Varis yazır

 

 

Kiminsə haqqında yazı yazmağı xoşlamıram. Deyəsən, Vaqif Səmədoğludan başqa, heç kəs barədə yazmamışam da. Amma bu dəfə yazmaq istəyim o qədər güclü oldu ki, onu boğa bilmədim.

 Səksəninci illərdə orta məktəbdə oxuyanda sevib-sevilən vaxtlarımız idi, sinfimizdə hər birimiz “Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi”ni təkrar-təkrar oxumaqdan doymazdıq. Bir dəfə bunu Anara da etiraf etdim ki, Zaurla Təhminəni yeniyetməliyimdə və sonrakı illərdə düz doqquz dəfə oxumuşam.

 Mənə Anarı elə bu roman sevdirdi, sonradan onun qələmindən çıxan hər bir əsəri səbirsizliklə gözlədim, su kimi içdim. Eləcə də dövrünün tanınan  ədəbiyyatşünası olan və çox erkən yaşlarımda itirdiyim atam Musa Yolçuyevdən eşitdiyim bu kəlmələr: “Bizim Vaqifin (Vaqif Səmədoğlu bizim qohumumuzdur) şeirləri, Anarın da hekayələri qoymadı məni şair, yazıçı olum”. Yaşıdı olan bu böyük ədiblərin yazdıqlarının gücünü görüb atam bədii əsərlərini çap etdirməmişdi, ədəbiyyatşünas olaraq qalmışdı.

 Anara olan simpatiyamın bir səbəbi də çox səmimi olmasıdır. Heç unutmaram,  mən Mədəniyyət Nazirliyinin “Qızıl kəlmə” mükafatını qazananda Anar çıxış edib laureatları təbrik edərkən haqqımda belə söyləmişdi: “Gördüm, nəvəmin əlindən bir kitab düşmür. Soruşdum, nə kitabdır elə, əlindən düşmür. Dedi, Varisin kitabıdır, indi bütün gənclər Varisi oxuyur”. Və əlavə etmişdi ki, “Görürsünüz də, nəvəm məni oxumur, amma Varisi oxuyur”.

 İndiki xoş sözü bir-birindən əsirgəmək dəbində, razılaşın ki, çoxumuz Anar kimi etməzdik.

 Müasir Azərbaycan nəsrinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri olan Anar bəlkə hansısa bir hegemon, arxalı xalqın nümayəndəsi olsaydı, indi dünyanın dörd bir tərəfində on milyon tirajlarla kitabları satılardı, Nobel, Buker kimi ödüllərə layiq görülərdi. Bir baxın, tək “Mən, sən, o və telefon”, “Gürcü familiyası” hekayələri onun nəsrinin necə möhtəşəm, yenilməz olmasını iddia eləməyə yetərlidir. Anarın “Sizsiz”i isə, məncə, ülvi məhəbbətə ucaldılmış ən gözəl abidədir.

 Və ilk dəfə onu da etiraf edim ki, doxsanıncı illərdə yazdığım, 2008-ci ildə çap olunan debüt romanım - “Sonuncu ölən ümidlərdir” “Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi”nin təsiri ilə yazılıb. Mən bu təsiri, hətta qəhrəmanların bu romana necə alüdə olmaları təsviri ilə büruzə də vermişəm. On min tirajla çıxan, sonradan altı dəfə təkrar nəşr olunan, Bakı Kitab Klubunun araşdırması nəticəsində müasir Azərbaycanda “Ən çox satılan kitab” elan olunan, hər il minlərlə pirat nüsxələri çap olunmaqda davam edən və həqiqətən də məni tanıtdıran bu romanın bu cür sevilməsində ondakı Anar izləri, heç şübhəsiz, böyük rol oynayıb.

 Kinoşünas Ayaz Salayev iddia edir ki, rejissor Nora Efronun çəkdiyi və baş rolda məşhur Hollivud kinoulduzu Tom Henksin oynadığı “You've Got Mail” (“Sizə məktub var”) filminin ssenarisi Anarın "Mən, sən, o və telefon" əsəri əsasında qurulub. Ayaz Salayevin bu fikrə gəlməsinə adıçəkilən hekayənin Amerikada çap olunması da əsas verib. Və mən şübhə etmirəm ki, Anar yaradıcılığı dünyada neçə-neçə romanlara, filmlərə ideya verib, mövzu verib.

 Çox təəssüf ki, bu gün cəmiyyətdə mənəvi deqradasiya baş alıb gedir, Nizamiyə, Füzuliyə daş atanlar Anarı da, digər tanınmışları da daşlayırlar. Hətta bəzən elə olur ki, ömrünün hər dəqiqəsinin misilsiz sərvət olduğu bir dönəmdə Anar bu sərvətini ona hücum edənlərə, ona həcv yazanlara cavab verməyə xərcləmiş olur.

 Biz heç vaxt dəyərlərimizə layiqincə qiymət verə bilmirik. Şeytana daş atıb müsəlmanlaşma ayini indi bizdə məşhura daş atıb məşhurlaşma şəklini alıb.

 Anar altmışıncı - yetmişinci illərdə parlamağa başlayan mədəniyyət pleadasının – poeziyada Vaqif Səmədoğlu, kinoda Rüstəm İbrahimbəyov, musiqidə Emin Sabitoğlu, rəssamlıqda Toğrul Nərimanbəyov kimi korifeylər nəslinin nəsrdəki sonuncu mogikanıdır. Ona yenə də məhsuldar yazıb yaratmağı, qalmış bütün arzularının həyata keçməsini arzulayıram.

 Və istəyirəm yazımı Anarın çox illər əvvəl həyat yoldaşı Zemfira xanıma ünvanladığı bir ithafnaməsi ilə bitirim. Məncə, burada Anar hər şeydən öncə bir insan, bir ömür-gün yoldaşı, bir valideyin kimi görünür. Axı bütün digər sevgilər insanın öz doğmalarına ünvanlanan böyük sevgisinin bətnindən doğur.

 

   “Ən gözəl əsərimsən!!!”

 

Zemfirama

 

Zaman nə tez ötüşdü,

Lap mat qalmışam özüm.

Düz qırx il bundan qabaq

Olub toyumuz bizim.

Bu qırx il necə keçdi?

Elə bil qırx il deyil,

Qırx gün, qırx gecə keçdi.

İl illərə qalandı,

Sevgi, intizar, kədər,

Sevinc, fərəh, itkilər

Bir-birinə calandı.

Bəs bu qoca dünyada

Nələr keçib gedəndi,

Nələr hər vaxt qalandı?

Pul, sərvət toplamadıq,

Var-dövlət qazanmadıq

Həyatımız boyunca.

Ölkələri, elləri

gəzdik, gördük doyunca.

Paxıllıqla üzləşdik,

Haqsızlıqla rastlaşdıq,

Nə beynimiz pas atdı,

Nə qəlbimiz daşlaşdı.

Haçansa, qırx il sonra

(kaş ki, belə olaydı)

dünyayla vidalaşıb,

ömür sərhəddin aşıb,

çəkiləndə qeybə biz

O biri dünyada da

bir vuracaq qəlbimiz.

Burda bizdən nə qalar?

Namuslu, ləyaqətli,

alnıaçıq balalar,

şirin-şəkər nəvələr,

Ağ vərəqlər üstündə

çəkdiyimiz əzablar –

Yazdığımız kitablar,

Bir də xatirələrdə

Yaşayacaq eşqimiz –

hərarətli, pak, təmiz...

45-in payızında

səni ilk gördüyüm gün

necəydinsə – eləsən,

Söylə bunun sirrini,

Necə qaldın belə sən?

Hələ axşam düşməyib

Bu qaralan qaş deyil.

Yaz ötüb, yay bitsə də,

Payız – hələ qış deyil.

Qış gəlsə də, gəlsin qoy

Qış günü deyildimi

Hədiyyəsiz-filansız,

bizim unudulmaz toy?

Sən vəfalı sevgilim,

İlin dörd fəslində də

baharımsan, yazımsan.

Mənim alın yazımsan,

Hələ də yazmadığım

 Ən gözəl əsərimsən,

 Yazacağım yazımsan.

 Yaxında, ya uzaqda

 Səni hər zaman anar

 Köhnə məktəb yoldaşın –

 Həyat yoldaşın

 Anar.

 

 

 

 

 

 

 

 

Yazıçı Adəm İsmayıl Bakuvinin bu günlərdə çapdan çıxmış “Məhşər divanı: Yalanın 17 anı” romanı hazırda dünya nəsrinin ən çox oxunan non-fikşn janrındadır, tarixi-fantastik romandır. Roman erməni millətçiliyinin iç üzünü neytral mənbələrdən götürülən faktlarla açması cəhətdən çox aktual və dəyərlidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı romanın xüsusən maraq kəsb edən hissələrini bu gündən etibarən oxucularının ixtiyarına verəcək. Bu gün sizlərə romanın başlanğıc hissəsini təqdim edirik. Belə ki, bütün işlərin kökü, mayası onların başlanğıcındadır.

Beləliklə, Adam İsmayıl Bakuvi, “Məhşər divanı:Yalanın 17 anı” romanı.

 

 Həqiqəti hər şeydən uca tutun, yalana, iftiraya uymayın, böhtan atmayın!

(Həzrəti İsa)

 

Ermənilərin qəhrəmanları həmişə öz xalqlarının xilaskarlarından daha çox onun cəlladı olublar.

 (Rus diplomat, general Vladimir Mayevski)

 

 

1.

HAZIRLIQ PROSESİ

 

Zənglər qəfildən çalınmağa başlayanda səs o qədər gur idi ki, evlərin pəncərə şüşələrini belə cingildədirdi. Hətta gurultudan yuxuya dalmış körpələr belə oyanıb ağlaşmağa başladılar. Carçılar da bir yandan zənglərin çalınmasına aydınlıq gətirərək hamını Baş meydana səsləməkdə idilər.

Böyük Divan qurulacağı xəbəri insanlarda hədsiz maraq oyatdı. ”Kimə?” sualları dodaqlardan qoparaq carçıları hey haqladısa da, onlar heç kimə açıqlama vermədilər. Qayda belə idi, insanlar öncədən kimə divan qurulacağını bilməməli idilər.

Hava tutqun idi. Nədisə, həmişə Böyük Divan qurulanda hava bax belə tutqunlaşırdı, qapqara  buludlar səmada bərqərar olurdu, sanki günəşə “qaç, gizlən” komandası verirdi.

İnsanlar ikibir-üçbir Baş meydana axışmağa başladılar. İnsan xislətində nəyəsə marağın oyanması daimi, aparıcı yer tutur, harda nə baş verirsə insanlar hadisələrin episentrində olmağı, ya da, ən azı, məlumatlarla tam bilgilənməyi  xoşlayırlar. Xüsusən də Əsas dünyada ömürlərini başa vurub Axirət dünyasına köç etdikdən sonra insanların hər şeylə maraqlanmaq mərəzi daha kəskin olur. Çünki bu dünyada daimi iş yerləri, daimi məşğuliyyətlər yox dərəcəsindədir, burada təqvim belə yoxdur, səhər və axşam anlayışları olsa belə saatlar işləmir deyə zaman dəyişmir, illər bir-birini əvəz eləmir. Burda yaş üstünə yaş gəlmir, Əsas dünyadan hansı yaşında köçmüsənsə burda sonadək həmin yaşda qalırsan. Burda yeni dostluqlar da qurulmur, Əsas dünyada tanımadığın adamla burada dost ola bilmirsən, yalnız təsadüfi ünsiyyət bağlılığın ola bilir. Burda yeganə nəsə bir maraq, məna kəsb edən şey Böyük Divanlardır, bəzən aylarla davam edən bu proseslər izləyicilər üçün teatrı, kinonu əvəzləyir. Düzdür, buradakı səhnədə hərdən teatr, kino da nümayiş etdirilir, konsert olur, maarifləndirici lektoriyalar qurulur, amma bunların heç biri tarixin gizlinlərinə işıq tutan Böyük Divan qədər maraq kəsb edə bilmir. Sakinlər oturub bəzən hətta göz qırpmadan, nəfəs dərmədən hakimlərin ittihamını, Qınaq kürsüsündə, Müttəhimlər kürsüsündə əyləşənlərin müdafiə, bəraət çıxışlarını, şahidlərin ifadələrini dinləyir, çıxarılacaq hökmü gözləyirlər. Dedikcə maraqlı prosesdir. İnternetin, telefon rabitəsinin, televiziya və radionun olmadığı bir dünyada məhz Böyük Divanın ərazisi yeganə ərazidir ki, burada bütün xidmətlər Əsas dünyadakı kimi tam fəaliyyətdədir. Burdakı kompüterlər, monitorlar, mikrofonlar yaşadığı dövrdə bunları görmüş insanlar üçün xoş xatirə, bunları görməmiş, öncəki illərdə yaşayanlar üçünsə təəccüb doğuracaq fantastikadır.

Müstəsna hüququ olan Böyük Divan Axirət dünyasının ən əsas orqanıdır, xüsusi hakimiyyət orqanı olmayan bir məkanda qərar verib icrasını həyata keçirən yeganə qurumdur.

Baş meydanda yerdən təqribən iki metr hündürlükdə səhnə qurulmuşdu, səhnədə Hakim, Qınaq, Müttəhimlər və Şahid kürsüləri qurulmuşdu, yerdə isə insanların əyləşməsi üçün oturacaqlar düzülmüşdü. Ön sırada sağ tərəfdə müttəhim sırası idi, burada müttəhimin vəkilləri, müdafiəçiləri, sözçüləri əyləşirdi. Sol tərəfdə isə Divan heyəti, ekspertlər yer tuturdu. Səhnədə qara parçaya  indiyədək divanı qurulmuş insanların portretləri həkk olunmuşdu. Adları yazılmasa belə hər kəs onları yaxşı tanıyırdı. Divan hakimlərinin hökmü ilə onların hər biri qeybə çəkdirilmək cəzasına məhkum olunmuşdu. Əsas dünyada insanların qorxduğu şey ölümdürsə, Axirət dünyasında onların kabusuna çevrilən şey məhz bu qeyb olunmaq qorxusu idi. Əsas dünyada nə edirsənsə et, necə yaşayırsansa yaşa, sonda səni ölüm gözləyir, axırın qara torpaqdır, bu qanundur. Ölməmək mümkün deyil heç cür. Axirətdə isə sənin sonadək yaşamaq, qeyb olmamaq şansın var. Bir şərtlə: Böyük və ya Kiçik Divanlara məruz qalmayasan. Divana məruz qalmamaq şərti isə Əsas dünyadan qaynaqlanır: sən gərək heç bir bəşəri günah işlətməyəsən, insanlığa qənim kəsilməyəsən.

Insanlar yavaş-yavaş oturacaqları doldurur, paralel olaraq da yan tərəfdə ayaq üstə dayanmış xristian keşişinin, yəhudi ravvininin, müsəlman axundunun və budda monarxının tələbi ilə qara parçadakı portretlərə lənət yağdırırdılar. Portretlərin düzülüşündə tarixi ardıcıllığa qismən riayət olunmuşdu, əsas ardıcıllıq isə kimə nə zaman Böyük Divanın qurulması idi.

 

Kaliqula.

Qədim Roma imperatoru öz hakimiyyətini itirməkdən hədsiz dərəcədə qorxub ətrafdakı hər kəsi özünə potensial düşmən sanırmış. Bu adam qeyri-adı qanunlar icad edibmiş. Məsələn, kim imperatorun üzünə baxsa, onun içərisində şirlər olan qəfəsə atılması. Çox qəribə ölüm hökmləri icra olunurdu imperiyada. Arıların sancması kimi. Kaliqula həm də nizamsız seksual həyat keçirir, çox sayda zorlamalara imza atırdı.

 

Neron.

Daha bir Qədim Roma imperatoru 1-ci əsrdə daxili üsyanları qəddarcasına yatırtması, sonradan isə despotu ilə yadda qalıb, özünə rəqib bildiyi bütün saray əyyanlarını, hətta həyat yoldaşı Oktaviyanı belə edam etdirib. 64-cü ildə isə Roma şəhərində baş verən dəhşətli yanğını təşkil edib, şəhərin əsas küçələri onun ucbatından yanıb kül olub.

 

Çingizxan.

Monqol imperiyasının yaradıcısı, ilk böyük xanı. 12-ci əsrdə yer üzərindən Tanqut çarlığını, Çinin Tzsin imperiyasını, Bağdad xəlifəliyinı, Voljsk Bolqarıstanını və Xorəzmşah kimi dövlətləri silmişdir, on minlərlə insanların qətlə yetirilməsinə, əsir və qul həyatına məhkum olunmasına rəvac vermişdir.

 

Vlad Sepeş – Drakula.

15-ci əsrdə yaşayan bu macar-rumın qrafı Transilvaniyada ağlasığmaz qəddarlığı ilə yadda qalıb. Məsələn, 300 braşovlu gənci tonqalda yandırıb, qadınları ucu şiş taxtaya keçirib balalarını onlara sarımaqla işgəncəyə məruz qoyub. Drakula özü şəxsən qətlə yetirdikləri 23884 türkün cəsədini sayıbmış. Hətta qəddarlığına görə bu şəxsin incəsənətdə dönə-dönə obrazı da yaradılıb.

 

İvan Qroznı.

Ağlasığmaz vəhşilikləri ilə seçilən bu 16-cı əsr Rus çarı xəyanətdə ittiham edilən saray əyanlarının tikə-tikə doğranıb üzərilərinə ya qaynar su, ya da buz tökülməsiylə dərilərinin ətdən qopmasından həzz alirmiş. Eləcə də o, bakirə qızlara qarşı elədiyi sonsuz sayda təcavüzləri ilə tarixin yaddaşına yazılan cinayətlərə imza atmışdır. Bu şəxs həm də tarixə öz oğlunun qatili kimi  düşmüşdür.

 

Mulay İsmail.

Bu Mərakeş sultanı Sudan qullarından ibarət ordusu ilə yeni-yeni torpaqlar işğal edir, əsirlər ələ keçirirmiş. Qana susayanda isə bu hannibal sarı paltar geyinib şikar axtarır, xoşuna gələnləri öldürürmüş.

 

Benito Mussolini.

Bu italiyalı şəxsə Divan qurulanda onun məktəbli ikən sinif yoldaşını bıçaqlamasından başlayaraq italyan faşizminin banisi kimi, diktator kimi ölkə daxilində etdiyi cinayətlərinə, eləcə də Hitlerin müttəfiqi kimi 2-ci dünya müharibəsində yüz minlərlə insanı qırdırmağadək uzanan bir həyat yoluna baxılmışdı, ona Qeyb hökmü çıxarılmışdı.

 

Adolf Hitler.

Bu alman şəxsin günahları o qədər çox və təkzibedilməz idi ki (o, faşizmin banisi, 2-ci dünya müharibəsinin səbəbkarıydı, 1939-1945-ci illər ərzində hər il 4 milyonadək insanın qətlinə fərman vermişdi, yəhudilərin məhvinə yönəli Xolokost qətliamı onun ayağında idi), onun Divanı tarixin ən qısa Divanı olmuşdu. Müttəhimlər kürsüsünə çıxan kimi zərərçəkən şahidlərin nifrət dalğası onu qamarlayaraq kürümüş, qeybə aparmışdı.

 

İosif Stalin.

Milliyyətcə gürcü olsa belə tarixə SSRİ vətəndaşı kimi düşən, Sovet İttifaqı adlı xalqlar həbsxanasını ən antihumanist həddə qədər inkişaf etdirən, xüsusən 1937-ci ildə on minlərlə ziyalını güllələdən, Sibir çöllərinə sürgün etdirən, 9 milyon insanı həbsxanalara atan, sənayeləşdirmə və kollektivləşdirmə illərində 20 milyon insanın canına qıyan, dünyanın tən yarısını zorən sosialistləşdirib digər yarısı - kapitalizm ilə əbədi mübarizəyə sürükləyən bir  qəddar diktator idi Stalin.

 

Ted Bandi.

Tarixə “Amerikanın ən qorxulu adamı” kimi düşmüş bu şəxsin cinayətkar gələcəyi nümunəvi tələbə olduğu dönəmdə əsla proqnozlaşdırılmırmış. Qoluna yalançı gips qoyub çemodanını maşınınadək götürüb aparmağı gözəgəlimli qadınlardan xahiş etməklə təməli qoyulan 30-dan çox cinayət eyni sonucla bitmişdi: qadınların zorlanması və öldürülməsi. Həbs olunub həbsxanadan  qaçaraq Ted Bandı ağlasığmaz cinayətlərini yenidən davam etdirmiş, amma növbəti həbsdən sonra elektrik stulunda əyləşdirilməklə öldürülmüşdür.

 

Kim İr Sen.

Bu Şimali Koreya diktatoru 2 milyon insan həyatına qənim kəsilmişdi, özünə “Millətin atası” titulunu götürərək insanları itaət etməyə, alçaltmağa müvəffəq olmuşdu deyə Qeyb hökmünə məruz qalmışdı.

 

Pablo Eskobar.

Kolumbiya narkobaronu və terrorçusu olmuş bu şəxsi, təsadüfi deyil ki, sağlığında “Kokain kralı” adlandırırdılar.  Medelyin karteli adlı narkoticarət şəbəkəsinin lideri olan bu şəxs 1980-ci illərin sonunda dünya kokain bazarının 80 faizinə nəzarət edirdi. 30 milyard sərvəti olan Eskobar Forbesin dünyanın ən varlıları siyahısında 7-ci pilləyədək yüksəlmişdi. Ağ ölüm adlı narkomaniya məhz onun sayəsində dünyada çiçəklənmiş, yüz minlərlə gənc məhv edilmişdir.

 

Mao Tze Dun.

Çin diktatoru tək elə bircə “Böyük sıçrayış” ideologiyasına 65 milyon insanın, ümumilikdə 33 illik hakimiyyəti dövründə 76 milyon insanın qurban getməsinə rəvac vermişdi. Üstəlik, bu şəxsin qəribə bir cinayəti də vardı, əkin sahələrinin sərçələrdən qorunması adı altında tək bir il ərzində 2 milyard sərçənin məhvinə səbəb olmuşdu. Onun Divanı günündə səmaya minlərlə sərçənin toplaşıb gözünü dimdikləməsi Axirət sakinlərinin yaddaşından əsla silinmir.

 

Səddam Hüseyn.

Bu İrak prezidenti öz cəlladlarına milyona yaxın iraklını güllələmək, ölüncəyə qədər döydürmək, qazla boğmaq əmri vermişdi, bəzi insanları hətta əlində tapança özü güllələmişdi.

 

İdi Amin.

Axirətdə qurulan Divan bu uqandalı dövlət başçısını elədiyi vəhşiliklərə görə hətta ağıldan kəm adlandırmışdı. 1971-ci ildə hərbi çevriliş nəticəsində hakimiyyəti zəbt etmiş bu keçmiş Britaniya ordusu zabiti yarım milyon uqandalını öldürtmüş, hətta hannibalizmdə də ittiham olunmuşdu.

 

Pol Pot.

1975-1979-cu illərdə - 4 il ərzində hakimiyyətdə olan bu kambocalı diktator ölkə əhalisinin hər üç nəfərdən birinin məhvinə səbəb olaraq bəşər tarixində ən inanılmaz despot kimi ad çıxardığından Axirət dünyasının Divanı ona qarşı hədsiz sərtlik nümayiş etdirmişdir.

 

Pedro Alonso Lopes.

“And monstrı” təxəllüslü tarixin ən vəhşi manyakı. Ginnesin rekordlar kitabında “ən qəddar qatil” kimi birincilik daşıyan bu şəxs Cənubi Amerikanın Kolumbiya, Ekvador və Peru kimi dövlətlərində 1975-1978-ci illərdə yüzdən çox yeniyetmə qızı zorlayaraq öldürmüşdür.

 

Fransua Düvalye.

Haitinin 31-ci prezidenti rejim əleyhinə çıxanların hamısını, müxalifləri izlətdirirdi, kim bir kəlmə mənfi fikir bildirirdisə, sözünün kəskinliyinə görə ya həbsə atılır, ya güllələnirdi. Haiti həbsxanaları ağzına kimi dolmuşdu, yeni həbs olunanlara yer tapılmırdı. Ömrünün sonunadək prezident olması barədə mürtəce qərar imzalamışdı bu şəxs. Özünə Papa Dok ləqəbi qazandırmış, ona da nail olmuşdu ki, dövlət himni “Papa Dok əbədidir” sözləri ilə başlasın. Əsarətə, yoxsulluğa sürüklənən xalq ayağa qalxmaq istəyəndə isə gülləbaran edilirdi.

İnsanlar bugün Böyük Divanı qurulacaq şəxsin portretinin yerinə tərəf baxanda xeyli təəccüblənmişdilər, yer çox böyük idi, ağ örpəyin altında elə zənn etmək olardı ki, bir yox, azı on-on beş şəxsin portreti var. Sualları nizam-intizam yaradan Divan mühafizəçilərinə, eləcə də Divan məmurlarına ünvanlanırdı, ancaq heç kəsdən bir cavab almaq olmurdu.

Birdən səma daha da qaraldı, anidən bu zülmətdə bir işıq seli peyda oldu. Dairəvi gövdəsinin baş hissəsindəki rəngbərəng işıqları mühərrikinin qopardığı uğultunun şiddətinə görə artıb-azalan nəhəng bir uçan peyk yel qopara-qopara  gəlib meydana qondu. Axirət insanlarının təəccüblü baxışları altında mühərriyin  tam dayanmasına dəlalət edən uğultunun kəsilməsindən sonra cırıltıyla aralanan dəmir qapıdan Axırət dünyasındakı insanlardan fərqli olaraq rəngləri heç də bozumtul olmayan, Əsl dünyadakıların bənzəri adamlar düşdülər. Onları müşayiət edən mühafizəçilər hamısını gətirib ön sıralarda əyləşdirdilər.

Axirət insanları çaş-baş halda nə baş verməsini öyrənmək üçün hey bir-birini sual atəşinə tutmaqda ikən birdən səsgücləndiricilər işə düşdü, uca və soyuq kişi səsi elan etdi:

-Axirət insanları, bu dəfəki Böyük Divan əvvəlkilərdən iki cəhətinə görə fərqlənəcək. Əvvəla, bu dəfə biz bir nəfəri deyil, birdən-birə 17 nəfərin divanını quracağıq. İkincisi isə, onlardan bəziləri bizim Axirət dünyamızın sakinləri olduğu halda bəziləri Əsas dünyanın sakinləridir, buna görə, şahidlərin də bəziləri bizim dünyamızın, bəziləri Əsas dünyanındır. Bu səbəbdən bu gün bizim Əsas dünyadan qonaqlarımız gəlib. Şahidləri Divan bitəndən sonra ədəb-ərkanla geriyə - Əsas dünyaya göndərəcəyik. Divanı qurulanların isə suçları isbat edilərsə dərhal qeybə yollanacaqları gözlənilir.

Baş Meydanı ah və oflar, təəccüb və heyrət nidaları bürüdü. Bu vaxt şəkillərin üstündəki  ağ örtüklər götürüldü, 17 nəfərin siması göründü. Dərhal da simalar bağlandı. Divanın qaydalarına görə təqsirləndirilənin üzübağlı portreti proses elan edilərkən səhnədən asılmalı, üzü isə proses başlananda açılmalı idi.

“Qalxın, Böyük Divanın hakimləri gəlir!” nidası da özünü çox gözlətmədi, üç qara fraklı hakim keçıb Hakimlər kürsüsündə yer aldılar. Prosesin ilk hazırlıq iclasının  başlandığı elan edildi.

Ortada əyləşmiş Divanın Baş Hakimi, orta yaşlı, azacıq çallaşmış saçlarını səliqəylə arxaya daramış, sifət cizgilərində sirli bir təbəssüm gizlənmiş şəxs çıxış üçün səsini arıtlayıb hər kəsi salamladıqdan sonra söylədi:

-Əziz və hörmətli Böyük Divan üzrə hakim həmkarlarım, Divan heyəti, Divan üzvləri, Divan tamaşaçıları. Bu gün tarixində ilk dəfədir ki, Böyük Divan bir şəxsə deyil, bir millətdən olan bir neçə şəxsə birdən qurulub. Bunun səbəbi odur ki, aralarında yüz  illərlə yaş fərqi olan bu şəxslər ümumi bir cinayət törətməkdə ittiham olunurlar, bu cinayətin adı “Böyük Ermənistan” xülyasıdır. Bu xülyaya həm öz xalqlarını qurban veriblər, yüz minlərlə erməni müharibə, qətliam, deportasiya acısı yaşayıb, uşaqların, gənclərin beyinləri zərərli millətçilik ideologiyası ilə zəhərlənib, həm də digər xalqlar, xüsusən qətlə yetirilən, müharibə və terrorla üzləşən türklər və azərbaycanlılar qurban gediblər. Mən prosesə başlamazdan öncə diktorlardan xahiş edərdim ki, sabahdan başlayacaq 17 prosesimizin anonsunu versinlər. Proseslər ardıcıl 17 gün davam edəcək, arada fasilə olmayacaq. Əminəm ki, sizləri yormayacağıq, nəfəskəsici bir proses gözlənilir. Buyursunlar diktorlar!

 

Uzun qara libaslı, gözəl görkəmli xanım diktorun səhnəyə çıxışını onun pərəstişkarları coşqu ilə qarşıladılar. Axirətin Kiçik və Böyük Divanlarında dəfələrlə bu xanım diktorluq etmiş, öz təkrarsız diksiyası ilə çoxlu heyran qazanmışdı. Xanım diktor əlindəki meşin qovluqdakı vərəqi olduqca ecazkar bir səslə oxumağa başladı:

 

-Birinci proses: Dünyanı bürüyən, çoxsaylı insan qətlinə, dağıntı və fəsadlara səbəb olan terror aktlarına görə.

 

Diktor qaydalara uyğun olaraq ittiham olunan şəxsin adını çəkmədi. Bu,  Stepan Zatikyan idi.

 

- İkinci proses: Sonradan erməni millətçiliyini insani cinayətkarlıqlara sürükləyən, qonşu dövlətlərə ərazi iddialarına həvəsləndirən saxta Böyük Ermənistan tarixinin yazılmasına görə.

 

 (Söhbət Vardan Aravelsidən gedirdi).

 

Üçüncü proses: Yaşadığı Osmanlı İmperiyasına xəyanətinə, erməni qiyamlarının təşkilinə, türk xalqının qətlimında iştirakına görə.

 

(Arutyun Şaxrikyan).

 

 Dördüncü proses: Yaşadığı Rus İmperiyasına xəyanətinə, rus millətinin nümayəndələrinin qətlinin təşkilinə, din pərdəsi altında müsəlman dinindən olan insanların fiziki məhvinə çağırışlara  görə.

 

 (Mkrtıç Xrimyan).

 

 Beşinci proses: Dünya siyasətinə “yataq anlaşması” kimi üzdəniraq, rüsvayçı bir təcrübənin gətirilməsinə görə.

 

(Yepiskop Mesrop).

 

Altıncı proses: Digər xalqların, əsasən də qonşu azərbaycanlıların minillik mədəniyyət nümunələrini oğurlayıb erməni xalqının adına saxtalaşdırması çabasına görə.

 

 (Araik Arutyunyan).

 

Yeddinci proses: Osmanlı və Rus imperiyaları ərazilərində türklərə və azərbaycanlılara yönəli ağlasığmaz vəhşiliklərlə müşayiət olunan qətliamlar həyata keçirdiyinə görə.

 

 (Andronik Ozanyan).

 

 Səkkizinci proses: 1918-ci ilin martında Bakı şəhərində yerli azərbaycanlılara qarşı təşkil olunmuş bolşevik-daşnak genosidinin təşkilatçılığında roluna görə.

 

(Asatur Vaçyants).

 

 Doqquzuncu proses: 1918-ci ilin aprelində Azərbaycanın Quba uyezdində yaşayan çoxmillətli əhaliyə, o cümlədən yəhudilərə qarşı həyata keçirilən qətliamın əsas siması olduğuna görə.

 

Xanım diktor bayaqdan bəri ilk dəfə özünü saxlaya bilməyərək ittiham olunanın adını çəkdi:

 

-Amazasp Srvantsyan.

 

Baş Hakimdən reaksiya gəlmədiyini görüb Divanın işlər vəkili dərhal xanım diktora irad bildirdi. O da üzrxahlıq edib növbəti proseslərin anonsunu verdi:

 

-Onuncu proses: Sovet hakimiyyətinin ilk ilində çoxsaylı erməni kommunistlərinin öldürülməsinə, erməni gənclərini nasizm ideologiyası ilə zəhərləməsinə, 2-ci dünya müharibəsi dövründə faşistlərin tərəfində döyüşən Erməni legion yaratmasına görə.

 

 (Söhbət Qaregin Njdedən gedirdi).

 

 On birinci proses: Dünyanın ən böyük kazino inhisarçısı olduğuna, çox sayda evlər yıxdığına görə.

 

 (Kirk Kerkoryan).

 

On ikinci proses: Azərbaycan Respublikasının Sumqayıt şəhərində erməni millətçiliyinin ən şərəfsiz aktına imza ataraq millətlərarası münaqişəyə od vurmaq üçün öz ermənilərini öldürməsinə, zorlamasına görə.

 

(Eduard Qriqoryan).

 

On üçüncü proses: Sovetlər dönəmində özbək xalqını müstəntiq kimi “Pambıq işi” adlanan saxta bir işlə olmazın məhrumiyyətlərə düçar etməsinə görə.

 

(Telman Qdlyan).

 

On dördüncü proses: Sonradan əksər SSRİ respublikasında millətlərarası münaqişələrin yaranmasına səbəb olan “Qarabağ problemi”nin ideoloqu olması səbəbindən.

 

 (Abel Aqanbekyan).

 

 On beşinci proses: Bəşər tarixində Xolokostla bir sırada duran bir qətliamın – Xocalı qətliamının əsas icraçılarından biri olmasına, Xocalı və Xocavənd  bölgələrində tarixin min illik qədim izlərini, ən qədim tarixi abidələri yerlə yeksan etdirməsinə görə.

 

(Mento Melkonyan).

 

On altıncı proses: Yazıçı, ziyalı adına ləkə gətirərək həm birbaşa, həm də dolayısı ilə tarixdə hətta ən qatı quldurdan betər qanıçənlik missiyası yerinə yetirdiyinə görə.

 

(Zori Balayan).

 

Ən nəhayət, on yeddinci proses:  Porno industriyanı çiçəkləndirən, fahişəliyin leqallaşdırılmasına əmək sərf edən, əxlaq ehkamlarını uçurub dağıdan fəaliyyətinə görə.

 

(Kim Qardaşyan).

 

Tamaşaçıları hədsiz maraq bürüdü, deməzsənmiş, belə uzun bir dövr və belə ən müxtəlif səpkili cinayətlərlə səciyyəvi olan bir proses başlanırdı. Qətl, mənimsəmə, pozğunluq – bir xalq ən neqativ əməllərə imza atmışdı, özü də ən müxtəlif dövrlərdə, təkrar-təkrar.

 

Gözəl diktoru heyranedici baxışlarla yerinə əyləşməyə dəvət etdikdən sonra Baş Hakim nitqini davam etdirdi:

 

-İndi isə diqqət monitora.

 

Nəhəng monitorda mavi dəniz, qumsal sahil, dəmir çətir və şezlonq sırası, 70-80-ci illərə xas dar çimərlik paltarında uzunsaç, uzunbakenbardlı kişilər, açıq-saçıq bikinilərdə qadınlar göründü. Kadrlar bir-birini dəyişdikcə, sovet milisi əməkdaşları, sualtı dünya, akvalanqlılar, həbslər, məhkəmə zalı nümayiş olunduqca gəzən titrlərdə görüntüyə aydınlıq gətirən mətnlər yazıldı. Deməzsənmiş, süjet SSRİ-nin ən prestijli jurnallarından biri sayılan “Oqonyok”da 1982-ci ilin avqust ayında dərc edilən bir yazı barədə imiş. Krımın Qara dəniz sahilində çimərliklərdə bir neçə nəfərin ardıcıl batması nəticəsində hüquq-mühafizə orqanları silsilə əməliyyatlar keçiribmiş. Nəhayət, Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin əməkdaşları suyun altında şübhəli akvalanqlıları müəyyənləşdirərək yaxalamışdılar. Onların dənizdə çimənləri suyun altına çəkib qəsdən  batırmaları ehtimal edilirdi. Amma istintaq ağlasığmaz bir olayın üstünü açmışdı. Məlum olmuşdu ki, akvalanqlılar erməni millətinə mənsubdurlar, işləri sualtı qayalara, daşlara erməni əlifbası ilə yazılar yazmaq imiş. Məqsəd də bu imiş ki, gələcəkdə ermənilər tərəfindən Krım torpaqlarının Böyük Ermənistana aid olması iddia edilsin.

 

Əsl lətifəyə bənzəyən bu olay tamaşaçıları hədsiz şənləndirdi. Baş Meydanı gülüş sədaları bürüdü. Həm keçmiş zamanlarda Əsas dünyada, həm də hazırda Axirət dünyasında keçirdiyi proseslərin başlanğıcında təqsirləndirilənə qurşaqdan aşağı imitasiyası ilə əslində düz sifətdən zərbə vurmağı xoşlayan Baş Hakim zərbəsinin kifayət qədər effektli olmasını erməni təqsirləndirilənlər, vəkillər və müdafiəçilər əyləşən sıradakı pərtlik əhval-ruhiyyəsindən asanca sezdi. Həvəslə prosesin davamını gətirdi:

 

-Əziz izləyicilər, prosesimizin başlanması ərəfəsində mən mütləq bir maraqlı nüansı qeyd etmək istəyirəm. Elə tarixi həqiqətlər var ki, illərdir ki, erməni millətçilərini, ideoloqlarını, dediyim bu xülya ilə insanları zəhərləyən kəsləri şok edir, onların əllərində əlac olsa bu tarixi salnamələri kəsib tarixdən çıxararlar. Hansı həqiqətlərdir bunlar? Müxtəlif mənbələrdə sayları fərqlidir. Bəzilərində 10-12, bəzilərində 25-30. Mən çox vaxt aparmadan minimumdan bəhs etmək istəyərdim, cəmi 10 tarixi həqiqətdən. Onları məhz indi, prosesin başlanğıcında elan etməyi özümə borc bilirəm ki, sonra...

 

Erməni vəkillərin və müdafiəçilərin əyləşdiyi sıradan qulaqbatırıcı “olmaz”, “etməyin”, “bu, qanuna ziddir” kimi sədalar yüksəldi. Baş Hakim peşəkarcasına alovun üstünə su çiləmək qərarına gəldi,  müqəssirlərin suçunu daha effektiv ortaya qoymaq planı cızdı:

 

-Daha öncə isə erməni xalqına məxsus bəzi şəxslərin erməni millətçiliyindən doğan erməni məkri, erməni saxtakarlığı barədə söylədikləri çox dəyərli fikirlərin buradan səsləndirilməsini xahiş edirəm. Bu fikirlərdən bəziləri sonradan onun müəllifi üçün başağrısına çevrilən adi səmimi etirafdır. Elə bizim prosesin iştirakçısı Zori Balayanda olduğu kimi. O, illər öncə ermənilərin müsəlman torpaqlarında məskunlaşdığını öz yazısında şəxsən özü etiraf edib.

 

Erməni müttəhimlərin sırasından gələn növbəti kəskin etirazlara baxmayaraq uzun qara libaslı məlahətli xanım diktor tribunaya çıxıb əlindəki meşin qovluqdan növbəti kağızı oxumağa başladı:

 

-Madam ki, söhbət Zori Balayandan düşdü, gəlin elə məhz onunla da  başlayaq.

 

“1828-ci ildə məşhur "Türkmənçay" müqaviləsi olmasaydı, Qriboyedov və Abovyan olmasaydı, rus əsgərləri olmasaydı bu gün müasir kənd və şəhərlərə çevrilən yüzlərlə yeni yaradılan erməni ocaqları da olmayacaqdı. Təkcə son onillikdə - 60-70-ci illərdə Vətənimiz Ermənistana iki yüz mindən çox erməni köçmüşdür”. Zori Balayan. "Ocaq" kitabından.

 

“1883-cü ildə İrəvan şəhərinin 18.766 nəfər əhalisinin 15.992 nəfəri, 1866-cı ildə isə 27.246 nəfərindən 23.626 nəfəri, yəni 85,2 faizi azərbaycanlı olmuşdur”. Erməni alimi Zaven Korkodyan. "Sovet Ermənistanının əhalisi. 1831-1931" adlı kitabından. 

 

“ Tarixi qədimlik təsəvvürünə görə, ermənilərin Böyük Ermənistan hesab edilən həqiqi vətəni Rusiya hüdudlarından kənarda, daha doğrusu Kiçik Asiyada yerləşir. Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərə gəlincə, onların bir hissəsi aborigen olub, xristian dinini qoruyub saxlayan qədim albanların nəslindəndir. Bir hissəsi təqib və hücumlardan qurtarmaq üçün Azərbaycan torpaqlarında sığınacaq tapan İran və Türkiyə qaçqınlarıdır”. B. İşxanyan. "Qafqaz xalqları" kitabından.

 

“Daşnak nümayəndələri ətraflarına çoxlu könüllü silahlı dəstələr yığaraq müharibə gedən türk ərazilərində qadın, uşaq, qoca və əlilləri amansızcasına doğrayıb tökürdülər”. A. Lalayan. "İnqlabi Şərq" jurnalından.

 

 “Bakıda ermənilər ingilislərin yardımı ilə bu böyük neft şəhərini ələ keçirdilər və şəhərin türk əhalisindən 25.000 nəfərini qırdılar". Ohanes Apresyanın xatirələrindən. Leonard Ramsden Hartvillin "İnsanlar belədir. 1918-1922-ci illər. Azərbaycan hadisələri bir erməninin xatirələrində" kitabından.

 

“Erməni hökumətinin daşnak agentləri Qarabağı Ermənistana birləşdirməyə çalışırlar. Bu, Qarabağ əhalisinin  Bakıdakı həyat mənbəyindən məhrum olması, heç zaman heç nə ilə əlaqəsi olmayan Yerevanla bağlanması deməkdir. Erməni kəndliləri təsadüfi deyil ki, beşinci qurultayda Azərbaycanı tanımağı və ona birləşməyi qərara aldılar”. Anastas Mikoyanın Leninə yazdığı məktubundan.

 

“Türklərlə ermənilər arasındakı ziddiyətlərin yaranmasının əsas səbəblərindən biri də türk və Azərbaycan xalqlarının humanizminə, qayğıkeşliyinə, vətənpərvərliyinə qarşı erməni millətçilərinin aramsız qəddarlığıdır”. L.Z.Sürməliyan. "Xanımlar və cənablar, müraciətim sizədir" kitabından.

 

 “Ermənistan bir dövlət kimi bəşəriyyət tarixində heç bir mühüm rol oynamamış, onun adı ermənilərin səpələndiyi coğrafi termin olub güclü dövlətlərin - assuriyalıların, midiyalıların, iranlıların, yunanların, monqolların, rusların öz mübahisələrini həll etdikləri yer olmuşdur”. P. Kerop Patkanov. “Van yazıları və onların Ön Asiyanın tarixi üçün əhəmiyyəti” kitabından.

 

Diktor xanım mətni oxuyub bitirdi, Baş Hakim ona təşəkkür edib səbirsizliklə çıxışını davam etdirdi:

 

- Əziz tamaşaçılar, sizə indi elə həqiqətləri açacağam ki, sonradan siz  daim bu həqiqətlərin təhrif olunmasına cəhdləri görəcəksiniz. Çünki “Böyük Ermənistan” xülyası məhz düzgün tarixin təhrifinə istinad edilən bir xülyadır. Onu ortaya atanların bir məqsədi olub, erməni xalqını yalançı ideologiya ilə silahlandırıb öz məqsədləri üçün istifadə etsinlər. Özü də, bu xülya ermənilərin heç özlərinin də deyil, bu xülyanı onlara qərblilər ixrac ediblər. Bu barədə proses boyu təkzibedilməz faktlar açıqlanacaq, bu öz yerində. İndi isə vəd etdiyim tarixi həqiqətləri sadalayıram. Bunlar faktlardır, əlahəzrət fakt qarşısında isə, bildiyiniz kimi bütün fantaziyalar boyun əyir.

 

Baş Hakimin sözlərinə Müttəhimlər sırasında əyləşənlərin etiraz sədaları eşidildi, ancaq bu sədaların tonu xeyli aşağı düşmüşdü. Öncə “Mən razı deyiləm bu faktlar səsləndirilsin” deyə oradakı yeganə qadın narazılıq bildirdi. Ardınca bir kişi “Mən sözügedəcək on uydurma faktın çəkilməsinin qəti əleyhinəyəm” deyib qadının səsinə səs verdi. Ancaq Baş Hakim fikrində qəti idi.

 

-Siz bir-iki nəfər narazı ola bilərsiniz. Sizin narazı olacağınız təbiidir əlbəttə ki. Amma azlıq çoxluğa tabedir, biz mütləq çoxluğun fikri ilə hərəkət etməliyik. Bir baxın, mən kütləyə səslənirəm, opponentlərimin yalançı dedikləri, ancaq doğrudan doğru olan faktlar sadalansınmı?

 

Yüzlərlə insan əl çala-çala, ayaqlarını yerə döyə-döyə, fit çala-çala “sadalansın” dedilər. Belədə Baş Hakim davam etdi:

 

-Sadalayıram həmin faktları. Birinci fakt: 1827-ci ildə Rus qoşunları İrəvanı işğal etdilər. Buranın əhalisi yerli-dibli Qafqaz müsəlmanları olan azərbaycanlılardan, eləcə də az sayda xristian gürcülərdən ibarət idi. 1828-ci ildən Rusiya İmperiyası İrəvana İrandan xristian ermənilərinin köçürülməsi qərarını verdi. Bu fakt hazırda Ermənistanın paytaxtı olan Yerevanın erməni şəhəri olması, qədim Romadan sonra dünyanın ən qədim ikincilik daşıması barədə erməni fərziyyələrini alt-üst edir.

 

Birinci faktı səsləndirib Baş Hakim pauza etdi ki, tamaşaçılardan alqış qopara bilsin. Bu, onun proses aparmaq taktikası idi, auditoriyaya nüfuz etmək cəhdiydi. Sonradan da sadaladığı hər faktdan sonra dayanıb tamaşaçı reaksiyalarını gözləyəcəkdi.

 

-İkinci fakt: 1927-ci ildə Ararat Respublikası yaradıldı. Tarixdən başı çıxmayan, uzaq tarix o yana, heç yaxın tarix barədə anlayışı olmayan  istənilən şəxs bu adı eşitcək, bu adla bir erməni bağlılığı hiss edər. Ermənilər də diletant auditoriyaya ermənilərin müstəqil Ararat Respublikası barədə uzun-uzadı danışmağı sevirlər. Axı bu respublika onların torpaq iddiası qaldırdığı Türkiyə ərazisində təşəkkül tapıb. Halbuku, Ararat Respublikasının ermənilərə heç bir aidiyyatı yoxdur, bu bir kürd quruluşu olub, rəsmi dini də islam dini idi.

 

-!!!

 

 -Üçüncü fakt: Erməni ordusu 1-ci Dünya müharibəsi dövründə rusların köməyi ilə Osmanlı İmperiyası ərazisində türklərə qarşı üsyan edib, türklər bu üsyanı yatırdaraq ermənilərin dərsini veriblər, onlar da geri çəkiləndə türk kəndlərini yandırır, əhalisini süngüdən keçirirdilər. Məhz buna görə də qəzəblənmiş Osmanlı hakimiyyəti erməni əhalisini Şərqə sürgün etmiş, erməni ordusunu isə Rusiya hüdudlarınadək qovub İmperiya ərazisindən çıxarmışdır. Serv müqaviləsinə görə ermənilərə cəmi 1500 əsgər, 150 süngü, 20 top saxlamağa icazə verilirdi. Ermənilər cidi-cəhdlə bu faktı gizləməyə çalışırlar, tarixdən silmək istəyirlər, məhz bu fakta görə onlar türklərin, guya onlara qarşı həyata keçirdikləri genosid faktına görə...

 

Müttəhimlər əyləşən sıradan yenidən replika atıldı:

 

-Guya niyə? Genosid olub, türklər milyon yarım ermənini öldürüblər, qalanlarını da Suriyaya sürgün ediblər.

 

Baş Hakim davam etdi:

 

-Mən tarixə əsaslanıram, bu genosid iddialarına Divan ərzində onsuz da tam son qoyulacağına da əminəm. Bəli, əgər həqiqətən genosid olubsa siz erməni millətçiləri çoxdan türkləri Haaqa məhkəməsinə verərdiniz. Amma mənim bayaq sadaladığım 3-cü fakt var ortada, Osmanlı təbəəliyi ola-ola dövlətə asi çıxıb qiyam qaldırmağın qarşılığında cəzalanmağınız var, bu isə əsla genosid deyil, bir etnik qrupdan zərər çəkən dövlətin təhlükəsizlik tədbiridir.

 

-!!!

 

-Dördüncü fakt: İlahə Anaid kultu. İş ondadır ki, ermənilər xristianlığın qəbuluna qədər İlahə Anaidə səcdə edirdilər, bunu isə Qədim dövr tarixi fahişəlik sanır, İlahə Anaidi fahişəlik rəmzi hesab edir...

 

-Mən vəsadət qaldırıram ki, ...- deyə qaldırdığı vəsadətin nə olduğunu belə söyləməyən erməni müdafiəçilərindən biri Baş Hakimin üstünə şığıyanda mühafizəşilər onu tutub saxladılar. Divan heyəti məşvərətdən sonra onu Divan keçirilən ərazinin hüdudlarından kənarlaşdırası oldu. Baş Hakim erməni müdafiəçiyə hiddətini yatırdandan sonra çıxışını davam etdirdi:

 

- Anaid məbədlərində əsl fahişəliyin tüğyan etdiyini mən iddia etmirəm, bunu qədim kitabələr iddia edir. Erməni qızlar əcnəbi kişilərə bədənlərini satırmış, daha çox bədən satanlar məbəddə yüksək rütbələr alırmış. Ermənilər utanc gətirən bu faktı indi danır, İlahə Anaidi fahişəlik rəmzi deyil, məhsuldarlıq rəmzi kimi qələmə verməyə çalışırlar.

 

-!!!

 

-Beşinci fakt: Müasir Ermənistanın ərazisindəki bütün toponimlər türklərə aiddir. Zaman-zaman onlar bu toponimləri dəyişsələr belə tarixi uyğunsuzluqdan əziyyət çəkdikləri üçün axırına çıxa bilməyiblər. Bəzilərini isə tələffüz dəyişkənliyinə məruz qoymaqla kifayətləniblər. Elə paytaxtları İrəvana Yerevan deməkləri kimi. İrəvan – türkcə axıcı, səlis deməkdir. Ermənilər Türkiyəyə torpaq iddiası etdikləri halda tələb etdikləri torpaqların bir adlarına baxın: Qars, İqdır, Ərzurum. Bu adların ermənilərlə nə əlaqəsi var axı? Hazırda işğal etdikləri Qarabağın adı da bu qəbildəndir. Qara – türkcə rəng adıdır, bağ isə gül-çiçək salınan ərazidir.

 

-!!!

 

-Altıncı fakt: 19-cu əsrdə ermənilər dünyaya gələn uşaqlarına onların xəstəliyə və ölümə tuş gəlmələrinin qarşısını almaqçün türk adları qoyurmuşlar. İnanca görə, Asvats, bu, ermənicə Allah deməkdir, hay uşaqlarını yox, türk uşaqlarını qoruyurmuş. İndi, 21-ci əsrdə bu, illər öncəki adət ermənilərə utanc gətirir. Axı sual doğur, niyə Allah erməni adı olan uşaqları qorumurmuş, türk adı olanları qoruyurmuş? Nə günahın sahibi imişdi ki ermənilər?

 

-Mən etiraz edirəm...

 

Baş Hakimin etiraz edənin kimliyini görcək dodaqları qaçdı:

 

-Etiraz edən şəxs, gedin araşdırın, minlərlə yazılı mənbə və türk sözlərindən ibarət erməni ad və soyadlarının sənədləri var. Elə siz axtarsanız özünüzdə də bu faktın təcəssümünü görə bilərsiniz.

 

Üzünü həmin şəxsdən ayırıb tamaşaçılara tutdu:

 

-Bu etirazçı şəxs erməni yazarı Zori Balayandır. Soyadına fikir verin. Bala sözü erməni dilində heç bir məna kəsb etmir. Türk dilində isə bala – həm övlada, həm də kiçiyə, xırdaya deyilir.

 

Tamaşaçıların alqış sədaları altında Baş Hakim çixişini davam etdirdi:

 

-Yeddinci fakt: Tetris-vordtris oyun kompaniyasının təsisçilərindən biri Ermənistan prezidenti Armen Sarkisyandır. İndi anlayırsınızmı, niyə qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının, qondarma Cavax Respublikasının, qondarma Ermənistan Naxçıvanı və qondarma Qərbi Ermənistan Respublikalarının bayraqlarında tetris oyununun elementləri var?

 

Həmin bayraqlar monitorda nümayiş etdirildi, tamaşaçılar heyrətləndilər. Baş Hakimsə özündənrazı halda çıxışını davam etdirdi:

 

-Sanki talenin ironiyasıdır – oyuncağın elementləri oyuncaq respublikaların bayraqlarındadır. Əlbəttə, ermənilər bu faktı bacardıqca danırlar, amma bayraqlar göz qabağındadır, hamı baxıb buna ımin oldu artıq.

 

-!!!

 

-Səkkizinci fakt: Erməni ailələrində Mütləq Matriarxat hökm sürür. Qadının razılığı olmasa heç bir iş həyata keçə bilməz, heç nə ölü nöqtədən tərpənə bilməz. Qafqazda partiarxat hökm sürdüyü yerdə ermənilərin matriarxatı suallar doğurur, necə ola bilər ki, buradakı bütün xalqlar – gürcülər, azərbaycanlılar, ləzgilər, avarlar, çeçenlər, osetinlər, kabardinlər və digərlərində söz sahibi kişidir, yalnız ermənilərdə qadındır? Bu müqayisə erməniləri həmişə hiddətləndirir. Hətta bu fakt erməni tarixçilərini məcbur edir ki, onlar ermənilərin Qafqazda gəlmə xalq olduqlarını ortaya atsınlar.

 

-!!!

 

-Doqquzuncu fakt: Bibliyada erməni xalqının adı yoxdur. Necə yəni, bunlar iddia edirlər ki, dünyanın ən qədim və ən böyük xalqıdırlar, ancaq dünyanın ən qədim, ən müqəddəs səmavi kitabında bunların adına rast gəlinmir? Nonsens. Yəhudilər var, romalılar var, yunanlar var, misirlilər var, amma ermənilər yoxdur. Bəs hanı qədim və böyük xalq olmağın sübutu? Bibliyanı saxtalaşdırıb yenidən dərc etsinlərmi? Neynəsinlər erməni millətçiləri?

 

Yenə yerdən, müttəhimlər əyləşən sıradan səslər gəldi:

 

-Bibliyanın əldə olan nəşrləri təhrif olunub.

 

- Bizim tarixi dəlil-sübutlarımız var, hətta İsa peyğəmbərin hay olması barədə əlimizdə...

 

Uğultu və fit səsləri yerindən danışan müttəhimin səsini eşidilməz etdi. Baş Hakim çıxışını davam etdirdi:

 

-Niyə dünyanın ən qədim kitabında dünyanın ən qədim xalqının adı çəkilməsin axı? Deyim niyə. Çünki erməni xalqı dünyanın heç də ən qədim xalqlarından biri deyil. Mən erməni xalqının əsla düşməni deyiləm, axtarsanız, hətta dostuyam. Uilyam Saroyanın romanlarını sevə-sevə oxumuşam. İvan Ayvazovskinin rəsmlərinə heyranlıqla tamaşa etmişəm. Şarl Aznavurun musiqilərinin dəlisiyəm. Bu prosesdə ittiham olunacaq Kirk Kerkoryanın Las-Veqas maqnatlığına yüksələn yolunu özümə örnək götürmüşəm, amma Las-Veqasdakı kazino fəaliyyətini dəstəkləmirəm, etriraf edirəm. Levon Aroyanın şahmat partiyalarından zövq almışam. Henrix Mxitaryanın vurduğu qollardan çox feyziyab olmuşam. Bax indi müttəhimlər sırasında əyləşsə belə, Kim Qardaşyanın seksuallığından daim riqqətə gəlmişəm.

 

Auditoriya gülüşdü, Baş Hakim xoşlayırdı proseslər zamanı incə yumordan istifadə etməyi. Səssizlik bərqərar olanda mətnini davam etdirdi:

 

-... Amma əlahəzrət fakta qurban olun, faktın qarşısında heç nə duruş gətirə bilməz. Diqqətlə dinləyin məni. İndi sonuncu – onuncu faktda həmin bu sualın cavabını verəcəyəm. Beləliklə...

 

Müttəhimlər əyləşən sıradan “Monarx ordenlərinin tarixi”nə toxunmayın, biz qəti etiraz edirik” deyə çığırtılar eşidildi, orada əyləşənlər uğultu qopararaq Divan Hakiminin səsini boğmağa çalışdılar. Amma hakimin mikrofonun dəstəyi ilə daha da gurlaşan səsi bir dəqiqə sonra yenidən hakimi-mütləq oldu:

 

- Əziz tamaşaçılar, dinləmək istəyirsiniz, deyilmi?

 

Hamı xorla “bəli” deyə səslənəndə Baş Hakim məmnunluqla nitqini yekunlaşdırdı:

 

- Və ən nəhayət, onuncu fakt: 18-ci əsrdə Rusiya salnamələrində “erməni xalqı” deyilən bircə mənbəyə rast gəlinməz. Pyotr Alekseyevin 1773-cü ildə çap olunmuş Kilsə lüğəti kitabında “armenlər” ifadəsi yer alıb, orada qeyd olunur ki, armen-yeridiklər öz dini təlimlərini və inanclarını yeridən kilsə xadimləridir. Parisdə 1680-ci ildə çap olunan “Monarx ordenlərinin tarixi” kitabında açıq-aydın yazılıb ki, armenlər-ermənilər monax ordenidir, bu adda millət yoxdur. Təbii ki, əllərində imkan olsa, ermənilər bu kitabların son nüsxəsini də acımasızlıqla yandırarlar.

 

Müttəhimlər sırasında əyləşənlərdən birinin halı xarablaşdı, həkim gələsi oldu, biri su istədi. Bir müddət fasilə yarandı. Hakimlər də fürsətdən yararlanıb qəhvə içdilər. Fasilədən sonra çıxışını uğurla yekunlaşdıran Baş Hakim sağında və solunda əyləşmiş digər iki hakimdən bir əlavələrinin olub olmadığını soruşdu. Hakimlərdən solda əyləşəni, çıxışı zamanı Baş  hakimə tez-tez “düzdür”, “elədir”, “mən də buna əminəm” kimi idadələrlə hey dəstək verən yaşlısı “Mənim əlavəm var” deyərək söz istədi, Baş hakim söz verdikdə həvəslə danışmağa başladı:

 

- Düzü, erməni məsələsi çox fenomenal məsələ olduğundan daim məni maraqlandırıb, uzun illər mən bu mövzunu təqib etmişəm. Erməni məsələsi doğrudan da bəşər tarixində anoloqu olmayan məsələdir, çünki əsrlərdir ki, eyni bir mövzu estafet kimi bir xadimdən digərinə ötürülür, gəlib 21-ci əsrə çıxıb. Bir baxın. Divanını qurduğumuz hər bir fironun, diktatorun günahı fərdidir, özüylə birgə günah tarixçəsi də bitib. Məsələn, Kaliqula. Bu Qədim Roma imperatoru öz hakimiyyətini itirməkdən qorxub, tutalım, kimisə içərisində şirlər olan qəfəsə atar, kimisə arıların sancmasına tuş edərdi. Özünəməxsus tiranlıq tarixçəsi olub və özünün ölümü ilə bağlı da bu tarixçənin sonu gəlib. Yaxud ağlasığmaz vəhşilikləri ilə seçilən 16-cı əsr Rus çarı İvan Qroznının xəyanətdə ittiham edilən saray əyanlarını tikə-tikə doğradaraq üzərilərinə qaynar su, buz tökdürməsi,  dərilərinin ətdən qopmasından həzz alması ilə tarixin yaddaşına yazılan cinayətlərə imza atması da yalnız onun özünə və öz dövrünə aid sinayətlər idi. Bəşəriyyəti nasizm vəhşilikləri ilə sarsıdan Adolf Hitler onlardan cəmi bir baş irəlidə olsa da, tək özü deyil, bütün bir ölkəni, müttəfiqlər ordusunu bu cinayətlərə şərik etsə də, bu cinayətin də konkret dövrü olub və gedib: 20-ci əsrin 30-cu, 40-cı illəri. 2-ci dünya müharibəsində faşizmin məğlubiyyəti ilə Hitler nasizminə son qoyulub, Nürnberq prosesi kimi ədalət mühakimələri ilə nasistlər cəzalandırılıblar. Amma erməni məsələsi, bayaq dediyim kimi, əsrlərdir ki, davam edir. Müharibə, qətliam, terror məzmunlu bu məsələ dünyanı daim narahat edir. Bir antitürkçülüklə silahlanmış nəsil gedir, digəri gəlir. Ona görə Divanda birdən-birə bu qədər ittiham olunan əyləşib. Baş Hakim təfsilata toxunmadı, mən deyəcəyəm, illərdir bizim Divana şikayətlər daxil olurdu, daim terrora məruz qalan, erməni xəyanəti nəticəsində Antanta qoşunlarından zərbə alan Osmanlı İmperiyası əyanlarından, ordusundan, 1918-ci ildən ta ki 2020-ci ilədək qırğın və müharibələrə məruz qalmış Azərbaycan türklərindən, Quba qıtliamına məruz qalmış yəhudilərdən, 2-ci dünya müharibəsində ermənilərin satqınlıq və xəyanətkarlıqla faşistlərin tərəfinə keçməsi nəticəsində ciddi itkilər verən ruslardan, Qdlyan soyadlı müstəntiqin təqib və işgəncələrindən zülüm çəkən özbəklərdən, daha kimlərdən gələn şikayət seli dayanmırdı. Üstəlik, zorən, məcburən millətçi ünsürlərin güdazına gedib əlinə silah götürən, cavan yaşında həlak olan minlərlə sıravi erməni gənclərinin gözləri yaşlı qalmış anaları da bizdən ədalət məhkəməsi qurmağı tələb edirdi. Ona görə də biz bu Divanı qurası olduq. Əminik ki, erməni millətini faciələrə sürükləyən bu ideoloqların cəzalandırılmasından sonra erməni xalqı daha yolundan sapmayacaq, yalnız və yalnız digər millətlərlə sülh içində, əminamanlıq şəraitində yaşamağa başlayacaq. Mənim sözüm bu qədərdir. Möhtərəm Baş Hakim Divanı davam etdirə bilər.

 

Bu arada erməni müdafiəçilərindən biri protest edib “Xalqlara qarşılıqlı hörmət  barədə ümumdünya kodeksi sənədi” deyilən bir sənəd çıxarıb oradan oxudu ki, “müəyyən şəraitdə digər xalqların birləşərək bir xalqı aşağılamaları cinayət hesab edilir və bu cinayət hüquqi konteksdə cəzalandırılmalıdır”.

 

Divanın Baş hakimi erməni müdafiəçisinə söylədi ki, bəli, bir xalqı aşağılamaq cinayətdir, mən sizinlə razıyam. Ardınca mikrofonuna əl gəzdirib əsl natiqlərə xas zil səslə çıxışa başladı:

 

-Prosesə başlamazdan əvvəl biz ermənilərin qorxduğu 10 faktı açıqladıq, ardınca dünyanın məşhur mənbələrinin və məşhur simalarının müxtəlif illərdə erməni xalqı barədə söylədiklərini burada səsləndirmək də yerinə düşərdi. Deyim niyə. Bəli, dünyaşöhrətlilər erməni üzdəniraqlarının millətçilik, torpaqqoparma, pislik, satqınlıq, xəyanət kimi rəzilliklərini görərək bu cür sözlər söyləyiblər. Əlbəttə ki, bir hakim olaraq mən və bizim Divanımız heç də erməni xalqının əleyhinə deyil, mən bunu bir demişəm, bir də deyirəm, biz bütün xalqları öz xalqımız kimi sevib ehtiram bəsləyirik. Bizim davamız həm öz xalqına, həm də başqa xalqlara qənim kəsilən erməni millətçiliyi ilədir. Mən diktorlardan xahiş edərdim ki, sözügedən mətnləri səsləndirsinlər.

 

Protest edən erməni müdafiəçi demək istədiklərini bu çıxışın qabağında içindəcə boğmalı oldu.

 

Dörd yeniyetmə gənc oğlan boyunlarında kəpənək, ağ köynəkdə və qara şalvarda səhnəyə çıxıb növbə ilə məşhurların kəlamlarını səsləndirməyə başladılar:

 

- “Oobusnamə” eposu: Ermənilərin eybi bədfel, kündəbədən, oğru, gözügötürməyən, bir ayağı qaçmaqda olan, əmrə baxmayan, yersiz hay-küy salan, vəfasız, riyakar, söyüşsöyən, ürəyi xıltlı olmaları, ağasına düşmən çıxmalarıdır.

 

- Böyük Roma tarixçisi Korneliy Tasit: Bu bir ikiüzlü xalqdır ki, həm xarakterinə, həm də coğrafi yerləşməsinə görə rimlilərə nifrət, parfiyalılara qibtə aparmaqdadır.

 

- Aqvaniyanın gerçək tarixini yazmış tarixçi Moisey Xorenatsi: İndi olduğu kimi keçmişdə də qədim hayların ağızlardan-ağızlara keçən nəğmələrə həvəsləri olmayıb. Ona görə də kəmağıl, nadan və vəhşi adamlar haqqında danışmaq artıqdır.

 

- Qədim Roma tarixçisi Ovidiy: Ermənilər də xalqdır, amma evdə dörd ayaq üzərində gəzirlər.

 

- Böyük fransız yazıçısı və səyyahı Aleksandr Düma: Ermənilər həmişə başqa dinə qulluq edən hökmdarların hakimiyyəti altında olmuşlar. Nəticədə öz fikir və duyğularını gizli saxlayan hiyləgər və kələkbaz adamlara çevrilmişlər.

 

- Dünyaca məşhur sərkərdə və Fateh-hökmdar Əmir Teymur: Erməniləri bir millət kimi yer üzündən silmədiyim üçün gələcəkdə ya məni alqışlayacaq, ya da lənətləyəcəklər. Düzdür, onların arasında hərdən yaxşıları ilə də rastlaşarsan, amma ümumilikdə yaramaz millətdir. Heç vaxt üzünə söz deməyib mədəni görünər. Amma ilk əlverişli məqamdaca zəhərləyər.

 

- Böyük rus şairi Aleksandr Puşkin: Sən köləsən, sən qorxaqsan, çünki sən ermənisən.

 

- İsveç səyyahı Adam Mets: Ermənilər ağ insanlar arasında ən pis qullardır. Onların zəif qaməti və çirkin ayaqları var. Heç bir şeydən utanmırlar, oğurluqla tanınırlar. Əgər sən erməni xidmətçisini bir an sərbəst buraxsan, səni quyunun dibinə qədər aparacaq. O, qamçı altında qorxduğu üçün çalışır.

- Tanınmış rus dramaturqu və diplomatı Sergey Qriboyedov: Mərkəzi Rusiya torpaqlarında ermənilərin məskunlaşmasına icazə verməyin. Onlar elə bir tayfadandırlar ki, bir neçə il yaşadıqdan sonra bütün dünyaya car çəkəcəklər ki, bu torpaqlar bizim atalarımızın, ulu babalarımızındır”

- Məşhur fars şairi Sədi Şirazi: Erməni yer üzünün ilanı, insanlığın düşmənidir.

- İngilis səyyahı Uilson: Ermənilər acgöz və tamahkardır. Onlar istənilən bir cəfəngiyatı böyütmək üzrə abırsız dərəcədə mahirdirlər və yalnız bunları özlərindən başqalarına edirlər.

- Alman səyyahı Alfred Kyorte: Türklərlə iş görəndə sözlə danışmaq kifayətdir, müqavilə bağlamağa da ehtiyac yoxdur… Əgər yunanla iş görmək istəyirsinizsə, mütləq müqavilə bağlayın. Erməni ilə belə bir fikriniz olarsa, onda heç bir sənədləşmə aparmağın əhəmiyyəti yoxdur, sadəcə şərə rast gələcəksiniz. Erməni ilə rastlaşmaq təhlükəlidir, onu yuxuda görmək də xeyir gətirmir…

- 20-ci əsrin əvvəllərinin “Russkoe znamye” qəzeti: Son 40 il ərzində bu millət bizə öz simasını tam olaraq göstərdi. Bu, ən nalayiq, ən yalançı, ən qəddar və cinayətkar xalqdır. Belələrinə muxtariyyət vermək yox, onları daim təzyiq altında saxlamaq lazımdır.

Müttəhimlər sırasından “Bu sitatlar dayandırılsın! Biz etiraz edirik!” nidalarının yeni dalğası ucaldı, bununla belə, sitatların oxunuşu davam etdirildi:

- Fransız səyyahı Qraf De Şöle: Ermənilərin yoxsulluq və əzab-əziyyət çəkmələri məndə onlara qarşı böyük rəhm oyatmasına baxmayaraq onların haramzadalığı, kələkbazlığı o dərəcədə biabırçı, o qədər hiddətləndirici idi ki, mən heç vaxt onlara bağlana bilmədim.

- Dünyaşöhrətli tarixçi və sosioloq Karl Marks: Ermənilər ilk xalqdırlar ki, yaşamaq üçün öz qadınlarını başqa xalqların kişilərinin altına itələmişlər.

-Rus tədqiqatçısı V. L. Veliçko: Ermənilər haqqında çox-çox qədimlərdən pis fikir yaranıb və heç şübhəsiz ki, bu, əsassız deyildir, əsası olmasaydı bütün bir xalq haqqında, həm də müxtəlif dövrlərdə belə bir fikir yarana bilməzdi… Məhz ermənilər hər cür bəhanə ilə hay-küy qoparmaq qabiliyyətinə malikdirlər. Onları özgə evinə buraxmadıqda, yaxud hər hansı bir hiylələrinin üstünü açdıqda, ya da oğrularını məhkəməyə verdikdə təkcə özləri hay-küy qoparmırlar, həm də özgə xalqdan olan, səfeh, yaxud satqın adamları da hay-küy qoparmağa məcbur edirlər.

-Gürcü yazıçı və mütəfəkkiri İ. Çavçavadze: Ermənilər gürcülərə məxsus olan xram və monastırlarda gürcülərin izini məhv edir, daş üzərində gürcü yazılarını qaşıyır, yaxud silir, daşın özünü tikintidən çıxarır və onların əvəzinə erməni yazıları ilə əvəz edirlər.

- Fransız alimi de-Ban Eçmiədzin kilsəsinə səfəri haqqında: Bu kilsə bir müddət saxta pul düzəldənlərin yuvası olmuşdur. Bu monastır məndə dini mərkəzdən çox siyasi mərkəz təəssüratı yaratdı.

-Rus diplomatı general Mayevski: Ermənlərin xalq qəhrəmanlığı barəsində bir şey eşidən olubmu? Onların azadlıq uğrundakı mübarizələrinin adları harada həkk edilib? Heç yerdə! Çünki ermənilərin "qəhrəmanları" həmişə öz xalqlarının xilaskarlarından daha çox cəlladı olublar.

- Rusiya yazıçısı Olqa Smurova: Əgər yuxuda erməni görübsünüzsə, çox ehtiyatlı olun, bilin ki, sizi aldadacaqlar və yaxud, sizə xəyanət edəcəklər.

Baş Hakim yeniyetmələrə “Hərəniz dörd-beş kəs sitat söylədiniz, məncə bəs edər. Keçin yerlərinizə. Bizi çox uzun və ağır proses gözləyir, işimiz həddən artıq çox olacaq” söylədi, onların keçib yerlərində oturmalarını baxışları ilə xeyli müşahidə etdi. Sonra Baş Hakim tamaşaçı kütləsinə göz qoydu. Nəhayətsiz dənizə bənzəyirdi insan kütləsi. Insanlarin üzlərində sonsuz maraq, prosesə həvəs müşahidə edilməkdə idi. Əlbəttə ki, mövzu olduqca geniş və maraqdoğuran idi. Sonra Divanın İşlər Vəkilindən xahiş etdi ki, tetrlaşdırılmış səhnə nümayiş olunsun.

Az sonra səhnədə üstünə erməni heroqlifləri ilə yazılar yazılmış iki sütun quruldu, qirmızı taxt gətirildi. Ucu tac şəkilli, qulaqlı cəngavər paltarı geyinmiş qızılımtıl libaslı şəxs gəlib taxtda əyləşdi. İki nəfər əllərində yelpik onun başını yelpikləməyə başladılar. Bir nəfər üzərində iki üzbəüz dayanmış qartal həkk olunmuş bayraq gətirib dalğalandırdı. Bir ağ libaslı qadın isə əlindəki papirusdan oxumağa başladı. O oxuduqca səhnəyə başqa personajlar da gəlir, müharibə, ölüm-itim səhnələri quraşdırılırdı.

Ağlibaslı qadının oxuduğu mətn isə buydu:

- Eradan əvvəl 1-ci əsrdə Şərqdə böyük bir imperiya təşəkkül tapmağa başladı. Bu, 1-ci Artaşesin yaratdığı Böyük Ermənistan idi. Eramızdan əvvəl 190-cı ildən təşəkkül tapmış bu İmperiya xüsusən qüdrətli çar - Böyük 2-ci Tiqranın başçılığı dönəmində öz sərhədlərini daha da genişləndirməyə müvəffəq olmuşdu. Onun sahəsi 312 kvadrat kilometrə çatmışdı, ərazisi Kürdən İordan dənizinə, Aralıq dənizindən Xəzər dənizinədək uzanırdı. Son dəfə onun hücumu ilə Parfiya və Finikiya dövləti çökəsi oldu. Ardınca İberiya, Kolxida, Qafqaz Albaniyası və Gürcüstan ələ keçirildi. Ön Asiya da erməni vassallığını qəbul etməli oldu. Suriya, Fələstin, İudeya kimi dövlətlər imperiyaya daxil edildilər. Məğlubedilməz 2-ci Tiqran Parfiyanı ələ keçirəndən sonra Parfiya çarlarına məxsus Çarlar çarı fəxri titulunu da qazanmış oldu.

70-ci ildə 2-ci Tiqran ilk dəfə Roma İmperiyası ilə danışıqlara getdi, dünyanın ən güclü imperiyası ilə sağlam münasibət qurmaq çox vacib idi. O dövrdə qonşu Pont dövləti və onun padşahı 6-cı Mitridat bütün Ön Asiyanı işğal etmiş, müharibəni Avropayadək – Balkanlaradək aparıb çıxarmışdı. Amma Roma İmperiyası bu dövlətin işğallarının qarşısını almış, aralarında qısa surədə 3 müharibə olmuş, 84-cü ildə bağlanan müqavilə ilə Pontun əldə etdiyi bütün torpaqlara Roma İmperiyası sahib olmuşdu. Bundan başqa, Mitridad Romaya misilsiz xərac vermək məcburiyyətində qalmışdı.

Gücünü azacıq bərpa etdikdən sonra Mitridad 74-cü ildə yenidən Roma İmperiyası ilə müharibəyə başladı. Böyük Ermənistan bu müharibələrə qarışmır, 2-ci Tiqran öz siyasətini davam etdirirdi. Həmin ildə onun qoşunları Ön Asiyadakı Kapadokiyanı ələ keçirdilər, 300 min əhalini köçürdülər. Amma bu yandan Pont çarı Mitridad qarşısında öhtəlikləri olan 2-ci Tiqran (O, Mitridadın qızı Kleopatra ilə evlənmişdi) istər-istəməz Roma-Pont münaqişəsinə qoşulası oldu. Belə ki, Roma sərkərdəsi Lukullun rəşadətli vuruşması nəticəsində növbəti müharibəni də uduzan, qoşunları darmadağın olan Mitridad Ermənistana pənah gətirdi. O, paytaxt Tiqranakertə sığındı. Bu da Ermənistan üçün ağır nəticələrə gətirib çıxardı, Roma İmperiyası ilə münasibətləri bilmərrə pozdu. Ermənistan Romanın gücünü nəzərə almadı, gələcək təhlükəni görə bilmədi. 70-ci ildə Lukull 2-ci Tiqranın yanına öz elçisi Klavdini göndərdi ki, 2-ci Tiqran Mitridadı ona təhvil versin. Amma 2-ci Tiqran bundan imtina etdi.

Yerindən bir nəfər durub ucadan tarixçi alim olduğunu və bu tarixin həqiqəti əks etdirmədiyini söyləyəndə Baş Hakim ona səbirli olmağı və mətni sonadək dinləməyi tövsiyyə etdi.

 Oxunuşu qara libaslı ecazkar diktor davam etdirdi, dərhal heyranlarının alqış sədaları qopdu:

-Geri dönərkən Klavdi Ermənistan ərazisində təxribatlar törətdi, xalqları 2-ci Tiqran başda olmaqla ermənilər əleyhinə yönəltdi, onları ayağa qalxıb mücadilə etməyə səslədi. Roma özü isə cəmi bir ay sonra Ermənistana hücum etdi. 69-cu ildə romalılar Tiqranakerti mühasirəyə aldılar, bir ay çəkən mühasirədən sonra şəhəri ələ keçirməyə müvəffəq olub, bununla da Böyük Ermənistanı çökdürdülər. Amma 68-ci ildə Roma daxilində başlanan üsyanlar Lukullun qoşunlarını geri çəkilməyə məcbur etdi, 66-cı ildə 2-ci Tiqran nisbətən zəifləmiş Roma ilə Artaşatda sülh müqaviləsi bağladı, Ermənistan bəzi torpaqlarını itirsə belə yenə də kifayət qədər böyük ərazi ilə Romanın müttəfiqi statusu qazandı.

2-ci Tiqranın ölümündən sonra taxt-taca sahib olan onun oğlu 2-ci Artavazd neytral siyasət tutdu, torpaqları artırmaq yox, olub-qalanları qorumaq qeydinə qaldı.

53-cü ildə Romanın Parfiya ilə müharibədə uduzması Ermənistana imkan verdi ki, romalıların aldıqları torpaqları geri qaytarsın, bir az da qüdrətlənsin.

36-34-cü illərdə sərkərdə Mark Antoniy ilə yenidən güclənən Roma Ermənistana qarşı müharibəyə başladı, danışıq adı altında romalılar erməni çarını öz düşərgələrinə çağırıb orada edam etdilər. Bununla belə, Ermənistan yalnız növbəti torpaq itkisinə məruz qalıb öz mövcudiyyatını qoruyub saxlaya bildi.

Eramızın 3-cü əsrində Ermənistana Sasanilərin fars dövlətinin basqını oldu, 1-ci Şapur Albaniya və İberiyanın ardınca Ermənistanı ələ keçirdi. Amma Romanın köməyi və müdaxiləsi ilə Ermənistan yenidən azad olundu, İran və Roma Ermənistanın müstəqilliyini qəbul etdilər, bununla belə, Ermənistan Romanın nüfuz dairəsində qaldı.

Bununla belə, Sasanilər müntəzəm Ermənistana hücumlar edir, dövləti zəiflədirdilər. Eləcə də daxili taxt-tac davaları, əsarətdə olan xalqların vaxtaşırı üsyanları Böyük Ermənistanı gücdən salırdı. Hətta 374-cü ildə saraydaxili çaxmnaşmalar öz epogey nöqtəsinə çatdı, çar Pap qətlə yetirildi.

378-ci ildə Ermənistan Sasani İranı ilə Roma arasında bölüşdürüldü, beləcə Böyük Ermənistan süqut etdi, ermənilər dövlətçiliklərini itirdilər.

Teatrlaşdırılmış çıxış bitdikdən, iştirakçılar getdikdən və səhnə boşaldıldıqdan sonra Divanın Baş Hakimi mikrofonunu işə saldı, amiranə səslə söylədi:

- Əziz Divan üzvləri və tamaşaçılar. Siz duydunuzmu bu mətndə nə qədər uyğunsuzluq, nə qədər məntiqsizlik var? Tarix budurmu? Zaman-zaman bax bu eşitdiyiniz Böyük Ermənistan mifi erməni xalqının iki bəlasından biri və birincisidir. Erməni millətçiləri “su gələn arxa bir də gələr” türk məsəlinə istinad edib bu xəyali dövləti bərpa etməkçün qonşularına torpaq iddiası ilə çıxış etməkdədirlər. Birinci bəla ilə onlar özlərindən “qüdrətli və döyüşkən millət” obrazı yaratmaqdadılar. Onların ikinci bəlası isə 20-ci əsrin əvvəllərində Osmanlı İmperiyasında guya genosidə məruz qalmaları, milyon yarım erməninin guya qətlə yetirilməsidir, sürgün olunmasıdır. Bu ikinci bəla ilə isə onlar göz yaşı axıdır, “zavallı və yazıq millət” obrazına keçid edirlər. Və bir də, onların bir xəstəliyi də var, özlərini dünyanın ən qədim xalqı adlandırmaq, diqqətəlayiq hər şeyi öz adlarına çıxmaq. Nuhun gəmisini Ermənistana gətirib çıxarmaq kimi adi sayılacaq həyasızlıq bir yana, İsa peyğəmbərin erməni olması kimi adidən kənar həyasızlıqlara belə bunlar əl atırlar, bu da, digər xalqlara təhqirdir, üstəlik, tarixin saxtalaşdırılmasına cəhd olaraq cinayətdir.

Baş Hakim bunları söylədikdən sonra əminliklə bildirdi ki, “Biz ekspertlərlə, tarixçilərlə, şahidlərlə birgə bütün həqiqətləri aşkarlamağa tam hazır vəziyyətdəyik, təqsirləndirilənlərin günahlarını tam sübut etməkdə də israrlıyıq.”

Müttəhimlər sırasından narazılıq dolu ifadələr gəldi, “bu belə deyil”, “o belə deyil”lər sıralandı, amma Divanın Baş Hakimi əlinin işarəsi ilə səssizlik yaratdı,  öncə səslənən fikrinə söykənib təqsirləndirilənlərə sual ünvanladı:

-Sizlərin Böyük Ermənistan tarixinizi dinlədik, orada eramızın 1-ci əsrində tarixə məlum iki böyük imperiya – Qədim Roma imperiyası və İranın Sasanilər imperiyası ilə savaşan və onlara hətta güc gələn sizin Böyük Ermənistan imperiyanızdan bəhs edilir. Bəs niyə ən qədim mənbə olan Bibliyada o iki imperiyaların adı var, amma sizinki yoxdur? Bu başlanğıc! Çox ciddi, təkzib qəbul etməyən əsas arqument. Indi isə davamına keçək. Mən sizin hər iki kartınızı öz əlinizlə vurmaqla prosesə başlamaq istəyirəm. Beləliklə, birinci kartınız: Böyük Ermənistan. İkinci kartınız: erməni genosidi. Təkzibçi isə öz sıranızdan biri – erməni ictimai xadımi, tarixçisı, bloggeri Filipp Vartanoviç Ekozyants olacaq! Əsas dünyadakı hazırkı Koronavirus pandemiyası, bundan qaynaqlanan karantin dövründə sosial şəbəkələrdə Filipp Vartanoviç Ekozyantsın “Türklər – ermənilər. Problemin mahiyyəti” adlanan videomüraciəti yayıldı, You Tube kanalında onun milyonlarca izləyicisi oldu. Təbii ki, bu videomüraciət birmənalı qarşılanmadı. Millətçilər ona ağız büzdülər, amma xalqı düşünən kəslər isə bu cəsarətli çıxışa görə Ekozyantsa  minnətdarlıq bildirdilər. Əlahəzrət Divan Hakimi olaraq cənab Filipp Vartanoviç Ekozyantsı şahid qismində çıxış etmək üçün səhnəyə dəvət edirəm. Buyursun.

Alqış sədaları altında saçları və saqqalı çallaşmış orta yaşlı şəxs səhnəyə çıxdı, mikrofonu əlinə götürüb səsini arıtladı, nitqə başladı:

-Möhtərəm Hakim, möhtərəm Divan üzvləri, möhtərəm tamaşaçılar. Mən ondan başlamaq istəyirəm ki, Ermənistan tarixi tam olaraq saxtalaşdırılıb, Osmanlı İmperiyasında ermənilərə misilsiz divan tutulması ağ yalandır, ermənilərin Yer kürəsinin ən qədim xalqı olması, onların fantastik qədimliyi tarixni təkzib edilməsi deməkdir. Türklər və ermənilər 400 il ərzində bir ailənin, Osmanlı imperiyası adlı bir dövlətin üzvü olublar. Erməniləri Osmanlı imperiyasında sədaqətli xalq adlandırıblar, bizim xalq uzun müddət bu adı qoruyub saxlayıb. Lakin 19-cu əsrin ortalarında hər şey dəyişib. Onda ki, bizim həyatımıza sürətlə britaniyalılar və avropalılar giriblər. Bu insanlar arxeoloji ekspedisiyalar adı altında öz desantlarını yerləşdirərək Osmanlı ərazisində çoxlu tarixi saxtakarlıqlar yaratmağa başlayıblar. Bu saxtakarlıqlar arasında qədim erməni dövləti mifi də olub. Masonlardan, müxalif ziyalılardan, xüsusən də daşnaklardan ibarət olan bir hissə erməni bu saxtakarlığı reallıq kimi qəbul edib, qərar verib, öz qarşısına məqsəd qoyub ki, Osmanlı imperiyasından ayrılıb avropalıların təxəyyülü olan Böyük Ermənistanı realda yaratsınlar. Nəticə isə acınacaqlı alınıb, türk xalqı ilə düşmənçilik, doğma torpaqlardan qovulma, tam izolyasiya içərisində yaşama.

Divanı qurulanlar – Müttəhimlər sırasında oturanlar yer-yerdən narazılıq etdilər, natiqə atmacalı sözlər atdılar, bir-ikisi hətta onu təhqir də etdi. Divan üzvlərinin müdaxiləsi ilə onlar susduruldu, Filipp Vartanoviç Ekozyants çıxışını davam etdirdi:

-Bu gün türklər və ermənilər müxtəlif ölkələrdə yaşayırlar, ünsiyyətləri sıfıra enib, nə qohumluq, nə mənəvi, nə mədəni, nə iqtisadi əlaqələr var, hamısı darmadağın olunub. Biz ermənilər hələ də britan nağıllarına inanır, onları öyrənib tirajlayır, təbliğ edirik. Hər yerdə öz fantastik keçmişimizdən danışırıq. Bu zaman həqiqi tarixi də təhrif edirik. Mən bizim bəlamızı obrazlı şəkildə həmişə belə ifadə edirəm: Biz ermənilər, bütün xalq birlikdə virtual reallıqda məskunlaşmışıq. Və mən tam məsuliyyətlə deyirəm ki, məhz avropalılar tərəfindən 20-ci əsrin ortalarında “genosid” sözü kəşf edilib. Onlar bu sözü beynəlxalq hüququn termini etməklə Birinci Dünya Müharibəsinin Osmanlı İmperiyası ərazilərindəki hadisələrini “genosid” anlamının içinə soxuşdurmuşlar. Ermənilər də bu halvadan istifadə edərək Türkiyədən kosmik təzminatlar və nəhəng ərazilər tələb etmişlər. Ardınca isə avropalılar erməni genosidini tanımaq prosesini ortaya salaraq hər dəfə yeni-yenu dövlətləri bu saxta və kədərli prosesə şərik çıxarmışlar. Beləliklə, avropalılar türklərə olan düşmənçiliklərində ermənilərdən sadəcə bir vasitə kimi istifadə etmişlər həmişə.

Növbəti alqış dalğası gəldi.

Nəhayət, reqlamentə uyğun olaraq natiq öz çıxışını yekunlaşdırmalı oldu:

- Mən bütün erməniləri bilirsiniz nəyə çağırıram? Qoy onlar yalnız özlərini dinləməyi tərgitsinlər, digər tərəfi dinləməyə başlasınlar. Bizim bütün problemlərimizin kökündə bax bu saxta tarix dayanır. Erməni xalqının əsas düşməni bu saxta tarixdir ki, başlıca məqsəd də ona qalib gəlməkdir. Üzümü xalqıma tuturam, bu yalana qalib gəlin, haqq yoluna keçməsək aqıbətimiz ağır olacaq. Bu gün burada müttəhimlər sırasında əyləşən şəxslər, indi isə sözüm sizədir. Siz Ermənistan tarixində xalqın ən əsas ideoloqları olmuş, xalqı Böyük Ermənistan xülyasına sürükləyən əsas fiqurlar olmusunuz. Xalqıma gətirdiyiniz məhrumiyyətlər hədsizdir, mən çıxışımda daha çox tədqiq etdiyim mövzu – Osmanlı imperiyasında erməni məsələsi barədə danışdım. Sizlərin sayəsində 20-ci əsrin əvvəllərində Osmanlı imperiyasının barlı-bərəkətli torpaqlarında şad-xürrəm yaşayan zavallı ermənilər Suriyanın nəfəs qarsayan çöllərinə sürgün edilərək bütün gözəlliklərdən məhrum oldular. Bu gün isə - mənim zamandaşlarım sizlərin Qarabağ işğalınızın əsiridirlər, biz yad torpaqları tutub yalançı vətənpərvərlik şüarları altında iqtisadi böhrana, sosial dözülməzliyə, xaos və anarxiayaya yuvarlanmış bir dövlətdə yaşamalı olmuşuq, on minlərlə erməni ölkəni atıb gedir, yad ellərdə bir tikə çörək axtarışına çıxıb. Mən Möhtərəm Divan Hakimindən xahiş edirəm, sizə ən sərt, ən ciddi cəzanı kəssin, zira, onsuz da sizin ən böyük cəzanız erməni xalqının ahına tutulmağınızdır.

Sürəkli alqış sədaları altında Filipp Vartanoviç Ekozyants səhnədə düzəldilmiş tribunadan düşdü, oturduğu yerinə doğru getdikcə yerlərdən “sağ ol”, “afərin” kimi sədalar eşidildi.

Baş Hakim saatına baxdı, vaxt necə sürətlə keçmişdi, artıq şər qarışmaq üzrə idi. O, yeni çıxışçıya söz verdi:

- Hörmətli Divan üzvləri, hörmətli seyrçilər! Hazırlıq içlasını bitirməzdən öncə xüsusi olaraq Əsas dünyadan prosesə təşrif buyurmuş rus telejurnalistinə, Rusiyanın RenTV telekanalının «Hərbi sirr” proqramının aparıcısı İqor Prokopenkoya söz vermək istəyirəm. Buyursun!

Bəziləri Prokopenkonun məşhur proqramını tanıdılar deyə alqış sədalarını ucaltdılar. O, çıxıb öz fikrini qısaca izhar etdi:

-Möhtərəm Divan əhli, möhtərəm tamaşaçılar, prosesin ilk iş gününün axırıdır, hamı yorulub, odur ki, fikrimi çox qısa izhar edəcəyəm. Ermənilərin nağıl qoşmaq istedadı barədə çox deyilib, çox eşidilib. Bu istedad xüsusən son dövrlər öz ənadazəsini aşmaqdadır. Sən demə, Qədim Misir piramidalarını tikməyi misirlilərə ermənilər öyrədiblərmiş. Sən demə, Musa peyğəmbər  misirliləri İsrailə aparanda ermənilər də qədim İngiltərəyə yollanıblarmış. Müasir ingilislər, deməzsənmiş, ermənilər imiş. Ermənilər illər öncə vikinqlərin də ermənilərdən törədiyini söyləmişdilər. Təsəvvür edin, Yerevanın Milli tarix muzeyindəki eksponatlar ondan xəbər verir ki, erməni millətinin yaşı 500 min ildir, insan sivilizasiyasının mənbəyində ən qədim xalq kimi məhz ermənilər dayanıblar. Bunlar Adəm və Həvvaya da iddialıdırlar. Erməni nağıllarını toplayıb gətirmişəm, bir-iki fraqment oxudum, qalanını Divan ekspertlərinə təqdim edəcəyəm. Mən Divan vəkillərindən xahiş edirəm ki, Axirət dünyasında qurulan bu Divan erməni nağıllarının uydurulmasına bilmərrə son qoysun!

Tamaşaçılar rus telejurnalisti alqışladılar. Bu vaxt bir nəfər yerindən durub uca səslə Divan heyətinə müraciət etdi:

- Məhtərəm Divan, mən sadə bir xristianam, bir tərəfim ukrain, bir tərəfim belarus-moldovan qarışığıdır, kəndliyəm, heç bir universitet-filan da bitirməmişəm. Bildiyim tək şey odur ki, xalqın şairləri, yazıçıları, filosofları xalqını həmişə sülhə, əmin-amanlığa səsləyər, hətta müharibələr olanda belə önə çıxıb öz bədənlərini güllə qarşısında sipər edərək müharibəyə, qan tökülməsinə son qoymağa çalışarlar. Möhtərəm hakimlər, xahiş edirəm mənə agah edəsiniz, bu necə xalq, bu necə millətdir ki, bunun şair və yazıçıları sadə insanları qan tökməyə, cinayət törətməyə sövq edir? Agah edə bilərsinizmi mənə bunu? "Ermənilərin anası" adlandırılan şairə Silvia Kaputikyan ötən əsrin sonlarında öz qaragüruhçu kütləsi qarşısında çıxış edərək bir məsələni daha çox qabardırdı: "Sən türk öldürməkdən qürur duymalısan". Başqa bir şovinist yazarları Arutunyan "türk öldürməyən erməni öz əli ilə özünü öldürsün", - deyə xalqını qorxudaraq təhdid edirdi. Yazıçıları – bax indi prosesdə iştirak edən Zori Balayan "Ocaq" kitabı yazaraq erməniləri birbaşa türklərə qarşı tükürpədici müharibəyə çağırıb. Yazıçıları Marqarita Şaginyan isə hələ senzuralı sovet zamanında rəsmi toplantıların birində öz qaniçənlərinə kəskin tövsiyə vermişdi: "Dil açmamış uşaqlarınızın qulağına pıçıldayın ki, türk sənin düşmənindir”. Bu nə deməkdir?

Baş Hakim həmin şəxsə başını bulayaraq bildirdi ki, düzü, elə mən də buna məəttəl qalmışam ki, bir xalqın adına ziyalı qoyulmuş zümrələri niyə axı bu qədər kinə-küdurətə, nifrətə, düşmənçiliyə susamış olsunlar. Və ardınca da bildirdi ki, yalandan yox, həqiqətən genosidə məruz qalan yəhudi xalqına bir baxın, o xalqın yazıçıları məgər bu qədər aqressiya nümayiş etdiribmi? Yox. Demək, ermənilər uydurma genosid faktını bax, ətrafında bu cür ajiotaj yaratmaqla tirajlamaqdadırlar.

Sonra Baş Hakim yenidən saatına baxıb hakim yoldaşları ilə məşvərət elədi, elan etdi ki, sonda daha bir vacib prosedur olacaq, diktorlardan xahiş edirəm ki, bir arayış səsləndirsinlər. Arayış dünyanın ən varlı erməniləri barədədir.

Erməni tərəfinin müdafiəçisi sözügedən arayışın prosesə nə dəxli olduğunu söylədi, bu boş vaxt itkisinə yol verməməyi xahiş etdi. Amma Baş Hakim bildirdi ki, Divan elə formalaşıb ki, burada boşuna heç nə olmur.

Bir kişi diktor səhnəyə çıxıb sözügedən arayışı oxumağa başladı:

-2020-ci ilin bugünkü durumuna görə dünyanın ən varlı erməniləri barədə arayışı təqdim edirik. Bunların sayı 10-dur.

10. Ruben Vardanyan, yaşayış yeri: Ermənistan. İnvestor, “Troyka dialoq broker” kompaniyasının yaradıcısı, KamAZ-ın direktorlar şurasının üzvü, sərvəti 1 milyard dollardır. Xeyriyyəçidir. Xüsusən erməni uşaqlarının Avropada təhsil alması üçün milyonlar xərcləyir.

9. Kerolin Rafaelyan, yaşayış yeri: ABŞ. “Alex and Ani” brendinin yaradıcısı, Birləşmiş Ştatların ən varlı zərgəridir, qatı millətçidir, dünyaca məşhur brendində belə erməni kəlməsi (“Ani”) var, sərvəti 1 milyard dollardır. Xeyriyyəçidir.

8. Kayli Djenner, yaşayış yeri: ABŞ. Model, biznesvumen, Kim Qardaşyanın kiçik bacısı, dünyanın ən gənc xanım milyardçısı, sərvəti 1, 66 milyard dollardır. Millətçi və xeyriyyəçidir.

7. Eduardo Ernikyan, yaşayış yeri: Argentina. “Beynəlxalq Argentina aeroportu” kompaniyasının rəhbəri, 32 Argentina aeroportu, eləcə də Uruqvay, Ekvador və Ermənistan aeroportunu bu kompaniya idarə edir. Argentinanın ən varlı şəxsi, Cənubi Amerikanın ən varlı 5 şəxsindən biridir. Sərvəti 1,8 milyard dollardır. Bu şəxs mütəmadi Latın Amerikası ölkələrindəki  erməni icmalarına, eləcə də Ermənistanın və Dağlıq Qarabağın müxtəlif dirçəliş fondlarına böyük maliyyə yardımları edir.

6. Danil Xaçaturov, yaşayış yeri: Rusiya. “Rosqosstrax” kompaniyasının prezidenti, 3,3 milyard dollar sərvətlə Rusiyanın ən varlı ailələri sırasında yer alır. Tanınmış erməni xeyriyyəşisidir.

5. Samvel Karapetyan, yaşayış yeri: Rusiya. Daşınmaz əmlak bazarının kralı. 5,1 milyard dollar sərvəti var. Əfsanəvi milyardçı erməni Kerkoryanı ilk dəfə sərvətinə görə məhz o geridə qoyub. Karapetyan “Taşir” qrupuna rəhbərlik edir. O, ümumerməni “Hayastan” Fondunun direktorlar şurasına daxildir. Fonda 1 milyon dollar ödədiyinə görə bu şərəfə nail olub. Böyük xeyriyyəçi və millətçidir.

4. Serj Çuruk, yaşayış yeri: Fransa. Uzun illər “Total” neft-qaz kompaniyasına, “Alkatel” mobil rabitə kompaniyasına və digər iri Fransa kompaniyalarına başçılıq etmişdir, sərvəti 10 milyard dollardır. Erməni xalqının maraqlarını maddi cəhətdən daim təmin edir, qatı millətçidir, hətta həyatında gedib bir müddət Qriqoryan monastırında yaşaması dönəmi də olub.

3. Sergey Qalitskiy, yaşayış yeri: Rusiya. Əsl soyadı Arutyunyandır, VTB bankı müşahidə şurasının üzvü, “Maqnit” pərəkəndə satış şəbəkəsinin sahibi, “Krasnodar” futbol klubunun sahibidır. “Forbes” onun sərvətini 10,3 milyard dollar göstərir, erməni fondlarının xeyriyyəçisidir.

2. Stiven Kandaryan, ABŞ. “Mettlayf” sığorta şirkətinin prezidentidir, ABŞ-ın ən böyük korporativ şirkətləri “Mettlayf”ın müştəriləridir. Sərvəti 25 milyard dollardır. Hər il  ABŞ-da erməni lobbiçiliyinə milyon dollar pul xərcləyir.

1. Kirk Kerkoryan, ABŞ. Kerkoryan barədə arayışda heç bir məlumat verilmir amma.

 

Diktor bunu söyləyib hakimlərə sarı baxdı. Baş Hakim dərhal söz götürdü:

-Bunun səbəbi var. Digər 9 milyardçıdan fərli olaraq hazırda bizim Axirət dünyasında yaşayan, 5 il öncə bura təşrif buyurmuş Kirk Kerkoryan Divanı qurulacaq 17 təqsirləndiriləndən biridir. Onun haqqında söhbətimiz geniş olacaq. Bəs hazırda adları sadalanan digər erməni milyardçıları barədə arayış niyə oxundu, soruşacaqsınız. Ona görə ki, bu şəxslər erməni lobbiçiliyinə, erməni xeyriyyə təşkilatlarına milyonlarla pul xərcləyirlər. Amma bu pullar Ermənistan dövlətinin çiçəklənməsinə, erməni xalqının rifahına yox, erməni millətçilərinin əlinə keçərək saxta erməni tarixinin təbliğatına, militarizmə, terror və işğalçı müharibələrə xərclənir. Əlbəttə, Divan birbaşa cinayətdə əli olmayan bu şəxsləri müttəhim elan edə bilməz, amma biz öz səlahiyyətimizdən istifadə edərək həmin 9 nəfəri şiddətli tənbeh eləyir, qınağa tuş qoyuruq! Hamılıqla onlara səslənirik, cənablar, qazandığınız pulları həqiqətən işıqlı işlərə xərcləyin, zülmət işlərə deyil!

Tamaşaçılar Baş Hakimi alqışladılar, o, alqış səsləri səngiyəndə ilk içlas gününü hər halda yekunlaşdırmağa müvəffəq oldu:

-Möhtərəm izləyicilərimiz, erməni millətçiliyinə qurulan Divanın ilk günü – hazırlıq iclasını nəhayət ki, bitmiş elan edirəm. Sabah bizi ilk proses gözləyir, ona görə də sizi çox yormayaq, gedin evlərinizə, istirahət edin, sabahsa səhər ertədən sizi burada görməyə şad olacağıq. Xoş axşamlar.

Yerbəyerdən “xoş axşamlar” səsləri gəldi, insanlar yerlərindən durub çıxışa doğru yönəlməyə başladılar.

 Müzakirələr gedir, ilk proses gününün ayrı-ayrı məqamlarına hərə bir cür münasibət bildirirdi.

Çox qısa bir vaxtda Baş Meydan tam boşaldı, oranı səssizlik öz qoynuna aldı. Tezliklə qaranlıq da çökdü.