“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Redaksiyanın poçtundan rubrikasında Əməkdar mədəniyyət işçisi Zahirə Dadaşovanın“Özümdən özümə məktub” essesini təqdim edir.

Salam, əzizim. Necəsən? Bilirəm ki, məndən incimisən. Amma sənə yazdığım məktublar hamısı cavabsız qalmış, mənimlədir. O məktublar sənə çata bilməzdi, əsir idin. Bil ki, gözəlim, mən o məktubları sənə göz yaşlarım, ürəyimin qanıyla yazmışdım. Sənin necə də qəribə taleyin var?! Ömrümüzə qara yazılan illərdə hara getdimsə səni axtardım, aradım... Gecələr ulduzların arasında, çiçəkli yamyaşıl yamaclarda, dərələrdə, bulaqların şırıltısında, əsən küləklərdə, dağların zirvəsində, sevən könüllərdə, dərdli-qəmli ürəklərdə axtardım səni. Tapmadım...

Gözəlim! Sən mərdliyinlə, qürurunla öyünürdün. Sənin gözəlliyinə kimlər məftun olmamışdı?!  Yadlar gəldi, səni məndən almaq istədilər, ala bilmədilər. Səni sıldırım, əlçatmaz yerlərə apardım. Döyüşdüm. Nə  qədər səni sevənlər qanlarını tökdülər, qoymadılar ki, Azərbaycan gözəli yadlar əlinə keçsin.

Qaşı qara, gözü qara, gözəllər gözəlim! İlk baxışdan sənin qara gözlərin, baxışın yağının gözündən qaçmadı. Səni əldə etmək üçün qəsdinə durdular. O müdhiş qaranlıq gecədə Şeytan mələk biçimində hiyləyə əl atdı. Yer titrədi, göy guruldadı, əcaib əjdaha sifətlilər səni əsir götürüb igidlərin tikdiyi qalada saxladılar. O qala şüşədən idi. Ona görə elə qala tikilmişdi ki, bir gün şüşə sınarsa o şüşələr Gözəlimi oğurlayanların üstünə tökülüb onları məhv etsin. Amma onlar səni məhv etmədi, əsir saxladı, tabe olmadığını görüb sənə zülm etdilər. Əllərin əlimdən uzaq düşdü. Ruhumu ruhuna bağladım, sənin həsrətinlə ağladım, ah-fəğan etdim. Leylini sevən Məcnun tək tənhalığa üz tutdum. Sevdiyin çiçəyi axtardım, şehsiz çiçəklərə rast gəldim. 

Qəmdən, kədərdən uzaq yaranmış mələklər də ağladı, göz yaşı tökdü o gecə.

Sənin iniltini hər gecə eşitdim. Səsin həmişəki səs deyildi, zəngulə vurmurdu.  O mehriban və səmimiyyət dolu səsində indi ağrı, kədər, inilti vardı, xəstə olduğunu duydum - sən heç vaxt bu əzabları mənə deməzdin, bildirməzdin!

Ölmək istədim, ölə bilmədim. Gözlər gəldi gözlərimin önünə. Hara gedirsən, özünü unudub hara gedirsən. Özünə kənardan baxa bilməyən o gözləri kor et əvvəlcə. Qəlbim parçalanıb muma döndü. Sənə olan sevgim sönməyən şama dönüb illərlə yandı. Qanlı göz yaşları axdı yanaqlarımdan.  Məni yaşadan  yalnız sənə olan sevgim oldu.

Ah, necə oldu axı, mən sənin içində qovrulan o ağrılı ruhunu duya-duya yaşadım. Yer xəcalətindən bir daha ətirli gül bitirmədi ki, gözəlim o gülün ətrini duymayacaq. O gülün yerində tikanlar bitdi yalnız.

Tanrım mənə dözüm verdi. Tanrıya güvəndim, möcüzə gözlədim. Sevginin məhv olduğu yerdə nifrət daha da güclənər deyirlər. Üzümüzə nurlu sabahın açıldığı bir yaz səhərində dedim: Daha bəsdir! Hayqırdım...Dağlar bu səsdən diksindi, yer, göy yandı, töküldü.. Yenə də sənə çata bilmədim. Yağı sənin qarşında çal-çağır edib mənə yanğı verdi. Bu dərdə necə dözdüm. Qanlı qaladan səni necə geri alacağımı fikirləşdim, fikir yollarında azıb qaldım, bir an keçənləri unudaraq yenə yaşamaq istədim. Bacarmadım. Necə yaşamaq olar? Günəşə həsrət qalan kor insan kimi yalnız bu kəlmələrlə özümü sakitləşdirdim: Gözlə, gələcəyəm!  Mütləq səni azad edəcəyəm! Əllərimi uca tanrıya uzadıb möhlət istədim. Tanrıdan bir səs gəldi: - Səbr et, o gün gələcək. Səbr etdim, səbrimə “qorxdu” dedilər.

Bir nur üzlü pəhləvan peyda oldu,  bəyan etdi ki, mən Azərbaycan gözəlini o əjdahanın əlindən qurtaracağam. Ağ atlı pəhləvan çox çətin bir yola çıxdı. Vətən torpağını sevənləri öz ətrafına topladı, onları qanlı döyüşə səslədi. “Allahu əkbər”- deyib, yağı üstünə atıldı. Qeyrətli, namuslu, Azərbaycan gözəlini onların əlindən aldı.  O zəfər günü Şiş dağlarda sənin xilasına gələnlərə Tanrı da kömək etdi. Duman dağlara üz tutan xilaskarlarını düşməndən gizlətdi. Nəhayət sən əsirlikdən xilas oldun.

Ey, Azad Azərbaycanın məğrur gözəli! Üzündən xəcalət rübabını götür. Qoy bütün dünya bilsin ki, Sən azadsan! Yaralarını sağaldacaq məlhəmlərin hazırdır. Tez bir zamanda sağalacaq, yenə də mənə qayıdacaqsan. Artıq Vətənsevənlər od nəfəsləriylə sənə uzanan xain əlləri yandırdılar, kül etdilər. Həmin anda sən od saçan gözlərə, qaynar nəfəslərə baxıb, zənciri qırılan qollarını irəli, mənə uzatdın:- “Mən səni gözləyirdim, inanırdım ki, gələcəksən. Sənin eşqinə, sevginə inanırdım. Sən, qanqal dolu yollarla ayaqyalın gəldin yanıma,  mənim xilaskarım. İndi əllərimi sənə uzadıram, tut əllərimdən məni ayağa qaldır. Mən azadam, sənə qayıdıram. Bizləri ayıran yollar artıq bir ünvandadır. Biz birlikdəyik!”

Zülmət dolu acılı günlər sevinclə əvəz olundu. İçimdən bir səs gəldi, bağırdım:- Daha yanındayam, səni heç kəsə bir daha vermərəm!

 Uşaq kimi sevinib, qədəmlərinə “qurban” dedim. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.02. 2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə “Biri ikisində” layihəsində bu gün növbədə nəsrdir, Maya İmranın “Şəhid eşqi” hekayəsini təqdim edirik.

Axşam saat 20:47...

Telefonumun mesaj zəngi bu dəfə qulağıma daha həyəcanlı gəlir:

“Uşaqlar, hazır olun. Bir neçə saata işə çağıra bilərik sizi. 50 şəhidimiz var.

Dəfnlər çəkilməlidir...”

Bir televiziya işçisi üçün cəbhədən gələn qara xəbər budur..

Ardınca mövzuya uyğun cavab mesajları yazılmağa başlayır:

– Aydındır...

– Baş üstə.

– Hazırıq.

Beş dəqiqə keçməmiş növbəti mesaj:

“Şəhid balamız Səbuhi Əhmədov sabah 09:30-da II Fəxri xiyabanda dəfn

olunacaq. Şəhidimizin bizdən başqa heç kimi yoxdur. Sabah onu son mənzilə

hamılıqla yola salaq, ilk dəfə yetimliyini hiss etməsin...”

***

Səhər hava tutqundu. Taksi sürücüsü əhvalsız, radio səmirsiz, gözə görünən hər

şey kədərli görkəm alıb.

Səbəb hər kəsə aydındır, amma heç kimin deyəcək sözü yoxdur. Sanki hər kəs

hönkürüb, haray qoparmaq üçün bir kəlməyə bənddir. Amma bu kəlməni deməyə

kimsənin “cürəti” çatmır. Şirkətin əsas dəhlizindəki böyük monitor “Şəhidlər ölməz, Vətən bölünməz” şüarını yayımlayır. Amma 2020-nin 44 günündən sonra sanki “Şəhidlərin ölməzliyi” belə onların yoxluğuna təsəlli ola bilmək gücünü itirmişdi.

Zənnimcə, o sehirli güc 44 günə güc-bəla ilə yetmişdi. Daha gənckən torpağa qarışan igidlərin yoxluğuna təsəlli ola biləcək söz, fikir yox idi. Ona görə görüb, oxuduğum bu fikir kədərimi zərrə qədər də azaltmadı.

***

– Hələ cənazə gətirilməyib axı. Bir saat əvvəldən niyə gedək?

– Tez getməyin ziyanı yoxdur. İzdihamda hərəkət etmək çətin olacaq.

Əvvəlcədən kameraya uyğun yer seçə bilək.

***

Bizi II Fəxri xiyabanın hündürboy, 30-35 yaşında mühafizəçisi qarşılayır.

– Xanım, hələ içəriyə girməyə icazə verilmir. Ziyarətçilər üçün qapılar yarım

saat sonra açılacaq. Zəhmət olmasa, səbirli olaq, gözləyək.

Gecədən bəri gördükləri, yaşadıqları alicənablığına xələl yetirməmişdi.

Kədərdən qaralmış kimi idi. Barmaqları arasında tüstüləyən siqaretin külü də xeyli

yığılmış, deyəsən, tüstüsünü ciyərinə çəkməyi də unutmuşdu. Dağınıq, kədərli, amma işindən dolayı deyəcəklərini, davranışını yerində edəcək qədər şüurlu idi. Sanki gün başlayandan Səbuhi Əhmədovun yad olan bacı-qardaşları ona yaxınlaşıb dəfn üçün xiyabana girməyə icazə istədikcə o, mənsub olduğu xalqın birliyindən güclənir, icazə vermədiyinə görə utanır, “Yox”u belə dərin təşəkkür hissinə qarışmış halda söyləyirdi.

Biz bu günlərdə kədərdən birləşən, güclənən xalq olduq. Biz elə bil bu günlərdə

öyrəndik tanımadıqlarımızla doğmalaşmağı, qucaqlaşmağı. Kədər doğmalaşdırırmış, pis gün yaxınlaşdırırmış..

...Və budur. Qapılar açılır, Səbuhinin tanımadığı doğmaları onu ilk və son dəfə

görmək üçün sıralanırlar. Zaman heç vaxt bu qədər ağır irəliməmişdi, saniyələr belə uzun çəkməmişdi. Ötən hər dəqiqə ürəyimin yağını çəkib aparırdı özü ilə. Qəhər zəli kimi boğazıma çökmüş, gözlərimdən axacaq hər damla yaşa qənim kəsilmişdi. İnsan ağlamadan, səssizcə fəryad edə bilərmi?! Bax onu yaşayırdım şəksiz-şübhəsiz!

Əlimdəki mikrofon gözümdə təyinatını itirmişdi, bura “iş səbəbilə” gəldiyimə görə

utanırdım hətta. Burda olmaq vicdan, şəhid sevgisi, onun ölümünə üzülmək, bu acını özündən olanlarla bölüşmək məqsədi daşımalıdır yalnız! Bəlkə, buna görə qapıdan birlikdə girdiyimiz operatorun harada olduğundan xəbərsiz idim.

Nə də olsa, bura niyə gəldiyimizi unutmadığına inandırdım özümü. Bizim

burda gördüklərimizi burda ola bilməyən daha neçə insana məhz biz çəkib göstərməli

idik.

***

“SOS Uşaq Kəndləri Azərbaycan” adından əklil gəldi. Uşaqlığını,

yeniyetməliyini yaşadığı bu “ev”dən Səbuhiyə son hədiyyə idi. Bəlkə də, həm də ilk.

Bilmirəm, elə uşaqlığı, o “ev”in divarlarına sığdırdığı kədəri, kimsəsizliyi də bundan daha “dəyərli” hədiyyə görmüşdümü?! Ruhuna zərrə qədər xoş gələ bilmişikmi Səbuhinin?! Qədərindən küskünlüyünü heç azalda bilmişikmi?! Bəlkə də, tanımadan küsmüşdür hər birimizdən. Bəlkə, istəyi, bizdən gözlədiyi başqa olub illərlə. Lap o gözü yolda qalan vaxtlarda. Müəlliminin dediyi kimi, “gözü pəncərəyə boylandığı illərdə” arzulamışdı bizi, bəlkə də. Birimizi, beşimizi heç olmasa. Bu qədər göz yaşı da yox, bəlkə, təbəssüm istəyibmiş o vaxtlarda. Daha asan olanı. Bu qədər sevgi də yox, lap kiçik bir toxunuş, sığal. Amma o zamanlarda! Ehtiyacı olanda!.. Bizim onu tanımadığımız vaxtlarda arzulaşmışdı bizi, bəlkə də! İndi – onun o sığalsız, o gülüşsüz, o sevgisiz böyüyüb, bərkiyib torpağa döndüyü zamanda istəyirmi yüzlərlə gözdən axan yaşı?! İstəyirmi onun saçına dəyməyib, indi torpağını qucaqlayan əlləri?!

***

– Çəkilin, qoyun mən anası kimi ağlayım onu! Qoyun mən onun anası olum bu

gün! – SOS-da ona analıq etmiş sarısaç, ortayaşlı qadın izdihamın içindən çətinliklə keçərək, özünü torpağa vurdu. “Gözəl balam” deyib fəryad edirdi qadın. Bayaqdan qərənfilə bürünmüş, nəm məzarın küncünə bükülmüş gənci qucaqlayıb, “Səbuhisiz nə edəcəksən sən?” deyə haray qoparırdı.

– Bax indi yetim qaldın sən! Sən bu günə qədər yetim deyildin, ay Sənan!

Mənasını itirmiş, donuq gözlər qərənfilə dikilmişdi. Heç bir məna kəsb

etmədən. Kim bilir, nələri xatırlayır, nələr düşünürdü?! Kim bilir, qardaşsızlığın,

yetimliyin dərinliyində necə çabalayırdı! Kürəyinə dəyən “möhkəm ol” yumruqları

yetimliyinin quyusuna atılan daş kimi silkələyirdi onu. Möhkəm dayanmışdı – soyuq, hərəkətsiz, hissiyyatsız, daxili qırıq-sökük olsa da, qamətini düz dayanmağa məcbur edərək. Bu gün anasını, atasını itirmişdi o həm də. Anasını istəyəndə qucaqladığı kürəyi, atasını istəyəndə tutduğu qardaş biləyini, kimsəsizliyinə yeganə həmdəm olan, doğma bildiyi yeganə adı bu gün torpağa verirdi... Torpaq üçün.

Səbuhi təbəssüm dolu baxışını əsirgəmirdi insanlardan. Hər kəs ağlayır, o isə

şəkildən gülümsəyirdi. Bəlkə, bir yaşından həsrətini çəkdiyi anasının gülüşü

qarşılamışdı onu oralarda. Qucaqlamış, doyunca sarılmışlar bir-birinə cənnətdə.

Anasının dizində yuxuya getmiş, sığalıyla yorğunluğunu unutmuşdu illərin. Hər kəs onsuzluğa ağlayır, o isə anası ilə görüşdüyünə uşaqtək sevinirdi orda. Bəlkə də...

***

Molla aramla surələri oxuyur, şəhidlərə Allahdan rəhmət, həyatda olanlara səbir

diləyir. Bu zaman kəsiyində qışqırıq, fəryad səsləri səngiyir, ürəklər, gözlər toxtaqlıq tapır. Gedişat sona çatmaq üzrədir. Molla işini yekunlaşdırır, bu yaraya yaxından- uzaqdan bağlılığı olmayan insanlar özünü öhdəsinə düşəni etmiş hesab edərək II Fəxri xiyabanı tərk edirdilər...

Günortadan keçmişdi... Torpaq üçün can verib torpağa qarışan igidlərin

sıralanan məzarları, gedişləri ilə yetim qoyduqları, bu dərdi bir ömür qaldıra

bilməyəcək, yoxluqlarını sonsuzadək unuda bilməyəcək sayılı insan qalmışdı yerlə

göy arasında – zamanın durduğu, həyatın dayandığı bu yerdə. II Fəxri xiyaban daha bir qonağının gəlişi ilə qürurlanır. Hələ də məzarın küncündən ayağa qalxa bilməyən kimsəsiz qardaş isə gözünü torpağa dönən qardaşından ayıra bilmirdi. Bəlkə də, ayağa qalxsa, yanına gedəcək kimsəsinin olmamasına görə. Bəlkə də, uzun-uzun düşünməsinin səbəbi həm də budur. Ayağa qalxıb hara getsin, kimə getsin?!

Kimsəsizliyin içində azmışdı qardaş...

***

Seyrəlir izdiham... Günəş bugünlük sağollaşır, həyat daha bir səhifəsini

vərəqləmək üzrədir. Daha bir gün keçmişə çevrilməyə hazırlaşır. Yarımçıq

hekayələrin, torpağa dönən arzuların təsirindən çıxmaq, yəqin ki, çox sabahlar tələb edəcək... Bir də gizli olub, gizli ölən eşqin vidasını unutmağı bacarmayacam.

Gedərkən tez-tez geri çevrilib Sənanı izləyirəm. Səbəbini bilmirəm – bəlkə,

nigaranam deyə, bəlkə, sadəcə, qardaşı ilə son dialoqunu görmək, dinləmək istəyirəm.

Sənan üzünü nəm torpağa söykəyib hönkürtü ilə ağlamağa başlayır. Saatlardır

göstərdiyi təmkin, səssizlik bədəlini ödəyir. Yumruqlarını torpağa çırparaq, üzü

səmaya qışqırır, göylər eşitməsə də. Bəlkə də, bu məzarlar da bezmişdi fəryad,

qışqırıq səsindən. Amma göylər hər zaman xəbərsizdir bu səs-küydən. Bəlkə, bu səs- küy göyün qulağına çatsaydı, səma da həmişəlik qaranlıq olardı.

Sənan qardaşı ilə uzun, hüznlü söhbətindən sonra üst-başını təmizləyib,

gözlərini silib, kimsəsizliyin, əbədi qaranlığının ilk gününə addımlayır ağır-ağır...

***

Səbuhi yenə təbəssümlə ətrafına boylanır. Bəlkə, hələ də gözlədiyi, görmək

istədiyi kimsə var.

Addımlarımı yavaşladıb, diqqətimi qara geyimli xanıma cəmləyirəm.

Ala-qaranlıq məzarlığın yeni sakininə – gül-çiçəyə bürünmüş, qərənfil qoxulu,

yaş torpaqlı məzara bir qız yaxınlaşır. Başında qara yaylıq, əlində qalın dəftərçə, iki qərənfil və təpədən-dırnağa sevgidən ibarət...

Pıçıltısını eşitməyə çalışmıram, son görüşlərinə mane olmaq istəmirəm. Sadəcə,

əbədi eşqi – şəhid eşqini izləmək, şəhidin eşqinə əbədiyyətdən olan etirafını eşitmək istəyimə qarşı gələ bilmirəm.

“Görüş” saatdan artıq çəkir... Hörükləri yaylığının altından çıxan xanım ara-sıra

onu alnına doğru çəkir, sanki xoşbəxtlik havasında uçuşmağa alışmış saçlarını bu

gündən qara yaylığa alışdırmağa çalışırdı. Sonra torpağı ovuclayıb, bir dəftərlik quyu düzəltdi. Gətirdiyi gündəliyi öpərək Səbuhiyə bağışladı. Ovuclayıb təpəcik düzəldiyi torpağı dəftərin üstünə səpməyə başladı. Torpağa qoydu, Səbuhi ilə bərabər əbədiyyətə qovuşdurdu sevgisini. Bu gün dəfn etdi Səbuhili günlərini, ilk sevgisini...

Səmada nazik ay görünür, uzaqdan azan səsi eşidilirdi..

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.02. 2023)

Professor Əlibala Məhərrəmzadə “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq”  layihəsini sizlərə təqdim edir. Bu dəfəki mövzumuz  uğurun qazanılmasında kumir, ideal seçmək perspektividir.

Lap uşaqlıqdan özümüzə ideal, kumir seçir, onun həyat və fəaliyyətini örnək götürürük. Bu, insan olaraq bizim xislətimizdən irəli gəlir. Axı insan xaraktercə daim inkişafa, təkmilləşməyə, kamilliyə meyillidir. Seçdiyi həyat yolunda örnək götürüləsi hansısa bir insana bənzəmək istəyi insanda hədsiz dərəcədə güclü olur. Yeri gəlmişkən, həyatda uğur qazanmağın bir sirri də məhz elə budur: özünə bəhrələnə biləcəyin ideal seçmək!

Baxın, uşaqlar həyətdə futbol oynayırlar. Onların mütləq əksəriyyəti özlərini bu günümüz üçün dünyanın ən güclü futbolçüları olan Kriştiano Ronaldo və Leonel Messiyə bənzətməyə çalışır, bu futbolçuların matçlarına tamaşa edir, onları sosial şəbəkələrdə izləyir, video və fotolarını toplayırlar.

Əlbəttə ki, mən uşaqları elə-belə xatırlatdım, peşəkar futbolla məşğul olanlar da öz amplualarındakı ən güclüləri özlərinə ideal seçirlər. Hazırda qapıçıların hansından soruşsanız Canluici Buffona, David Dexeyaya, Manuel Noyerə, müdafiəçilərin Serxio Ramosa, Tyaqu Silvaya, Marselloya, yarımmüdafiəçilərin Luka Modriçə, Toni Krosa, Andres İnyestaya, hücumçuların da adlarını çəkdiklərim Kristiano Ronaldoya, Leonel Messiyə, eləcə də Neymara bənzəməyə çalışdıqları bəlli olacaq.

 Digər idman növlərində, digər peşələrdə də bu belədir. Məsələn, mənim ölkəmdə əlbəyaxa idman növləri çox  populyardır. Bu idman növləri ilə məşğul olan hansı gənci sorğu-sual etsəniz Namiq Abdullayev, Rəfael Ağayev, İlham Zəkiyev kimi dünya və olimpiya çempionlarının adlarını bir örnək kimi çəkəcəklər.

Hansı alim, tutalım, Nyüton, Freyd, yaxud dünyaya qeyri-səlist məntiq nəzəriyyəsini bəxş etmiş Lütfi-Zadə olmaq istəməz?

Hansı rəsam, Rembrandt, Da Vinçi, Səttar Bəhlulzadə, hansı rejissor Fellini, Spilberq, Skorseze, hansı aktyor və aktrisa Alen Delon, Merilin Monro, Tarantino, hansı yazıçı Dostoyevski, Nizami Gəncəvi, Markes, hansı müğənni Luçano Pavarotti, Maykl Cekson, Uitni Hyuston, hansı modelyer Koko Şanel, Pyer Karden, Corcio Armani (mən hər sahədə ağlıma gələn ilk 3 adı sadaladım, ünlülər əlbəttə ki, çoxdurlar) olmaq istəməz ki?

Adətən, insanlar özlərinə idealları, kumirləri lokal və qlobal dairədən seçirlər. Biz sadaladığımız kumirlər – lokal dairədən olan kumirlərdir. Yəni hər hansı bir sahədə çalışan şəxs o sahənin ən güclü və nüfuzlusunu özünə örnək seçərək onun kimi olmağa çalışır, onun əldə etdiyi yüksəkliklərə yüksəlməyi arzulayır. Qlobal kumirlər isə artıq dünyanı dəyişən nəhəng insanlardır ki, belələrini istənilən sənətdə, peşədə olan şəxs öz həyat idealı seçə bilir. İisus Xristos, Məhəmməd  Peyğəmbər, Albert Eynşteyn, Martin Lüter Kinq, Robert Oppengeymer, Alfred Hiçkok, Çe Gevara, Uinston Çörçil, Mustafa Kamal Atatürk, Heydər Əliyev, Bill Qeyts, Uorren Edvard Baffett kimi insanlar bu qəbildəndirdər.

5-6 il qabağı görən şəxsiyyət

Təbii ki, hər bir azərbaycanlı kimi mənim də örnək götürəcəyim şəxs Heydər Əliyevdir. Bu böyük şəxsiyyət mənim üçün qlobal idealdır. Müdriklik, dərin düşüncə, analiz qabiliyyəti, düzgün qərar qəbul edə bilmək, iradə və dözümlülük, ən ağır vəziyyətlərdə belə sınmamaq, əyilməmək Heydər Əliyev şəxsiyyətini xarakterizə edən bariz xüsusiyyətlərdir.

Yüksək idarəçilik qabiliyyəti ilə 1982-ci ildə keçmiş SSRİ-nin Politbüro adlı ali idarəçilik orqanına qədər gedib çıxan, SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin 1-ci müavini vəzifəsinə yüksələn Heydər Əliyevə Kremldə münasibətlər təbii ki, bir qeyri-rusa olan mənfi münasibətlər çərçivəsində idi, velikorus şovinizmi özünü göstərirdi. Bu haqsız hücumlar, basqılar, xüsusən o dövrün ən populyar qəzeti olan «Pravda» da «Əliyevçilik və yeni zaman üçün göz yaşları» başlaqlı yazı-ittihamla öz apogey nöqtəsinə çatmışdı. Tanınmış kinodramaturq Ramiz Fətəliyev demişkən, «Heydər Əliyevi çox vaxt ona görə dərk edə bilmirdilər ki, onun kimi 5-6 il qabağı görməkdən məhrum idilər». Təhdidlər, maneçiliklər nəhayət 1987-ci ildə bu böyük şəxsiyyəti istefa verməyə məcbur etdi. Zəngin təcrübəsi, bilik və bacarığının çiçəklənən dövründə işsiz qalması elə SSRİ-nin dağılması ərəfəsində olduğundan, onun işsizlik dönəmi çox da uzun çəkmədi. Tezliklə ittifaqa daxil olan bütün 15 respublika, o cümlədən də Azərbaycan müstəqillik əldə etdi.

1990-cı ildə Rusiyanın paytaxtı Moskvadan öz doğma vətəninə – müstəqil Azərbaycana dönən Heydər Əliyev Kremldəki haqsız hücumların sanki davamını yaşadı, meşşan düşüncəli keçmiş partiya funksionerlərinin təhdidi və təqibi ilə elə ilk addımdaca Bakının hava limanında rastlaşdı, ölkə parlamentində ona olan basqılar, paytaxtda yaşamasına icazə verilməməsi kimi haqsızlıqlar bu böyük şəxsiyyətə hədsiz dərəcədə təsir etdi, güclü zərbə oldu. Amma bu polad iradəli şəxs «onu sıradan çıxmış hesab edənlərə» tezliklə yerlərini göstərməyi bacardı. Ümumxalq sevgisi sayəsində ilk öncə – 1991-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinin sədri vəzifəsinə yüksəlməklə hələ məğlub olmadığını, hələ öz sözünü deyəcəyini bəyan etmiş oldu. Ona qırmızı işıq yandıran respublika rəhbərliyi ölkəni vətəndaş müharibəsi, anarxiya və xaosa sürükləyəndə – 1993-cü ildə isə o, xalqın tələbi ilə bu dəfə ölkə rəhbərliyinə gətirildi.

Müstəqil Azərbaycanın memarı olan bu böyük şəxsiyyət tək öz ölkəsində deyil, dünyanın siyasi arenasında böyük nüfuz qazanmışdı, yüzlərlə mükafatı, fəxri adları var idi. Vəfatından sonra da unudulmadı, adı dünyanın bir çox guşələrində küçələrə, parklara verildi. Bu gün Azərbaycanın bütün şəhər və rayonlarında, Belqradda, İstanbulda, Kiyevdə, Tbilisidə, Qəlyubiyyədə (Misir), Sankt-Peterburqda və daha haralarda Heydər Əliyevin büstü, abidəsi ucalır.

Məncə, uğur qazanmaq istəyən bir insan üçün Heydər Əliyevin həyat yolu ən böyük örnək ola bilər. Şəxsən mən 1976-cı ildə – Heydər Əliyev hələ Azərbaycan SSR-yə rəhbərlik edərkən dünyaya gələn bir şəxs kimi bütün həyatım boyu özümü Heydər Əliyevin şagirdi hesab etmişəm, onun tərcümeyi halını öyrənmiş, məqalə və çıxışlarını mütaliə etmişəm. Doğrudan da bu şəxs böyük bir məktəbdir və onun həyatda uğur qazanmaq istəyən, motivasiya axtaran hər bir kəs üçün nümunə olacaq həyat yolu vardır.

Və mən çox xoşbəxtəm ki, bu böyük şəxsiyyətə olan simpatiyamı təcəssüm etdirə bilmişəm. Belə ki, mənim ssenarim əsasında Ukrayna Milli Televiziyası tərəfindən «Heydər Əliyev: Liderlik dərsi» adlı sənədli film çəkilib (rejissoru Georgi Spasokukotski, redaktoru Möhsün Qədiroğlu) və müvəffəqiyyətlə nümayiş olunub.

Bu filmin ən maraqlı məqamlarından biri keçmiş SSRİ dövründə cidi-cəhdlə gizlədilən bir faktın üzə çıxarılmasıdır. Belə ki, filmdə Çernobıl faciəsi zamanı (1986-cı ildə SSRİ-nin Çernobıl atom-elektrik stansiyasında qəza baş vermiş, ətrafa radioaktiv hissəciklər yayılaraq insanlığa böyük təhlükə yaratmış, 30 kilometrlik zonada həyat məhv olmuşdu) Heydər Əliyevin keçmiş SSRİ rəhbərliyinin «panika yaratmamaq» məzmunlu siyasi iradəsinə qarşı çıxmasından, 800 000  qadının və uşağın təhlükəsiz zonaya köçürülməsinə nail olmasından da bəhs edilir, müsahibə verən Ukraynanın keçmiş baş nazirinin müavini Konstantin Masik Heydər Əliyevi Ukrayna xalqının xilaskarı adlandırır.

Kitabımızın mövzusunun daha yaxşı əhatələnməsi üçün Heydər Əliyev fenomeninə bir neçə əcnəbi insanın xatirələri ilə müxtəlif aspektlərdən nəzər yetirməyiniz, düşünürəm ki, çox faydalı olardı. Gəlin, milliyyətcə  bir rusun, bir amerikanlının və bir ərəbin bu böyük şəxsiyyət barədə olduqca səmimi sözlərinə diqqət edək.

                                               Birinci xatirə

«Böyük dövlətlərdə, xüsusilə də ABŞ, Fransa, Böyük Britaniya, Almaniya və s. kimi ölkələrdə məşhur olmaq o qədər də çətin deyil. Ancaq kiçik ölkələrdə, eyni zamanda da, müstəqilliyini yenicə qazanmış dövlətlərdə rəhbərlik missiyasını yerinə yetirmək çox çətindir. Və belə bir ağır işin öhtəsindən, təbii ki, ən layiqincə gəlmək – ancaq Heydər Əliyev kimi böyük təcrübəsi olan, ağıllı, müdrik siyasətçiyə nəsib ola bilər. Onun həyat və fəaliyyəti təkcə azərbaycanlılar üçün yox, bütün ölkələrin insanları üçün örnəkdir.

Şahidi olduğum bir hadisəni qeyd edim. Dünyanın nüfuzlu xəbər agentliklərindən biri olan İTAR-TASS-da keçmiş Sovetlər birliyindən olan jurnalistlər təcrübə keçərkən söhbət gəlib Heydər Əliyevə çıxdı. MDB-dən və Baltikyanı ölkələrdən olan bir çox jurnalistlər öz azərbaycanlı həmkarlarına həsədlə dedilər ki, əgər bizdə də prezident Heydər Əliyev olsaydı, onda hər mühazirədə, hər seminarda, hər görüşdə biz də öz ölkəmiz haqda əcnəbilərdən çoxlu təriflər, yaxşı sözlər eşidərdik».

Yasen Zasurski (professor, Moskva Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinin dekanı)

                                     İkinci xatirə

«Bir neçə il əvvəl mənə məlumat verildi ki, Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev tibbi müayinə üçün bura – Klivləndə gələcək. Və o gəldi. İngiliscə çox danışmırdı, amma mavi gözlərindən hiss edə bilirdim ki, nə deyir. Özünü yaxşı hiss etmədiyi günlər əlimi sıxmağından və sıcaq təbəssümündən özümü xoşbəxt hiss edirdim. Soyadımı tam tələffüz etmirdi və sadəcə «Salam, Houli» - deyirdi. Onun danışığı, təbəssümü, əlimi sıxması heç zaman yaddaşımdan silinməyəcək. Bu xatirələri uzun illər ürəyimdə təsəlli kimi saxlayacağam, nəvələrimə danışacağam.

Mən fəxrlə deyə bilərəm ki, Heydər Əliyevi – tarixin gedişində dönüş yaratmış o böyuk şəxsiyyəti tanıyırdım».

Herri Houlihən (ABŞ-ın Klivlənd Klinikası Təhlükəsizlik Xidmətinin rəisi)

                                      Üçüncü xatirə

«Ötən əsrin 70-ci illərində Heydər Əliyev Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası nümayəndə heyətinin başçısı kimi Suriyaya səfər etmişdi. Suriya televiziyasının işçisi kimi mən cənab Heydər Əliyevlə görüşüb ondan səfərlə bağlı müsahibə götürdüm. Müsahibənin gedişində Heydər Əliyev məndən soruşdu: «Moskvadan nə istərdin? Mən də müsəlmanam, bir şey lazımdırsa, çəkinmədən deyə bilərsən».

Onun belə sadə, səmimi münasibəti məni cəsarətləndirdi və özümün ən vacib problemim üçün ona müraciət etdim. O vaxtlar mən Suriya vətəndaşı olan, ancaq Moskvada yaşayan bir qızla evlənmək istəyirdim. Lakin müvafiq sovet dairələri qıza Moskvadan Suriyaya gəlməyə icazə vermirdilər. Mən bu problemin həlli üçün Heydər Əliyevə müraciət etdim. O isə gülümsəyib dedi: «Mən elə bilirdim, sənin xahişin böyük bir problem barədə olacaqdır. Elə bu? Həll edərik!»

İki həftədən sonra Moskvada viza bölməsindən nişanlıma bildirdilər ki, müvafiq dairələrin onun Suriyaya getməsinə heç bir etirazı yoxdur. Beləcə, biz ailə qura bildik, Heydər Əliyev mənim ailə səadətimin bünövrəsini qoydu.

Mən, həyat yoldaşım və üç övladım ömrümüz uzunu o böyük şəxsiyyətə minnətdar olacaq, onu unutmayacağıq»

Məhəmməd Xeyir Vadi (Suriyanın Çin Xalq Respublikasındakı səfiri)

Elə bu yerdə Heydər Əliyevin kitabımızın mövzusuna uyğun olan aforizmlərini də nümunə gətirmək istəyirəm:

 - Kim ki, biliyindən, bacarığından artıq iddialar edir, o həmişə məğlub olur;

 - Hər bir insan həyatda öz yerini tapmalıdır. Amma məhz öz yerini, özünəməxsus olan yerini tapmalıdır;

 - Həqiqi mənəviyyatı milyonlara, milyardlara da almaq mümkün deyil.

 - Bir hadisənin qarşısını almaq – o hadisə baş verəndən sonra onun nəticələrini aradan götürməkdən daha asandır.

Heydər Əliyevin bir fikri isə, məncə sabaha ümidi olmayan şəxslərə əsl töhfədir: «İnsan həmişə ümidlə yaşamalıdır. Hətta ən ağır anında belə sabahkı xoş günə olan ümidi onu tərk etməməlidir».

Növbəti yazıda sizə digər kumirlərimi təqdim edəcəyəm.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.02. 2023)