Super User
2023-cü ildə Liverpulda keçiriləcək “Eurovision”un loqosu təqdim olunub
Bu il İngiltərənin Liverpul şəhərində keçiriləcək “Eurovision 2023: Liverpul” mahnı müsabiqəsinin loqosu və şüarı təsdiqlənib. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” TASS-a istinadən xəbər verir.
Loqoda ürəklərin birlikdə döyünməsi əks edilib, şüarda isə “United by Music" (musiqi ilə birləşənlər) sözləri həkk olunub.
Xatırladaq ki, mayın 9-u və 11-də müsabiqənin yarımfinal mərhələsi, mayın 13-də isə final mərhələsi keçiriləcək.
Müsabiqədə birinciliyi ötən il Ukrayna təmsilçisi qazansa da, ölkədəki müharibə səbəbindən müsabiqənin Britaniyada keçirilməsinə qərar verilib. Hər iki ölkənin bayrağı rəng sxemi üçün loqoda istifadə edilib. Məqsəd “Ukraynanı unutmayın” kəlmələrini hər kəsə xatırlatmaqdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.01.2023)
Günay Əfəndiyeva “2023-cü il Avropanın Mədəniyyət Paytaxtı” Veszpremdə rəsmi açılış mərasimində iştirak edib
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Günay Əfəndiyeva Veszprem şəhərinin 2023-cü il Avropanın Mədəniyyət Paytaxtı elan olunması ilə əlaqədar Macarıstanda rəsmi açılış mərasimində iştirak edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, tədbir çərçivəsində Fondun prezidenti Günay Əfəndiyeva Macarıstanın Prezidenti Katalin Novak, Macarıstanın mədəniyyət və innovasiyalar naziri Janos Csak və Veszprem bələdiyyəsinin sədri Gyula Porga ilə görüşüb.
Görüşlərdə Macarıstan ilə türk ölkələri arasında tarixi dostluq bağlarından bəhs olunub. Müasir dövrdə bu münasibətlərin uğurlu inkişafına toxunulub. Gələcək əməkdaşlığın perspektivləri haqqında söhbət aparılıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.01.2023)
Azərbaycanlıdan yakut sevgisi
Məsafəcə uzaq, könülcə yaxın Saxa Yakutiya Respublikasının Xanqalas ulusunun Moxsoqollox qəsəbəsində Yakutiyanın xalq şairi Natalya Xarlampyeva ilə “Yakutsement” zavodunun əmək kollektivinin görüşü keçirilib. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının əməkdaşı Aida Eyvazlıya görüşün təşkilatçısı olan Saxa Yakutiya Respublikası İl Tümeninin (Parlamentinin) deputatı , “Yakutsement” zavodunun direktoru Əliş Məmmədov məlumat verib.
Görüşdə Natalya Xarlampyevanın ədəbi irsi ilə bərabər, Yakutiyanın ədəbi aləminin Azərbaycan yazıçı və şairləri ilə olan qədim və bugünkü əlaqələrindən də söz açılıb.
Yakutiya Yazıçılar İttifaqının sədri Natalya Xarlampyeva ötən il çap olunan üç kitabından, eləcə də yakut dilindən bizim dilinə tərcümə olunan klassiklərin əsərləri haqqında məlumat verib. Eyni zamanda son illər Yakutiya və Azərbaycan, türk dünyası yazıçıları arasında əlaqələrin genişlənməsində mühüm rolu olan Avrasiya Yazarlar Birliyinin sədri Yakub Öməroğlu, şair Əkbər Qoşalı və araşdırmaçı jurnalist, pulisist Aida Eyvazlıdan danışıb. Qeyd edib ki, bu il Türkiyədə Aida Eyvazlının Saxa Respublikası haqqında yazdığı qiymətli bir kitab türk dilində çap olunacaq. Moxsoqollox qəsəbəsinin kitabsevərlər klubunun üzvləri, zavodun rəhbər işçiləri, həmkarlar ittifaqının üzvləri və fəhlələrin də qatıldığı ədəbiyyat görüşündə qeyd edilib ki, şair və yazıçıların əmək kollektivləri, böyük zavod və müəssisələrdə keçirilən görüşləri çoxdan xatirəyə və tarixə çevrilib. Lakin Xanqalas ulusundan üçüncü dəfə deputat seçilən Əliş Məmmədov bu qədim və əlamətdar ənənəni yenidən bərpa etməklə, öz alnın təri ilə halal çörəyini qazanan insanlara da sevinc bəxş etdi. Axı ilahi sözün sehri çox böyükdür. Belə görüşlərdə deyilən fikirlər, sözlər, şerlər, bəzən insanın ömrünü, həyat yolunu dəyişir.
Natalya Xarlampyeva öz ölkəsində çox sevilən bir şairdir. Onun görüşünə gələnlər eynu zamanda XXI əsrin oxucusunu maraqlandıran ədəbi əsərlər, dünyada baş verən ədəbi yeniiliklər barədə, müsair ədəbiyyat haqqında fikir mülahizələri aparıblar. Dinləyicilər arasında şer yazanlar da öz şerlərini oxuyublar.
Görüşün sonunda Natalya Xarlampyevanın imzalı kitablarının satışı təşkil olunub. Saxa Yakutlarının Xanqalas ulusunun deputatı həmyerlimiz Əliş Məmmədov “Yakutsement” zavodu adından xalq şairi Natalya Xarlampyevaya xatirə hədiyyəsi də təqdim edib.
Bizim azərbaycanlıların uzaq şimal diyarda ədəbiyyat sevgisi oyatmaları çox təqdirəlayiqdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.01.2023)
Bu gün iki şairin - Səməd Mənsurun və Əli Tudənin doğum günləridir
Yanvarın 31-i Azərbaycanın iki tanınmış ədəbi xadiminin, şairinin doğum günüdür. Səməd Mənsurun və Əli Tudənin.
Səməd Hacı Əhməd oğlu Kazımov 1879-cu ilin bu günündə Bakıda doğulub. O, rus-müsəlman məktəbində təhsil alıb, rus, ərəb və fars dillərini mükəmməl bilib. Bir müddət Bakıda “Səfa” Mədəni-Maarif Cəmiyyətinin məktəbində müəllim işləyib. Klassik ədəbiyyatın bilicilərindən olan Səməd Kazımov “Bəsirət”, “İqbal”, “Tuti”, “Molla Nəsrəddin” və digər mətbuat orqanlarında “Mənsur”, “Səməd Mənsur” təxəllüsü ilə şeirlər yazıb. Onun şairlik fəaliyyəti satirik və lirik istiqamətdə olub.
Yaradıcılığının birinci dövründə, yəni 1918-ci ilin əvvəlinə qədər şair klassik şeirlərlə yanaşı, əsasən, satirik əsərlər yazıb, ictimai bəlaları tənqid edib. Satiralarından birində yoxsulluq ucundan həkimə gedə bilməyən xəstələrin şikayətini onların dilindən qələmə alıb:
Nə cibimdə parə, nə evdə çörək var, ey həkim!
Nəbzimi bihudə sıxma, çəkmə azar, ey həkim!
Səməd Mənsur yaradıcılığının ikinci dövrü 1918-1920-ci illərə təsadüf edir. Şair Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə daha məhsuldar işləyib. Bu dövrdə “Zənbur” və “Şeypur” satirik jurnallarının ərsəyə gəlməsində onun daha çox əməyi olub. Poeziyamızın qızıl fonduna daxil edilən “Naz et”, “Sən mənim olsan”, “Həpsi rəngdir” və digər əsərlərini yazıb. Ona daha çox şöhrət qazandıran "Həpsi rəngdir" müxəmməsidir. Yaşadığı mühitdə riyakarlar, məsləksizlər arasında sənətkar sanki üsyan qaldırır, "Tapmadım aləmdə bir həmdəm ki, olsun biriya" deyə fəryad edirdi:
Nəfsi uğrunda görürsə hər bəla, hər macəra,
“Məslək”ə isnad edər, məslək, dəyanət rəngdir.
Milli azadlıq, milli mənlik, ana dili məsələləri Səməd Mənsurun yaradıcılığının ana xəttini təşkil edir. Ədib “Şeypur”da dərc etdirdiyi “Ziyalılarımız” sərlövhəli silsilə felyetonlarından birində ana dilini bəyənməyən “ziyalıları” “ruslaşdırma” siyasətindən uzaq olmağa çağırıb: “...İndi mənə deyirlər ki, hökumət müsəlmandır, gərək uşaqlar türk dili danışsınlar. Canım, sən özün yaxşı görürsən ki, burada türk dili bilən biçarələri heç qapıdan içəri qoymurlar ki, gedib dərdlərini öz köhnə ağalarına ərz eləsinlər. Sən özün görürsən ki, tamam böyüklərimiz də hələ sənin uşaqların kimi vaspitannıy adamlardı. Ağızlarının əyilməyindən qorxub, türk dili öyrənməyiblər".
Şairin yaradıcılığının üçüncü - sonuncu dövrü 1920-1926-cı illəri əhatə edir. Bu dövrdə daha çox pyeslər (“Maarif”, “Cinayət”, “Dərviş” və digər əsərləri) yazmağa üstünlük verib.
Səməd Mənsurun milli teatr tariximizdə də özünəməxsus yeri var. “Səfa” Cəmiyyətinin teatr bölməsinin rəhbərlərindən biri olan Səməd Mənsur truppanın aktyor heyətinin təkmilləşməsində, repertuar siyasətinin formalaşmasında mühüm işlər görüb. O, “Nicat” Cəmiyyətinin truppasında, “Zülfüqar bəy və Üzeyir bəy Hacıbəyli qardaşlarının müdiriyyəti” teatr dəstəsinin tamaşalarında da müxtəlif xarakterli obrazlar yaradıb.
1920-ci ildən sonra baş verən siyasi hadisələr, milli azadlığın, müstəqilliyin boğulması şairə olduqca pis təsir edib. Xalqına edilən zülm, təhqir onun mənəvi və ruhi sarsıntılarına səbəb olub. Dövrün haqsızlıqlarına, bəzi insanların məsləksizliyinə dözə bilməyən Səməd Mənsur 1927-ci ildə vəfat edib.
Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra görkəmli maarifçi, şair və publisist Səməd Mənsurun da xatirəsinin əbədiləşdirilməsi istiqamətində xeyli işlər görülüb. Onun əsərləri latın qrafikasında çap edilib, Suraxanı rayonunda xatirə lövhəsi açılıb.
Cənub həsrəti ilə yaşayıb-yaradan Azərbaycanın sevilən şairlərindən olan Əli Tudənin isə bu gün anadan olmasının 99-cu ili tamam olur.
Mühacir Azərbaycan şairi Əli Tudə 1924-cü il yanvarın 31-də Bakı şəhərində anadan olub. Əslən İrandan olan valideynləri XX əsrin əvvəllərində Bakıya köçüb, atası neft sahəsində fəhləlikdən başlayaraq buruq ustalığına qədər yüksəlib. Uşaqkən valideynlərini itirən Əli nənəsinin himayəsində böyüyür. 13 yaşında Əlinin şeirləri qəzetlərdə çap olunur. Ancaq bu sevincin ömrü uzun çəkmir. Ötən əsrin 30-cu illərindən başlayan qanlı repressiyalar onların da talelərini, yollarını dəyişir. Əli nənəsi ilə birlikdə İrana sürgün olunur. Mühacir həyatı onun tale payı olur. Orada da Əlini sakit həyat gözləmir. Ata yurdu Savalan dağının ətəyindəki Çanaxbulaq kəndində təsərrüfat işləri ilə məşğul olur. Sonra bir müddət Ərdəbildə fəhləlilik edir, vaxt tapan kimi isə ürəyindən süzülən şeirləri kağıza köçürür.
Sən ey baxıb neçə yerə,
Nəsə xəbər alan dünya!
Heç demirsən bircə kərə,
Nə təhərdi balan, dünya!
1940-cı illərdə İranda başlanan milli azadlıq hərəkatı Əlinin həyatında yeni bir səhifə açır.
Nə qədər döyüş var, mübarizə var,
Bayrağım vətəndir, silahım qələm.
- deyən gənc Əli bu hərəkata qoşulur və onun fəallarından biri olur. Milli ruhda yazdığı şeirləri ilə xalqı mübarizəyə səsləyir. 1945-ci il dekabrın 12-də Cənubi Azərbaycanda milli hökumət qurulur. Xalqını, millətini ürəkdən sevən Əli milli hökumətin Maarif Nazirliyində işləyir. “Ana dili” kitabının tərtibində və çap olunmasında xüsusi rol oynayır. Bundan əlavə, Əli Tudə İran tarixində ilk dəfə olaraq Təbrizdə Milli Filarmoniya yaradır. “Öz gözlərimlə” kitabında Əli Tudə yazır: “Bu təkcə Təbrizdə deyil, bütün İranda açılan ilk filarmoniya idi. Salondakılar intizarla səhnəyə baxır, əllərindəki konsert proqramını dönə-dönə oxuyurdular. Ancaq proqramda yazılmamış bir çıxış da vardı. Bu da konsert başlamazdan əvvəl milli hökumətin lideri Seyid Cəfər Pişəvərinin edəcəyi nitq idi. Bunu yalnız filarmoniyanın müdiriyyəti bilirdi”.
Milli hökumət onu ali mükafatla, “21 Azər” medalı ilə təltif edir. O zaman Əli Tudənin 22 yaşı vardı... Üzünə gülən taleyi yenə ondan üz döndərir. Qanlar bahasına qurulmuş hökuməti süqut edir. Əli Tudənin üsyankar ruhlu kitabları mətbəədə yandırılır. Əli Tudə barədə şah xüsusi fərman verir: “Tutulduğu anda məhkəməsiz-filansız qətlə yetirilsin!”.
O, yenidən Azərbaycana üz tutur. Budəfəki mühacirlik Əli Tudə üçün ömürlük taleyə çevrilir.
Ayrılığın həsrətini köksündə gəzdirdi və bütün yaradıcılığı boyu Vətən, Cənub həsrəti mövzusuna sadiq qaldı. Poeziya yolunda yorulmadan çalışdı və böyük Əli Tudə irsi qoyub getdi. “Cənub nəğmələri”, “Məhbusların son sözü”, “Arazın o tayında”, “Qəzəb”, “Təbriz yolu”, “Mühacir qeyrəti”, “Mənim səsim”, “Yarımçıq dastan” - bir sözlə, 40-dan çox kitabın müəllifi kimi ədəbiyyat tariximizdə yer aldı.
Əli Tudə 1996-cı il fevralın 26-da vəfat edib. Onun yaradıcılıq yolu nəsillər üçün örnəkdir. Ədəbi əsərlərindən, həyat və yaradıcılığından oxuyub-öyrənməli hələ çox şey var. Azərbaycan oğulları Vətənin cəngavər şairinin, məğrur şairinin - heç vədə öz yolundan dönməyən, öz məsləkindən əl çəkməyən Əli Tudənin indi az qala hər birisi bir şüara çevriləcək qədər mənası olan şeirlərindəki vəsiyyətlərini öz həyat amalına çevirməlidirlər.
Ruhları şad olsun.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.01.2023)
Günün fotosu: Xoyda baş verən zəlzələnin fəsadları aradan qaldırılır
Günün fotosu: Xoyda baş verən zəlzələnin fəsadları aradan qaldırılır
İranın şimal-qərbində ötən gün baş verən zəlzələ nəticəsində ölənlərin sayı 3 nəfər olub, 816 nəfər yaralanıb. Hazırda zəlzələnin fəsadları aradan qaldırılır. Dəyən ziyan milyonlarla ölçülür.
Foto: İSNA
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.01.2023)
225 milyon 710 manat artıq və əsassız ödəniş aşkarlanıb
2022-ci il ərzində aparılmış nəzarət tədbirləri ilə vəsaitin xərclənməsini tənzimləyən qanunvericiliyin, maliyyə qaydalarının və normalarının tələblərinə əməl edilməməsi hesabına büdcə vəsaitlərinin artıq və əsassız xərcləndiyi, bəzi hallarda ciddi maliyyə pozuntularına yol verildiyi aşkarlanıb.
Maliyyə Nazirliyi xəbər verir ki, bu barədə nazir Samir Şərifov 2022-ci ilin yekunlarına həsr olunmuş kollegiya iclasında deyib.
“İl ərzində ümumilikdə 185 nəzarət obyektində aşkar olunmuş 225 milyon 710 min manat məbləğində artıq və əsassız ödənişlərin 35,1 milyon manatının yoxlamaların gedişində təqsirkar şəxslər tərəfindən dövlət büdcəsinə bərpası təmin edilib. Qalan vəsaitin bərpası ilə əlaqədar, habelə nöqsanlara yol vermiş vəzifəli şəxslər barəsində hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən tədbirlər görülür”, - deyə maliyyə naziri qeyd edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.01.2023)
“Yaman yada saldı bu gecə səni…” - Vahid Əzizin poetik dünyası
Allahverdi Eminovun Xalq şairi Vahid Əzizin şeirləri haqqında “Bir həftənin payız ritmləri” resenziyasını təqdim edirik
Qəribə görünməsin başlıq. Məgər şeir həftəlik olur? Yoxsa poeziya da payızı - ilin son ayları kimi "qocalır?" Belə düşünməzdim: şeir məhz bir saatın, bir günün və bir həftənin içində yazılır. Yaradıcılıq psixologiyasının təsdiqidir bu qənaət. Necə ki, mən böyük şairimiz Vahid Əzizi şəxsiyyət kimi poeziyasına da yaxından bələdəm. Desəm onun yaradıcılığını həmişə izləmişəm və xeyli silsilə məqalələr yazmışam. Günlərimiz olub, soyuq qış gecəsində soyuq otaqda isti söhbətlər etmiş, hətta bir şeirin yaranmasının şahidi olmuşam. Bəli, bir gecənin intizarında "Bahar" şeiri hasilə gəlib. Təzad deyilmi? Məhz poeziyanın da qəribəliklərindən biri də bu ovqata şairi kökləməkdir!
Vahid Əziz haqqında uzaqan başlamağı bir kənara qoyuram; onun poetik yaradıcılıq psixologiyasında maraqlı cəhətlər az deyil: O, olub aylarla, hətta ilcə bir şeir belə qələmə almamışdır, olub gecə yarıdan keçmiş mənə telefon açmış, bir neçə şeirini "mürəkkəbi qurumamış" oxumuş, ürəyini sadiq oxucusuna açmışdır. Mən səhəri diri gözlə açmışam, təəssüratımı bir yazımla yumşaltmışam. Poeziya təbii ki, şairin sirridir yazılana qədər - onu qoruyur müəllifi - sonra daha onun deyil, minlərin, milyonların ünvanıdır. Poeziyanın sirlərinə hələ də varid olunmur nədənsə, səbəbi nə? Şairdən ummağa nə var, yazır və oxuyuruq. Məsələ şeirin yaranma möcüzələrini araşdırıb az-maz tapmaqdır. Dəfələrlə demişəm: - Şeir (poeziya) kəşfdir, şeir oyundur, misralar əvvəlcə şairilə "gizlənpaç" oynayır, bəzən tapılmır da. Sonra özü üzə çıxır və məhrəmanə misralar bir-birinə sığınır, bir-birinə qısqanmır. Bir şərtlə: şairin ovqatı, sevgi həsrəti, olmuş duyğuların oyanışı səslənsin təxəyyülündə, qəlbindəg
Vahid Əzizin son şeirlərində ("Ədəbiyyat" qəzeti, 09.12.17) mən bu əlamətləri sezdim. Bir istəyin - sevginin mütəhərrik səslənməsi. Bir istəyin - sevginin həzin həsrəti. Bir ümidin - sevginin ölməzlik himni:
Gülüm, axı məni hamı tanıyır,
Bilmədiyin nə öyrənib getmisən?
İndiyədək çəmən məni qınayır,
Çiçəklərə gileylənib getmisən.
Yar olmaya, canım sənə qəfəsmiş,
Aramızdan nə çatlayıb, nə əsmiş?
Bəlkə sevgi sənin üçün həvəsmiş?
Ətrafında veyillənib getmisən.
...Sevənlərdir xatirələr qoruyan,
Torpaqları göz yaşıyla qoruyan.
Yollar çoxdur insanları ayıran,
Hara baxsan şaxələnib getmisən...
Sevginin sirri də bundadır: vaxtında tutdun - səninlə birgə qocalar, yaşlaşar və daşlaşar; buraxdın - əlindən çıxdı - sədaqət umma ondan. Sevgi axı məhəbbət deyil ki, hər bir əşyada: canlı da, cansız da insanı gözləyir. Sevgi böyük dərd-hicran qoyub uzaqlardan boylanar, ta payızacan. Vahid Əzizin poeziyasına bu payız qəfil, gözlənilmədən gəlib və neçə-neçə şeir yazdırıb. Əlbəttə, şabaşı ilə. Payızın varı da ağaclardan yığdığı yarpaqlardır ki, bir gün ömür "oynayanda" şabaş verir.
Bulud üç bir, iki bir,
Yavaş-yavaş yağdırır.
Yollar boyu toy gedir -
Payız şabaş yağdırır.
Daşınmaqda ot-ələf,
Qoymarıq olsun tələf.
Su içində bu tərəf,
Ya da o baş, yağdırır.
...Bir eşq sinəmin altda,
Od-alov çataçatda.
Qız-gəlin zarafatda -
Təndir lavaş yandırır.
Əsl payız ritmi. Mənə rus şairi Nekrasovun məşhur "Biçilməmiş ot" şeirini xatırlatdı...
Payız küləklərlə gəlir və şairin sümüyünü sızladır, ilahidən gələcək şeir payının intizarını gözləyir, qəribə deyilmi? Təsadüfi qənaətə gəlinməyib: şairlər Allaha daha yaxın insanlardır, inanıram. Payız Vahid Əzizdə həm də yaradıcılıq potensialına stimul gətirir. Onun şəhadətinə görə, ən məhsuldar işləməsi payız fəslinə düşür.
Bu da yaradıcılıq psixologiyasının bir əlamətidir və "Küləklər Bakıya qarlar gətirir", "Əsl Bakı havasıdır bu hava" şeirlərini "diqtə" etmişdir. Birinci şeir zəngin poetik atributları ilə diqqəti cəlb edir, şairin gerçək təxəyyülünün inikasıdır, yoxsa şeirin ahəngi - harmoniyası pozula bilərdi:
Küləklər Bakıya qarlar gətirir,
Yasamal bəyazlıq geyir əyninə.
Bakı elə bil ki, duzun itirir,
dənizi səpirlər küçələrinə.
Küləklər dağlardan qarlar gətirir,
baxdıqca görkəmi göz oxşayacaq.
"Dağlı təndirini" alov isidir,
Çörək bişirdikcə köz oxuyacaq.
Sulu qar küləklə qapını açdı,
dağlarda o qədər qartopu atdım.
bir topa ovcumdan yollara qaçdı,
onu gəzə-gəzə Bakıya çatdım.
Poeziyanın öz şeiriyyəti var və şairin ilhamı fəslin bakirəliyindən qida almalıdır, misralar detallarla obrazlaşmalıdır. Vahid Əziz payızı oxucuya yalnız təbiətinə görə çatdırmır - buna nə ehtiyac - payızın doğurduğu ovqat, oyatdığı düşüncələr, hisslərin təmizliyi - bu "üçlük" estetik zövqün gücünü büruzə verir.
Oxucu bir növ - yox, həqiqi mənada zənginləşir. Qar gətirən, küləyi, yedəyində daşıyan payız Bakının, elə bütöv məkanın həmişəlik qonağı ola bilməz, bu, yeknəsəklik olardı.
Qışın bu şəhərdə həyatı qısa,
Qar yerdə uzağı, iki gün qalar.
Küləklər ya könlün açar bir qıza,
Ya da örpəyini başınnan alar.
Xırda detaldır, ictimai mətləbə ehtiyac da yoxdur, amma qar çirki içinə çəkib əridib bu kiri-pasağı özüylə aparması - ehtiyac var.
Qardan sonra bəyazlıq, "təşvişə" düşmür, gilavara ehtiyac var ki, dənizə tələssin, xəzrini qabaqlasın. Məncə, ölməz şairimiz Sabirin "Uşaq və buz" şeirinin ab-havasını duyan cocuğun hisslərini xatırlatdı!
İkinci şeirində Vahid Əzizin öncə, duyğu azadlığı qabarıqdır. Vətənin sosial və mənəvi ponoramı. Hər bir dürlü iş görünür və müəllifin dərindən yaşantısı. Mənəvi mərdliyin təzahürü və poetik məftunluq. Və bir qədər keçmişə qayıdım:
Bir arada səngimişdi rüzgarlar,
Elə bil ki, qoyulmuşdu girova.
Bir az isti, bir az soyuq, bir az qar -
Əsl Bakı havasıdır bu hava.
Və şair əhval-ruhiyyəsinin poetik işığı, coşğunluq yüksəlişinin görüntüsü: sevgidən başlanan insan ruhi ehtiyacının ödənişi. Bu, gənclərin "elçi daşı"ndan başlayıb haqq və həqiqətdə toxdayır. Şair "elçi daşından" təsadüfi başlamır:
Nələr çəkər qəlblər elçi daşında,
Oğlanları sevər on beş yaşında.
Şimşək çaxar gözəllərin başında -
Əsl Bakı sevdasıdır bu sevda.
Və xüsusi şairlik zövqü ilə məmləkətimizin Abşeron məkanının təbii nemətlərini tərənnüm edir:
Bağlarında qızıl güllər al yanaq,
Ləzzət verər şor qoğalla qayğanaq.
Ətri gözəl, qənd, zəfəran, xeyli yağ -
Əsl Bakı halvasıdır bu halva.
Gözəl Bakı Abşeronun maralı,
Qala bilməz Xəzərindən aralı,
Duyulmaqda dəyişdikcə əhvalı -
Əsl Bakı qovğasıdır bu qovğa...
Vahid Əzizin payız ritmləri ovqatında estetik idealın (poeziyaya məxsus təyinat) bədii şərhidir, insanın içində və şüur fəhmində canlanan nüansların təsiridir. Oxucu bu poetik aktı qeydsiz-şərtsiz qəbul edir.
Yenə şeirin baş qəhrəman şair mənidir. O, oxucu sevincinə və kədərinə şərik çıxır, baxmayaraq poeziyada "görünmür", amma oxuyan kəs dünyanı unudur, emosionallıqdan düşüncəyə gəlir, fikir sözə çevrilir, maddiləşir.
Şairin "Savayı" şeirində haradasa real Mən var ki, uzaq illərə qayıtmaq istəyir; alınacaqmı?
Körpə idim - yerim isti, özüm tox,
Nə istəsəm yetişərdi havayı.
Öyünməyə daha gözəl günüm yox,
El-obamda o günlərdən savayı.
Xəyalımda ömrün hər bir yaşında,
Gözlədiyim soyuq elçi daşında.
Nə diləyim beşiyimin başında,
Nə deyən dodaqlardan savayı.
Həzinlik, ana nəvazişi, beşik fenomeni; bunlar necə də xoşdur, bir şair varlığının keçmiş daş abidəsidir. Lakin heç də belə getmir ömrün axarı: münasibətlər haqqında təsəvvürlər, xeyir və şərin izləri, əməllərin və hadisələrin dolaşmış düyünləri və nəhayət:
Mərd olanı zindan belə sındırmır,
Zirvələrdə qarlar belə dondurmur.
Bu dünyada heç nə məni yandırmır -
Odu sönmüş ocaqlardan savayı...
Ocaq sönməsin, sönərsə özüylə səadət və şöhrət nurunu da aparır, əvəzində təşvişli və həyəcanlı payızı gətirir. Şairin - müəllifin mənəviyyat və əxlaqca təmiz Məni!
Şairin mövcudata poetik baxışı - bədii arxelogiyaya sövq etməsi! Şairin psixoloji və həyat qütblərinə güclü meyli! Bu "triada"nın doğurduğu assosiativ çalarlar - mən poeziyaya bu zövq pəncərəsindən baxıram.
Pəncərələri tam açmaq hər tənqidçiyə nəsib olmayan ümiddir. Və narahatçılıq da keçirirsən: nə vaxtsa peşəkar tənqid poeziyanın, hətta bir şeirin poetikasının anatomiyasını açmalı olacaqdır.
Subyektiv hisslərindən uzaqlaşacaqdır, əsl poetik nümunələrin dəyərini çəkəcəkdir. - Sualsız! Mərhum professor Cəfər Cəfərov yazmışdır:
"Tənqidçinin də xoşuna gələn və ya gəlməyən cərəyanlar, üslublar, məktəblər vardır, lakin tənqidçinin başlıca silahı bu özünəməxsusluq deyildir, onun gücü obyektivliyindədir ki, bunun xatirinə o, çox zaman subyektiv hisslərindən əl çəkməlidir".
Vahid Əziz poeziyasına, hələlik qiyməti verilməyən bu dolu yaradıcılığa da şamil etməkdən çəkinmirəm. Belə zəngin şairlərimizin yaradıcılığı nəzərdən qaçırılmamalıdır.
Unutmayaq hər bir ömrün, xüsusilə, söz, fikir adamının illəri nə vaxtsa payıza dirənir, yalnız bu zaman kəsiyində tərəflər kəsilmir. Gec deyilmi? Onu unutmayaq ki, əsl şairlər və poetik ürəklilər nə yaxşı öz kökündən düşmür, gözəlləri unutmur, hətta bir gecənin həzinliyinin həsrətini arzulayırlar.
Həsrətin, intizarın enerjisi sönmür. Vahid Əziz "Yaman yada saldı bu gecə səni" şeirində nəydi pıçıldadığı.
Qəlbimi çəkdiyim həsrət üşüdür,
Köksüm isindikcə şəkillərini
Yoxluğun yandıran olmazdı bu cür -
Yaman yada saldı bu gecə səni.
Səni xəyalımda tutub gedirəm,
Özgə kimim var ki, pənah gətirəm?
Qorxuram özümü elə itirəm -
Boynuna sarmanam görüncə səni.
...Yuxuda lal-dinməz keçdin yanımdan,
Həyatda dözməzdim havalanmadan.
İnan ki, canını barmaqlarımnan
Didərəm, yanımdan gedincə sənin...
Bu da şairin içində boğduğu ehtirasın həsrəti! Onu söndürməyə dəyərmi? Şairin iztirab aləminin məsud və səadət səltənətinin nikbin şöhrət nuru. Haçansa yanacağı alovun son yeri, son közərtisi...
Vahid Əziz poeziyasının payız ritmləri beləcə yarandı, ilahiləşmiş həsrətin məsud günlərində, poeziyanın təbii diqtəsində. Nə yaxşı belə olur, nə yaxşı payız duyğulandırır.
Yaşın çoxaldıqca fəsilbəfəsil,
Tanı düşməninlə, dostlarını bil.
Payızı qayğıkeş, yaşı şirindi,
Vətənin qışları, yayları göz
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.01.2023)
İran şahı niyə Tağıyevi yox, Tumanyanı seçdi?
Elman Eldaroğlu yazır
İran hökmdarı Müzəffəriddin şah Qacar 1903-cü ildə Avropaya səfər edərkən yolüstü Bakıya dönüb, burada iki gün istirahət edir. Manaf Süleymanovun “Eşitdiklərim, oxuduqlarım, gördüklərim” kitabında bu barədə yazılır:
“Şəhərdəki İran tacirləri dükanlarını şiri-xurşidli bayraqlarla bəzəmişdilər. Şahı qarşılamağa çoxlu tacir gəlmişdi. İyirmiyə qədər adam əlahəzrəti müşayiət edirdi, kamerqer libasında idilər; üzdəniraq libaslarındakı baftalar yağlı, çirkli görünür, yəqin ki, əl ilə bozbaş, plov yedikcə üstlərinə tökülüb əllərilə siliblər. Körpüdən birbaşa vağzala yollandılar. Biz çatanda şah salon-vaqonda idi, o yoğunluğunda adamın vaqona necə girdiyini təsəvvür edə bilmədik. Məiyyəti şahın əşyasını salon-vaqona daşıdıqca elə səs-küy salırdılar ki, elə bil bazardadırlar. Vaqon Batumiyə yollandı. Konsul gedəndən sonra adamlar başladılar şəbədə deməyə, gülməyə.”
Manaf Süleymanov “Bakı milyonçuları” araşdırma kitabında isə şahın milyonçu Tağıyevlə maraqlı dialoqunu təqdim edir:
“Hacı Zeynalabdin Tağıyev şahın şərəfinə verdiyi böyük ziyafətdə giley-güzar edir ki,- mən müsəlman olduğum halda bəs niyə mənim yox, gedib erməni Tumanyanın evində gecələdiniz?
Şah cavab verir ki,- sən müsəlman olsan da, rus təbəəsisən, Tumanyan isə mənim rəiyyətimdir. İran təbəəsidir, onun evi mənim evimdir...”
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.01.2023)
Okramenin “Laçın”ı
Ən çox oxunan xəbər: Nigeriya vətəndaşı Cozef Uvezele Okpamen "Səs Azərbaycan: Doğma nəğmələr" layihəsində ifası ilə münsifləri və tamaşaçıları təəccübləndirib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” bizim media-ya istinadən xəbər verir ki, sözügedən yarışmada "Laçın" mahnısını səsləndirən gənc hər üç münsifi özünə tərəf döndərməyi bacarıb.
Cozef İlqar Xəyalın komandasını seçib.
Qeyd edək ki, C.Okpamen Naxçıvan Dövlət Universitetində müalicə işi üzrə təhsil aldığını bildirib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.01.2023)
Musiqili Teatrdan Polad Bülbüloğlunun doğum gününə hədiyyə olacaq
Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrında Xalq artisti, bəstəkar Polad Bülbüloğlunun musiqiləri əsasında “Nəğməmə inan” tamaşasının premyerası olacaq.
Teatrın yaydığı məlumatda bildirilir ki, teatrın rus bölməsində hazırlanan bu musiqili komediyanın ilk təqdimatı bəstəkarın doğum günündə fevralın 4-də saat 19:00-da onu sevənlərə təqdim olunacaq və bu tamaşa həmçinin fevralın 5-də də oynanılacaq.
Libretto müəllifi və mahnılarının mətni Mixail Şerbaçenkoya məxsus olan bu səhnə əsərinin quruluşçu rejissoru teatrın baş rejissoru Cavid İmamverdiyev, quruluşçu dirijoru Əməkdar incəsənət xadimi Fəxrəddin Atayev, quruluşçu rəssamı Vüsal Rəhim, quruluşçu baletmeysteri Əməkdar artist Nigar Şahmuradova, xormeysteri Əməkdar artist Vaqif Məstanovdur.
Səhnə əsərində rolları Əməkdar artistlər Boris Qrafkin, Fərid Əliyev, Nərgiz Kərimova, aktyorlar Emil Heydərov, Mehriban Zaliyeva, Rauf Babayev və Leonid Klyotc ifa edəcək.
Xatırladaq ki, Rusiyanın bir neçə teatrında oynanılan bu əsərin radio-tamaşasında baş rolu Polad Bülbüloğlu özü səsləndirib.
Biletləri şəhərin bütün teatr-konsert kassalarından, “ASAN xidmət” mərkəzlərindən, eləcə də “İticket.az” saytından əldə etmək olar.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.01.2023)
