Kənan Məmmədli yazır

Onu bir kitabı ilə hamı tanıdı və sevdi. İndi kitabları sıralayır, daha çox tanınır, daha çox sevilir. Bu yazı onun yubiley tədbiri barədədir. 

Dünən Mədəniyyət Nazirliyi və Milli Kitabxananın birgə təşkilatçılığı ilə Əməkdar elm xadimi, professor Qəzənfər Paşayevin 85 illik yubiley tədbiri və görkəmli alimin “Seçilmiş əsərləri”nin 11 və 12-ci cildlərinin, “Azərbaycanda və İraqda Bayatlar” və “Xilaskarlar” (fars dilində) kitablarının, habelə Sərvaz Hüseynoğlunun “Ömrün Qəzənfər Paşayev modeli” kitabının təqdimatı keçirilib. 

Tədbiri Milli Kitabxananın direktoru, professor Kərim Tahirov açaraq Qəzənfər Paşayevin zəngin elmi axtarışlarından danışıb və onun ədəbiyyatımızın inkişafındakı xidmətlərini yüksək dəyərləndirib.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar Qəzənfər Paşayevi İraq türkmanlarının ölkəmizdəki təmsilçisi adlandırıb. Qeyd edib ki, o, bayatlar, Dərbənd və bütün Azərbaycanı əhatə edən çoxsaylı yazılar müəllifidir. 

Mədəniyyət Nazirliyinin Kitab sənayesi şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Akif Marifli yubilyara nazirlik tərəfindən təsis olunan “Şuşa-270” döş nişanını təqdim edib. 

Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədri, professor Qənirə Paşayeva, Milli Məclisin deputatı, Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı, AMEA-nın Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun şöbə müdiri, filologiya elmlər doktoru, professor Şirindil Alışanlı, Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri, professor Məhərrəm Qasımlı və başqaları Qəzənfər müəllimi işıqlı, xeyirxah insan kimi xarakterizə ediblər. 

Bildirilib ki, onun yazdığı “Altı il Dəclə-Fərat sahillərində” əsəri müəllifinə böyük və sonsuz şöhrət gətirib. Həmçinin alim Azərbaycan bayatları haqqında ilk ciddi tədqiqat əsəri yazıb. 

Tədbirdə Milli Kitabxananın əməkdaşları tərəfindən hazırlanan “Professor Qəzənfər Paşayev” adlı Elektron məlumat bazası iştirakçılara təqdim olunub. Qeyd olunub ki, Elektron məlumat bazası “Rəsmi sənəd”, “Həyat və yaradıcılığının əsas tarixləri”, “Görkəmli şəxsiyyətlər Qəzənfər Paşayev haqqında”, “Ziyalı fədakarlığına örnək”, “Professor Qəzənfər Paşayevin qələm dostları və ədəbiyyatımız haqqında düşüncələri”, “Əsərləri”, “Haqqında”, “Fotoqalereya” və “Videoqalereya” bölmələrindən ibarətdir.

Tədbirin sonunda Əməkdar elm xadimi, professor Qəzənfər Paşayev çıxış edərək tədbirin təşkilatçılığına görə Mədəniyyət Nazirliyinə, Milli Kitabxanaya və bütün iştirakçılara öz təşəkkürünü bildirib. 

Sonda iştirakçılar Milli Kitabxananın fondunda olan professor Qəzənfər Paşayevin yaradıcılığını əhatə edən kitabların sərgisi ilə tanış olublar.

Qəzənfər Məhəmməd oğlu Paşayev 27 avqust 1937-ci ildə Tovuz rayonunun Düz Qırıqlı kəndində doğulub. 

1962-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Xarici Dillər İnstitutunun ingilis dili fakültəsini bitirib. Üç ay kənd məktəbində müəllim işlədikdən sonra İraq Respublikasında tərcüməçi işləməyə göndərilib. Müxtəlif fasilələrlə üç dəfə İraqda tərcüməçi və ali təhsil aldığı institutda baş laborant, müəllim, dekan müavini, kafedra müdiri işləyib. 1990-cı ildən isə M. Rəsulzadə adına BDU-nun xarici dillər kafedrasının dosenti və kafedra müdiri işləməyə başlayıb. 

İraq Türkman folkloru mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edib. "Kərkük bayatıları" (1968), "Arzu-Qənbər dastanı"(1972), "İraq kərkük atalar sözləri"(1978), "İraq kərkük bayatıları" (1984), "Kərkük tapmacaları"(1984), "Kərkük folklor antologiyası" (1987), "Nəsiminin İraq divanı"(1987), "İraq Türkmən folkloru" (1982), və b. kitabları nəşr edilmişdir. A. Dümanın "Qafqaz səfəri", "Necə yaşayasan yüzü haqlayasan" və b. kitabları Azərbaycan türkcəsinə çevirən Qəzənfər Paşayevə böyük uğur qazandıran "Altı il Dəclə və Fərat sahillərində" kitabı oxucular arasında əl-əl gəzdi. Bu kitab Qəzənfər müəllimin bacarıqlı pedaqoq, zəhmətkeş alim olmaqla yanaşı şirin dilli bir publisist olduğunu da ortaya qoydu.

İraqda tərcüməçi işlədiyi dövr (1962–1966; 1972–1975) çox məhsildar olub, burada yaşayan və sayı təqribən 2,5 mln-a çatan azərbaycanlıların (İraq türkmanları) dialekt və folklorunun toplanması və araşdırılması ilə məşğul olmuşdur. "Azərbaycan dilinin Kərkük dialekti" mövzusunda namizədlik (1969), "İraq Türkmən folkloru" mövzusunda doktorluq (1993) dissertasiyaları müdafiə etmişdir. 1964–1989-cu illərdə Azərbaycan Pedaqoji Dillər İnstitutunda (1973-cü ildən M. F. Axundov adına APİ) fəaliyyət göstərmiş, institututun ingilis dili fakültəsində dosent, dekan müavini (1970–1971), xarici dillər kafedrasının müdiri (1972–1989) olmuşdur. ABŞ (1983) və İngiltərədə (1988) ixtisasartırma kurslarını bitirmişdir. 1989–1999-cu illərdə BDU-nun Qərbi Avropa dilləri kafedrasında çalışmışdır.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami adına Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində şöbə müdiri (2001–2005), eyni zamanda 2003-cü ildən Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda baş elmi işçidir. Ədəbi-elmi fəaliyyətində İraqda yaşayan azərbaycanlıların – İraq türkmanlarının ədəbi-mənəvi yaradıcılığının tədqiqi və təbliği xüsusi yer tutur. Paşayevin elmi fəaliyyətinin zirvəsi onun "İraq-türkman folkloru" adlı monumental əsəridir. Ə. Bəndəroğlunun "Şah əsər", prof. M. Naqibin "Abidə bir əsər" başlıqlı məqalələr həsr etdikləri, müəllifin 20 illik axtarışlarının məhsulu olan bu monoqrafiya Bakıda, Bağdadda və İstanbulda nəşr edilmiş, Azərbaycanda və xaricdə tədqiqatçıların diqqət mərkəzində olmuşdur.

Q. Paşayev "Ədəbiyyat" qəzetinin (1995-ci ildən), "Vəfa" (2004-cü ildən), "Folklor və etnoqrafiya" (2004-cü ildən), "Xəmsə" (2002-ci ildən), "Qopuz" (2005-ci ildən) jurnallarının, Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun "Ədəbi-nəzəri məcmuə" sinin redaksiya heyətinin üzvüdür. 1994-cü ildən Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu nəzdində müdafiə Şurasının üzvüdür. 1997–2005-ci illər arası həmin şuranın həmsədri olub. Pedaqoji və elmi kadrların hzırlanmasında xidmətləri vardır. Rəhbərliyi ilə namizədlik dissertasiyaları müdafiə edilib. Onlarla doktorluq və namizədlik dissertasiyaları üzrə opponent olub. Bir çox dərslik və monoqrafiyaların redaktoru və ya rəyçisi olmuşdur.

Uzun müddət Azərbaycan–İraq Dostluq Cəmiyyətinin sədr müavini (1990–2003) olmuşdur. Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin nəzdində fəaliyyət göstərən Elmi-Dini şuranın yarandığı 1997-ci ildən üzvüdür. 2004-cü ildən Yazıçılar Birliyinin Təftiş komissiyasının sədridir. Azərbaycanda: akademiklər: Bəxtiyar Vahabzadə, Bəkir Nəbiyev, Teymur Bünyadov, akademiyanın müxbir üzvləri: Yaşar Qarayev, Vasim Məmmədəliyev, Tofiq Hacıyev, Azad Nəbiyev, Nizami Cəfərov, Filologiya elmləri doktorları, professorlar: M. Təhmasib, Qasım Qasımzadə, Vaqif Vəliyev, Musa Adilov, Murtuz Sadıxov, Əzizə Cəfərzadə, Zeydulla Ağayev, Sədnik Paşayev, Gülrux Əlibəyli, Qəzənfər Kazımov, tibb e.d. Mehdi Sultanov və başqaları, o cümlədən də xarici ölkə alimləri Ə. Tərzibaşı, Ə. Bəndəroğlu, f.e.n. Sinan Səid, M. Xurşid, prof. Mahir Naqib, prof. Sübhi Saatçı, M. T. Qayaçı, E. Hürmüzlü (İraq), prof. Mustafa Arqunşah, prof. Cəlal Ərtuq, prof. İsa Özgan, Kamal Çapraz, İsa Qayacan, dosent dr. T. Abbasxanlı və b. (Türkiyə) Paşayevin tədqiqatlarını yüksək qiymətləndirmiş, onun yaradıcılığına sanballı məqalələr həsr etmişlər.

Paşayev 1995-ci ildə öz vəsaiti hesabına Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun Folklor Elm Mərkəzində İraq Türkman Ocağı muzeyi yaratmış, İraqda yaşayan azərbaycanlıların ədəbiyyatı və mədəniyyəti ilə bağlı olan son otuz ildə topladığı şəxsi əşyaların (o cümlədən incəsənət əsərləri), əlyazmaların, elmi mənbələrin, kitabların hamısını burada cəm etmişdir.

2001-ci ildə ocağın kolleksiyası Nizami adına Azərbaycan Ədəbiyyatı muzeyinə köçürülmüş və ayrıca bir zalda "İraq-türkman ədəbiyyatı və mədəniyyəti" daimi ekspozisiyası açılmışdır. İraq Respublikasının "Əməkdə şücaətə görə" medalı ilə təltif edilmiş (1876), Kərkük vəqfinin (1999) və türkman cəbhəsinin (2003) diplom və yüksək mükafatlarına layiq görülmüşdür. Paşayevin həyat və fəaliyyətindən bəhs edən "Bu sevda ölüncədi" (2001), "İraq bizə iraq deyil" (2002) və s. kitablar nəşr edilmiş, şair H. Kürdoğlunun "Tovuzum mənim, Oğuzum mənim" poeması (1998) Paşayevə həsr olunmuşdur.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (02.12.2022)

Təbii ki, günün əsas mədəniyyət xəbəri məhz budur: Mərakeş Krallığının Rabat şəhərində keçirilən UNESCO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrsin Qorunması üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin 17-ci sessiyasında ölkəmiz üçün xüsusilə əlamətdar qərarlar qəbul olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, qeyri-maddi mədəni irsi ilə bağlı Azərbaycana məxsus daha 4 element UNESCO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilib.
Hökumətlərarası Komitənin 17-ci sessiyasında reprezentativ siyahıya təqdim edilmiş element arasında Azərbaycanın “Pəhləvanlıq, ənənəvi zorxana oyunları və idman növləri” milli nominasiyası, habelə ölkəmizin iştirakı ilə hazırlanan 3 çoxmillətli nominasiya yer alıb: “Baramaçılıq və toxuculuq üçün ənənəvi ipək istehsalı” (Azərbaycan, Əfqanıstan, İran, Tacikistan, Türkiyə, Türkmənistan, Özbəkistan), “Molla Nəsrəddin lətifələrinin şifahi ənənəsi” (Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkiyə, Türkmənistan, Özbəkistan) və “Çay mədəniyyəti: kimliyin, qonaqpərvərliyin və sosial əlaqələrin rəmzi” (Azərbaycan, Türkiyə).
Sessiyada bu nominasiyaların hər biri ilə bağlı müsbət qərar qəbul edilib.
Bu sıradan ilk olaraq Azərbaycan, Əfqanıstan, İran, Tacikistan, Türkiyə, Türkmənistan və Özbəkistanın birgə təqdim etdiyi “Baramaçılıq, ipəkçilik və toxuculuq üçün ənənəvi ipək istehsalı” elementi UNESCO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına salınıb.
Sözügedən nominasiya sənədi Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi, Xarici İşlər Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasının UNESCO yanında Daimi Nümayəndəliyi və UNESCO üzrə Azərbaycan Respublikası Milli Komissiyası, eləcə də Əfqanıstan, İran, Tacikistan, Türkiyə, Türkmənistan və Özbəkistanın birgə əməkdaşlığı şəraitində təqdim edilmişdi.
Sessiyada çıxış edən ölkəmizin UNESCO yanında daimi nümayəndəsi Elman Abdullayev baramaçılıq, ipəkçilik və toxuculuq sənətinin Azərbaycan mədəniyyətində qədim tarixi kökə malik olduğunu bildirib, nominasiya faylının birgə verilməsində göstərilən dəstəyə görə Əfqanıstan, İran, Tacikistan, Türkiyə, Türkmənistan və Özbəkistana minnətdarlığını ifadə edib. 
UNESCO Hökumətlərarası Komitəsinin 17-ci sessiyasında Azərbaycanın təqdim etdiyi “Pəhləvanlıq, ənənəvi zorxana oyunları və idman növləri” nominasiya faylı UNESCO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilib.
UNESCO-nun Qiymətləndirici Orqanı tərəfindən bütün meyarlara dair müsbət rəy alan nominasiya faylına dair qərar dekabrın 1-də elan edilib.
Sözügedən nominasiya sənədi Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi, Xarici İşlər Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasının UNESCO yanında Daimi Nümayəndəliyi və UNESCO üzrə Azərbaycan Respublikasının Milli Komissiyasının birgə əməkdaşlığı şəraitində təqdim olunub. 
Sonra ölkəmizin nümayəndə heyəti adından çıxış edən Elman Abdullayev pəhləvanlıq sənətinin Azərbaycan mədəniyyətinin önəmli bir hissəsi olduğunu diqqətə çatdırıb, bu sənətin qədim tarixi kökə malik olduğunu bildirib. 
Daimi nümayəndə eyni zamanda Azərbaycan Respublikası adından UNESCO Qiymətləndirmə Orqanına və Hökumətlərarası Komitəyə xalqımızın mədəni dəyəri olan bu nümunəni dəstəklədiklərinə görə təşəkkür edib. 
Azərbaycanda pəhləvanlıq və ənənəvi zorxana oyunları ilə bağlı sessiya iştirakçıları qısa videoçarxa baxıblar. 
UNESCO Hökumətlərarası Komitəsinin 17-ci sessiyasında Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkiyə, Türkmənistan və Özbəkistanın birgə təqdim etdiyi “Molla Nəsrəddin lətifələrinin şifahi ənənəsi” nominasiyası da UNESCO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilib.
Çoxmillətli nominasiya faylı Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi, Xarici İşlər Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasının UNESCO yanında Daimi Nümayəndəliyi və UNESCO üzrə Azərbaycan Milli Komissiyası, eləcə də Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkiyə, Türkmənistan və Özbəkistanın birgə əməkdaşlığı şəraitində təqdim olunub.
Dekabrın 1-də sessiyada, həmçinin Azərbaycanla Türkiyənin birgə təqdim etdiyi “Çay mədəniyyəti: kimliyin, qonaqpərvərliyin və sosial təmasın simvolu” nominasiyası da UNESCO-nun Qiymətləndirici Orqanı tərəfindən bütün meyarlarına dair müsbət rəy alaraq təşkilatın Qeyri-maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına salınıb.
Nominasiya sənədi Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi, Xarici İşlər Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasının UNESCO yanında Daimi Nümayəndəliyi, UNESCO üzrə Azərbaycan Milli Komissiyası və Türkiyənin müvafiq qurumlarının birgə əməkdaşlığı şəraitində təqdim edilib. 
Ölkəmizin nümayəndə heyəti adından çıxış edən səfir Elman Abdullayev çay mədəniyyətinin Azərbaycan xalqının qonaqpərvərlik simvolunun göstəricisi, mədəniyyətimizin önəmli elementi olduğunu qeyd edərək, ölkəmiz adından UNESCO Qiymətləndirmə Orqanına və Hökumətlərarası Komitəyə təşəkkürünü bildirib. 
Qeyd edək ki, sessiyada ölkəmiz Azərbaycan Respublikasının UNESCO yanında Daimi Nümayəndəliyi, Mədəniyyət Nazirliyi, UNESCO üzrə Milli Komissiya və Mərakeş Krallığındakı səfirliyimiz tərəfindən təmsil olunur.
Hökumətlərarası Komitənin cari sessiyasında qəbul olunan əlamətdar qərarlarla UNESCO-da qeydə alınan qeyri-mədəni irs nümunələrimizin sayı 19-a çatıb. Onlardan 17-si Qeyri-maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahıya, 2-si isə “Təcili qorunmaya ehtiyacı olan qeyri-maddi mədəni irs Siyahısı”na daxil edilib. Bu elementlərdən 11-i ölkəmiz tərəfindən milli nominasiya olaraq, 8-i Azərbaycanın da iştirakı ilə çoxmillətli nominasiya olaraq hazırlanaraq təqdim olunub.
UNESCO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrsin Qorunması üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin Mərakeşdə keçirilən 17-ci sessiyasında əldə olunan bu nailiyyət Azərbaycanın qədim və zənin mədəni irsinin dünya miqyasında növbəti təntənəsidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (02.12.2022)

Bildiyiniz kimi, dünyada keçirilən ən böyük kitab sərgilərindən biri İstanbulun payına düşür və Azərbaycan da bu sərgidə müntəzəm təmsil olunur. Özü də Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu dəfə ənənə pozulacaq. Dekabrın 3-dən 11-dək İstanbulda keçiriləcək növbəti - 39-cu Beynəlxalq Kitab Sərgisində ölkəmizin təmsil olunması nəzərdə tutulmur. 

Əlimizdə cəmi bir məlumat var: Mədəniyyət Nazirliyinin mətbuat xidmətinin açıqlaması. Açıqlama belədir: sözügedən sərgidə Azərbaycanın bu il “Fəxri qonaq ölkə” statusunda iştirakı təxirə salınıb və qarşı tərəf bu barədə məlumatlandırılıb.

Vəssalam. Səbəblər hələ ki bilinmir. Araşdırmağa çalışacağıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (1.12.2022)