Super User
Azərbaycan filmi Polşada beynəlxalq “EnergaCAMERIMAGE” festivalında təmsil olunur
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə “Bakı Media Mərkəzi” və “Salnaməfilm” studiyası tərəfindən istehsal olunmuş “Sonuncu” sənədli filmi 29-cu “EnergaCAMERIMAGE” Beynəlxalq Film Festivalının qısametrajlı sənədli filmlər üzrə müsabiqə bölməsində yarışacaq.
C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının mətbuat xidmətindən AzərTAC-a bildirilib ki, festival noyabrın 13-dən 20-dək Polşanın Torun şəhərində keçiriləcək.
“EnergaCAMERIMAGE” Sənədli Qısametrajlılar kateqoriyasında Kino Sənəti və Elmləri Akademiyası tərəfindən “ACADEMY AWARD” kvalifikasiyası ilə qeydə alınıb. Bu o deməkdir ki, “EnergaCAMERIMAGE”də müvafiq bölmədə Qızıl Qurbağa mükafatçıları, akademiya qaydalarına uyğun olması şərti ilə, illik Akademiya Mükafatlarında nəzərdən keçiriləcək.
Filmin baş prodüseri Arzu Əliyeva, prodüserləri Orman Əliyev və Nazim Hüseynov, rejissoru Fariz Əhmədov, ssenari müəllifləri Esmira Əyyub və Fariz Əhmədovdur. Filmin operatoru Polşadan dəvət olunmuş təsvir rejissoru Mateuş Çuxnovskidir.
Film Kürdili adasının sonuncu sakini Vitali Pronindən bəhs edir. 1981-ci ildə Xəzər dənizində suyun səviyyəsinin qalxması nəticəsində vaxtilə həyat qaynayan Kürdili adaya çevrilərək yaşayış üçün əlverişsiz hala gəldi. Əhalinin əksəriyyəti adadan köçdü. Qazsız, işıqsız və demək olar ki, insansız qalan ada tənhalaşdı, təbiəti, heyvanları vəhşiləşdi, evləri dağıldı. Daha orada heç kim yaşamırdı... 68 yaşlı Vitalidən başqa… O, adayla nəfəs alır. Son nəfəsini də adada alır… Elə kamera qarşısında.
“Sonuncu” bu il premyerasını 50-ci Rotterdam Beynəlxalq Film Festivalında etdikdən sonra, müxtəlif ölkələrin mühüm film festivallarında iştirak edib. Eyni zamanda, Bosniya-Herseqovinada keçirilən 15-ci Jahorina Film Festivalında isə “Ən Yaxşı Sənədli Film” nominasiyası üzrə “Golden Maple” (Qızıl Ağcaqayın) mükafatına layiq görülüb.
Məlumat üçün qeyd edək ki, kinorejissor Fariz Əhmədov hazırda Cəfər Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının direktorudur. Onun filmləri indiyə qədər bir çox beynəlxalq festivalların iştirakçısı və mükafatçısı olub.
Pəltək nazir, zorən düymə saymaq məşğuliyyəti və Beynəlxalq Qaynanalar günü
21-27 oktyabrın təqvimi Varisin təqdimatında
21 oktyabr. Ümumdünya yod çatışmazlığı günü
Bu gün yod çatışmazlığı ilə bağlı xəstəliklərin profilaktıkası günüdür. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, dünyada 2 milyard insan yod defisiti yaşayır, bunlardan üçdə biri məktəblilərdir. Hər il 38 milyon uşaq yod defisiti riski ilə doğulur. Əlbəttə ki, qanqaraldıcı statistikadır. Yod çatışmazlığı halları daha çox Afrikada və Çənub-Şərqi Asiyada müşahidə edilir. Dağlarda, dənizdən kənarda yaşayan insanlara xas bir problemdir bu, əsas törətdiyi xəstəliklər də endemik zob, endemik kretenizm - əqli çatışmazlıqdır. Bu bəladan əsas qorunma üsulu dəniz məhsullarından qida rasionunda gen-bol istifadə etməkdir. Eyni zamanda, qida zamanı məhz keyfiyyətli, yodlaşdırılmış duzdan istifadədir.
21 oktyabr. Çərənləmək günü, yaxud çərənçi günü
Məzəli bir tarix. Monoton həyatdan qopmaq üçün asudə və problemsiz yaşayan böyük sivilizasiyaların təqvimə saldıqları bir gün. Hamıya imkan verilir ki, çərənləsinlər. Bu gün heç kəs danışdığı boş və mənasız sözlərə görə məsuliyyət daşımayacaq. Çərənləməyi vəzifə siyasətinin tərkib hissəsi elan edənlər isə bu gün özlərini öz qablarında hiss etməyə bilərlər. Həmişə sən hamıdan seçilirsən, indi isə hamı sənin bənzərin, ekiz tayındır.
21 oktyabr. Paltardakı düymələri təkrarən saymaq günüdür
Çərənləmək gününün yenə nəsə bir didaktik anlamını tapmaq olar, amma paltarındakı düymələri təkrarən saymaq günü ilk baxışda insanlığa bir parodiya kimi görünür. Yəni, bekarsansa bu boş məşğuliyyətlə məşğul ol. Amma həqiqətənmi insan bekar ola bilər? Başı çörəkpulu qazanmağa qarışmış orta statistik azərbaycanlı nəinki düymə saymağa, heç baş qaşımağa belə vaxt tapmır, bəy əfəndilər.
İndi isə məğzi anlamağa çalışaq. Tutalım, xöşbəxt xalqlar, məsələn, norveçliləri götürək, başladılar bu gün düymə saymağa. İnsanın nə qədər düyməsi var axı ki, onu saymaqla zamanını keçirsin? Tutalım, plaşında üç, kostyumunda üç, köynəyində altı, şalvarında bir. Saydıq. 30 saniyə. Bəs sonra? Sonra bir də say. Yenidən, yenidən say. Və əslində, həyat ona məna qatmayanda bax beləcə ötüb keçir, sadəcə, adi günlərdə bunu hiss etmirik, bu düyməsayma günündə isə boşuna keçən zamanın dəhşəti bütün çılpaqlığı ilə hiss edilir. Zira boşuna əlamətdar gün salmazlarmış təqvimə, əmin olun.
21 oktyabr. Beynəlxalq həmrəylik, razılaşma mədəniyyəti və sülh günü
Təqvimdə sülh günləri bir neçədir, bu günün əsas anlamı isə insanların bir-biri ilə dil tapmaları, həmrəy ola bilmələridir. Eləcə də ayrı-ayrı dövlətlərin. Bütün bəlaların kökündə elə bu anlaşa bilməmək dayanmırmı? Qarşındakı tərs, qanmaz olarsa gəl onunla nədəsə razılaş, dil tap görüm necə tapırsan. Amma bu gün tərslikdən, inaddan qopmağa hamı məcburdur. Demək, dolaşıq işləri nizama salmağa bu gün əsl məqamdır.
21 oktyabr. “Davam edir 37” deyən Xəlil Rza Ulutürkün doğum günü
Böyük azərbaycanlı, istiqlalçı şairimiz, kommunist rejiminin ən qorxunc Lefortovo zindanında məhbusluq həyatı yaşamış Xəlil Rza Ulutürkün – “İstiqlal” ordenli xalq şairimizin bu gün doğum günüdür. 1932-ci ilin bu günündə Salyan rayonunun Pirəbbə kəndində doğulan, 1994-cü ilin 22 iyununda isə Bakıda vəfat edən şairimizin dünyaya gəlişindən tam 89 il ötür, gələn il, inşallah, onun 90 illiyini xalq olaraq təmtəraqla qeyd edərik.
21 oktyabr. Alfred Nobel, romantizmin banisi olan şair və dünyanın ən məhsuldar rəssamı
Çin bu gün xaricdəki çinlilər gününü qeyd edir. Bizdə xırda-xuruş satan çinli küçə ticarətçiləri az deyil, rastınıza çıxsalar mütləq təbrik edin. Briyaniyalılar (Trafalqard döyüşünün ildönümü), misirlilər (hərbi-dəniz donanması günü) və honduraslılar (hərbi qüvvələr günü) bu gün hərbi bayramlarını qeyd edəcəklər. Belizin bugünkü bayramında da silah əsas qəhrəmandır. Amma fərqli ampluada. Belə ki, bu gün Belizdə qaşqaldaq ovu günüdür. Hindistanda isə silah bir başqa anlamda gündəmə gələcək. Bu gün Hindistanda xidmət zamanı öldürülən polislərin günüdür. Təbii ki, təkcə Amerikada əsas qəhrəman yenidən mətbəxdir. Milli balqabaq çizkeyki günüdür demokratiya ixracçılarında. Deyilənə görə çox dadlı olur bu yemək. Ona balqabaqlı piroq desək daha aydın anlaşılar. Payızda amerikalılar çizkeyki həm ağızları dada gəlsin deyə, həm lazımi kalori alsınlar deyə, həm də vitamin qəbul etsinlər deyə yeyirlər.
1950-ci ilin bu günündə müharibə qurbanlarının müdafiəsi barədə Jenevrə konvensiyası qüvvəyə minib. 1833-cü ilin bu günündə isveç kimyaçısı, dinamiti kəşf edən şəxs, Bakı neftinin ixracından milyonlar qazanan, Nobel mükafatını təsis edən Alfred Nobel dünyaya gəlib. 1772-ci ildə ingilis şair-reformatoru Samuel Kolric doğulub, ədəbi romantizmin banilərindən hesab edilir bu şair. Ondan cəmi on iki il əvvəl isə Kasusika Hokusay adlı yapon rəssamı, ksiloqrafiya ustası doğulub. Bu şəxs isə incəsənət tarixinə ən məhsuldar rəssam kimi düşüb. Təsəvvür edin, o, həyatı boyu 30 min rəsm əsəri çəkib. Bəli, düz 30 min! Orta hesabla hər qırx dəqiqəyə bir rəsm deməkdir bu. Ən nəhayət, 21 oktyabrın daha bir əlamətdar hadisəsi 1520-ci ildə Fernand Magellanın Atlantik və Sakit okean arasındakı körfəzi kəşf etməsidir ki, həmin körfəz indi onun adını daşıyır.
22 oktybar. Tanınmış xalçaçı-rəssam Kamil Əliyevin 100 illiyi
Kamil Müseyib oğlu Əliyev 1921- ci il oktyabr ayının 22-də Qərbi Azərbaycanda, İrəvan şəhərində anadan olub. 1936-cı ildə Bakı Rəssamlıq Məktəbində təhsil almağa başlayıb, görkəmli rəssam Əzim Əzimzadənin sinfində təhsil alıb. Təhsilini davam etdirməklə yanaşı, “Azərxalça” birliyində eksperimental laboratoriyada köçürücü rəssam kimi işləyib. 1941-ci ildən Böyük Vətən müharibəsində iştirak edib, 1945-ci ildə cəbhədən 22 orden və medalla dönüb. Yüksək vəzifələrdə çalışıb, “Soyuz-Torq reklam”ın baş direktoru, Bədii Fondun Yaradıcı-İstehsalat Kombinatının direktoru, Bakı Zərgərlik Fabrikinin direktoru, Yerli Sənaye Nazirliyi İstehsalat şöbəsinin müdiri işləyib. O, 1993-cü ildən ömrünün sonunadək “Azərxalça” Elmi İstehsalat Birliyinin baş direktoru olub. İlk portret-xalçasını 1958-ci ildə böyük Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzuliyə həsr edib. Xalçanın uğur qazanması rəssamı daha da ruhlandırıb, o, bu dəfə Nəsimiyə və Nizamiyə həsr edilmiş xalçalar yaradıb. Xalça üzərində yaratdığı portretlərdən görkəmli türk dövlət xadimi Atatürkün, Turqut Özalın, Süleyman Dəmirəlin, eləcə də Heydər Əliyevin portretləri toxunmuş xalçalar xüsusilə məşhurdur. Azərbaycanda ilk dəfə xalça muzeyinin açılması da Kamil Əliyevin adı ilə bağlıdır. Daha çox Abşeron ornamentlərinə üstünlük verən Kamil Əliyev ümumilikdə bütün milli naxışlar üzərində işləyərək onlara yeni bir ruh, yeni nəfəs verirdi. Kamil Əliyevin çeşniləri əsasında toxunmuş xalçalar respublikamız müstəqillik qazandıqdan sonra dünyanın bir çox ölkələrində uğurla nümayiş etdirilib, bu qədim el sənətinin nümunələri ən mötəbər muzeylərdə, o cümlədən Londonun məşhur “Viktoriya və Albert” muzeyində saxlanılır.
K.Əliyev Azərbaycan incəsənətində göstərdiyi xidmətlərə görə ilk dəfə 1960-cı ildə Fəxri fərmana layiq görülüb, respublikanın “Tətbiqi incəsənət ustası” adını qazanıb. 1967-ci ildə “Əməkdar rəssam”, 1982-ci ildə isə “Xalq rəssamı” fəxri adlarına layiq görülüb. 1998-ci ildə dekorativ və tətbiqi sənət üzrə professor elmi rütbəsi alıb, 1999-cu ildə “İstiqlal” ordeni ilə təltif olunub, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü olub. Görkəmli rəssam Kamil Əliyev 2005-ci il mart ayının 1-də vəfat edib, Fəxri Xiyabanda dəfn olunub. Allah rəhmət eləsin!
22 oktyabr. Ümumdünya pəltəklər günü
Deyirlər ki, Böyük Britaniyanın, Kanadanın, Avstraliyanın və Cənubi Afrikanın kralı olan VI Georq pəltək imiş, hələ 20-ci əsrin əvvəllərində nitq terapiyasının vacibliyindən bəhs edibmiş. Ümumdünya pəltəklər gününün təşəbbüskarlarının da məhz kanadalılar olması (Kanada Nitq Patalogiyası Cəmiyyəti) bəlkə elə bu hadisə ilə qaynaqlanır. Statistikaya görə, dünyada 3 milyon insan bu problemlə yaşayır. Bu patalogiyanın səbəbi isə hələ də elmə məlum deyil. Onu aradan götürmək üçünsə bir çox vasitələr vardır, loqopedik, psixoloji, psixoterapevtik, medikamentoz, fizioterapevtik və s. və i. Təəssüf ki, bu vasitələrin heç biri pəltəkliyi tam aradan götürə bilmir.
Bizdə tək kəkələyənə deyil, nitqi qüsurluyu da pəltək deyilir. Siyasətdə təmsil olunanlar arasında r hərfinə y deyənlər az olmayıb. Nazir, komitə sədrinin müavini, səfir, müxalifət lideri... Əlbəttə, fiziki qüsurdur deyə bunun üzərində dayanmayacağıq.
Pəltəklik bir fiziki qüsur olsa da lətifəqoşanlar ona da şəbədə qoşmaqdan vaz keçməyiblər, belə insanlar bir çox lətifələrin qəhrəmanlarına çevriliblər. Bu lətifələrdən birini lap uşaqkən eşitmişəm. Dörd nəfər ağır pianonu liftsiz binanın 9-cu mərtəbəsinə qaldırır, biri pəltək olur, yol boyu –Biz sə... sə... sə... – deyə kəkələyir, digər üçü onu acılayır, pəltək olduğu üçün aşağılayır, hər dəfəsində sözünü axıra çatdırmağa imkan vermirlər. Yalnız 9-cu mərtəbəyə şatanda o, sözünü tamamlaya bilir: -Biz səhv gəldik, o biri bloka getməli idik.
Üçlər niyə öncədən bunu demədiyinə görə onu söyüş yiyəsi edə-edə çar-naçar pianonu aşağı düşürməyə başlayanda o yenidən kəkələməyə başlayır, bu dəfə -Mən za.. za... za...- deyə fikrini izah etmək istəyir. Yenə də söyüş, təhqirlər sıralanır, yenə yol boyu ona fikrini izah etməyə imkan vermirlər. 1-ci mərtəbəyə çatanda o, nəhayət ki, fikrini tam deyə bilir: -Mən zarafat edirdim.
22 oktyabr. Ağ durnaların bayramı
Sevirəm də bunca romantik günləri. Bu bir ədəbiyyat bayramıdır. Biləsiniz, təqvimə salınan bu günün arxasında məşhur dağıstanlı şair, hamımızın tanıdığımız Rəsul Həmzətov dayanır, onun təşəbbüsü ilə müharibə meydanlarında canlarından keçmiş igidləri anmaq üçün belə bir gün qeyd edilir. Milliyyətcə avar olan, SSRİ-nin Səməd Vurğunla, Mixail Şoloxovla, Konstantin Simonovla, Çingiz Aytmatovla birgə ən məşhur yazarları sırasında yer alan, yüzlərlə təltifi olan bu şəxs Ağ durnalar bayramı gününü təqvimə saldırarkən çeçen folkloruna əsaslanıb, belə ki, çeçen folklorunda deyilir ki, əgər müharibədə döyüşən, qan tökən zalım igidlər Allah tərəfindən bağışlanarsa, onda onların ruhları ağ durnalara çevrilər. Folklora görə, durnalar hər dəfə köç edəndə ucadan çığırırlar, bu, onların aldıqları canlardan üzr istəmələri ritualıdır.
Əlbəttə ki, müharibənin üzü sərtdir, orda ya öldürməlisən, ya ölməlisən. Amma tarix boyu ədalətli və ədalətsiz deyə müharibələr iki yerə ayrılır. İşğal etmək istəyənlə müdafiə olunan əsla eyniləşdirilə bilməz. Demək, ağ durna bayramı ancaq ədalətli müharibə aparanlar, o cümlədən bizim xalqımız üçündür. Digərlərinin ruhları isə heç vaxt ağ durnaya dönə bilməz. Bəlkə də, qara qarğaya dönər.
22 oktyabr. “Metropoliten – Opera”, İvan Bunin və dirijor çubuğu
Ümumdünya şampan şərabı günü. Qazlı çaxırın vətəni Fransadır, biləsiniz. Beynəlxalq Caps Lock günü. Kompüterin bu düyməsini aktual edən bir gündür. Yaponiyada Dziday-matsuri festival – musiqi ənənələri ilə dini ritualların remiksi. Fexner günü. Alman filosofu, fiziki və psixoloqu Qustav Fexnerə həsr olunan beynəlxalq gün. Psixofizikanın banisi olan Fexner bu təlimi məhz 1850-ci ilin 22 oktyabrında yaradıb. Psixofizika isə fiziki stimullarla hissiyyatlar arasındakı əlaqəni öyrənən bir elm sahəsidir.
O ki qaldı amerikalılara, bu gün onlarda milli qoz günüdür. Amerikalıların öz milli qozları olmasa da onlar yunan və hind qozlarını milliləşdirib həzmi-rabeədən keçirirlər.
22 oktyabrda nələr baş verib bəs? Mütləq deyək ki, 1949-cu ildə SSRİ ilk dəfə nüvə silahını sınaqdan keçirib. 1947-ci ildə yeniyetmə yaşında dünya şöhrəti qazanmış məşhur italiyalı müğənni Robertino Loretti doğulub. 1938-ci ildə Çester Karlsion kağız sənədin ilk dəfə fotokopiyasını çıxarıb. 1883-cü ildə dünya mədəniyyətinin ən triumfal hadisələrindən biri baş verib – Nyu-Yorkda “Metropoliten – Opera” açılıb, ilk günündə Qunonun “ Faust” operası oynanılıb. Həmin il irland yazışısı Tomas Mayn Rid dünyasını dəyişib. 1870-ci ildə 1933-cu ilin Nobel mükafatçısı olan rus yazıçısı İvan Bunin doğulub. Ən nəhayət, 1859-cu ildə alman skripkaçısı, musiqidə romantizmin yaradıcısı Lui Şpor vəfat edib. Lui Şpor dirijor çubuğunu kəşf edən şəxs kimi də tarixə düşüb, yeri gəlmişkən.
Futbol azarkeşlərinə isə onu xatırlatmaq istəyirəm ki, bu gün çox sayda tanınmış futbol adamı dünyaya gəlib, onlardan biri millimizin baş məşqçisi olmuş Ağasəlim Mircavadovdur, digəri “Arsenal” klubunun fransalı məşqçisi Arsen Venger, digəri əfsanəvi sovet qapışısı Lev Yaşin. Digərləri də qalsınlar növbəti dəfəyə.
23 oktyabr. Hər şeyin yaxşılığa dəyişilməsi günü
Make a Difference Day. Xəyallarla, illüziyalarla yaşayan insan üçün bundan gözəl günmü ola bilər? Problemlərin, ağrı və acıların içində bir ömür sürürsən, bir gecə də yatıb ayılanda görürsən ki, hər şey yaxşılığa doğru dəyişib, sənin heç bir əvvəlki qayğın qalmayıb, varlı-hallı, şad-xürrəm ailənlə xoşbəxt yaşayırsan, üstəlik, təmsil etdiyin xalq da tüm olaraq xoşbəxtdir, tiranlar daha yel olub da onun yanından ötə bilmir.
Əziz oxucularım, bu gün səmimi qəlbdən hər şeyin yaxşılığa dəyişilməsinə ehtiyacı olan hər birinizə günün öz adını doğrultmasını arzulayıram. Amma məsəl də var, “səndən hərəkət, məndən bərəkət”. Yaxşılığın özbaşına gələcəyinə çox da bel bağlamayın, bunun üçün mütləq çaba göstərin. Allah hər birinizi arzularınıza çatdırsın.
23 oktyabr. Mole, tok-şou təşkilatçısı və iPod günü
Mole gününü kimyaçılar qeyd edirlər, mol adlı hissəciyin şəninə qeyd olunur bu gün. Tok-şou müasir televiziyaların proqram setkalarını dolduran bir proqramdır, tok-şouları təşkil edənlər publikaya ən aktual mövzuları transfer edirlər. iPod-u isə tanımayana lənət. Uşaqlarımızı əlimizdən alan, onların gözlərini ziyadan salan, onları dərsdən, ünsiyyətdən kənarlaşdıran bir kabusdur iPod (Apple şirkəti məni məhkəməyə verməsə yaxşıdır). Bu gün - ilk cihazın satışa çıxması şərəfinə qeyd edilir.
23 oktyabr. Qar bəbiri, kremli piroq və “Barama”
Beynəlxalq qar bəbiri günü. Macarıstanda Respublika günü. Rusiyada reklam işçiləri günü. Braziliyada aviator günü. Liviyada azadlıq günü. Makedoniyada inqilab günü. ABŞ-da kremli piroq günü. BMT Baş Assambleyasının 1946-cı ilə təsadüf edən ilk iclası günü.
Bir də görürsən, oxucularımdan biri şikayətlənir ki, niyə, tutalım, kosmonavtlarımızdan heç nə yazmırsız. Təbii ki, belədə cavabım sadə olur, deyirəm, rəhmətliyin oğlu, bizdə kosmonavt nə gəzir. Amma elə ki, deyirlər, niyə meyxanaçılarımızdan heç nə yazmırsız, onda adamın deməyə sözü qalmır. Demək, bu gün tanınmış Azərbaycan meyxanaçısı, müğənni, yazar, bəstəkar və aktyor Aqşin Fatehin doğum günüdür. O, 1978-ci ilin bu günündə Tiflisdə dünyaya göz açıb. Aqşin bir ara “Kurtlar vadisin”ndən təsirlənib, həvəslənib mafiyadan bəhs edən teleserial da çəkmişdi. “Barama” adlanırdı həmin serial. Onun filmində əlində avtomat qaqaşlar Bakı küçələrində atışırdılar. Təbii ki, Aqşin Fatehə izah olundu ki, bizdə belə şeylər keçmir, o da ala-yarımçıq finalı çəkib “Brama”ya əlvida dedizdirdi.
24 oktyabr. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı günü
BMT - 1945-ci il oktyabrın 24-də dünyanın ən güclü 50 dövləti tərəfindən yaradılmış "Ümumdünya Höküməti"dir. Hazırda dünyanın 193 ölkəsi, 500 asılı ərazi, Antarktida materiki, Qərbi Səhra, Dünya okeanı bütünlükdə yer kürəsinin 80 % ərazisi BMT-nin mandat sisteminə daxildir. Baş qərargahı Nyu-York şəhərində yerləşir. BMT-nin əsas vəzifəsi beynəlxalq sülhü və təhlükəsizliyi qorumaq və möhkəmlətmək, dövlətlər arasında əməkdaşlığı inkişaf etdirməkdir.
BMT-nin əsas orqanları BMT Baş Məclisi, BMT Təhlükəsizlik Şurası, İqtisadi və İctimai Şura, Qəyyumluq Şurası, Beynəlxalq Məhkəmə və Katiblikdir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı aşağıdakı qurumlardan ibarətdir: Altı əsas orqandan ibarət olan BMT-nin özü: Baş Assambleya, Təhlükəsizlik Şurası, İqtisadi və Sosial Şura, Hamilik Şurası, Beynəlxalq Məhkəmə və Katiblik. Niderlandın Haaqa şəhərində yerləşən Beynəlxalq Məhkəmədən başqa, digər qurumlar Nyu-Yorkda, BMT-nin Mərkəzi idarələrində yerləşirlər. Eləcə də BMT-nin Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı UNESCO, BMT-nin Uşaq Fondu UNICEF, BMT-nin İnkişaf Proqramı BMTİP və BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı BMTQAK kimi inkişaf, humanitar yardım və insan hüquqlarının müdafiəsi sahələrində fəaliyyətləri həyata keçirən ixtisaslaşmış təşkilatlar.
Azərbaycan Respublikası 1992-ci ildən BMT-nin üzvüdür.
24 oktyabr. Ümumdünya inkişaf barədə informasiya günü
1972-ci ildə BMT təqvimə belə bir gün salıb, məqsəd də o olub ki, dünya ictimaiyyətinin fikri inkişaf problemlərinə yönəldilsin, bu problemlərin həlli yolunda beynəlxalq əməkdaşlıq möhkəmləndirilsin. Xüsusən, gənclər cəmiyyətlərinin səfərbərliyi, inteqrasiyalar inkişaf təməyyülünü əsaslandırır, tənəzzüldən xilas yollarını arayıb tapmaqda rol oynayır. Maraqlıdır ki, bu mövzu BMT üçün prioritet olduğundan, seçilən tarix - 24 oktyabr günü həm də BMT günü olması ilə diqqət çəkir. İnkişaf – realda olan bir prosesdir, onun yalnız təbliğatda mövcud olan “qardaşı” da var ki, onun doğulması bic uşağın doğulması kimi arzuolunmazdır.
24 oktyabr. Baykonur faciəsi, Böyük Depressiyanın başlanğıcı
Yeyib-içməyin ən müxtəlifliklərini təqvimə salıb qeyd edən amerikalılar bu gün baltanı lap dibindən vurublar, bu gün onlarda sadəcə Yemək günüdür. Amma təbii ki, davamı da var, tək bir bayramla kifayətlənməzlər axı. Bu gün həm də Milli Bolonya kolbasası günüdür.
1986-cı ildə Londonda dünyanın ən böyük val mağazası açılıb. Gənc nəsil valın nə olduğunu bilməz, radionun üstünü açırdın, orda patefon deyilən bir şey var idi, fırlanan disk idi, yumru olan bu val adlı nəsnəni onun üstünə qoyurdun, val fırlandıqca patefonun iynəsi ona yazılmış musiqini səsləndirirdi.
1963-cü ildə Sovet dövlətinin uzun müddət gizlətdiyi bir hadisə baş verib, Baykonur kosmodromunda MBR raketi partlayıb, 8 nəfər həlak olub. Qəribədir ki, düz üç il əvvəl eynən həmin bu 24 oktyabr günündə Baykonurda daha dəhşətli bir hadisə baş vermişdi, P-16 raketi partlamışdı, ümumilikdə 126 adam həlak olmuşdu.
1939-cu ildə ABŞ-da, Delaver ştatında ilk neylon corablar istehsal olunub. 1929-cu ildə ABŞ-da Qara cüməaxşamı adlı böyük birja böhranı yaşanıb, nəticədə ölkəni böyük məhrumiyyətlərə düçar edəcək Böyük depressiya başlayıb.
1861-ci ildə ABŞ prezidenti Avraam Linkoln Kaliforniyadan tarixdə ilk teleqraf məlumatı alıb. 1857-ci ildə İngiltərənin Şeffild şəhərində ilk futbol klubu yaradılıb.
25 oktyabr. Qubadlı rayonu işğaldan azad edilib
Rayonların işğal tarixini qeyd etməkdən rayonların azadolunma tarixlərini qeyd etməyə keçid çox qürurvericidir, deyilmi? Bu gün də Qubadlının işğaldan azad edilməsi günüdür. Qubadlı Azərbaycan tarixinə görkəmli şəxsiyyətlər vermişdir: Azərbaycanın xalq qəhrəmanları Qaçaq Nəbi və Həcər, akademik Möhbalı Əmiraslanov, general Valeh Bərşadlı, xalq yazıçısı Süleyman Rəhimov, 2 nəfər akademik, 24 elmlər doktoru, 4 general, 6 nəfər Sosialist Əməyi Qəhrəmanı... Azərbaycanın cənub-qərbində yerləşən, 802 kvadratmetr əraziyə malik olan Qubadlı rayonu 1933-cü ildə təşkil edilib. 1963-cü ildə ləğv edilərək ərazisi Zəngilan rayonuna verilib. 1964-cü ildən yenidən müstəqil rayon kimi fəaliyyətə başlayıb. Qubadlı kənd təsərrüfatı rayonudur. Rayon Dağlıq və dağətəyi rayondur. Ən hündür yeri dəniz səvviyəsindən 2003 metr yüksəklikdə yerləşən Torağac yüksəkliyidir. Ərazisindən Həkəri və Bərgüşad çayları keçir. Qubadlı rayonu qərbdən 120 km məsafədə Ermənistan ilə, şimaldan Laçın rayonu, Hadrut qəsəbəsi, şərqdən Cəbrayıl rayonu, cənubdan isə Zəngilan rayonu ilə həmsərhəddir. Tarixi qaynaqlarda Qubadlının qədim türklərin yaşayış məskənlərindən olduğu dönə-dönə vurğulanıbdır. Qubadlı torpağının tarixi uludur. Onun adı dörd əsr bundan əvvəl yaranıb, Qubadlı XVI əsrin sonunda Azərbaycana köçmüş səlcuq türklərinə mənsub Qubad nəslinin adını daşıyır. Burada çox qiymətli tarixi abidələr var. Gavur dərəsindəki mağara ibadətgah IV, Muradxanlı kəndindəki Qalalı, Əliquluşağı kəndindəki Göy qala abidələri V, Yazı düzündəki Cavanşir türbəsi, Dəmirçilər kəndindəki iki türbə XIV, Gürcülü kəndindəki türbə XVII, Xocamsaxlı kəndindəki türbə XVIII yüzilliklərdən xəbər verir. Əliquluşağı kəndindəki mağara ibadətgah, Xocamsalı kəndindəki qala, Seytas kəndindəki Anabat, Oğlan-qız qayası, Sınıq körpü və digər bu sayaq abidələr ululuq və qədimlik salnaməsidir.
1988-ci ildən başlayaraq Ermənistanla və Dağlıq Qarabağla sərhəddə yerləşən Qubadlı rayonuna hər iki tərəfdən təcavüzkar hücumlar başlayıb, dinc əhaliyə qarşı terror törədilməsi sistemli şəkildə davam etdirilib. 1993-cü il avqust ayının sonunadək davam edən 5 illik müharibə zamanı Qubadlı rayonu 238 nəfər şəhid verib. Onlardan 9 nəfəri ölümündən sonra Azərbaycan Respublikasının Milli Qərrəmanı adına layiq görülüb. Laçın, Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl rayonları işğal olunduqdan sonra faktiki yarımmühasirə vəziyyətinə düşən Qubadlı rayonu 1993-cü il avqust ayının 31- də erməni təcavüzkarlarının işğalına məruz qalmışdı. Qubadlı şəhəri və rayonun 93 kəndi erməni qüvvələrinin nəzarətinə keçmiş, 31 mindən çox əhali yurd-yuvasından didərgin düşmüşdü. Rayonun 1,2 milyard ABŞ dollar dəyərində şəxsi və ictimai mülküyyəti erməni işğalçıları tərəfindən talan və məhv edilmişdi. Rayonda 13.2 min hektar meşə sahəsi var idi, Qubadlı meşələri ermənilər tərəfındən qırılaraq Ermənistana və ya xarici ölkələrə daşınmışdı. 2020-ci il 25 oktyabr tarixində Qubadlının Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edildiyi prezident tərəfindən bəyan edildi. Yaşasın Azərbaycan ordusu!
25 oktyabr. Tanınmış aktrisa Nəcibə Məlikovanın 100 illiyi
Sizdən soruşsalar ki, Azərbaycanda televiziya fəaliyyətə başlayanda ilk olaraq tamaşaçılar hansı simanı görüblər, onda nə cavabı verərsiniz? Nəcibə Haşım qızı Məlikova 1921-ci il oktyabr ayının 25-də Bakının Buzovna kəndində anadan olub. Uşaqlıqda həkim olmaq istəsə də dayısı Ruhulla Axundovun “xalq düşməni” elan edilməsi səbəbindən çox qapılar üzünə bağlanıb. Qadağa yalnız aktyorluq sənətinə aid edilmədiyindən 1940-cı ildə Bakı Teatr Texnikumuna daxil olub, xalq artisti Fatma Qədrinin sinfində dərs alıb. 1943-cü ildə oranı bitirib, Gəncə Dövlət Dram Teatrında bir qədər işləyəndən sonra Bakıya qayıdaraq Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunda da təhsil alıb. Nəcibə Məlikova klassik və çağdaş Azərbaycan dramaturqlarının, dünya ədiblərinin dram əsərlərində və bir qədər də komediyalarda müxtəlif rollar oynayıb. “Şeyx Sənan”da Xumar, “Səyavuş”da Firəngiz, “Pəri cadu” da Şamama, “Sevil”də Edilya, “Vaqif”də Xuraman, “Əliqulu evlənir”də Yasəmən kimi yaddaqalan obrazlar yaradıb. Nəcibə xanım teatrla yanaşı kinoda da uğurlu rollar yaradıb, onların arasında “Ögey ana”da Dilarə, “Aygün”də Aygün, “Arşın mal alan”da Cahan xala, “Əhməd haradadır?”da Nərgiz xala rollarının ifası aktrisanın yaradıcılıq nailiyyətləri kimi dəyərləndirilir.
Nəcibə Məlikovanın adını tarixə yazan daha bir fakt var. 14 fevral 1956-cı ildə Bakı televiziya studiyası fəaliyyət göstərməyə başlayanda ilk veriliş günü ekranda Nəcibə Məlikova görünüb, çıxışını “Göstərir Bakı!” kəlməsi ilə başlayan aktrisa tamaşaçıları televiziyanın fəaliyyətə başlaması münasibətilə təbrik edib. İstedadlı aktrisa 10 iyun 1959-cu ildə Azərbaycan Respublikasının “Əməkdar artist”, 1 iyun 1974-cü ildə “Xalq artisti” fəxri adlarına layiq görülüb.
Nəcibə Məlikova 27 iyul 1992-ci ildə Bakıda vəfat edib, II Fəxri Xiyabanda dəfn olunub. Ruhu şad olsun.
25 oktyabr. Dünyaşöhrətli rəssam Pablo Pikassonun 140 illiyi
Yox, Pikasso fransız deyil, ispandır, o, 1881-ci il oktyabr ayının 25-də İspaniyanın Malaqa şəhərində anadan olub. Pablo Pikasso rəssamlığı atası X.Ruisdən öyrənib. Təhsilini artırmaq üçün La-Korunya, Barselona və Madrid şəhərlərində Zərif sənətlər məktəbində oxuyub, 1904-cü ildən isə Parisdə yaşayıb. Yaratdığı əsərlərdə realizmin zəngin və rəngarəng qaynaqlarına əsaslanan Pikassonun yaradıcılığı mürəkkəb, ziddiyyətli və eyni zamanda çoxcəhətli olub. Müxtəlif dövrlərdə yaratdığı əsərlərdə o, həm ekspressionizm, həm neoklassizm, həm kubizm, həm sürrealizm cərəyanlarına istinad edib. Pikasso yaradıcılığı əsasən iki dövrə - “mavi” və “çəhrayı” dövrlərə ayrılır. “Mavi dövr” (1901-1904) tablolarında rəssam əsasən mavi, göy, yaşıl rəng çalarlarından, “Çəhrayı dövr” (1905-1906) tablolarında isə çəhrayı qızılı, çəhrayı-boz koloritdən istifadə edib Bu əsərlərdə cəmiyyətin ictimai ziddiyyətləri ilə qarşılaşan insanların psixoloji aləmi təsvir olunurdu. “Dilənçi qoca oğlan ilə” (1903), “Şar üstündə dayanmış qız” (1905) kimi əsərlərində zavallı insanların həyatına xas olan tənhalıq motivləri əsas yer tuturdu. 1910-cu ildən başlayaraq Pikasso neoklassizm və realizm üslubunda yaratdığı əsərlərdə lirik motivlərə geniş yer verməyə başlayıb. “Üç qadın bulaq başında”, “Ana və Körpə” əsərləri bu üslubda işlənən əsərlərdir. Pikasso İkinci Dünya müharibəsi illərində Fransa Müqavimət hərəkatına qoşulub, müharibədən sonrakı illərdə isə daim sülh və demokratiya uğrunda mübarizə aparıb. Onun mütərəqqi, humanist görüşləri əsərlərində də öz əksini tapıb. “Gernika”, “Sülh”, “Müharibə” əsərləri sülh uğrunda mübarizə rəmzinə çevrilib. Onun ən məşhur əsəri isə 1947-ci ildə şəkdiyi, bütün dünyada sülhü tərənnüm edən “Sülh göyərçini” taplosudur.
Pikasso kommunist meyillərinə də uymuşdur, SSRİ-yə səfər etmişdir. Mürəkkəb yaradıcılıq yolu keçmiş rəssam 1950-ci ildə “Beynəlxalq Sülh mükafatı”, 1962-ci ildə “Xalqlar arasında sülhü möhkəmləndirməyə görə” Lenin mükafatı laureatı olmuşdur.
Pablo Pikasso 1973-cü il aprel ayının 8-də Fransanın Mujen şəhərində vəfat etmişdir. Madriddə Pikassonun abidəsi və adına meydan vardır. Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısındadır.
25 oktyabr. Ümumdünya opera günü
İncəsənətin ən kübar növlərindən biri olan opera günü elə bir gündür ki, həmin gün opera truppaları peşəkar və həvəskar operasevərlərlə birgə bu incəsənət növününü ən qiymətli məziyyətlərinə önəm verirlər. Bu gününü qeyd edilməsi bir informasiya kampaniyasının təşkil edilməsidir ki, cəmiyyətin opera barədə bilgilərini artırmağa hesablanır. Bu günün təqvimə salınması təşəbbüskarları Opera America və Opera Europa təsisatlarıdır. Bəs niyə 25 oktyabr? Çünki bu gün dünyada ən məşhur opera və operettaların müəllifləri olan iki dahi bəstəkarın – Jorj Bizenin və İohann Ştrausun doğum günləridir. Opera italyan dilində iş, məşğuliyyət anlamı verir. Opera İtaliyada misteriyalarda – musiqisi epizodik işlədilən və əhəmiyyəti o qədər də yüksək olmayan ruhani tamaşalarda yaranıb. 1480-ci ildə səhnəyə çıxan Beverininin "Müqəddəs Pavelin dönməsi" ruhani tamaşası tarixin ilk operası sayılır. Azərbaycanda isə opera sənətinin əsası 1908-ci il yanvarın 12-də Üzeyir Hacıbəylinin Hacı Zeynalabdin Tağıyev teatrında səhnələşdirilən və şərq-müsəlman aləminin ilk opera əsəri olan "Leyli və Məcnun"u ilə qoyulub.
Bu gün gərək mütləq Opera və Balet Teatrına baş çəkək.
25 oktyabr. Ümumdünya makaron günü
Bayramınız mübarək, makaronsevərlər. Ümumdünya Makaron Məmulatları Assosiasiyası 1995-ci ildən bu günü təqvimə salmağa müvəffəq olub, dünyanın az qala hər yerində bu un məmulatını sevirlər, italyanlar isə nəinki makaronu sevirlər, hətta spaqetti deyə əzizləyə-əzizləyə ona abidə də qoyublar. Makaronu kəşf edən çinlilər olsa da onu dünyaca məşhur edən italyanlar olublar. Bir təsəvvür edin, duru tomat sousunda, hisdə qurudulmuş qızartma kolbasa dilimləri, qara zeytun və göbələklə italyansayağı bişirilmiş spaqetti, yaxud, toyuq əti ilə ağ sarımsaq sousunda dadından doymaq olmayan fettuçini. Ya da rusların donanmasayağı bişirilmiş makaronları. Yaxud azərbaycansayağı – üzərinə ya kotlet, ya da ət qoyulmuş azacıq sousda makaron qaynatması. Bu gün bir sıra ölkələrdə restoranlar müxtəlif makaron yeməkləri təklif edəcəklər. Təsəvvür edin ki, 600 cür makaron növü var. Adlarına baxaqmı? Spaqetti şnur şəklində, vermişil balaca qurd çəklində, fuzilli kəndir çəklində, konçilyi balıqqulağı şəklində, penne lələk çəklində, kapellini nazik saç çəklində, rotini spiral şəklində olur. Bu gün makaronun bayramıdır. Mənsə bu bayram günündə uşaqlığımı xatırlayıb “Stremyanka və makaron” cizgi filminə baxacağam. Çünki makaron yeməkdən əsla xoşum gəlmir.
25 oktyabr. Beynəlxalq məktəbli kitabxanaları günü
YUNESKO-nun təklifi ilə qeyd edilən bu gün insanda necə nostalji hisslər oyadır. Məktəb illəri yada düşür, məktəbin özünəməxsus toz və kif qarışıq qoxusu olan kitabxanası üçün darıxırsan. Yadımdadır, sinif qızları sevgi seirlərini, melodramları tələb edərdilər, oğlanlar “Min bir gecə” kitabından ötrü sinov gedərdi. Amma o kitabı gördüm deyən olmazdı, nə vaxt istəyərdin, kitabxanaçı “əldədir” deyərdi. Mənim ən çox marağımı cəlb edən “Vokruq sveta” dərgiləri idi, hər dəfə macal tapanda gedib ilbəil “podşivkaları” qarşıma qoyar, dünyanın ən ucqar, ekzotik, sirli ölkələri barədə məlumatlar əldə edərdim.
Çox təəssüf ki, müasir dünyamızda kitabxanalar get-gedə arxaikləşirlər. İndi şagirlər üçün mobil telefon hər bir şeyi əvəzləyir.
25 oktyabr. Görkəmli general Mustafa Nəsirovun 100 illiyi
Hərb tariximizdə xüsusi yer tutan şəxslərdən biri də Mustafa Cəfər oğlu Nəsirovdur, 1921-ci il oktyabr ayının 25-də Dərbənd şəhərində anadan olan həmyerlimiz hərbi təhsil alan kimi SSRİ üzrə bir çox yerlərdə yüksək hərbi vəzifələr daşımışdır. 1943-cü ilin aprel ayında leytenant hərbi rütbəsində DİXK-nın sərhəd qoşunlarının Qırğızıstan dairəsində komandir vəzifəsini daşımış, 1947-ci ilin fevral ayından Frunze səhərində DİN qoşunları üzrə qarnizon komendaturasının komendantı olmuş, 1952-ci ilin sentyabrından Azərbaycan sərhəd dairəsinin Göytəpə Sərhəd Dəstəsinin qərargah rəisi, Neftçala Sərhəd Dəstəsinin rəisi, 1962-1968-ci illərdə isə Naxçıvan Sərhəd Dəstəsinin komandanı olmuş, 1964-cü ildə polkovnik hərbi rütbəsi almışdır. 1968-ci ilin oktyabr ayında SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin Zaqafqaziya Sərhəd Dairəsi komandan müavini təyin olunmuşdur. 1972-ci ilin dekabrından SSRİ DTK-nın Zaqafqaziya sərhəd dairəsi ordusunun rəis müavini olmuşdur. 1987-ci ildə istefaya çıxan Mustafa Nəsirov, Azərbaycan Müharibə, Əmək və Hərbi Qüvvələr Veteranları Şurasının ilk sədri seçilmişdir. 1993-cü ilin avqustunda Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin sərhəd məsələləri üzrə baş məsləhətçisi təyin olunmuş və bu vəzifədə 1995-ci ilin iyuluna qədər işləmişdir. M.Nəsirov 1963-71-ci illərdə Naxçıvan MR Ali Sovetinin, 1975-95-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının Ali Sovetinin deputatı seçilmişdir. 1990-1995- ci illərdə Azərbaycan Respublikasının Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin üzvü olmuşdur. 1994-cü ildən 1995-ci ilə qədər MDB ölkələri iştirakçılarının parlamentarası Assambleyasının üzvü, mühafizə və təhlükəsizlik məsələləri üzrə onun daimi komissiyasının sədri olmuşdur. O, “Qırmızı Bayraq” (1967), “Qırmızı Əmək Bayrağı” (1977) və “Vətən müharibəsi” (1985) ordenləri ilə təltif olunmuşdur. Ona Azərbaycan Respublikasının “Əməkdar hüquqşünası” (1984), “Dövlət təhlükəsizliyinin fəxri əməkdaşı” (1980), eləcə də “Dərbənd şəhərinin fəxri vətəndaşı” (1996) fəxri adları verilmişdir. General-mayor ali hərbi rütbəsinə qədər yüksələn M. Nəsirov Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2011-ci il 24 oktyabr tarixli sərəncamı ilə “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmişdir.
Mustafa Nəsirov uzun ömür yaşamış, 27 may 2012-ci ildə 91 yaşında Bakıda vəfat etmişdir. Haqqında “General Nəsirov” adlı film çəkilmiş, 2012-ci ildə “Ölməzlik” kitabı yazılmışdır. Ruhu şad olsun!
26 oktyabr. Avstriyanın milli bayramı
Planetin ən xoşbəxt və qayğısıs əhalisi zümrəsinə avstriyalılar da daxildilər, vaxtı ilə hərb tarixində əsas rol oynayan bu dövlət 1955-ci ilin 26 oktyabrında tam neytral mövqü tutacağını elan edərək bundan sonra yalnız quruculuqla, əhalisinin rifahı ilə məşğul olacağını bəyan elədi. Ölkə ərazisində 2-ci dünya müharibəsindən sonra lövbər salmış SSRİ, ABŞ, Britaniya və Fransa qoşunları dərhal ölkədən çıxarıldı. Neytralitet Avstriyanın Konstitusiyasına da salındı. Təsəvvür edin ki, dörd ətrafda Avstriya yeganə dövlətdir ki, NATO üzvü deyil. Milli bayram da məhz bu tarixi özündə ehtiva edir.
Avstriyanın böyük hissəsi ərazicə dağlardan ibarətdir, Alp dağı əzəldən bu ölkəyə qucaq açıb. Əhalinin dörddə biri paytaxtda – Vyanada yaşayır. Milli bayram günündə bütün ölkə boyu Avstriya bayraqları dalğalanır. Yeri gəlmişkən, Avstriya bayrağı dünyanın ən qədim bayraqlarından hesab edilir. Əfsanəyə görə, 1191-ci ildə Hersoq V Leopold döyüş zamanı yaralanır, onun ağ libası qanına bələnir. Yalnız kəmər yeri ağ qaldığından, üzərində ağ zolaq olan al qırmızı libas bayraq rəmzinə çevrilir.
Avstriyanın ən məşhur yerləri dünyaca şöhrətli Vyana Dövlət Operasıdır, dünya musiqisi korifeyi hesab edilən hər kəs mütləq burada konsert verir. Buradakı Kriml şəlaləsi Avropadakı ən hündür şəlalədir, su 380 metr yüksəklikdən tökülür. 1752-ci ildə salınmış Şönbrunn zooparkı dünyanın ən qədim zooparklarından hesab edilir. Zalsburq şəhərində isə dünyanın ən birinci açılmış oteli fəaliyyət göstərir, Sankt Peter Bezirk adlı bu otel 1218 il bundan əvvəl – 803-cü ildə rəsmən açılıb.
Milli bayramda Heldenplatsda – Qəhrəmanlar meydanında rəsmi dövlət mərasimi keçirilir. Ölkə başçısı, yüksək ranqlı məmurlar mərasimə qatılır, kilsədə ibadət edir, Mərkəzi qəbristanlıqdakı memorial kompleksdə naməlum əsgərin məzarı önünə əklillər qoyurlar. Maraqlı bir faktı deyim ki, bu qəbristanlıqda 2,5 milyon insan uyuyur, şəhər əhalisindən xeyli çox. Vyana qəbristanlığı bu cəhətdən dünyada yeganə qəbristanlıqdır. Bayram günü Nazirlər Soveti iclas keçirir, əsgərliyə yeni gedənlər hərbi and içirlər. Ən möhtəşəm tədbir Vyana Dövlət Operası binasında olur. Avstriya opera ölkəsi kimi tanınır axı. Klassik musiqinin dörd nəhəngi - Motsart, Haydn, Şubert və Ştraus avstriyalı olublar, Bethoven isə ömrünün böyük hissəsini burada yaşayıb. Hətta ən məşhur avstriyalı olan, Kaliforniya qubernatoru Arnold Şvarsenegger də çalışır hər il 26 oktyabrı Vyanada keçirsin.
Bayram günü ölkə əhalisi müxtəlif mədəni və idman tədbirlərinə qatılır, sağlam həyat tərzinə çağırış məqsədi ilə fitnes-marşlar təşkil olunur. Xarici ölkələrdəki səfirliklər də oradakı avstriyalıları başlarına toplayıb bayram törəni keçirirlər. Bir sözlə, eyni zamanda şəhər mərkəzində 100000 insan bayram edir.
Avstriyanın neytrallığa belə meyl etməsi, müharibəyə qarşı bu qədər nifrətə sahib olmasının bir köklü səbəbi də var, bəşər tarixində ən çox can almış, ən qəddar müharibə olan 2-ci dünya müharibəsində Avstriya təcavüzkar ampluasında çıxış edib. Bundan da başqa, tarixin ən qanlı siması olan Adolf Hitler də avstriyalı olub, o, 1938-ci ilin 15 martında məhz Heldenplatsdakı Yeni qəsrin eyvanından 3-cü Reyxin fəaliyyətə başlamasını elan edib.
26 oktyabr. Nəsli kəsilən naurulular
Bu gün Nauruda Anqama günü qeyd edilir. Okeaniyada yerləşən bu cırtdan dövlət təhlükə ilə üz-üzədir. Yür üzündən silinməkdə olan nauru xalqı hazırda cəmi 1500 nəfərdən ibarətdir, məqsəd bu xalqı qorumaqdır. Tunisdə mühəndislik, Liviyada İtaliya müstəmləkəçilərinin qurbanlarının xatirəsi, Hindistanda Kəşmir əyaləti ilə birləşmə, Benində silahlı qüvvələr, Amerikada isə ət farşı ilə piroq günüdür.
1938-ci ildə Du Pont firması yeni sintetik materialın – neylonun təqdimatını edib. 1900-cü ildə Nyu-Yorkda metropolitenin ilk xətti aşılıb. 1863-cü ildə Londonda İngiltərə Futbol Assosiasiyası yaradılıb. 1861-ci ildə alman ixtiraçısı Filipp Reys Frankfurtda telefon adlı kəşfini üzə çıxarıb. 1636-cı ildə Harvard kollecinin açılışı olub.
26 oktyabrda Hillari Klinton (1947) və Fransua Mitteran (1916) kimi siyasi xadimlər dünyaya gəlmişlər, “Pinokkio” nağılının müəllifi, italyan yazıçı Karlo Koloddi isə dünyasını dəyişmişdir (1890).
26 oktyabr. Məşhur Neftçi Qurbanın 95 illiyi
Bu adam ölkəmizdə sosializm kultunun təbliğ etdiyi ən məşhur simalardan olub. Qurban Abasqulu oğlu Abbasov 1926-cı il oktyabr ayının 26-da Naxçıvan Muxtar Respublikası Babək rayonunun Payız kəndində anadan olub. Əmək fəaliyyətinə 1944-cü ildə Artyomneft trestində fəhlə kimi başlayan Qurban Abbasov sonra Azərneft Birliyinin qazma idarəsində qazmaçı, buruq ustası, Gürgənneft NMİ-nin şimal qazma sahəsi idarəsinin rəisi vəzifəsində işləmişdir. Neft və qaz quyularının qazılması ixtisası üzrə AzNKİ-nun (indi ADNSU) neft-mədən fakültəsini bitirmişdir. 1951-ci ildə Qurban Abbasov alim, geoloq, mühəndislərlə birgə Neft Daşlarının kəşfinə görə I Dərəcəli Stalin Mükafatına layiq görülmüşdür. O, 9 dəzgahı olan sahəyə rəis təyin olunub, hər bir dəzgahın qazma sürətini 1400 m-ə çatdırmağa nail olmuşdur. Q, Abbasov 1958-ci ildə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Qızıl Ulduzu ilə təltif edilmiş, ömrünün sonunadək yüksək vəzifələr daşımışdır. Son vəzifəsi Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin baş müşaviri vəzifəsi olmuşdur.
O, 4 dəfə SSRİ Ali Sovetinin və Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı seçilmişdir. Neftçi Qurban əmək fəaliyyətinin 50 illik yubileyi münasibətilə Azərbaycanın ən yüksək mükafatı – Şöhrət ordeni ilə təltif olunmuş və bu adı alan ilk neftçi olmuşdur. Qurban Abbasov 1994-cü il sentyabr ayının 14-də Bakı şəhərində vəfat etmişdir. Onun adının əbədiləşdirilməsi məqsədi ilə Titan-2 üzən kranına, Bakı Şəhəri 288 nömrəli tam orta məktəbə Neftçi Qurbanın adı verilmişdir. Lökbatan qəsəbəsində onun adına mədəniyyət sаrаyı, küçə, məktəb, körpü, Bayıl qəsəbəsində küçə vardır. Tələbə və аspirаntlаr üçün “Nеftçi Qurbаn” təqаüdü təsis еdilmişdir. Bəstəkаr А.Rzаyеvаnın məşhur “Nеftçi Qurbаn” mаhnısı оnа həsr оlunmuşdur. 1970-ci ildə onun həyatından bəhs edən “Neftçi Qurban” filmi çəkilmişdir. Ruhu şad olsun!
27 oktyabr. Ümumdünya audiovizual irsiyyət günü
World Day for Audiovisual Heritage. Bu günün məğzi odur ki, keçmiş barədə xatirələri qoruyub saxlamağın necə vacib olmasını hamı bilsin. Əgər əvvəllər keçmiş barədə informasiyanı insanlar yazılı şəkildə qoruyub saxlayır, nəsildən-nəsilə çatdırırdılarsa hazırkı texniki tərəqqi əsrində bunu yeni, unikal vasitələrlə edirlər, bu vasitə rəqəmsal texnologiyalardır. Bu epoxanın əvvəlində isə ilk səsyazma qurğusunun – fonoavtoqrafın kəşfi dayanır ki, bu kəşf də 1857-ci ilə aiddir. Sonradan qrammafon, fonoqraf, patefon, elektrofon yaranıb. Eşitmə cihazlarından görmə cihazlarına keçid isə inkişafın pikindən xəbər verib. Video qurğular tarixi yaddaşı görüntülü çəkildə daşımağa yardımçı olmaqla bəşər irsinin qorunub saxlanılması yolunda əsl inqilab sayılıblar.
27 oktyabr. Beynəlxalq qaynanalar günü
Bizim qaynana barədə ən gözəl sözümüz rəhmətlik Nəsibə Zeynalovanın canlandırdığı obrazla deyilib. Sanki bu qaynana bütün qaynanalarımızın simvoluna, ümumiləşdirilmiş obrazına çevrilib. Amma orta statistik azərbaycanlı kişisi qaynanasevən olur, orta statistik azərbaycanlı qadınından fərlənir bu cəhətdən. Gəlin bir ağızdan qaynanaları təbrik edək. Və sizi inandırım ki, həqiqətən Bakıda Olimpiya stadionuna 100 min insan doldurub futbol matçı keçirərkən fasilədə “kimin cibində qaynanasının şəkli varsa ona maşın hədiyyə ediləcək” elanı verilsə, təşkilatçılar bankrot olarlar, çünki azı 200-300 azərbaycanlı mobil telefonundakı rəsm albomundan qaynanası ilə şəkdirdiyi silsilə şəkillərini üzə çıxarıb maşına iddia ortaya qoya bilər.
27 oktyabr. Türkmənistanda pitbul saxlamazlar
Bu gün əmək terapiyası günüdür. Məğzi nədir? İş yerlərində sağlam atmosfer yaratmaq. Pitbulları tanımaq günüdür. Bu qorxunc itləri tanısaq nə olar, tanımasaq nə olar? Deyək ki, onlar iki yerə bölünürlər, teryer tipi və buldoq tipi. Buddanın enməsi günü. Deyilənə görə, Budda məhz 27 oktyabrda daş-qaşla bəzənmiş üç pilləli pilləkənla aşağı – insanların içinə enmişdir. Yunanlar bayraq gününü, əlcəzairlər isə ağacəkmə gününü qeyd edirlər. Dünyanın ən totalitar ölkələri reytinqində liderlərdən biri olan Türkmənistan bu gün müstəqillik gününü qeyd edir. Sent-Vinsent də həmçinin. Böyük Britaniyada keçirilən gün daha ibrətamizdir: Qara pişiyə minnətdarlıq günü. Konqoda 3 Zair günüdür. Bəs bu nə deməkdir? Konqonun qabaqkı adı Zair olub, 3 Zair deyəndə ölkə, onun pul vahidi və Zair çayı nəzərdə tutulur. Əlbəttə ki, sualınızı eşidirəm, soruşursunuz bəs Amerikada bu gün hansı mətbəx bayramı qeyd ediləcək? Düz buyurursunuz, bugün onlarda növbəti mətbəx günüdür, Amerika Pivəsi Günü. Amerikalılar bəs deyincəyə qədər bu gün pivə içəsidirlər.
1984-cü ildə Baykal-Amur magistralı tikintisinə başlayıblar. 1982-ci ildə Çinin əhalisi 1 milyarda çatıb. 1858-ci ildə məşhur Teodor Ruzvelt – 26-cı ABŞ prezidenti doğulub. 1855-ci ildə rus bioloq İvan Miçurun, 1811-ci ildə məşhur Zinger tikiş maşınının sahibi Ayzek Zinger, 1728-ci ildə isə məşhur ingilis səyyahı Ceyms Kuk doğulublar.
Ümumdünya Meterologiya Təşkilatının xəbəri şok effekti doğurdu:
Afrika buzlaqlarının yaxın iyirmi ildə əriməsi təhlükəsi böyükdür.
İkinci Azərbaycan Beynəlxalq Vokalçılar Festivalının bağlanış mərasimi olub
Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi, Heydər Əliyev Sarayının və “OperaVision TV”in birgə təşkilatçılığı ilə oktyabrın 20-də II Beynəlxalq Vokalçılar Festivalının bağlanış mərasimi keçirilib.
AzərTAC xəbər verir ki, mərasimdə mədəniyyət naziri Anar Kərimov çıxış edərək festivalın əhəmiyyətindən söz açıb. Festivalın Azərbaycan klassik vokal musiqisinin inkişafı və təbliği, gənc nəsildə yüksək musiqi zövqünün formalaşdırılması məqsədilə keçirildiyini söyləyən nazir deyib: “Çox şadam ki, belə bir festivalı Azərbaycanda keçiririk və dəstək göstəririk. Opera sənəti ümumbəşər bir dəyərdir. Azərbaycanın opera sənətinin öz ənənələri var. Azərbaycan milli opera sənətinin tarixi dahı bəstəkarımız Üzeyir Hacıbəylinın 113 il bundan əvvəl tamaşaya qoyulan “Leyli və Məcnun” operası ilə başlayıb. Bu sənət Üzeyir Hacıbəylidən sonra Müslim Maqomayev, Əfrasiyab Bədəlbəyli, Maestro Niyazi, Soltan Hacıbəyov tərəfindən daha da inkişaf etdirilib. Azərbaycan operası dünya operası ailəsinə daxil olub. Vokal sənətinin banisi olan Bülbülün davamçıları bu günə qədər Azərbaycan opera, vokal sənətini dünyanın ən mötəbər səhnələrində səsləndirirlər”.
Qeyd edilib ki, festival çərçivəsində Azərbaycan və dünya klassik musiqi incilərinin nümunələri ölkəmizin öncül musiqi kollektivlərinin müşayiəti ilə tanınmış Azərbaycan və xarici vokalçıların, eləcə də istedadlı gənclərin ifasında təqdim olunub. Heydər Əliyev Sarayı, Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrı, Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyası, Beynəlxalq Muğam Mərkəzi, Azərbaycan Milli Konservatoriyası, Bakı Musiqi Akademiyası və Gəncə Dövlət Filarmoniyasında bir-birindən maraqlı konsertlər, musiqili tamaşalar, romanslar, təqdimatlar, elmi praktik konfranslar, ustad dərsləri və s. təqdim olunub. Konsert proqramlarında dünya şöhrətli bəstəkarlar Ü.Hacıbəyli, F.Əmirov, Niyazi, M.Maqomayev, C.Verdi, Motsart, C.Puççini, A.Vivaldi, C.Bononçini, G.Hendel, K.Glük, A.Skarlatti, A.Monteverdi, C.Perqolezi və başqalarının əsərləri səsləndirilib.
“Euronews” kanalında Azərbaycan mədəniyyətinin təbliği davam edir
Bildiyiniz kimi, oktyabrın 14-də Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə dahi şair və mütəfəkkir Nizami Gəncəvinin 880 illiyi çərçivəsində onun əsərlərinə həsr olunmuş miniatürlər əsasında 3D audiovizual proyeksiya formatında “İşıq festivalı. Nizami Gəncəvi” audiovizual festivalının açılışı baş tutdu.
Bildiririk ki, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən festivalın “Euronews” telekanalında işıqlandırılması təmin edilib.
Qeyd edək ki, işıq festivalı cəmiyyətdə Nizami Gəncəvinin zəngin poetik, fəlsəfi-ictimai irsinin öyrənilməsi, qorunması və gələcək nəsillərə çatdırılması üçün daha böyük ictimai marağın cəlb edilməsi məqsədilə Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı və bir sıra dövlət qurumlarının dəstəyi ilə ərsəyə gəlib.
Festivalın əsas məqsədlərindən biri xarici ölkələrin məşhur kitabxana, muzey və arxivlərində, o cümlədən Rusiya Milli Kitabxanası, Topqapı Saray Muzeyi Kitabxanası, Kembric Universiteti Fitzuilyam Muzeyi, Harvard İncəsənət Muzeyində qorunub saxlanılan “Xəmsə” motivli miniatürlər vasitəsilə öz zənginliyi, fəlsəfi məna dərinliyi ilə dünya ədəbiyyatında əhəmiyyətli yerə malik, ümumbəşəri mahiyyət daşıyan, ecazkar poetik qüvvəyə malik Nizami yaradıcılığını vizual təsvirlərdə əks etdirərək dünya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırmaqdır.
“Azərbaycan opera ifaçılığının antologiyası” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib
Oktyabrın 19-da Heydər Əliyev Sarayında İkinci Azərbaycan Beynəlxalq Vokalçılar Festivalı çərçivəsində “Azərbaycan opera ifaçılığının antologiyası” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib.
Kitabın müəllifi Əməkdar artist, vokalçı İnara Babayevadır.
Tədbirdə çıxış edən İnara Babayeva ölkəmizdə İkinci Azərbaycan Beynəlxalq Vokalçılar Festivalı çərçivəsində silsilə konsertlərin keçirildiyini və azərbaycanlı vokalçıların bu tədbirlərdən məmnun qaldıqlarını diqqətə çatdırıb.
Birinci kitabdan fərqli olaraq ikinci cildin ingilis dilində nəşr olunduğunu deyən İnara Babayeva bildirib ki, budəfəki antologiyada tenor, bariton və bass ifaçılarının əsərləri toplanıb. O, bu kitab vasitəsilə azərbaycanlı vokalçıların bütün dünyada təbliğ olunacağını söyləyib.
Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Nərgiz Hüseynova festivalın Bakı Musiqi Akademiyasının 100 illiyi münasibətilə təşkil olunduğunu qeyd edib. Bildirib ki, festival çərçivəsində, həmçinin vokalçılıq sənətinin problemləri də müzakirə olunub.
Təqdim olunan antologiyanın əhəmiyyətini vurğulayan N.Hüseynova diqqətə çatdırıb ki, qadın səslərinə həsr olunan birinci cilddən fərqli olaraq budəfəki nəşr kişi səslərinə istiqamətlənib. Qeyd edib ki, antologiya vokal sənətini araşdıran tədqiqatçılar üçün dəyərli vəsaitə çevriləcək.
Tədbirin bədii hissəsində klassik milli bəstəkarların əsərləri səsləndirilib.
Vaşinqtonda Nizami Gəncəvinin 880 illik yubileyinə həsr edilmiş konsert keçirilib
Vaşinqtondakı səfirliyimizin təşkilatçılığı ilə Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyinin bərpasının 30-cu ildönümü və Nizami Gəncəvinin 880 illik yubileyinə həsr edilmiş konsert proqramı təqdim edilib və ziyafət verilib.
AzərTAC xəbər verir ki, tədbirə ABŞ dövlət qurumlarının, ictimai dairələrinin təmsilçiləri, diplomatik korpusun üzvləri, düşüncə mərkəzlərinin nümayəndələri, Azərbaycan icmasının üzvləri qatılıblar. Tədbirdə yüksək səviyyəli qonaq qismində ABŞ dövlət katibinin müavini Kerin Donfrid, dövlət katibinin köməkçisinin müavini Erika Olson iştirak ediblər.
Tədbiri giriş sözü ilə açan səfir Xəzər İbrahim 18 oktyabrın ölkəmiz üçün əlamətdar gün olmasını, Prezident İlham Əliyevin müvafiq göstərişi ilə bundan sonra bu tarixin Müstəqilliyin Bərpası Günü kimi qeyd ediləcəyini diqqətə çatdırıb. İlk dəfə 1918-ci ildə Azərbaycan Demokratik Respublikası olaraq əldə edilən müstəqilliyimizin 18 oktyabr 1991-ci ildə bərpa olunduğunu bildirib. Müsəlman Şərqində ilk demokratik respublika olan ADR-in regionda böyük təsiri olduğunu vurğulayıb, ilk parlament, opera, universitetin burada təsis edildiyini, demokratik hüquqlar, qadın hüquqlarının təmin edildiyini qeyd edib.
Tədbirin keçirildiyi məkanın - Qadınların Milli Demokratik Klubunun təsadüfi seçilmədiyini, məhz qadın haqlarına istər ADR dövründə, istərsə də hazırda ölkəmizdə verilən dəyərlə əlaqələndirib. Bildirib ki, Nizami Gəncəvinin 880 illik yubileyinin Azərbaycanın müstəqilliyinin bərpası ilə eyni gündə keçirilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan və ABŞ 30 illik diplomatik münasibətləri tarixində sülh, sabitlik, enerji təhlükəsizliyi, mədəniyyətlər arasında körpü yaradılmasında çiyin-çiyinə əməkdaşlıq edir. Nizami Gəncəvinin yaradıcılığının böyük bir hissəsini də məhz sülhün aşılanması, insanların sülhə dəvət edilməsi təşkil edir. Azərbaycanın öz ərazi bütövlüyünü bərpa etməsindən sonra regionda sülh və əməkdaşlıq üçün gözəl imkanlar yaranmışdır və ölkəmiz müstəqillik əldə etdikdən sonra hər zaman sülhün və sabitliyin əldə edilməsində qərarlıdır.
Daha sonra ABŞ dövlət katibinin müavini Kerin Donfrid qonaqları Azərbaycan dilində salamlayaraq, Azərbaycanın Müstəqilliyinin Bərpası və Nizami Gəncəvinin 880 illik yubileyinə həsr edilmiş tədbirin onun təmsil etdiyi vəzifədə qatıldığı ilk tədbir olduğunu xüsusi vurğulayıb. O bildirib ki, Cənubi Qafqazda sülhü və tərəqqini təmin etmək üçün gözəl imkanlar var və ABŞ bu yolda Azərbaycanı dəstəkləməyə hazırdır. Azərbaycanın müstəqillik əldə etməsindən keçən 30 il müddətində ABŞ iqtisadiyyat, enerji, təhlükəsizlik, insan hüquqları, korrupsiya ilə mübarizə sahələrində ölkəmizi dəstəkləyib. ABŞ, həmçinin 20 il müddətində Əfqanıstanda NATO missiyasına və terrorizmlə mübarizə sahəsində göstərdiyi dəstəyə görə Azərbaycan tərəfinə minnətdardır. Qeyd edib ki, 2021-ci ilin avqust ayında Azərbaycan Əfqanıstanda olan xarici vətəndaşların təhlükəsiz təxliyəsində vacib rol oynayıb və buna görə də Azərbaycan hökumətinə öz minnətdarlığını bildirib.
Tədbirin digər təşkilatçısı olan Vaşinqton Beynəlxalq Piano İncəsənət Şurasının rəhbəri Şato Qardecki çıxış edərək ölkəmizi Müstəqilliyin Bərpası Günü münasibətilə təbrik edib və Azərbaycan tərəfi ilə mədəniyyət sahəsində əməkdaşlıqdan məmnunluğunu ifadə edib.
Daha sonra Nizami Gəncəvinin 880 illik yubileyinə həsr olunmuş konsert proqramı təqdim olunub. Konsertdə amerikalı musiqiçi, Vaşinqton Beynəlxalq Piano İncəsənət Şurasının üzvü professor Frank Kanlon, hazırda ABŞ-da yaşayan Azərbaycanın Əməkdar artisti, pianoçu Nərgiz Əliyarova və istedadlı skripkaçı Azər Dəmirov dünya və Azərbaycan klassik musiqisindən əsərlər səsləndirib. Nizami Gəncəvinin şeirləri əsasında bəstələnmiş “Sənsiz” romansı və “Yeddi gözəl” musiqi parçası qonaqlar tərəfindən xüsusi olaraq bəyənilib.
Daha sonra keçirilən ziyafət zamanı qonaqlara Azərbaycan mətbəxinin ləziz təamları təqdim edilib.
Mədəniyyət Nazirliyi “Qarabağın bərpa, yenidənqurma və inkişafı” beynəlxalq sərgisində təmsil olunur
Oktyabrın 20-də Bakı Ekspo Mərkəzində 1-ci Azərbaycan "Qarabağın bərpa, yenidənqurma və inkişafı" beynəlxalq sərgisinin ("Rebuild Karabakh" - 2021) açılışı keçirilib.
20-22 oktyabr tarixini əhatə edən sərgi “Caspian Event Organisers”in (CEO) təşkilatçılığı, Qarabağ Dirçəliş Fondu, Azərbaycan Respublikasının Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyi və Azərbaycanda İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Fondunun dəstəyi ilə gerçəkləşir.
Mədəniyyət Nazirliyi bildirir ki, açılış mərasimində bir sıra dövlət qurumlarının nümayəndələri və başqa qonaqlar iştirak ediblər.
Çıxışlarda bildirilib ki, Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə 44 günlük Vətən müharibəsində qüdrətli Azərbaycan Ordusunun qazandığı tarixi Zəfərdən sonra azad edilmiş torpaqların bərpası prioritet vəzifədir. Qeyd olunub ki, "Rebuild Karabakh" sərgisinin məqsədi müxtəlif ölkələrdən olan şirkətlərin Azərbaycanın işğaldan azad olunan Qarabağ bölgəsinin sürətli bərpasına töhfə verə biləcək unikal təcrübə, innovativ həll variantları və investisiya təkliflərini bir platformada nümayiş etdirməkdir. Sərgi həmçinin özəl şirkətlərin və dövlət qurumlarının nümayəndələri arasında ünsiyyət platforması yaratmağa xidmət edir.
Sərgidə Mədəniyyət Nazirliyi ayrıca stendlə təmsil olunur. Stenddə Qarabağ xalçaları, Zəfər və Qarabağ mövzulu kitablar, keramika məhsulları və suvenirlər, bölgənin tarix-mədəniyyət abidələrinin fotoları sərgilənir. Monitorda Ağdamda yaradılacaq İşğal və Zəfər muzeyləri kompleksi, Cəbrayıl və Füzulidə tikiləcək Memorial komplekslər barədə tanıtım filmləri, habelə nazirliyin dəstəyi ilə Qarabağ haqqında hazırlanmış videoçarxlar, habelə sərgi zamanı xalça toxuma prosesi əyani olaraq iştirakçılara nümayiş olunur.
Sərgi çərçivəsində Mədəniyyət Nazirliyinin "Qarabağa kitabla gedək" layihəsinin təqdimatı da keçiriləcək. Oktyabrın 22-də saat 12:30-da nazirliyin dəstəyi ilə konsert proqramı təşkil olunacaq.
"Rebuild Karabakh” sərgisi çərçivəsində işğaldan azad edilmiş ərazilərin davamlı inkişafı ilə bağlı konfrans, ərazilərin bərpası haqqında beynəlxalq və yerli ekspertlərin təcrübə mübadiləsi, mədəni abidələrin bərpası, Qarabağ bölgəsinin turizm potensialı, regionun enerji potensialı, şəhid və qazi ailələri üçün mikro biznes proqramları üzrə müzakirələr, startaplar müsabiqəsi, iştirakçı şirkətlər tərəfindən Qarabağın bərpası ilə əlaqədar layihə təqdimatları və digər tədbirlər nəzərdə tutulur.
Sərginin açılışında muğam üçlüyünün ifasında təqdim olunan musiqi nömrələri alqışlarla qarşılanıb.
Necə oldu ki, Xəlil Rza “Əsli və Kərəm” tamaşasının oynanılmasına mane oldu
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Əsəd Cahangirin “Ədəbiyyat qəzeti”ndə dərc edilmiş “Açılmaz Əslidən düymə” yazısını “Daycest” bölümündə oxucularına təqdim edir.
“Açılmaz Əslidən düymə”
Əsəd Cahangir
Zalım fələk, dad eylərəm əlindən,
Açılmır Əslidən düymə, mən öldüm.
"Əsli və Kərəm" dastanından
Artıq iyirmi beş ili idi ki, Opera Teatrında bir kabus dolaşmaqdaydı - Qara Keşiş kabusu! Neçə illər idi ki, Əslinin tilsimli donunun düymələrinə heç kəs toxunmurdu... Teatrın paltar sexinin paltarlara arabir əl gəzdirən, kimin hansı paltarda səhnəyə çıxdığını əzbər bilən, bildiklərini dil-dil ötən işçisi Xanım xaladan başqa... "Bax, bu, Nəzakətin Leyli rolundakı örpəyidir. Bu, Zeynəbin Əslini oynayanda geyindiyi dondur...". Bütün bunların bir teatr, oyun olduğunu bilə-bilə Əslinin qırmızı donunun sehrli düymələrinə heyrətlə baxırdım! Bunlar ki, adi düymələrdir! Görəsən, bu düymələrdə dastan yaranandan Kərəmi və oxunandan dinləyiciləri, opera bəstələnəndən ta bugünəcən tamaşaçıları yaxıb-yandıran qeyri-adi nə var ki?!.
"Əsli və Kərəm"in ilk tamaşası 1912-ci ildə göstərilib. Kərəm rolunda milli opera sənətimizin ilk ulduzu Hüseynqulu Sarabski, Əsli rolunda qadın rollarının mahir ifaçısı, "qadın rolu oynamaq ən böyük kişilikdir" deyən Əhməd Ağdamski şöhrət qazanıb. Sonra nakam aşiq-məşuqları kimlər oynamayıb?! Bütöv bir əfsanələr qalereyası - Həqiqət Rzayeva, Rübabə Muradova, Sara Qədimova, Gülxar Həsənova, Rəsmiyyə Sadıqova, Nəzakət Məmmədova, Səkinə İsmayılova, Qəndab Quliyeva, Əbülfət Əliyev, Arif Babayev, Baba Mahmudoğlu, Canəli Əkbərov... Amma Kərəm roluna Qulu Əsgərov, Əsliyə isə Zeynəb Xanlarova möhür vurublar.
Ta ki, Qarabağ olayları başlayana qədər iki məhəbbət operası - "Leyli və Məcnun"la "Əsli və Kərəm" Opera Teatrı səhnəsində qoşa addımlayıb. 1988-ci ildə yüz ilə yaxın səhnədən düşməyən "Əsli və Kərəm"in Opera Teatrında son tamaşası olub və həmin gecə Əsli rolunun ifaçısı Rəsmiyyə Sadıqova ilə Kərəm rolunun ifaçısı Baba Mahmudoğlu opera müğənnilərimizdən heç birinin üzləşmədiyi gözlənilməz bir olaya rast gəliblər. Elə bir olay ki, tamaşanın finalı yox, əvvəlindəcə yanıb-tökülüb, amma səslərini də çıxara bilməyiblər. Mərhum şairimiz Xəlil Rza səhnəyə çıxaraq - "Ar olsun sizə, ar olsun! Heç utanırsız?! Erməni qızına sevgidən bəhs edən tamaşa göstərirsiz?!!", - deyə onları dünyanın ən ağır "cinayət"lərində ittiham edib və bu tribunal çıxış bəs edib ki, əsər repertuardan çıxarılsın...
Şairin bu çıxışı öz-özlüyündə bir tamaşaydı - dramaturqun da, rejissorun da, baş qəhrəmanın da Xəlil Rzadan ibarət olduğu bir tamaşa! Səhnə ilə zalın yeri dəyişik düşmüş, mat qalmış aktyorlar tamaşaçıya, ən yaxşı halda kütləvi səhnənin sözsüz iştirakçılarına, anturajlara çevrilmişdilər. Meydan hadisələri teatr səhnəsinə ayaq açmış, Tağıyevin bir ətək pul töküb dəbdəbəli üslubda tikdirdiyi Opera Teatrı meydan teatrına çevrilmişdi...
*
Üzeyir bəy dahi idi və hər yeni əsəri ilə müsəlman Şərqi xalqları, o sıradan da, xalqımızın istər tarixi taleyi, istər bu günü, istərsə də, gələcəyi barədə yeni söz deyirdi. Avropa tipli professional musiqimizin özülünü qoyan dahi kimi onun hər hansı əsərinin repertuardan çıxarılmasını hörgüdən daşın götürülməsi ilə tutuşdurmaq olar. Daşın hörgüdən çıxarılması divarda boşluq yaratdığı kimi, "Əsli və Kərəm"in repertuardan çıxarılması da opera səhnəmizdə boşluq yaratmışdı.
Yaxın və Orta Şərq xalqları mədəniyyəti tarixində ilk opera kimi meydana çıxan "Leyli və Məcnun"da insan və Tanrı münasibətləri, "Əsli və Kərəm"də isə dini və milli fərqlərin doğurduğu faciə ön plana çəkilirdi. "Leyli və Məcnun"da insan və Tanrı var, "Əsli və Kərəm"də isə insan, millət, ümmət, din və Tanrı... "Leyli və Məcnun"da biz özümüzü bir Allah bəndəsi kimi, "Əsli və Kərəm"də həm də bir millətin (ümmətin!) üzvü kimi qavrayırıq. "Leyli və Məcnun" deyir ki, sevgilərin ən alisi Tanrı eşqidir, "Əsli və Kərəm" isə ən böyük din sevgidir deyir.
Dahi bəstəkarın mövzusunu ümumşərq ədəbiyyatından götürdüyü əsərlərindən fərqli olaraq, "Əsli və Kərəm"də mövzu Azərbaycan folklorunun özüdür. "Əsli və Kərəm"lə Azərbaycan opera musiqisi özünün tragediya mərhələsini başa vurur. Faciədən sonra həmişə komediya doğulduğu kimi, "Əsli və Kərəm"dən sonra ölməz "Arşın mal alan" operettası yaranıb.
Bəstəkarın "Əsli və Kərəm" də daxil ilk əsərlərində ümumşərq musiqi elementləri üstündürsə, "Koroğlu"da artıq aparıcı milli və Avropa musiqisi elementləridir. Şərqdən Avropaya gedən yol Azərbaycandan keçdiyi kimi, "Leyli və Məcnun"dan "Koroğlu"ya gedən yol da "Əsli və Kərəm"dən keçir. Maraqlıdır ki, "Əsli və Kərəm"in bütün süjeti yol üstündə qurulub. Aşiqin öz məşuqunun ardınca düzü-dünyanı dolaşdığı bu əsər milli ədəbiyyat tariximizdə ən gözəl "səyahətnamə"lərdən biridir. Azərbaycanın sanki Tanrı tərəfindən boyuna biçilmiş, həm faciələrimiz, həm də uğurlarımızın geopolitik əsasında duran bir amil - Avropa üçün Şərqin qapısı, Şərq üçün isə Avropaya açılan pəncərə olması "Əsli və Kərəm"də öz ifadəsini tapır. Bu xalq faciəsində təkcə Kərəmlə Qara Keşiş, müsəlmanlıqla xristianlıq deyil, həm də sözün hərtərəfli anlamında Şərq və Qərb kəsişir və toqquşur. Ona görə də bəstəkarın yaradıcılığının iki qütbü arasında həm ayırıcı sərhəd, həm də birləşdirici körpu rolunu oynayan "Əsli və Kərəm"dən imtina musiqi mədəniyyəti tariximizi tam başa düşməyə mane olur. Üzeyir bəyin yaradıcılığı musiqimizin inkişaf yolunu həddindən artıq sıxılmış, preslənmiş şəkildə əks etdirdiyindən dahi bəstəkarın hər hansı əsərinin unudulması, italyanlar və ya fransızlar üçün bir neçə əsrlik musiqi tarixindən imtina etməyə bərabərdir.
"Leyli və Məcnun" opera-muğamdır, "Əsli və Kərəm" opera-dastan, "Koroğlu" isə bu terminin kristal mənasında opera. Görəsən, bəstəkarın axırı şadlıq səhnəsi, toy təntənəsi ilə bitən onlarca dastanı bir kənara qoyub, məhz "Əsli və Kərəm"i seçməsinə səbəb nə olmuşdu? Professional musiqimiz hələ özünün tragediya mərhələsini yaşayırdı - bu, aydındır. Amma məsələ, sadəcə, bununla bağlı deyildi. Üzeyir bəy Qarabağdan çıxmış və "erməni məsələsi"ni bir qarabağlı kimi uşaq yaşlarından dərk etmişdi. Operanın bəstələnməsindən bir neçə il əvvəl erməni-müsəlman davasının növbəti dalğası qalxmış, Qori Seminariyasını bitirib Hadrutda işləyən gənc Üzeyir ermənilərin ölüm təhdidləri qarşısında Bakıya gəlməli olmuşdu. Qarşıdan 1918-ci il mart qırğını gəlir, "qanlı sənələr" kəsilmək bilmirdi. XX əsrin ilk iyirmi ili ərzində bütün Qafqaz erməni-daşnak fitnəsi ilə alovlanan qaynar qazana dönmüşdü. Gənc bəstəkar bir dahilik intuisiyası ilə bu əsərin Azərbaycanın tarixi taleyi ilə bağlılığını dərindən duymuş, gözəl dərk etmişdi. "Əsli və Kərəm" dastanının düzülüb qoşulmasından bir neçə yüz il, "Əsli və Kərəm" operasının bəstələnməsindən yüz il keçir. Bu gün nə dastanı düzüb-qoşan xalqın, nə də operanı bəstələyən dahinin yanılmadığını təsdiq etmək zorundayıq.
"Əsli və Kərəm" bizim ən illüziyasız dastanımızdır. Bu əsər az qala bütün dastanlar üçün səciyyəvi olan trafaret duvaqqapma səhnəsi ilə deyil, faciəvi sonluqla bitir. Başqa dastanlarımızdakı ilahi butaya burda şeytani sehr, cadu, tilsim əlavə olunur. Qarabağ sindromunda olduğu kimi, burda da tilsimi ortalığa atan Qara Keşiş olur. İstər dastanın, istərsə də operanın bütün ideya leytmotivi məhz rapa keşişlərin tilsimindən, şərindən ehtiyatlı olmağa çağırışdır. "Koroğlu"dan başqa, bütün operalarının, o cümlədən də "Əsli və Kərəm"in librettosunu bəstəkar özü yazıb. Operanın librettosunda olayların Qafqazdan İsfahana köçürülməsi, Kərəmin İsfahan şahının oğlu kimi təqdimi, görünür, geniş yayılmış erməni terroruna qarşı konspiroloji məqsəd daşıyırdı. Əsər, nə qədər ağır da olsa, iki ümmət arasındakı antipatiyaya nə vaxtsa son qoyulacağına inamsızlıq ifadə edir. Özü də Əslinin tilsimli qırmızı donu qədər sirli, mübhəm, metaforik bir müstəvidə. Və əlbəttə, operada bu qədər ağır dərdin, müsibətin içində məryəmlər, anyalar, sonyalara bənd olan tacir, bəyzadə, xanzadələrimizin, o cümlədən də Kərəmin eşqinə çox incə ironiya da ifadə olunur.
Kərəm bu "günahının" qarşılığında neçə əsr aşıqlarımızın telli sazında, bir əsrə yaxın isə Opera Teatrı səhnəsində od tutub yandı. Dastan yaradıcılığının qürub dövründə Üzeyir bəy xalqın erməni məsələsi ilə bağlı bu müdrik xəbərdarlığını professional musiqiyə ötürə bildi. Ən önəmlisi odur ki, tarixi-bədii yaddaş pozulmadı, əksinə, daha parlaq ifadə forması tapdı. Bir dastan kimi artıq ifa edilməyən "Əsli və Kərəm"i bir opera kimi unutmaq isə tarixi-bədii yaddaşımızı pozmaq demək idi. Özü də Qarabağ düyününün Əslinin düymələri kimi od saçdığı, bu alovun Azərbaycanın sərhədlərini aşaraq, Türkiyəni də bürüdüyü bir dövrdə! Olaylar artıq Ərzurumun gədiyinə varıb!
"Əsli və Kərəm"in repertuardan çıxarılmasında israr edən və buna nail olan Xəlil Rza, şübhəsiz ki, haqlı idi. Amma bu, bəlli zaman və onun doğurduğu ovqatdan doğan nisbi həqiqət idi. Bəli, onda məhz belə lazım idi. Zaman keçdi və onun nisbi həqiqəti də öz ömrünü başa vurdu. Üzeyir bəy Xəlil Rzadan daha haqlı idi. Çünki onun həqiqəti yüzilləri keçib gələn həqiqət idi. Ən haqlı isə dastanı düzüb-qoşan və bizə miras qoyan xalqın özüdür. Çünki xalqın həqiqəti bu dastanı ona nazil edən Haqqın həqiqətidir. Gərək bilməsəydi, nazil edərdimi? İşin əsli budur!
2013-cü ildə "Əsli və Kərəm"in iyirmi beş illik düyününü açan, onu səhnəyə qaytaran Opera Teatrının kollektivi bütün bunlar barədə məhz belə düşünürdümü? Bilmirəm. Əsas o idi ki, Opera Teatrının baş rejissoru Hafiz Quliyevin quruluşunda əsər səhnəyə yenidən ayaq açdı. Baş rolları gənc muğam ifaçılarından İlkin Əhmədov və Vüsalə Musayeva, Elnur Zeynalov və Arzu Əliyeva ifa etdilər.
XX yüzilin böyük filosoflarından Haydegger yazırdı ki, Romeo və Cülyetta olayı onlar sərdabədə eşq yolunda qurban gedəndə yox, Kapulettilərin sarayında düzənlənən bal-maskaradda ilk dəfə tanış olanda baş verir. Çocuqların baxışları toqquşduğu anda! Yəni əsas fikirdir, niyyətdir, olay isə fikrin realizəsidir. Bir atalar sözündə deyildiyi kimi, niyyətin hara, mənzilin ora. Opera Teatrının kollektivi iyirmi beş illik "Əsli və Kərəm" düyməsini açmaqla Qarabağ sindromunun çözülməsi üçün ümummilli niyyəti ifadə etdi. Və Tanrı kərəm etdi - Qarabağ düyünü çözüldü. Əslinin düymələri isə açılmasa da, olar...
“Ədəbiyyat qəzeti”nin “Nizami Gəncəvi İli”nə həsr edilmiş xüsusi buraxılışının təqdimatı olub
Oktyabrın 20-də AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda “Ədəbiyyat” qəzetinin “Nizami Gəncəvi İli”nə həsr olunmuş xüsusi buraxılışının təqdimatı keçirilib.
AzərTAC xəbər verir ki, qəzetin xüsusi buraxılışı AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu və "Ulduz" jurnalı ilə birlikdə hazırlanıb.
Əvvəlcə tədbir iştirakçıları institutun foyesində Nizami Gəncəvi ilə bağlı nəşr olunmuş kitablardan ibarət sərgi ilə tanış olublar.
Təqdimat mərasimini AMEA-nın vitse-prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli açaraq Prezident İlham Əliyevin Sərəncamı ilə bu ilin ölkəmizdə “Nizami Gəncəvi İli” elan olunduğunu xatırladıb, bununla əlaqədar AMEA-da çoxlu tədbirlər həyata keçirildiyini qeyd edib. AMEA-da Nizami Gəncəviyə həsr olunmuş konfransların, seminarların, dəyirmi masaların, kitab təqdimatlarının keçirildiyini deyən İ.Həbibbəyli akademiyanın alimlərinin xaricdə də bir sıra konfranslarda Nizami ilə bağlı məruzələr söylədiklərini, ölkəmizdə müxtəlif KİV-də məktəblərdə bu mövzuda çıxışlar etdiklərini vurğulayıb. Akademik bu il AMEA-da Nizami Gəncəviyə həsr olunmuş 26 kitabın işıq üzü gördüyünü, daha bir neçə kitabın hazırda çapda olduğunu bildirib: “Akademiyanın müxbir üzvü Nüşabə Araslının hazırladığı kitab min səhifədən çoxdur və axırıncı redaktə prosesini keçirir. Həmçinin institutda iki cilddən ibarət “Nizami Gəncəvi ensiklopediyası” çapa hazırlanır. İnstitutumuzun əməkdaşı Siracəddin Hacının bu istiqamətdə gördüyü işləri xüsusi qeyd etmək lazımdır. O, Nizami ilə bağlı kitabların meydana çıxması baxımından dünyada rekordsmendir. Heç kəsin Nizami Gəncəvi haqqında on cilddən ibarət şərhləri yoxdur. Nizami haqqında 10 dildə hazırlanan kitabda Azərbaycan, türk, ingilis, rus, çin, alman, polyak, Ukrayna və gürcü dillərində yazılar yer alıb”.
Diqqətə çatdırıb ki, Nizami Gəncəvinin haqqında mətbuat orqanlarımızda minlərlə məqalə çap olunub. "Azərbaycan dünya Nizamişünaslığının mərkəzidir. Azər Turanın rəhbərlik etdiyi “Ədəbiyyat qəzeti”nin xüsusi buraxılışı Nizamişünaslıq elminin inkişafında tamamilə fərqli hadisədir. İlk dəfədir ki, qəzet bütünlüklə Nizami Gəncəviyə həsr olunub. Bu buraxılışda Nizaminin müasirləri olmuş şairlərin əsərlərindən tərcümələr var. Eyni zamanda, bu gün Nizamişünaslıq istiqamətində görülən işlərə aid icmallar, yeni xəbərlər, Nizami ilə bağlı bu gün prosesin necə getməsi öz əksini tapıb. Bu qəzet vasitəsilə Nizami haqqında onun dövründən tutmuş bu günə qədər gedən inkişaf prosesini izləyə bilirik. 2021-ci ildə - "Nizami Gəncəvi İli"ndə Azərbaycan Nizamişünaslığının hansı səviyyədə olduğu, hansı axtarışlar apardığı, hansı istiqamətlərdə inkişaf etdiyini bilmək istəyirsinizsə, bu qəzet onu əks etdirə bilir. Bu buraxılışı Azərbaycan Nizamişünaslığının tarixində yeni mühüm hadisə kimi dəyərləndirməyi özümə borc bilirəm. Bu iş, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və “Ədəbiyyat qəzeti”nin “Nizami Gəncəvi İli”nə sanballı töhfəsi, xidmətidir. Həmçinin “Ulduz” jurnalı da bu layihəyə qoşulacaq, bu iş davam edəcək", - deyə İ.Həbibbəyli qeyd edib.
“Ədəbiyyat qəzeti”nin baş redaktoru Azər Turan “Nizami Gəncəvi İli” xüsusi buraxılışının hazırlanma zərurəti və əhəmiyyəti” adlı məruzəsində prosesə tarixi aspektdən yanaşıb.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) yaradıcılıq üzrə katibi İlqar Fəhmi qəzetin xüsusi buraxılışındakı məqalələrdə Nizami yaradıcılığına müxtəlif aspektlərdən toxunduğunu qeyd edərək deyib ki, “bu bizim ən ağrılı yerimizdir, çünki mübahisəli məsələlər çoxdur. Nizami ilə bağlı elə şeylər var ki, bəzən gedib siyasətə söykənir. Bəzən güzəştə gedəsi yerlərimiz var, elmi dairələrdə bu məsələlər yüksək səviyyədə araşdırılır. Bu sayın unikallığını mən onda görürəm ki, sanki mini formada Nizami ensiklopediyasıdır”.
AYB-nin Beynəlxalq əlaqələr üzrə katibi Səlim Babullaoğlu qəzetin bu buraxılışında işıq üzü görən yazıların kitab şəkilində çap olunmasını məqsədəuyğun hesab edib.
Xüsusi buraxılışın Nizamişünaslıqda son illər görülən ən yaxşı işlərdən biri olduğunu söyləyən filologiya elmləri doktoru Ataəmi Mirzəyev qeyd edib ki, dahi şairin yaradıcılığına geniş rakursda baxılan bu yazılar “Nizami Gəncəvi İli”nə ən gözəl töhfədir.
Tədbirdə filologiya üzrə fəlsəfə doktorları, dosentlər Nəzakət Məmmədli, Siracəddin Hacı, Səadət Şıxıyeva çıxışlarda buraxılışı mütərəqqi addım kimi dəyərləndiriblər və Nizami irsinin dünyada Azərbaycan şairi kimi tanıdılması istiqamətində görülən işlərdən danışıblar.
