“Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının “Şənbə qonağı” rubrikasının budəfəki qonağı Azərbaycan Milli Konservatoriyasının rektoru, Azərbaycanın Xalq Artisti, professor Siyavuş Kərimidir. Qonaqla İntiqam Yaşar söhbətləşir.

-Hər vaxtınız xeyir, Siyavuş müəllim! Pandemiya yaradıcı insan olan Siyavuş müəllimə necə təsir etdi?

-Əvvəla, ən başlıcası, mən ailəmi daha yaxından tanıdım. Təbii ki, bu bir zarafatdır (gülür).Bütün günlərimi, demək olar, ailəmlə keçirdim. Adətən necə olur? Biz evdən səhər çıxırıq, işə gedirik və axşam qayıdırıq. O zaman da uşaqlar yatmış olur. Ailə ilə  təmas 40-45% olur. Amma bu pandemiya dövründə 100% bütün günü bir yerdə olduq. Pandemiya zamanı bütün günü evdə oturmaq zərurəti uzun zamandan sonra yaradıcılıqla, sənətlə məşğul olmaq imkanı yaratdı mənə, çünki adətən iş, sənədlər, təhsil, tələbələr və müxtəlif görüşlər, tədbirlər  birləşib yaradıcılığa vaxt ayırmağa qoymurdular. Mənim üçün bu dövr bəstəkarlıq fəaliyyətim üçün çox məhsuldar oldu. Böyük bir əsərin üzərində işlədim, 8 ay demək olar, bu əsərlə yatıb-durdum. Demək olar ki, hazırda reallaşma prosesi gedir.

-Bir musiqiçi üçün zaman necə anlayışdır?

-Mənə elə gəlir ki, musiqiçi üçün zaman anlayışı yoxdur. Gözəl xalq mahnılarımız yüz dənə olmayıb, min dənə olmayıb, on min dənə olmayıb. Qat-qat çox olub. Keyfiyyətsizləri unudulub, amma o zamandan bu günə ələnə-ələnə ən gözəlləri, ən yadda qalanları, ən keyfiyyətliləri gəlib çıxıb. Və çox təəssüf olsun ki, 30-40 il bundan əvvəl yazılmış mahnıları da bu gün televiziya-radio  aparıcıları, diktorlarımız, jurnalistlərimiz retro mahnılar kimi təqdim edirlər. Retro adətən kino olur, musiqi olmur. O musiqilər indi də səslənir və yüz ildən sonra da, min ildən sonra da səslənəcək. Musiqi üçün zaman anlamı demək olar ki,  yoxdur. Musiqi aləmində sən elə əsər yarada bilərsən ki, o, yüz illər də yaşaya bilər. Biz indi elə mahnılar eşidirik ki, onlar 2-3  dəqiqəlik eşidilir və  unudulur. Deyirsən ki, bu nə mahnıdı? Zaman anlayışı musiqi sferasında aidiyyatı  olmayan bir anlayışdır. Musiqi bütün zamanları, keçmişi də, indini də, gələcəyi də - hamısını birdən birləşdirə bilir, öz orbitində saxlaya bilir.

-Sovetlər dönəmində və müstəqillik dövründə, paralellər aparsanız, sənətin gücünü, bir az da konkret desək,  parlaqlığını, əhatə genişliyini necə xarakterizə edərdiniz?

-Mən deyərdim ki, Azərbaycan professional musiqi mədəniyyətinin məhz  zirvəsi Sovetlər dönəminə təsadüf edir. Elə Üzeyir bəyi, Bülbülü, Müslüm Maqomayevi, Qara Qarayevi, Fikrət Əmirovu, Rəşid Behbudovu, Zeynəb Xanlarovanı, Arif Məlikovu və daha kimləri-kimləri xatırlaya bilərik, hansı ki, onlar SSRİ-nin xalq artistləri idilər. Və Sovet  Sosialist Əməyi Qəhrəmanı idilər.  Baxmayaraq ki, Böyük Vətən Müharibəsində - 1941-1945-ci illərdə Azərbaycan neftinin gücünə qələbə qazanıldı, amma dünya bizi, Azərbaycanı neftimizlə tanımırdı. Bütün dünya Azərbaycanı Rəşid Behbudovla, Müslüm Maqomayevlə, Polad Bülbüloğlu ilə, “Qaya” ansamblı ilə tanıyırdı. Azərbaycanın mədəniyyəti o qədər güclü idi ki! Ümumiyyətlə, Sovetlər birliyinin şüarı belə idi ki, "Sovet vətandaşı dünyanın ən savadlı və ən mədəni insanıdır". Bu şüara görə də direktivlər qurulurdu. Mədəniyyətə də böyük diqqət yetirilirdi, təhsilə də böyük diqqət yetirilirdi. Həqiqətən də belədir. Bu gün demək olar ki, ölkəni idarə edən insanların hamısı Sovet təhsilinin yetirmələridir. Bizim prezidentimiz də, digər rəhbər şəxslərimiz də. Və Sovet dövründə Azərbaycan musiqi mədəniyyətinə göstərilən diqqəti mən xüsusi ilə qeyd edirəm.  Heydər Əliyevin Azərbaycan  mədəniyyətinə olan diqqəti, tək musiqidə yox, ədəbiyyatda da böyük idi. Baxın, görün, Ukrayna Azərbaycandan 5 dəfə böyük ölkədir, amma orda mədəniyyət sahəsində cəmi 2 nəfər Sosialist Əməyi Qəhrəmanı var idi, Azərbaycanda isə neçə-neçə! Üstəlik, xalq artistləri, xalq yazıçıları və şairləri... Mədəniyyətə olan münasibət başqa idi. Və müqayisə etsək, bu gün biz qlobalizm dövrünü yaşayırıq. Sərhədlər silinir, mədəniyyətlər qarışır, itir. Bu o qədər də yaxşı hal deyil. Mədəniyyəti qoruyub saxlamaq hər bir vətəndaşın müqəddəs borcudur. Özü də ki, Azərbaycanın mədəniyyəti kimi mədəniyyəti, Azərbaycanın musiqisi kimi musiqini, Azərbaycanın muğam mədəniyyəti kimi mədəniyyəti. Rəşid Behbudovun səsini eşidən kimi adam istər-istəməz fəxr edir. Mən fəxr edirəm ki, Rəşid Behbudovla işləmişəm, Müslüm Maqomayevlə işləmişəm, Polad Bülbüloğlu ilə işləmişəm. Baxın, Azərbaycan musiqisinin zirvəsi məhz Sovetlər dönəminə təsadüf edir. Adlarını sadaladığım müğənnilər SSRİ-nin ən məşhur müğənniləri sırasında olduğu kimi  Fikrət Əmirov, Qara Qarayev kimi bəstəkarlar da SSRİ-nin ən məşhur bəstəkarlarından olublar. Onların əsərləri haradasa ifa olunanda adam fəxr edir. Hər kəs heyran olur, “bunlar necə gözəl əsərlərdir” deyir. Avropa musiqiçiləri məndən xahiş edirlər ki, Q.Qarayevin, F.Əmirovun əsərlərini göndərim, ifa etsinlər. Onlar deyirlər ki, daha yorulmuşuq Avropa bəstəkarlarının əsərlərini ifa etməkdən, nə gözəl əsərlərdir, sizin əsərlər.

Dünəndən bu günə fərq təbii ki, var. Kiçik bir məişət fərqi deyim. Mən yaşadığım binada 15-20 il əvvəl 15 mənzilin hamısında pianino var idi. Uşaqlar hamısı musiqi məktəbinə gedirdilər, musiqiyə getmək dəb idi. Bu gün uşağı musiqiyə aparanda valideyin düşünür ki, hansı alətə qoyum ki, uşaq sabah ailəsini saxlaya bilsin. Yəqin qarmon və ya nağara kimi alətlər arasında seçim edir. Çünki gələcəkdə toy məclisində, gəlingətirdidə də ifa edə bilsin. Kontrabas, violonçel, skripka kimi alətlərin adını belə çəkən yoxdur. Bilirsiniz, belə fərqlər var. Əlbəttə ki, bunlar təhsillə bağlıdır. Sovetin qoyduğu musiqi təhsili çox gözəl təhsil idi, amma əfsuslar olsun ki, Bolonya təhsil sistemi çox mənfi təsir etdi bizim musiqi təhsilimizə. Başqa təhsillə müqayisə edə bilmərəm, amma musiqi təhsilinə çox mənfi təsiri oldu, ziyanı çox oldu. Biz tələbələrimizə əvvəlki kimi təhsil verə bilmirik. Ölkə Boloniya təhsilini qəbul etdi, biz də ölkənin vətəndaşı olduğumuz üçün bu vəziyyətlə ayaqlaşmalı olduq, icra etməli olduq. Keyfiyyət əvvəlki deyil, əfsus.

İndi də gələk məsələnin ikinci tərəfinə. Təbii ki, müstəqillik dönəmi bizim üçün daha şərəflidir. Üstəlik, Sovetlər dönəmində rus təbliğat maşını daha çox dünyaya özününküləri təbliğ edirdi, ayrıca Azərbaycan milli mədəniyyətindən söhbət gedə bilməzdi, ancaq Sovet mədəniyyətindən söhbət gedirdi. Azərbaycan müstəqil olandan sonra öz milli mədəniyyətini yüksəldə bildi, öz milli mədəniyyətini təbliğ edə bildi.

-Siyavuş müəllim, bir peşəkar musiqiçi kimi sizi çağdaş musiqimizdə nə narahat edir, nə narahat etmir?

-Yuxarıda qeyd etdiyim məsələlər məni çox narahat edir. Məni narahat edən mənim aid olduğum xalqın, mənim aid olduğum cəmiyyətin musiqi zövqü məsələsidir. Əvvəla, onu deyim ki, musiqi çox tərbiyəvi əhəmiyyətə malik ola bilən bir sferadır. Çox vacib məsələdir. Boş yerə Heydər Əliyev musiqiyə belə münasibət bəsləməyib. Boş yerə onu sevməyib. O bilirdi ki, musiqinin necə böyük qüdrəti var, gücü var. Bu gün televiziyaların göstərdikləri ifaçılar və səsləndirdikləri musiqilər əlbəttə ki, heç də ürəkaçan səviyyədə deyil. Əvvəla, onu deyim ki, televiziyaların müqəddəs borcu cəmiyyəti maarifləndirmək, mədəniyyəti düzgün təbliğ etmək, cəmiyyəti öz  arxasınca apara bilən bir qurum olmaqdır. Amma, əfsus olsun ki, televiziyalar cəmiyyətin arxasınca gedirlər. Cəmiyyət nəyi tələb edirsə televiziya da onu nümayiş etdirir. Mən eyni şeyləri sosial şəbəkələrdə də görürəm. Sosial şəbəkələrdə bu gün nalayiq hərəkətlər elə bil, xırda pul kimi adi bir şeydi. Bunların hamısına kontrol olmalıdır. Biz əgər özümüzü çox yüksək mədəniyyətli xalq sayırıqsa öz informasiya məkanlarımızı, vasitələrimizi qaydaya salmağı bacarmalıyıq. Mən başa düşürəm ki, demokratik ölkədə yaşayırıq, demokratik cəmiyyətik. Amma, mənim fikrimcə, demokratiya və mədəniyyət uzlaşmayan istiqamətlərdir. Mədəniyyət və demokratiya birgə olanda axırda anarxiyaya gətirib çıxarır. Mədəniyyətin diktatura rejimində olmağı daha məsləhətdir. Sadəcə kiçik bir misal çəkim. 2-3 yaşında uşaq xoşagəlməz nəsə eləyəndə arxasından bir balaca vurursan, deyirsən, belə eləmək olmaz. Bax bu diktaturadır. Siz istəyirsiniz ki, sizin övladınız tərbiyəli, normal bir insan kimi böyüsün. Eləcə də, cəmiyyət belədir. Cəmiyyətdə yaxşı təbəqələr də var, orta təbəqə də var. Etiraf edək ki, hər millətdə olduğu kimi mənfi ünsürlər də var. Təsir qüvvəsi ancaq yaxşı olmalıdır. Yaxşı həmişə üzdə olmalıdır. Pis və ziyanvericilər cəmiyyətdən kənarlaşdırılmalıdır, izolyasiya olunmalıdır. Bu yöndə istəklərim  çoxdur. Mən dəqiq insanam, nizam-intizam tərəfdarıyam. Qayda-qanun tərəfdarıyam. Qayda-qanun olsa və hər kəs öz işiylə yüksək dərəcədə məşğul olsa bir ölkə kimi bizim tayımız-bərabərimiz olmaz. Bizim düşmən üzərində qələbəmiz oldu bu yaxınlarda. Biz bundan sonra da özümüzü dünyaya çox mədəni, çox savadlı, çox ali bir xalq kimi tanıtmağı bacarmalıyıq.

-Siyavuş müəllim, bu gün orta məktəblərdə musiqi fənninin tədrisi sizi qane edirmi? Məsələn, bir ədəbiyyat adamı kimi fikrimi deyim ki, məni qane etmir. Ya fənn ikinci dərəcəli yanaşmaya məruz qalır, ya da ki, fənni qeyri-ixtisas müəllimlərinə həvalə edirlər. Kadr çatışmazlığından, bu və ya digər səbəblərdən yaranan bu problemi necə "relsə" salmaq olar?

-Mən bu "relsə" salmaq məsələsini bir neçə dəfə qaldırmışam. Mən sizinlə tam razıyam. Bu gün orta məktəblərdə musiqi fənni çox keyfiyyətsiz, çox aşağı səviyyədə tədris olunur. Vallah, belə tədris olunmaqdansa olunmasa yaxşıdır. Bilirsiniz, rəsm də tədris olunur, kimin qabiliyyəti var çəkir, kimin qabiliyyəti yoxdu çəkmir. Bu  müvəqqəti bir şeydir, bacarıqdan aslıdır. Eyni cür yanaşma  musiqidə də olmalıdır. Kimisi musiqini bilər, kimisi sonradan öyrənər, kimisi heç bilməz. Bizim konservatoriyada orta məktəblər üçün musiqi müəllimliyi ixtisası var. Mən hesab edirəm ki, bu ixtisas ümumiyyətlə lazım deyil. Mən bir neçə dəfə bu məsələni qaldırmışam. Konservatoriyanı istənilən ixtisas üzrə bitirən hər bir tələbə orta məktəblərdə musiqidən dərs deyə bilər. Çünki onların ixtisası musiqidir. Bunun üçün xüsusi orta məktəb müəllimliyi  ixtisası açmaq lazım deyildi. Amma biz məcburuq açaq, çünki orta məktəbə dərs demək üçün tar, kamança ifa edənlərə icazə verilmir, ancaq ixtisasını müəllimlik üzrə bitirənlər gələ bilər. Bilirsiz, biz burada özümüz özümüzün qan damarımızı  kəsirik. Bu məsələni mən 10-15 il bundan əvvəl qaldırmışdım. Məktəblərdə musiqini tədris etmək lazımdır, amma bu səviyyədə yox. Səviyyə çox aşağıdır. Və hesab edirəm ki, həm orta ixtisas, həm də ali məktəblərdə musiqi müəllimliyi ixtisası ləğv olunmalıdır. Musiqini tədris edən ali səviyyəli məktəblər yalnız konservatoriyalar olmalıdır. Mən musiqi üzrə aliməm, gəlim stomotologiya kabinəsi açım? Axı bunun üçün Tibb Universiteti var.  Texniki universitet texnika ilə məşğuldur. Xarici dillər universiteti xarici dillərlə məşğuldur, Mədəniyyət və İncəsənət universiteti kino, teatr ilə məşğuldur.  Düzdür, orada da musiqi təhsili var, amma hesab edirəm ki, musiqi ilə ancaq konservatoriyalar məşğul olmalıdır. Bu düzgün istiqamətdir. Heydər Əliyev Milli Konservatoriyanı Azərbaycanın milli musiqi mədəniyyəti üçün açdı ki, bizim milli musiqimiz inkişaf etsin, tədqiqatı, təbliğatı, ümumiyyətlə tanıtım siyasəti olsun. Və əlbəttə, bu  musiqi müəllimliyi məsələsi mən düşünürəm ki, çox geniş müzakirə olunmalıdır. Təhsil Nazirliyi öz fikrini bildirməlidir.

-Siyavuş müəllim, məşhurluq sənətə hansı yöndən təsir edir? Müsbət yön verirsə hansı keyfiyyətlər vacibdir, mənfi təsir edirsə çatışmayan nədir?

-Mənə elə gəlir ki, məşhurluğun sənətə heç bir aidiyyatı yoxdur. O, sənətdən tam kənardadır. Hansısa bir marketdə satıcı səni görüb hansısa bir xidməti göstərə bilər. Yolda, hansısa polis işçisi səni saxlayıb tanıyırsa sənin günahından keçə bilər. Bunun sənətə heç bir aidiyyatı yoxdur. Sən məşhur olub çox keyfiyyətsiz bir əsər də yarada bilərsən. Ümumiyyətlə, məşhur adam öz sənəti ilə məşhurlaşır, onun keyfiyyətsiz əsər yaratmağa haqqı, hüququ yoxdur. Məşhurluğun sənətə aidiyyatı olmamalıdır. O, sənətdən irəli gələn bir meyardır ki, sən məşhur olursan. Məşhurluq həm yaxşıdır, həm də narahatedici ola bilər. Çoxu hesab edir ki, sən məşhursansa, demək, çox imkanlı adamsan, sən bütün məsələləri həll edə bilərsən. Başlayırlar xahiş-minnətlə sənin yanına axışmağa. Elə hesab edirlər ki, bu məşhurdursa bunu bütün dünya tanıyır, demək hər bir qıfıla açar tapa bilər.  Xeyr, bu belə deyil. Məşhurluq ancaq sənin ailən, səni tanıyan, sənin sənətinə hörmət edən cəmiyyət arasında olan bir meyardır. Məşhurluğun bayaq qeyd etdiyim kimi müsbət cəhətləri də var. Mənfi cəhətləri də var ki, məsələn, harasa ictimaiyyət içinə çıxanda hamı səni tanıyır, hamı səninlə şəkil çəkdirir. Bu da bir az narahatlıq verir. Amma bir tərəfdən də bu yaxşıdır, insanlar səni sevirlər, hörmət edirlər. Bu, çox məsuliyyətlidir həm də. Çox diqqət mərkəzində olursan. Gərək ağzından çıxan hər kəlməyə diqqət edəsən, hər hərəkətinə xüsusi diqqət edəsən, çəkisinə fikir verəsən.

-Sizin Şuşa ilə - mədəniyyət paytaxtımızla bağlı ideyyalarınız, planlarınız varmı?

-Əlbəttə ki, ideyalar tükənməzdir, planlar çoxdur. Ümumiyyətlə, mədəniyyətlə yaxın olan hər kəs üçün Şuşada olmaq bir şərəfdir. Mən Şuşanı çox sevirəm, bu yaxınlarda Şuşada oldum, ”Xarıbülbül” festivalında. Və başa düşdüm ki, mən hər il buraya gələcəyəm, hər il mən burada olacağam. Əlbəttə, təkcə gəzmək üçün demirəm. Gəzmək üçün də böyük məmnuniyyətlə gedəcəyəm. Amma işimlə əlaqədar da hər zaman məmnuniyyətlə getməyə hazıram. Bir çox layihələr - Muğam festivalı, Xarıbülbül festivalı, müsabiqələr və musiqi tədbirləri, dövlət tədbirləri orada keçiriləcək və əlbəttə ki, dəvət etsələr, təbii ki belə də olacaq və iştirak edəcəyəm. Mütləq böyük məhəbbətlə, eşqlə iştirak etməliyik. Şuşa dünyanın ən gözəl şəhərlərindən birinə çevriləcək. Biz də böyük məhəbbət və sevgi ilə ora gedəcəyik.

-İndi internet əsridir və dünya bir növ elektron təqdimata, sosial media platformalarına yönəlib. Bu platformalarda tez-tez rast gəlinən bir hal da var ki, bədxah  qonşularımız bizə məxsus olan əsərləri öz əsərləri kimi təqdim edirlər və dünya da bunu biz təbliğatda gecikirik deyə onlarınkı kimi qəbul edir. Sosial mediada, məsələn, götürək YouTube kimi böyük platformanı, nə işlər görülməlidir ki, bunun qarşısı alınsın?

-Bunun bir yolu var! Bir şeyi qəbul etməliyik ki, bu həmişə belə olacaq. 5 il , 10 il bundan əvvəl də ermənilər bunu edirdilər, 50 il  sonra da edəcəklər. Bu, onların xislətidir. Ancaq təbliğat! Hamımız təbliğ etməliyik. Biz çox gözəl əsər yazırıq, heç Azərbaycandan kənara çıxmır. Biz bunun tanıtımına, yayılmasına çox böyük önəm verməliyik. Daima bizim musiqiçilər, aktyorlar, muğənnilər Azərbaycan musiqisini dünyanın hər yerində ifa etməlidirlər. Qoy görsünlər ki, balabanı azərbaycanlı ifa edir. Biz bunu etiraf etməliyik ki, bu saat dünya yanlış təbliğat nəticəsində bu aləti “erməni duduxu” kimi tanıyır. Biz təbliğ edirik, amma cəmi 3-4 ölkə balaban kimi tanıyır bu aləti. Gəlin, etiraf edək ki, onların təbliğat maşını çox böyükdür və güclüdür. Amma buna baxmayaraq biz geridə qalmamalıyıq. Bir şeyi yadınızda saxlayın. Sən öz nəyinisə, hansı əşyanısa  yaxşı qorumursansa onu götürüb aparacaqlar. Sən onu qorumalısan. Necə qorumalısan? Mahnını əlində tüfənglə qorumalısan? Xeyr! Sən hər yerdə onu elə gözəl ifa etməlisən ki, eşidənlər əmin olsunlar ki, həqiqətən bu səninkidir, Azərbaycanındır. Onsuz da onlar yenə oxuyacaqlar. Amma oxuyanda başqaları biləcəklər ki, bu onlarınkı deyil, Azərbaycanındır.

-Poeziya ilə musiqi sizin üçün nə deməkdir?

-Poeziya elə musiqidir mənim üçün. Mənim çox yaxşı yazar, qələm dostlarım var idi və indi də var. Bəziləri dünyasını dəyişiblər, həyatda olanların Allah ömrünü uzun eləsin. Poeziyadan da çox şey asılıdır, insanı tərpədə bilsin, danışdıra bilsin. Sən şeirdə bir tərpətmə, riqqətəgətirmə duyursan və istəyirsən ki, onu musiqiyə çevirəsən. Yoxsa sən musiqi yazmaq istəyirsən, görürsən ki, təqdim edilən şeirdə adi məişət söhbətləri yazılıb. Belə sözlərlə mahnı olmaz ki. Gərək sözlər səni düşündürsün, mətn səni düşündürsün, feyziyab etsin, sənə rahatlıq versin. Sənə əziyyət verməsin. Bu gün bizim həyatımız o qədər çətindir ki, o qədər problemlər var ki, musiqini dinləyib baş sındırmaq məsələsi, vallah adamı lap dəli edər. Musiqi bir labirint, krossvord olmamalıdır, onda bir rahatlıq duymaq lazımdır. Gərək sevgisi olsun insanın. Vətənə, ailəyə, qadına, balasına, hər şeyə sevgi ola bilər. İnsan Allahın yaratdığı ən ideal bir yaradıcı fiqurdur, canlıdır. Əzələləri, damarları, mükəmməl fizionomiyası ilə bu canlını kim yarada bilər?! Ancaq Allah yarada bilər. Bu cana rahatlıq lazımdı, bu cana sevgi, məhəbbət lazımdı. Əlbəttə ki, bu rahatlıq gözəllikdən gəlir. Gözəl poeziyadan, gözəl musiqidən, gözəl mahnılardan gəlir. Onların vəhdətindən gəlir. Bizim uşaqlıqdan indiyə kimi sevdiyimiz mahnılar var. Baxın, heç səsin yoxdursa belə, musiqi qabiliyyətin yoxdursa belə, yenə nəsə ifa edirsən, nəsə zümzümə edirsən. Axı sən canlısan, axı sən sevirsən, sənin ürəyin var. Allah sənə duyum verib. Biz yenə gəlirik bayaqqkı məsələyə - cəmiyyətin zövqü məsələsinə. Bu məsələdə televiziyaların, əlbəttə ki, sosial şəbəkələrin rolu çox böyükdür. Əvvəllər belə şey yox idi. İndi kim istəyir çıxır televiziyaya, ağzına gələni oxuyur. Bunlar çox xoşagəlməz hallardır.

-Niyə şairlərlə musiqiçilər arasında işgüzar mühit indi əvvəlki kimi yoxdur? Bu əlaqələrin olmaması bayağılığa, zövqsüzlüyə yol açmırmı?

-Əvvəla, mən deyim ki, bayağı sözü heç düzgün söz deyil. Bunu kim deyib, bilmirəm. Bu fərdilikdən asılıdır. Mənim dostum var idi, şair İsmayıl Dadaşov, bir il öncə dünyasını dəyişdi, Allah ona rəhmət eləsin. Mən çox mahnılarımı onunla yazmışam. Səlim Həbibi var idi şair, mən bir çox mahnılarımı onunla yazmışam. Biz dost idik. Mən çoxları ilə dostluq edirəm. Rafael Hüseynov ilə də dostluq edirəm, Sabir Rüstəmxanlı ilə də dostluq edirəm. Baxır kiminlə işləmək sənə rahatdır. Kiminlə səndə alınır yaradıcılıq. Tofiq Quliyev, Allah rəhmət eləsin, əksər mahnıları Zeynal Cabbarzadə ilə yazıb. Onlar dost idilər. Fərdi, şəxsi münasibətlərdən çox şey asılıdır.Yaradıcılıq hər zaman var. Yaradıcılıq baxır kimdə alınır, kimdə alınmır. Dahiyanə əsərlər yüzdə bir olur. Hər şey ola bilər. Yenə deyirəm, zaman məsələsi əsas amildir. Siz elə gözəl əsər yazacaqsınız ki, o, illərlə unudulmayacaq. Amma keyfiyyətsiz nəsə yazsanız iki dəqiqəyə unudulub gedəcək.

-Gənc bəstəkarlar kifayət qədər görünürmü sənət cameəsində?

-Mən deyərdim ki, bu dəqiqə bəstəkarlıq sənəti öz vəziyyətini dəyişib. Belə getsə, artıq bəstəkarlıq sənəti olmayacaq. Çünki müasir texnologiya o qədər inkişaf edib ki, sənin bu dəqiqə kiçicik zövqün olsa və sən bir balaca texnikanı bilsən, kompüterdə gözəl əsərlər yarada bilərsən. Bunun üçün not bilmək də lazım deyil. Konservatoriyanı bitirib ali məktəb diplomu almaq da lazım deyil. Bu olur artıq musiqi dizaynerliyi. Amma ki, həmin bu dizaynerlər həm də bəstəkarlıq sənətini oxuyub öyrənsələr və texnologiyanı bilsələr, çox maraqlı işlər ola bilər. Mən sizə deyim ki, bu gün istedadlı gənclərimiz həddən artıq çoxdur. İstər musiqi yaratmaqda, istər alətdə ifa etməkdə, istər oxumaqda olsun. Onların hamısına, əlbəttə, şərait yaratmaq lazımdır. Hamı istedadlıya kömək etməlidir. İstedadlıya kömək elə, istedadsız hər yerdən özünə yol tapacaq.

-Müasir Azərbaycan poeziyasını dərindənmi izləyirsiniz?

-Son zamanlar mən sənədlərdən başqa heç nəylə məşğul ola bilmirəm (gülür), vaxt olmur. Mənim yazar dostlarım var, bayaq dedim, elə gözəl nəşr olunmuş kitablar gətirirlər, onlar inanın ki açılmamış qalır. Çünki vaxt olmur. Mən əvvəllər çox mütaliə etməyi sevirdim, mütaliə edirdim. Amma çox təəssüf olsun, son zamanlar heç çür sənədlərdən imkan olmur. Özünüz bilirsiniz, sənədləri oxumaq, qiymət vermək, müzakirə etmək, məsləhətləşmək lazımdır. Ona görə əfsus ki, vaxt olmur mütaliəyə. Amma məndə həmişə bir inam da var ki, mütləq arada vaxt tapıb ən dəyərli bədii nümunələri oxuyacağam.

-Maraqlı və geniş söhbət üçün təşəkkür edirəm. Var olun!

İyulun 1-dən Avropanın bir neçə ölkəsində Kiarostami rüzgarı əsəcək.
 Adətən, kinodan danışanda son dövrlərin yetişdirdiyi ən böyük rejissorlar arasında daim Abbas Kiarostaminin də adı çəkilir. İran rejissorluq məktəbinin Qızıl pleadasında əsas yer tutan bu rejissor Şərqi də, Qərbi də eyni dərəcədə təəccübləndirə bilir. Bu yay günlərində mədəniyyət təqviminə göz gəzdirdikdə nə görürük? Bir sıra Avropa ölkəsində, Sloveniyada, Macarıstanda, İsveçdə İran klassikinin bütün tammetrajlı filmlərinin, həmçinin nadir sənədli və qısametrajlı işlərinin daxil olacağı böyük retrospektivlər keçirilir. Şimal qonşumuzda isə İran rejissoru daha detallı tamaşaçılara təqdim ediləcək. Moskvanın Garaje Screen yay kinoteatrında keçiriləcək Kiarostaminin filmlərinin retrospektivinə bütün biletlər artıq satılıb. Retrospektiv Kannda "Qızıl palma budağı" almış ilk İran filmi olan "Albalı dadı" (1997) ilə açılacaq.
Bu əlamətdar hadisə ilə bağlı “Kommersant uik-end” jurnalı manşet yazısı vermişdir. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, yazıda iranlı rejissor yeni dövrün ən dahi rejissorlarından hesab edilir.

“Dünyada İran rejissoru Abbas Kiarostaminin şərəfinə adlandırılan bir neçə ağac var. Bu tək kinematoqrafiya üçün deyil, reallıq üçün də əhəmiyyətli görünür. Axı ağaclar nəfəs alıb verirlər, eynən insan kimi tənəffüs edirlər. Kələkbazlar ağacların şəklini çəkirdilər, meşədə, çılpaq və boz qayada, səhralıqda… Yaşılını, sarısını, qurumuşunu… Kiarostaminin filmlərinin qəhrəmanları zeytunluqdan qaçırlar, albalı dadından danışırlar, ev tikmək üçün xammal sayılacaq quru ağac axtarışına çıxırlar. Kiarostaminin özünü də ağacla müqayisə edirlər. Çünki o, İrandan mühacirətə gedəsi olanda kino çəkə bilməyəcəyini deyirdi, çünki, özgə torpağına köçürülmüş meyvə ağacı meyvə barını heç cür özü ilə daşıya bilməzdi. Sonra, artıq həyatının sonuna yaxın İrandan uzaqda, Fransada rejissor söyləyəcəkdi ki, əgər ağac kifayət qədər yaxşı bəslənmişdisə, onu başqa yerə köçürtsən belə yaxşı baxsan, suyunu bol eləsən, kökləri suya çatacaq.”

Qeyd edək ki, İranın "yeni dalğa" kinosunun ən mühüm nümayəndələrindən biri olan Abbas Kiarostami tamaşaçıya inqilabdan sonrakı İranda həyatın başa düşülməsi, dərki illüziyasını verib. O, öz filmlərində ucqar və "balaca insanlar" ölkəsini vəsf edib — deyingən qocaları, ciddi uşaqları, yorulmuş qadınları vəsf edib, İranın yalnız upuzun yollardan və uzun filmlərdən ibarət olduğunu anladıb. Bu ölkədə kino mənbəyi qeyri-peşəkar aktyorlar və peşəkar peyzajlardan ibarətdir, rejissorsa sadəcə, yağışlı bir gündə avtomobili ilə gedən və qarşıdan gələnlərdən  yolu soruşan nabələd bir adamdır.

Kiarostami 1940-cı il iyunun 22-də Tehranda anadan olub. Zərif İncəsənət Məktəbini bitirib. Özü deyir ki, "ağlımı itirmişdim, çünki o zaman başqaları üçün tam əhəmiyyətsiz olan detallarda mənalar axtarırdım". İllüstrator, qrafik dizayner işləmiş, reklam çarxlarını çəkmişdir. Şahin Fərəh Pəhləvinin yaratdığı uşaq və yeniyetmələrin intellektual inkişaf İnstitutunda kino şöbəsinin təşkilatçılığı ilə uşaqlar üçün təhsil-didaktik filmlər çəkmişdir, məsələn, dişləri necə təmizləmək, yaxud xiyabanda quduz itdən necə qorxmamaq.
Böyük kinoya gəlişi isə həqiqətən həm İran tarixini, həm kino tarixini silkələmişdir.
5 iyul 2016-cı ildə 76 yaşında Parisdə dünyasını dəyişən Abbas Kiarostami xüsusilə “Albalı dadı”,
 “Koker trilogiyası” və “Külək bizi sovuracaq” filmləri ilə adını qızıl incəsənət irsi siyahısına yazdıra bilmişdir.
Bu qədər.