Etibar Əbilov yazır

Bəzən hansısa bir alimin elmi fəaliyyəti haqqında "O bir institun işini təkbaşına gördü" deyirlər. Çox vaxt bu sözü gəlişigözəl söz kimi ifadə edirlər. Bu sözdə hardasa mübaliğə də var... Amma istisnalar da var.

Görkəmli ədəbiyyatşünas alim Abbas Zamanov öz fəaliyyəti ilə doğrudan da bir institutun işini görmüş böyük elm xadimi idi.

Mən Abbas müəllimin adını ilk dəfə təbii ki, atamdan eşitmişdim. 1960-cı ildə Elmlər Akademiyasının iclas zalında Səməd Vurgunun yubileyi keçirilərkən Abbas müəllimin adı çıxış edənlərin siyahısında olmasa da o, söz alıb trubinaya keçmiş, bir neçə kəlmə Səməd Vurğundan danışandan sonra heç kəsin gözləmədiyi halda söyləmişdi:

-Bir neçə gün bundan əvvəl eşitdiyim bir xəbərdən hələ də özümə gələ bilmirəm. Ermənistan rəhbərliyi Naxçıvanı  Ermənistana birləşdirmək istəyirlər, hətta işə də başlayıblar. Təcili bu məkrli niyyətin qarşısı alınmalıdır.

Həmin gecədə iştirak edən Azərbaycan yazıçılarının, alimlərinin 90 faizi Abbas müəllimin bu cəsarətli çıxışını alqışlarla qarşılasar da bu cəsarətli çıxış həmin gecədə iştirak edən dövlət rəsmilərinin qorxusuna, həyacanına səbəb olmuşdu və islasa sədrlik edən akademik: -Abbas müəllim hissə qapılır, o, öz səhvini tezliklə başa düşəcək -deyəndə, artıq yerində əyləşmiş Abbas müəllim yüksək və əmin səslə: -Əsla- demişdi.

Və təbii ki, Abbas müəllimin bu qeyri-adi, cəsarətli çıxışına görə başı çox ağrımışdı. Amma Abbas müəllim əsla sınmamışdı. Əslində Abbas müəllim kimi mərd,

cəsarətli insanları sındırmaq qeyri mümkündür.

Abbas müəllim atamın müəllimi olmuşdu.

Amma məni Abbas müəllimlə ilk dəfə tanış edən tərcüməçi Səyavuş Məmmədzadə olmuşdu:

-Abbas müəllim, bu cavan oğlan Neftçaladan İmamverdi Əbilovun oğludur-demişdi.

-Bizim Rəsulun (Rəsul Rzanın) tədqiqatçısı-demişdi Abbas müəllim. Sonra da əlavə etmişdi:

-İmamverdinin müdafiəsində təklif etdim ki, yazdığı elmi işinə görə ona birbaşa doktorluk elmi dərəcəsi verilsin.

Abbas müəllim Rəsul Rza ilə yaxın dost idi. Bunu Rəsul Rza da, Anar da, Abbas müəllimin özü də yazıblar. Onların dostluğunun mən də şahidiyəm.

1978-ci il idi (hansı ay olduğu yadımdan çıxıb). Rəsul müəllim atamı ənənəvi Sabir poeziya günlərinə dəvət etmişdi (Rəsul müəllim Sabir poeziya günlərinin rəhbəri idi). Həmin gün Sabirin heykəlinin qarşısında baş tutan tədbirdə atam da çıxış elədi. Tədbir sona çatdı. Rəsul müəllim bir nəfərin qoluna girib (ayaqlarında problem var idi) asta addımlarla Nizami muzeyinə tərəf gedirdi. Bu zaman bir nəfər orta yaşlı şəxs ona yanaşdı. Həmin adamın yanında bir uşaq var idi. Həmin adam Rəsul müəllimə salam verib əlindəki fotoaparata işarə edərək:

-Rəsul müəllim, olarmı Sizin bu uşadla şəklinizi çəkim?-demişdi. 

Rəsul Rza:

-Niyə olmur- demişdi. Sonra ətrafa boylanıb: -Abbas...Abbas Zamanov -deyə söyləmişdi. Abbas müəllim bir qədər kənarda kiminləsə söhbət edirdi. Rəsul müəllimin səsini eşidib yaxın gəlmişdi. 

Rəsul Rza:

-Abbas, yaxıb gəl, yanımda dayan bu gözəl bala ilə şəkli birlikdə çəkdirək - söyləmişdi. 

Bu həm xoş münasibət, gəm etibar, doğmalıq jesti idi. 

Abbas Zamanov böyük tədqiqatçı idi. Onun Mirzə Cəlil, Sabir, ümumiyyətlə "Molla Nəsrəddin ədəbi məktəbinin" nümayəndələri haqqında tədqiqatları sadəcə olaraq heyrətamızdir. Toplayıb nəşr etdiyi "Sabir müasirlərinin xatirələrində" kitabını dönə-dönə, zövq alaraq oxumuşam. Həmidə xanımın xatirələrini də rus dilindən tərcümə edib çapa hazırlayan Abbas müəllimdir.

Sovet dönəmində Türkiyə ilə Azərbaycanın mədəni, ədəbi əlaqələrinin inkişafı sahəsindəki fəaliyyəti də əvəzsiz olub. Öz puluna aldığı nə qədər kitabı Ərzurumdakı Atatürk universitetinə göndərmişdi və

həmin universitetdə "Abbas Zamanov kitabxanası" fəaliyyət göstərirdi.

...Həmin o uzaq illərdə rəhmətlik atam Bakiya getmişdi. Kiçik bacımı da özü ilə aparmışdı. "Azərbaycan qadını" jurnalında Baş redaktorla - unudulmaz Xalidə xanım Hasilova ilə görüşürlər. Xalidə xanım bacıma bir necə kitab bağışlayır. Bir qədər söhbət edib görüşüb ayrılırlar. Vestibüldə Abbas Zamanovla qarşılaşırlar. Abbas müəllim atamla nə barədəsə söhbət edir. Bacım deyir, birdən Abbas Zamanov mənə:

-Qızım, kitablarına baxmaq olar?- dedi və kitabları məndən alıb bir-bir baxmağa başladı. Həmin kitablardan birini ayırıb:

-Qızım, bu kitabı Abbas müəllim səndən xahiş edəcək, əvəzində sənə çoxlu kitablar göndərəcək- dedi.

Bu, Məcid Şamxalovun məşhur "Qaynana"əsəri imiş. Sonra atama izah edib: “Türk dostlarımızdan biri neçə vaxtdır ki, bu kitabı məndən iştəyir. Tapa bilmirdim. İndi rahat oldum. Bu kitabı Türkiyəyə göndəcəm.”

Atamın arxivində Abbas müəllimin atama yazdığı çoxlu sayda məktubları, avtoqrafla göndərdiyi kitabları var. O məktublarda ifadə olunan fikirlər Abbas  müəllimin böyük şəxsiyyətindən, böyük vətəndaşlığından, böyük İnsanlığından xəbər verir. Bu məktublardakı fikirlər həm də Abbas Zamanovun Azərbaycan ədəbiyyatına, Azərbaycan mədəniyyətinə sonsuz,

aşırı sevgisinin yüksək ifadəsidir...

“Ədəbiyyat və incəsənət” (26.11.2022)

 Hafiz Əhmədov yazır

 "Gənclər ölkədəki və ya cəmiyyətdəki vəziyyətə görə ruhdan düşməsinlər, gələcəyə ümidlə baxsınlar. Ümidi isə reallaşdıracaq olan sadəcə özləri, zəhmət və cox çalışmalarıdır. Tək formula – çox çalışmaqdır" - Azərbaycanlı məşhur avtomobil dizayneri Samir Sadıxovun sözləridir bunlar.

Peşəkar avtomobil dizayneri Samir Sadıxov tərəfindən hazırlanmış konsept avtomobilin təqdimat mərasimi keçirilib. ABŞ-ın Los Angeles şəhərində təşkil olunan tədbirdə yeni üçüncü nəsil “Genesis X Convertible” avtomobili təqdim olunub. Samir mərasim zamanı fikirlərini media mənsubları ilə bölüşüb: "Son zamanlar üzərində işlədiyim avtomobili sizlərə təqdim etmək istərdim. Bu layihə Genesis X modellər seriyasının sonuncu, üstü açıq veriyasıdır. Bu il yay aylarında, çox qısa bir vaxtda dizayn rəhbərlərimin köməyi ilə birgə dizayn etdik. Avtomobil iki qapılı, elektro motorlu idman üslüblu bir modeldir. Və dizayn etdiyim bu avtomobilin Kaliforniyada, belə bir məkanda təqdim edilməsindən böyük şərəf duydum..." 

Qısa tərcümeyi hal:

Samir Sadıxov - 1990-ci ildə Gəncədə ziyalı ailəsində dünyaya göz açıb. Anası həkim, atası isə mühəndisdir. Gəncədə Azərbaycan – Türk liseyində orta təhsil alıb. İtaliyanin Turin şəhərində olan Istituto Europeo di Design – Nəqliyyat dizaynı fakültəsində bakalavr təhsili alıb. Almaniyanın Pforzheim Universitetində Nəqliyyat dizaynı fakültəsində isə magistr təhsili alıb. Samir Sadıxov Azərbaycanın ilk peşəkar maşın dizayneridir. O, 2011-ci ildə Ferrari World Design Contest dizayn müsabiqəsində ikinci yeri tutan Ferrari Xezri Competizione Edition layihəsi ilə məşhur olub. Gənc yaşında bir çox uğura imza atan azərbaycanlı dizanyer “Ferrari World Design Challenge 2014” müsabiqəsində qalib olmaqla məşhurluq qazanıb.

O, 30 dizayn məktəbi, 500 tələbə arasında bir neçə turu keçərək, ilk pilləyə yüksəlib. Bundan başqa, o, Cadillac C-Ville və XTS konseptlərini layihələşdirib. Eləcə də Rezvani Beast (“Heyvan”) markalı avtomobil də azərbaycanlı dizayner tərəfindən layihələşdirilib, həmin avtomobil Hankook Tyre Design Challenge 2014 müsabiqəsinin qalibi olub.

Samir Sadıxov təxminən 6 ay ərzində dizayn üzərində işləyib. Azərbaycanlı gənc dizayner Red Dot Design Award-ın 4680 layihəsi sırasında “Luminary” və “Best of the Best” mükafatlarına layiq görülüb. Qeyd edək ki, Red Dot Design Award yer kürəsinin dizayn Mərkəzi olan Essen (Almaniya) şəhərində yerləşən Şimali Reyn-Vestfaliya İnstitutu (alm. Design Zentrum Nordhein Westfalen) tərəfindən təqdim edilən dizayn sahəsində nüfuzlu mükafatdır. Mükafatlanmış işlər, Essendə Red Dot dizayn muzeyində sərgilənir. Bu muzey müasir dizaynın nailiyyətlərinin nəhəng toplusudur.

Samir Sadıxov hazırda dünyanın çox nüfuzlu avtomobil şirkətində dizayner olaraq çalışır. Ondan müsahibə almaq arzum çox böyük idi. Şükür ki, virtual olsa belə, bunu reallaşdıra bildim. Samir Sadıxov ona ünvanladığım suallarımı məmnuniyyətlə cavablandırdı.

- Necə oldu ki, siz avtomobil dizayneri olmaq qərarına gəldiniz? 

– Uşaqlıqdan avtomobillərə qarşı xüsusi marağım olub. Hər zaman avtomobil eskizləri çəkməyi sevirdim, lakin yoldaşlarımdan fərqli olaraq, var olan avtomobilləri çəkməyi sevmirdim, hələ də sevmirəm. Hər zaman istəyirdim ki, öz fantaziyamda olan yeni bir avtomobil çəkim. Orta məktəbdə oxuyarkən belə bir məşğuliyyətin, peşəkar səviyyədə etməyin mükün olduğunu öyrəndim və o gündən qərarım dəyişmədi. Nəhayət, avtomobil dizayneri oldum.

– Sizcə, peşəkar avtomobil dizayneri necə olmalıdır? Bunun üçün nələr tələb olunur?

– Avtomobil dizayneri olmaq üçün əsas iki şərt vacibdir. Dizayn etmək üçün xəyal gücü və rəssamlıq qabiliyyəti önəmlidir. Çünki xəyalınızda təsəvvür etdiyiniz dizaynı canlandırmağın ən ideal və tez üsulu onu yaxşı çəkməkdir. Dizayner olmaq üçün bu çox vacibdir. Şirkətlər və universitetlər adətən işə qəbul prosessində birinci bu xüsusiyyətlərlə önəm verirlər. Dizayn ideyalarının yenilikçiliyi və dizaynların necə təsvir olunduğuna diqqət yetirirlər. Əsas rəqabət də bunun üzərində gedir.

- Gündəlik iş rejiminiz necədir? 

– Standart iş rejimi ilə çalışırıq. Həftədə 5 gün işləyirik. Əsas iş rejimi layihə üzərində olur. Əgər konsept bir modelin üzərində işləyiriksə, proses 1 il çəkir. Əgər istehsala gedəcək seriya avtomobilidirsə, 2 – 3 il çəkir. Gündəlik işimiz isə avtomobilin dizayn prosesi ilə bağlıdır. Bəzən yeni avtomobil üzərində eskizlər, bəzən 3D formatla layihələr hazırlayırıq, bəzən isə hansısa modelin detallarını yenidən dizayn edirik.

Avtomobil insanlıq tarixinin ən vacib kəşflərindən biridir. Həyatımızı asanlaşdıran, bizi bir-birimizə tez və rahat qovuşduran vasitədir.

- Avtomobil istehsalı o qədər də asan başa gəlmir. Ən çətin proses nədən ibarətdir?

– Avtomobilin ən çətin hissəsi onun monokokunun ve şassisinin hazırlanmasıdır. Sonra isə ona uygun olan mühərrik ve transmissiya sisteminin hazırlanmasıdır.

– Gələcək avtomobil dizaynlarını necə təsəvvür edirsiniz? 

– Avtomobil dizaynı heç vaxt inqilaba uğramayıb, hər şey təkamüllə olub, inkişaf edib və yeni formalara sahib olub. Düşünürəm ki, gələcəkdə də avtomobillər texnologiyaya uyğun dizaynlara sahib olacaq. Dizayndakı ən çox dəyişikliklərin səbəbi texnologiya və yeni çıxan qanunlardır. Bunların işimizə təsiri çox olur.

- Dizayner olmaq üçün fitri istedad lazımdır, yoxsa ağıl? 

– İstedad 20 faiz, çalışmaq və zəhmət isə 80 faiz…

- Siz özünüz hansı avtomobillərə üstünlük verirsiniz?

– Praktik, əlverişli, ekonomik və sürətli avtomobilə daha çox üstünlük verirəm. Bunları özündə birləşdirən modellər mənim üçün daha məqsədəuyğundur.

- Artıq dünyada özü idarə olunan avtomobillərin dövrü başlayır. 

– Avtonom avtomobillər qaçılmazdır və üzümüzə doğru gələn inqilabi texnologiyadır və bu texnologiya dünya sənayesində ciddi dəyişikliklərə səbəb olacaq. Buna uyğunlaşmalıyıq, yoxsa geridə qalacağıq.

- Azərbaycana gəlirsinizmi? Çalışdığınız yerdə ölkəmizə qarşı insanların münasibəti necədir?

– Təəssüf ki, işlərimə görə Azərbaycana gec-gec gəlirəm. Gələndə isə maksimum ailəm və sevdiklərimlə vaxt keçirməyə çalışıram. İş yerimdə tək azərbaycanlı olduğum üçün mənə maraq pozitivdir və çalışıram ki, ölkəmizi yaxşı təmsil edim.

- Azərbaycanda iş qurmaq istərdinizmi? Bu istiqamətdə planlarınız nədən ibarətdir? 

– Plandan əlavə xəyallarım və arzularım var. Bu sahədə planları reallaşdırmaq üçün hökumətimiz və iş adamları dəstək olmalıdırlar. Uğurlu iş ortaya qoymaq üçün ciddi investisiya və plan lazımdır.

- Sonda gənclərə nələri məsləhət görərdiniz?

- Gənclərə ən əsas məsləhətim budur ki, dayanmadan öz üzərlərində çalışsınlar, xəyallarının ardınca getmək üçün özləri özlərini motivasiya edib, bütün maneələrə üz döndərib onlara qarşı vuruşsunlar. Ölkədəki və ya cəmiyyətdəki vəziyyətə görə ruhdan düşməsinlər və gələcəyə ümidlə baxsınlar. Ümidi isə reallaşdıracaq olan sadəcə özləri, zəhmət və cox çalışmalarıdır. Tək formula – çox çalışmaqdır!

“Ədəbiyyat və incəsənət” (26.11.2022)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Ədəbi qiraət rubrikasında oxucularına Mingəçevirdə yaşayıb yaradan şair Elşən Əzimin “Qapılar” şeirini təqdim edir. 

Bilir gedən qışdı, gələn bahardı,

açılır budaqda yarpaq qapılar.

Qara bir üzündə, ağ bir üzündə,

işığa, zülmətə ortaq qapılar.

Bir də görürsən ki, çırpılır üzə,

bir işıq süzülüb sancılır gözə.

Əyilib keçməyi öyrədir bizə,

boyu boyumuzdan alçaq qapılar.

Ürək kəlmə-kəlmə süzülüb gedər,

dünya ağızlarda söz olub gedər.

Söz ayaq altında toz olub gedər,

olmasa dillərə dodaq qapılar.

Kağız qapıları döyür bu qələm,

döyür ki, bir mətləb üstünə gələm.

Açılsa nə fayda, örtülsə nə qəm,

sürtük astanası tapdaq qaılar.

Hardan açılırsa, ora bağlanır,

dönür çərçivələr tora, bağlanır.

Bütün qapılardan sonra bağlanır,

daş qıfıl altında torpaq qapılar.