbətim, yubileynə bir hədiyyə olsun! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Haraya gedibsə, harada olubsa geri dönəndə özüylə apardığı Azərbaycan sevgisini orada qoyub qayıdıb, ölkəsini olduğu yerdə sevdirə, ləyaqətlə təmsil edə bilib. Gələndə isə Azərbaycana gətirdiyi qızıl medalla yanaşı, həm də başucalığı olub. O, olan yerdə həmişə Azərbaycanın adı zirvələrə ucalıb, sırada birinci sadalanıb…

Çox gözəl insandır. İllərlə "sehirli qutu"dan izləyən milyonlarla tamaşaçı kimi, mən də onun nitq mədəniyyətinin, düşüncə tərzinin, müdrikliyinin vurğunuyam. Heç bir çıxışı bir-birinə bənzəmir. Hər birinin öz gözəlliyi, öz məntiqi, öz məzmunu var. Lap elə milli kulinariyamızdakı təamların dadı kimi…

Tahir Əmiraslanov- Azərbaycan kulinariyasını dünyada tanıdan görkəmli şəxsiyyət, böyük insan. Adı gələndə adam heyrətini saxlaya bilmir, el diliylə desək:- belə insanların qadasını alım. Bu cür vətən oğlunu necə sevməyəsən? Bütün varlığı sevgidən yoğrulub, eşqə bələnib. Bax, elə bu sevginin gücüdür ki, Azərbaycan mətbəxini bütün dünyaya sevdirə bilir…

O, 1958-ci il martın 14-də Tovuz rayonunun Qovlar qəsəbəsində dünyaya gəlib. 1975-ci ildə Gəncədə 39 saylı orta məktəbi bitirib. 1975-1976-cı illərdə Gəncə Toxuculuq fabrikində fəhlə işləyib. 1978-ci ildə ordudan təxris olunduqdan sonra 1979-cu ilədək Leninqradda tikintidə bənnalıq edib. 1979-cu ildə Leninqrad Sovet Ticarəti İnstitutununa qəbul olunub. 1984-cü ildə ali təhsilini uğurla başa vuraraq, peşəkar iaşəçi-kulinar, mühəndis-texnoloq ixtisasına yiyələnib.

Tarix üzrə fəlsəfə doktorudur. Gürcüstan Universitetinin professorudur. Gürcüstan Millı Elmlər Akademiyasının və Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvüdür…

Milli mətbəximizin inkişafında, süfrə mədəniyyətinin qorunmasında, unudulan xörəklərin bərpasında, təbliğatında, elmi təşəkkülündə və praktikada tətbiqində müstəsna xidmətləri olub…

Bu gün Azərbaycan kulinariyasında Tahir Əmiraslanov zirvəsi var. Möhtəşəm, əlçatmaz bir zirvə. O zirvəni qorumaq lazımdır. Amma ötən illərdə ona lazımsız təzyiqlər göstərildi və uzun illər beynəlxalq yarışlarda milli mətbəximizi yüksək səviyyədə təqdim etməyi bacaran bu adama, dəstək vermək əvəzinə, sıradan çıxarmağa nail oldular. 64 yaşı olmasına baxmayaraq, yəni təqaüd yaşına bir il qalmış, onu tutduğu vəzifədən çıxardılar. Bir adam tapılıb demədi ki, ölkədə 65 yaşından yuxarı o qədər işləyənlər var ki... Məsələn, elə AMEA-da çalışan akademikləri götürək. Məgər Tahir Əmiraslanov o akedemiklərdən ölkəyə azmı mənfəət gətirib, ölkəni azmı tanıtdırıb? Əsla yox! Əksinə, Azərbaycan mətbəxini dünyada təbliğ edir, mübahisəli xörəklərimizə sahib çıxır, Azərbaycana aid olduğunu dünyaya sübut edir. İş o yerə çatıb ki, o, vəzifədən uzaqlaşdırılandan sonra düşmənlərimiz ayaq açıblar, 2022-ci ilin sonunda erməni nümayəndə heyəti, son 30 ildə ilk dəfə olaraq, Lüksenburqda keçirilən kulinariya yarışlarında medallara layiq görülüblər...

Bu gün Tahir Əmiraslanovun doğum günüdür, 66 yaşı tamam olur. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, firəvan həyat arzulayırıq. 

Hörmətli Tahir müəllim, bir məşhur məsəli sizin yadınıza salıb təbrikimizi yekunlaşdırırıq: “Balıq bilməsə də, Xaliq biləcək..."

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)

Turunc Baxışlı, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

Sevgi!

Nədir sevgi, kim bunun açıqlamasını tam izahı ilə verə bilər və ən maraqlısı da, kimlər bunun cəfasından çox , səfasından bəhs edər? Məncə heç kim. 

Həqiqətən də sevgi qaranlıq dünyada xoşbəxt xəyallarla irəlləməkmidir, yoxsa bir ömür açıq közlü kor olmaqmıdır, bilmirəm.

Bilməməyimin səbəbi sağlam ruhda xəstə  qəlb daşımağım deyil, səbəbi bəlkə də bu günə qədər sevgidən xoşbəxt olanını görə bilməməyimdir.

Əgər insan həqiqətən də tam fikirli varlıqdırsa, niyə hər vəchlə onu məhv edən birinin sorağında olar ki? Bu qədərmi insan acının bağımlısıdı? Cavabsız suallarla başımızı qatmaq da bizim çarəsizliyimizdi, kim bilir.

Bu duyğular o qədər tilsimli bir məvhumdur ki, tam anlamıyla qavrayanı olduğuna, qavrayıb da qane olduğuna inana bilmirəm. 

Başda sevgi, sonra eşq, sonra məhəbbət, sonra adını qoya bilmədiyimiz bir çoxu. 

Sevmək həqiqətən də yaşanlıması gözəl bir  duyğudur, səni olduğun yaşamdan daha xoşbəxt edən, qəmini, kədərini qəlbində 

dindirən, səni sənə rəğmən monoton həyatından çəkib alan bir varoluşdur. 

Bəzən əsl sevgini səbəbsiz bir təbəssümdə, ümid dolu gözlərdə, həyəcan dolu davranışlarda da sezmək mümkündür. Yetərki görmək mümkün olsun. Görüb də  xoşbəxt olmaq və o xoşbəxtliklə bir ömür yaşamaq mümkün olsun. 

Qəlbində mümkünsüzü mümkün qıla bilirsənsə sevgidir,  həqiqətdə qüsur axtarmırsansa sevgidir, bəhanələrə sığınmırsansa sevgidir və acı olsa da  qovuşması mümkünsüzsə sevgidir, əziz dost. 

Bu danışdığım o qədər gözəl, bir o qədər də  qəribə bir hisdir ki, insanın hər zaman ən unmadığı zamanında qapısını çalar. Zamanla çağırılmamış o qonaq, qəlbinin ən gözəl sakininə çevrilər. Vaxt keçdikcə həyatının ən öncəliyinin o olduğunun fərqində belə olmazsan. Necə də qəribə deyilmi, dünyada milyonlarla insan varkən, qəlbinin tək ehdiyacının o olduğunu anlamaq. Hər zaman doğrunun o olduğuna inanmaq və artıq onsuz heç nəyin irəliləmədiyinin fərqində olmaq. 

Kəpənək misalıdır eşq, anlamayana ömrü günlük, anlayana bir ömürlükdür hər zaman. Bəlkə də qaranlıq gecələr olmasaydı, ulduzlar bu qədər göz oxşamazdı və həqiqətən əsl eşq olmasaydı, həyatda yaşamaq üçün bir səbəb olmazdı. Eşq o qədər ülvi hisdir ki, dünya toxları belə onun acıdır.

İnsan sevərkən sevdiyinə bənzərmiş deyirlər. Gülüşü, baxışı, hətta yaşamın özü belə.

Dostoyevski deyir, “sevmək gözəl birində eşqi axtarmaq deyil, o adamın bilmədiyin bir zamanın gözlənilməz bir zamanında özünü tapmaqdır".  Demək ki, natamam olanı, tam edəndə, tamlığını məhv edəndə sevgidir.

Amma acı bir həqiqətdir ki, günümüzdə  sevgiyə, sevməyə absurd baxan hər kəsin keçmişində ağ vərəqlərinə qara mürəkkəb yaxan biri mütləq var olub və bunun  olduğunu danmamaq lazım. Qınayıb üstündən keçib getdiyimiz sevgi gəmilərini, bəlkə də çoxları uzun zaman  həsrət limanında gözləyib. Axı heç kim heç kimin taleyini hər zərrəsinə qədər anlamır. 

Bəlkə də birinə "unutmaq" sözü, "ölüm" sözcüyündən daha ağırdır, kim bilir. Sevdiyim yazar Oğuz Atayın sözü məni məndən alır. 

"Unutmaq", yeddi hərf olsa da, insanı bir ömür bitirməyinə kifayət edir". 

Necə də yerində deyilmiş fikirdir. 

Bəs nə zaman insan unutmağa ehdiyac duyur, əgər sevgi həqiqətən də insanı xoşbəxt edirsə, nədir unutmağa meyl etməyinin səbəbi? Niyə həqiqətdə qəlbinin ən incə tellərini toxunan bir hissi, zamanla o simlərlə birgə söküb atmağı seçir insan? Bu qədər bəsit idimi məhv etmək? Hər şeyi buraxıb heç nə olmamış kimi çıxıb getməyin  təməlində nə durur görəsən? Diqqətə ehtiyac lazımkən, görülən biganəlikmi, tək olmadığın halda yalnızlığı hiss etməyinmi, yoxsa dəyərinin dəyməz birinə ərmağan etməyinmi?! 

Əsasında necə bir qüvvədir ki, insanı məhv etməyə kifayət edir? Bəlkə də çoxumuzu yaşamdan soyudan yaşanması mümkünkən yaşamadığımız gözəl hisslər imiş. Sevgini  dildə bitirdiyi kimi, qəlbdə də məhv edən, güvən sözünü yaşam lüğğətindən silən nə idi?

Bax bu sualın cavabında "çoxunun asan asan qəbullanmayacağı" XƏYANƏT uçurumu durur. Elə bir uçurum ki, bir addımlığında belə yıxılsan, incidilməməyin mümkün deyil. 

Bəlkə də zamanla göz önündə olan acılar silinəcək, amma ruhunun və qəlbinin aldığı acılar əsla. Xəyanəti vücudda birləşdirib, bəhanələr dünyası yaradan insanlar ən aciz insanlardır deyərdim. Nəfsinin qurbanı olub həm sevdiyini məhv edər, həm bir insanın  bütün dünyasını. Bəs elə tək xəyanət budurmu?

Yanında biri varkən bir başqasına baxmaq xəyanət sayılmazmı? Bəs fikrində xəyalını canlandırmaq necə, xəyanət deyilmidir? Niyə insan özünə olan etimaddan sui- isdifadə edib, yarına dönüklük edər ki? Yəni bu qədər asanmıdır vəfada dönük olmaq?  Əsla bilmirəm.  Anlam yükləmək mərd insanların işi deyil deyə,  bəlkə də  sualların çoxu cavabsız qalır. Qəzəldə də deyildiyi kimi:

 "Neçə mahirlərə sordum ki, 

nədir eşqə ziyan,

Dedi məhv olmuşa sor,

eşqə xəyanət gətirib."

Bəs eşqinin göz görə cinayətkarı olan insanla, bir vaxtlar onu ömürlük dustaqdan çıxardan insan eyni deyildimi?

Lao Tzu deyir: "Bil ki, düşüncəsi dərin insanlar sənə “əlvida” deyərək çıxıb gedir, düşüncəsi dayaz insanlar isə sənə xəyanət edərək". 

Əgər xəyanəti bağışlamağı seçirsənsə, öz müharibəndə öz silahınla hədəfə alınmağı qəbullanmağı da bacarmalısan, gözəl insan.

Bəklə də həyatımıza girən bu cür insanlara bir təşəkkür borcluyuq. Çünki ən güvəndiyimiz insanlardan öyrəndik asan- asan güvənməməyi. Və belə olduqca da biraz daha gücləndik həyatın ən dərin sınaqlarında.

Acı da olsa anlamaq lazımdır ki, gözdə xəyanət varsa, sözdə sədaqət ola bilməz.

Sözündə də sədaqət yoxdursa, yaşamında heç zaman mətanət görməyi arzulama.  

Bu həyatda hər kəs sevgi yolunda xoşbəxt olmağı bacarmır təəsüf ki.

Və bu dünyanın ən bədbəxt insanı o insandır ki, yanındakı ilə yaşayıb, qəlbindəki ilə ölür. Qəlbinizdəkini həqiqətən öldürüb, yanınızdakının qədrini  bilməyiniz diləyi ilə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2024)