Super User
“Altın kelebek"dəki azərbaycanlı iştirakçıları tənqid etdi: "Biabırçılıq idi"
"Bu, "kelebek"di, "kepenek"di nədirsə, deyəsən, onların da gözü bizim kimi bağlanıb. Vallah, ayıbdır. Sonra deyirlər, niyə iş görmürsünüz? Danışmadıqca, bu işlər belə olacaq. Bəlkə də heç kim fikrimə dəstək olmayacaq. Hətta mənimlə eyni fikirdə olanlar da düşüncəsini dəyişəcək. Onun üçün də bu gündəyik".
“Ədəbiyyat və incəsənət” axşam.az-a istinadən xəbər verir ki, bu sözləri müğənni Elvin Abdullayev deyib. "Altın kelebek" mükafatlandırma mərasiminə qatılan azərbaycanlı iştirakçıları tənqid edən ifaçı "Deməsəm olmaz" proqramına açıqlama verib. O bildirib ki, bu seçim Azərbaycan musiqisini xaricdə pis formada təbliğ etməkdir:
"Altın kelebek"ə elə insanları göndərirlər ki... Heç vaxt orada yer almamışam, düşünməmişəm də. Amma görürəm ki, asandı, gedim mən də bir mükafat alım. Bibarıçılıq idi, başqa heç nə. Təqdimatı edəndə görmürlər ki, bu insanlar kimdir, nə oxuyur? Mənim daş-qalaq etsinlər, buna hazıram da. Edəcəklər də... Amma bunu deməyə məcburam. Axı, Azərbaycan musiqisi bu deyil. Niyə bu mahnılar Türkiyədə tanınsın? Niyə düşünsünlər ki, Azərbaycan mahnısı budur? Yaxşı musiqilər səslənsin, nə olar? Danışmadıqca, elə bilirlər ki, belə də olmalıdır, əladır. Sənət adamları buna dəstək olsun, bu cür savadsızlıq təmizlənsin".
Qeyd edək ki, Türkiyədə baş tutan 48-ci "Altın Kelebek" mükafatlandırma gecəsində "Azərbaycanın ən parlaq ulduzu" nominasiyasına müğənnilər Ayaz Babayev, Nəzrin və aparıcı Turanə Hüseynli layiq görülüblər.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.12.2022)
Fəxrəddin Qasımoğlunun detektivlərinin son dərəcə cazibədar olması səbəbləri
Detektiv janrı sirr deyil ki, tək bizim ölkəmizdə deyil, bütün dünyada ən çox mütaliə edilən janrlardan sayılır. Bu, tarixən belədir.
Hər yazılan da əsl detektiv ola bilməz. Riyazi dəqiqliklə hər şey hesablanmasa, konflikt sonadək qorunub saxlanmasa, həyəcan artan xətlə inkişaf etməsə və hadisənin çözülməsi peşəkarlıqla baş verməsə, həmin detektiv əsla sevilməz.
Fəxrəddin Qasımoğlunun indiyədək iki detektiv romanı ilə qarşılaşmışam. Hər ikisi bir-birindən gözəl. Sonadək hiss-həyəcan içində qalır, qəhrəmanların taleyini sanki öz taleyin kimi yaşayır, onlarla kədərlənir, onlarla sevinirsən.
Nədəndir onun romanlarının bu qədər təbii və sevilən alınması? Ondandır ki, Fəxrəddin Qasımoğlu hüquq-mühafizə sistemində çalışır, yazdıqları əksərən real həyatdan götürülüb. Onun yaratdığı xəfiyyə obrazının – Bəxtiyar Nəzərlinin məhz xəfiyyəliyin əlifbasını bilən şəxs tərəfindən ortaya çıxarıldığı ilk abzaslardan duyulur, burada peşəkarlıq nümunəsi hədsizdir.
Müəllifin romanlarının üstün cəhətləri onların yalnız maraqlı, cəzbedici olmasında deyil. Bu romanların cəmiyyətə faydası onların ditaktik təsirindədir. Onları oxuyan kəs cinayət törətməyin nə dərəcədə rəzil bir iş olmasını duyar, təmizlik və halallığa sövq olunar.
Bu romanların daha bir üstün cəhəti hüquq-mühafizə sistemində çalışan insanların ədəbiyyatımızda parlaq obrazlarının yaradılmasıdır. Gəlin razılaşaq ki, bu gün “yaxşı polis” obrazı demək olar ki, ədəbiyyatımızda yox dərəcəsindədir. Bizim asayişimizin keşiyində ayıq-sayıq dayanan bu insanlar, halbuki ən cəlbedici, ən oxunan romanların baş qəhrəmanları olmağa layiqdirlər. Fəxrəddin Qasımoğlu, deyək ki, bu işin öhtəsindən məharətlə gəlib. Mən şəxsən yaşlı bir qadından “Bu günlərdə “Son gecə” romanını oxudum. Oğurlanan qızın taleyi məni o qədər incitdi və peşəkar xəfiyyə tərəfindən onun xilas edilməsi məni o qədər sevindirdi ki, içimdə polisimizə hədsiz sevgi oyandı” etirafını eşitmişəm.
Ədəbiyyatın gücünün ən əyani təsviri bu deyilmi?
Varis,
Avrasiya Millətlər Assambleyası Ədəbiyyat Şurasının həmsədri.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.12.2022)
“Bir balaca boyu var…” - Azərbaycanın builki “Best Model”inin 155 sm boyu var?
Xəbər veediyimiz kimi, dekabr ayının 4-də “Baku Crystal Hall”da “Best Model of Azerbaijan-2022” müsabiqəsinin qalibləri seçilib. Liza Uzun adlı iştirakçı müsabiqədə qalib olub. Halbuki bu seçim sosial şəbəkələrdə xeyli müzakirələrə səbəb olub. Səbəbsə Lizanın boyudur.
Lizanın boyunun cəmi 155 santimetr olması ilə bağlı iddialar irəli sürülür. Qısa boylu birinin model müsabiqəsində qalib olması bəzilərində sual yaradıb. Bir qisim modellik kriteriyalarının pozulduğunu, bəziləri də dəyişdiyini düşünürlər.
Elə bu suallara aydınlıq gətirmək üçün də Oxu.az-ın əməkdaşı Nəzrin Vahid münsiflər heyətindəki bəzi ünlülərə müraciət edərək onlardan cavab alıb. Əməkdar incəsənət xadimi, modelyer Fəxriyyə Xələfovanın sözlərinə görə, moda aləmində kriteriyalar dəyişməyib:
“Modada kriteriyalarla bağlı heç bir dəyişiklik yoxdur. Hətta sizə deyim ki, mən öz kolleksiyalarıma modellər seçəndə çalışıram ki, boyu 175-178 və ya 182 sm olsun. Podiumda tam bir moda mənzərəsi yaranır. Çünki model nə qədər ucaboy olsa, bir o qədər effektli olar. Bunun da xüsusi səbəbləri var. Podium çox uzun olur. Tamaşaçı libası tam görməlidir. Dəyişən bir şey yoxdur. Bunlar kriteriyalardır”.
Modelyer özünün də üzvü olduğu münsiflər heyətində moda sektorundan nümayəndələrin sayının az olduğunu qeyd edib:
“Qalib münsiflər tərəfindən seçilir. Bu il münsiflərdə tanımadığım insanlar çox idi. Onlar moda sektorunun nümayəndələri deyildilər. Səs çoxluğu ilə Liza xanım qalib gəldi. Müsabiqədə bir səs çoxluğu ilə olsa belə, qalib gəlmək mümkündür. Münsiflər heyətinin üzvlərini tanımırdıq. Bir söz deyə bilmərəm. Sadəcə, güman edirəm ki, onların seçimi ilə Liza xanım qalib olub. Moda sektorunu təmsil etməyənlər çox idi. Bunu aydın şəkildə görmək mümkündür”.
F.Xələfova müsabiqədə onlayn səsvermənin də olduğunu söyləyib:
“Ötən il səsvermə onlayn şəkildə olmamışdı. Onlayn bilet alan insanların da rəyi rol oynayıb. Modanı təmsil etsək də, biz ortada əyləşmişdik. Yan tərəflərdə başqa münsiflər heyəti var idi. Onların rəyi üstün oldu.
Mən tamam başqa namizədi qeyd etmişdim. Qalib ucaboy, daha yaxşı namizəd ola bilərdi. Ötən il müsabiqədə münsiflər heyətinə moda sektorunu təmsil edən insanlar daxil idilər. Sədr mən idim. Bu dəfə mən deyildim. Mən sədr olanda qalibiyyət əldə etmək istəmişəm. Yalnız gələcək üçün qalibiyyəti düşünürəm. Liza xanım, bəlkə də, Türkiyədə də qalib olar. Sadəcə, sevinərəm”.
“Best Model of Azerbaijan 2022” müsabiqəsinin təşkilatçısı Elxan Paşayev sosial şəbəkədə aparılan müzakirələrdən danışıb:
“13-14 ildən sonra ilk dəfə bu qədər böyük heyət bir araya toplaşdı. Final dekabrın 4-də keçirildi. Mənim orada çəkdiyim xərc göz önündədir. Lakin mənə böhtanlar yaxırlar. Guya kimdənsə pul alıb, qalib etmişəm. 60-70 min xərc çəkdiyim halda hansısa bir iştirakçının 5-10 mininə ehtiyacım yoxdur. Bununla adıma xələl gətirmərəm. Prinsipə düşmüş iştirakçılar bu cür ifadələr irəli sürürlər.
Yalnız iki iştirakçının iradı var. Rəsmi münsif heyətindən narazılıq bildirənlər olmadı. Hər kəs razı idi. Orada hər şey planlaşdırılmış şəkildə olub. Rufana adlı model xanım seçimlər zamanı kastinqdə iyul ayında mənə pul təklif etmişdi. Sırf qalib olmaq üçün bunu edirdi. Lakin niyyəti baş tutmadı”.
E.Paşayev Lizanın boyu ilə bağlı yayılan məlumatların yalan olduğunu söyləyib:
“Paylaşılan şəkillərə diqqət edin. Orada hər kəsin şəkli tam götürülüb, Lizanı isə balaca halda saxlayıblar. İrəli sürülən iddia yalandır. 155 santimetr boyu olan biri necə qalib seçilə bilər?! Bu qədər təşkilatçılıq edən biri bu cür incə məqamı, sizcə, necə unuda bilər? Xanımın boyu 169 santimetrdir.
Nəticədən razı qalmayan modellər belə yalanlar danışırlar. Reallığa uyğun olmayan ifadələr və fotolarla qalmaqal yaratmağa çalışırlar. Modellikdə kriteriyalar var. 165 santimetrdən hündür xanımlar yarışmada iştirak edə bilərlər. Bakıda boyu 170 santimetrdən çox olan xanımlara çox az rast gəlinir. Xanımın azərbaycanlı olmadığı bildirilir. Ayrı-seçkiliyə ehtiyac yoxdur. Xanımın atası türk, anası Gürcüstanda yaşayan azərbaycanlıdır. Bu kimi böhtanların əvvəlcədən planlaşdırıldığını düşünürəm”.
Təşkilatçı əlavə edib ki, dekabrın 16-da Türkiyədə baş tutacaq müsabiqədə alacaqları nəticə hər kəsə dərs olacaq:
“Xanımın üz cizgiləri estetik əməliyyatlı görünə bilər. Amma elə bir şey yoxdur. Liza təbii, gözəl xanımdır. Şikayət edən xanımlar estetik əməliyyatlıdırlar. Hər kəs onu boyu ilə “vurmağa” çalışır. Tək boy əsas kriteriya deyil. Boy üzərindən qalibiyyət qazanmaq real deyil. Məntiqi açıqlaması yoxdur.
Bizim seçimimizin doğru olduğu dekabrın 16-da alacağımız nəticədən bəlli olacaq. Əziyyətimi yerə vurmağa çalışırlar. Boydan və puldan danışırlar. Mənə ən çox təsir edən o pul söhbəti oldu. Alacağımız nəticə hər kəsə dərs olacaq”.
Münsif heyətindən modelyer-dizayner Kubra Nuriyeva isə müsabiqədə ədalətli qərar verməyə çalışdığını əlavə edib:
“Mən dizaynerəm. Ancaq geyimlərin tərtibatı ilə məşğulam. Düzdür, münsiflər heyətində idim. Münsif olaraq ədalətli qərar verməyə çalışdım. Lakin qalmaqalı sevmirəm, uzaq qalmağa çalışıram”.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.12.2022)
Niyə virtual ünsiyyət bəzi insanlar üçün daha asan və üstündür?
Texnologiyanın sürətlə inkişafı həyatımızı müəyyən mənada asanlaşdırsa da, müəyyən qədər də bizi özündən asılı vəziyyətə salır. İstədiyimiz vaxt istədiyimiz bir məlumatı internet vasitəsilə bir neçə dəqiqə ərzində dərhal tapa bilirik, həmçinin dünyanın istənilən ölkəsindəki bir insanla ünsiyyət qura bilirik.
Bu baxımdan internetdən istifadənin bizə gətirdiyi üstünlükləri var. Amma narahatedici hal odur ki, son illərdə internetdən asılılıq halları get-gedə çoxalmaqdadır. Ən çox 12-18 yaşlarındakı yeniyetmələr internetdən asılılıq risk qrupuna daxil olsalar da, hər yaşda internet asılılığı olan insanlarla qarşılaşmağımız mümkündür. Onu da qeyd edim ki, internet asılılığı qızlara nisbətdə oğlanlarda 2-3 qat daha çoxdur.
İnternetin faydaları ilə yanaşı zərərləri də var. Belə ki, bildiyimiz kimi kompüter bizim sağlamlığımıza ziyandır. Yəni kompüter arxasında çox vaxt keçirmə səhhətimizdə problemlərə gətirib çıxarır. Kompüter və internetdən çox istifadə gözün zəifləməsi, boyun-bel ağrıları, şüualanma nəticəsində onkoloji xəstəliklərin yaranması və s. kimi fəsadlar yarada bilir. Həmçinin internetdən çox istifadə insanda yorğunluq, informasiya yüklənməsi, yuxu pozuntusuna, aqressiv və əsəbi hallara, ünsiyyətin məhdudlaşmasına da gətirib çıxarır. İnternet asılılığı olan şəxs ətrafdan sanki təcrid olunur və yaxınları ilə ünsiyyətini azaldır. Bunu çox vaxt bilərəkdən etmir. Yəni internetdə virtual dostların olması, onlarla ünsiyyət, problemlərini bölüşmək ətrafındakı "real" şəxslərlə "real-birbaşa ünsiyyət" ehtiyacını əvəzləyir və məhdudlaşdırır. Çox vaxt buna heç vaxtı da qalmır.
Nə üçün virtual ünsiyyət bəzi insanlar üçün daha asan və üstündür? Çünki bu zaman həmin insan öz "real Mən"indən çox "ideal Mən"indən çıxış edərək özündə olmayan cəhətləri varmış kimi göstərərək kompleksiz ünsiyyətə daxil olur. Həmçinin sosial fobiyası, çəkingənliyi, qapanıqlığı olan insan da virtual ünsiyyətdə daha rahat olduğu üçün buna daha çox üstünlük verir.
Yuxarıda qeyd etdiyim kimi əsas risk qrupları 12-18 yaş aralığında olan yeniyetmələrdir. Çünki bu dövr yeni axtarışlar, yeni maraqlar, fərqli insanlarla ünsiyyət dövrüdür. Yeniyetmələr çox vaxt həttə məktəb dərslərini axsadaraq vaxtlarının çoxunu internet klublarda keçirirlər. Burada müxtəlif oyunlar oynayır, sosial şəbəkələrdə müxtəlif paylaşım edir, hətta fərqli ölkələrdən insanlarla ünsiyyətdə olurlar. İnternetdən asılı olan insanlar bir çox hallarda qidalarına da diqqət etmirlər. Onlar internetdə gördüyü işə o qədər aludə olurlar ki, buna vaxt itkisi kimi baxırlar.
İnternetdən istifadə həyatımızı asanlaşdırdığı üçün ondan tamamilə imtina etmək çətin olardı. Amma vaxtı düzgün bölmək burada əsas şərtdir. Fasiləli şəkildə internetdən istifadə qəbul olunandır. Saat bölgüsündə yaş amili nəzərə alınır. Azyaşlılar gün ərzində fasiləli olaraq 1-2 saat internetdən istifadə edə bilər. Yeniyetmə və gənclərdə bu saat nisbətən daha çoxdur. Ümumiyyətlə yetkin bir şəxsin də kompüter və internetdə keçirdiyi vaxt 3-4 saatı keçməməlidir və arada fasilələr olmalıdır.
Bəzi hallarda valideynlər tərəfindən uşaq və yenitmələr internetdən tamamilə təcrid edilir. Bu, nəticə verməyəcək. Belə olduqda internetdən istifadəni get-gedə azaltmaq daha məqsədəuyğun olardı.
İnternet asılılığı həmçinin asudə vaxtın düzgün qiymətləndirilə bilməməsindən də irəli gəlir. Bu zaman yaxşı olardı ki, uşaq və yeniyetmə sevdiyi fəaliyyətə - rəqsə, rəsmə , idmana yönləndirilsin. Bu, onun internetə sərf etdiyi müddəti azaldacaq.
Bundan başqa bəzi proqramlar var ki, internet və kompüterdən istifadə müddətinə nəzarət edir. Məsələn, şifrə daxil edən şəxs (valideyn) həftəlik kompüter istifadə müddətini 14 saat olaraq təyin edir. Ekranda qalan müddət əks olunur. Və istifadəçi bu zaman limiti keçə bilmir. Yalnız şifrəni daxil edən şəxs müddəti dəyişə və ya həftə başladıqda yenidən müddət daxil edə bilər.
Nuriyyə Quliyeva
Peşəkar Psixologiya Mərkəzinin direktoru/ Klinik psixoloq
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.12.2022)
Tarixin "arxa bağçası"ndakı çiçəklər
Türklərin sivilizasiyanın inkişafına verdikləri töhfələr düzgün qiymətləndirilmir
Dünya tarixşünaslığının olduqca ədalətsiz yanaşdığı bir millət var. Onun keçmişi haqqında sadəcə "köçəri olub" deyərək əl yelləyir, bəşəriyyətin inkişafına heç bir töhfə vermədiyini iddia edirlər. "At belində mədəniyyət yaradılmaz", "çöldə elm inkişaf etdirilməz" deyə, onun sivilizasiyanın inkişafına verdiyi böyük töhfələri danırlar. Bu haqsızlıq uzun müddətdir davam edir. Artıq vəziyyət dəyişməli, dünya türkləri olduğu kimi tanımalıdır.
Əgər at belində mədəniyyət yaradılmazsa, at belində dövlət də qurmaq olmaz. Tutmaq olar, fəth etmək olar, amma qurmaq yox. Elə isə 17 böyük imperiyanı və ümumilikdə irili-xırdalı 200-ə yaxın dövləti yaradan millət "həyatı at üstündə" keçən köçərilərdən ibarət ola bilməzdi. Öz tarixində bu qədər böyük dövlətlər yaradan ikinci millət Yer üzündə yoxdur.
At belində qurulan dünya
"Ömrü at belində keçən…" remarkına cavab olaraq deyək ki, əksər alimlərin fikrincə, atı ilk dəfə məhz türklər əhliləşdiriblər. Bu, sivilizasiyanın inkişafında təkərin ixtirası qədər olmasa da, hər halda, son dərəcə vacib bir sıçrayış idi. Çünki ilk dəfə atın əhliləşdirilməsilə bəşəriyyət sürət məfhumu ilə tanış oldu. Buna qədər hər şey ləng idi - hərəkət də, fikir də… Yəni bəşəriyyət sürəti ram etdiyinə görə ilk növbədə türklərə borclu olmalıdır.
"Dünya tarixçiləri tərəfindən türklər üçün səciyyəvi olaraq daha çox döyüş ruhu, hərbi şücaət qeyd edilir. Türklərin intellektual gücündən və elmi xidmətlərindən az bəhs olunur. Halbuki, türklərin sözü, fikri, hikməti, bəşər sivilizasiyasındakı rolu danılmazdır" . Bu sözləri AzVision.az-a müsahibəsində fəlsəfə elmləri doktoru, türkoloq, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunun şöbə müdiri Roida Rzayeva deyib.
Qərb tarixçiləri nəyə görəsə anlamaq istəmirlər ki, böyük fəthləri, qurulan imperiyaları sadəcə, köçəriliyin və kobud gücün ayağına yazmaq mümkün deyil. Türklər çox vaxt sivilizasiyaları dağırdan qüvvə kimi göstərilirlər. Bununla bağlı müxtəlif stereotiplər geniş yayılıb. Təəssüf ki, əksər hallarda türk tarixçiləri də bu tələyə düşür, yalnız əcdadlarının döyüşkənliyinə, gücünə, igidliyinə diqqət yetirirlər. Halbuki çox vacib bir məqamı unutmaq olmaz: müharibə aparmaq təşkilati baxımdan müstəsna dərəcədə mürəkkəb məsələdir.
- Döyüşçülərin igidliyi vacib komponentdir, lakin həlledici deyil. Döyüş meydanında qalib gəlmək, alınmaz qalaları olan bir ölkəni fəth etmək üçün nizam-intizamlı və təlim keçmiş ordu, bacarıqlı və istedadlı sərkərdələr lazımdır, çoxlu silah-sursat, təchizat, rabitə məsələləri həll olunmalıdır. Diplomatiya üçüncü ölkələrin dəstəyini və ya heç olmasa neytrallığını təmin etməlidir. Bir sözlə, uğurlu müharibələri ancaq yüksək effektiv dövlət aparatı olan güclər apara bilər. Türk xalqları tarixdə belə dövlətlər qurmaq bacarığını dəfələrlə nümayiş etdiriblər və onların təcrübəsini başqa ölkələr də fəal şəkildə mənimsəyiblər,- deyə qazaxıstanlı tarixçi, "Aspandau" Elm və Təhsil Fondunun idarə heyətinin üzvü Radik Temirqaliyev "AzVision" ilə söhbətində bildirib.
Onun sözlərinə görə, türk dövlətlərinin siyasi qüdrəti hər zaman iqtisadi rifah üzərində qurulub. Məsələn, Qazaxıstan ərazisində şəhər mədəniyyətinin çiçəklənməsi türk xaqanlıqları dövrünə təsadüf edir. Xarəzmin sürətli yüksəlişi və şəhər sivilizasiyasının intensiv inkişafı bu dövlətin başına türk sülaləsi keçdikdən sonra, XI-XII əsrlərdə gerçəkləşib.
Əgər 15-ci əsrin ortalarında Konstantinopolda 80 minə yaxın insan yaşayırdısa, Osmanlılar onu fəth edib, adını "İstanbul" qoyduqdan sonra qısa müddət ərzində şəhərin əhalisi 700 min nəfərə çatdı. Yəni türklər tarixi səhnədə "barbar" və "dağıdıcı" deyil, yaradıcı rolunu oynayıb, geniş bölgələrin iqtisadi inkişafına yeni təkanlar veriblər.
Türk dövlətlərinin Şərqlə Qərbin minilliklər boyu davam edən əlaqəsini təmin etməsi isə onların sivilizasiyanın inkişafına göstərdikləri müstəsna xidmətlərdən biridir. Məhz türklərin yaşadıqları torpaqlardan keçən Böyük İpək Yolu ilə aparılan ticarət böyük coğrafi kəşflər dövrünə qədər Avropanın inkişafı üçün iqtisadi bazanı yaradan faktorlardan biri olub.
Köçəriliyin dərin qatı
Türkləri anlamaq üçün "köçərilik" anlayışını düzgün başa düşmək lazımdır. Köçərilik o demək deyil ki, bu gün mal-qara burada otu yeyib qurtardısa, sabah şələ-küləmizi yığıb, sürünü qabağımıza qataraq, başqa yerə köçəcəyik. Bəli, gülməli də olsa, köçəriliyi çox vaxt məhz belə təqdim edirlər. Halbuki, köçəri həyat tərzinin dərin fəlsəfəsi var, onu anlamaq, duymaq lazımdır.
Türklərin formalaşdığı Böyük Çöl - Avrasiyanın ürəyidir. Burada dünya tarixini dəyişən sərkərdələr, alimlər yetişiblər. Böyük Çöl özünün nəhəngliyi ilə insana meydan oxuyur, onu atını üfüqə doğru çapmağa, daim irəli getməyə səsləyir. "Türkün məzarı atının yarmasındadır" məsəli boş yerə yaranmayıb.
Sonradan Avropa xalqlarının inkişafında Okean hansı rolu oynayıbsa, türklər üçün də Böyük Çöl bax, o idi. O, Türkün okeandır; Türk orada üfüqə - yerlə göyün birləşdiyi məchul xəttə çatmaq niyyətilə atını irəliyə çapa-çapa formalaşıb, dünyagörüşü yetkinləşib. Avropa sivilizasiyasının inkişafında orta əsrlərin sonunda gəmilər hansı rolu oynayıblarsa, Türk sivilizasiyası üçün atlar eyni funksiyanı yerinə yetirib.
Köçəri türklər oturaq kənd təsərrüfatı cəmiyyətlərində hakimiyyət institutlarının formalaşmasına köklü təsir göstəriblər. Onlarla təmasda olan xalqların təsərrüfatına ev heyvanları daxil olub, qida rasionu keyfiyyətcə dəyişib, zülallı qidaların rolu artırıb.
Rusiyalı türkoloq Sergey Semyonoviç Kristioqlo AzVision.az-a yazdığı məqalədə göstərir ki, köçəri sivilizasiyanın sirli ruhunu anlamaq üçün türklərin runik yazısına baxmaq lazımdır. Runlar xüsusi bir əlifbanın elementləridirlər, amma adi hərflərdən fərqli olaraq, kommunikativ funksiyadan əlavə, sakral bilik daşıyıcısı rolunu da oynayıblar. Runlar bir növ sanki həm ağlın, həm də ruhun əlifbasıdır. Türk runlarını həm soldan sağa, həm də sağdan sola oxumaq olar. Onların tarixi çox qədimdir və şübhəsiz ki, sonrakı türk yazısının əsasını qoyan ilk hərflər olublar.
Çingiz Aytmatov adına "Beynəlxalq İssık-Kul Forumu"nun vitse-prezidenti Dinara Jumabayeva AzVision.az üçün xüsusi olaraq çəkdiyi videokastda deyir ki, prototürklərin bütün bu bacarıqları öz dövləri üçün inqilabi idi.
- O dövrdə o məkandakı sivilizasiyanın əsas dəyəri hansısa piramida, yaxud böyük divarın tikilməsi deyil, geniş insan kütlələrini ətraf aləmi çox yaxşı bilən, inkişaf etmiş köçəri icmalar halında təşkil etmək bacarığı idi. Bütün bunlar digər xalqlarla müqayisədə kifayət qədər mükəmməl və sabit bir dilin daha erkən formalaşmasına səbəb oldu. Avropa ilə Asiyanın ortasında olan köçərilər bir növ müxtəlif sivilizasiyaları, mədəniyyətləri, xalqları birləşdirən katalizatora, körpüyə çevrildilər,- xanım Jumbayeva vurğulayıb.
Göründüyü kimi, qarşımızda ənənəvi Qərb sivilizasiyalarından fərqli bir dünya var. Türk dünyası öz əməlləri və fəthləri ilə bəşər tarixinin inkişaf vektorunu dəfələrlə dəyişib. Dünyada ilk dövlət rəmzləri və işarələri, eləcə də siyasi terminlər birinci dəfə Çöldə yaranıb. İlk dəfə metaldan silah hazırlayan da türklər olublar. Beləliklə, türklərin müasir Avropa və dünya mədəniyyətinin yaranmasına, inkişafına həlledici təsir göstərdiyini söyləmək üçün bütün əsaslar var.
Türkiyəli tarixçi, Qars-Qafqaz Universitetinin Siyasi Elmlər və Beynəlxalq Əlaqələr kafedrasının müdiri Elnur Həsən Mikayıl köşə yazısında qeyd edir ki, türklər ən çox Xəzər dənizi ətrafında məskunlaşdıqları dövrdə inkişaf və təkamül ediblər. Əsrlər boyunca Xəzər dənizinin səviyyəsinin müəyyən dövriliklə qalxıb-enməsi türklərin böyük dövlətlər yaratmasına səbəb olub.
"Yabanı" demokratiya
VII əsrdə türklər İslam mədəniyyətinin tərkibinə daxil oldular. Bu, ona görə asan baş verdi ki, onsuz da türklər həmin mədəniyyətin daşıyıcıları idilər, onların ictimai şüurunda həmin dəyərlər var idi. VIII əsrdən sonra İslamın yayılması artıq türk xalqlarının adı ilə bağlıdır. Onun orta əsrlərdəki inkişafı və qlobal din kimi dünyaya yayılması birbaşa türklərin xidmətidir.
Bu haqda danışanda vacib bir nüansı vurğulamaq lazımdır. XV-XVI əsrlərdə Avropada başlayan intibah ilə tarixin yeni səhifəsi çevrilir: orta əsrlər bitir, yeni dövr başlayır. "İntibah" - oyanma, dirilmə deməkdir. Bəs oyanan və dirilən nədir? Xristianlığaqədərki Avropa mədəniyyəti - yəni Qədim Yunan və Roma irsi.
Romanın süqutundan sonra Avropada başlayan qaranlıq dövrdə (o, Qərb tarixşünaslığında elə rəsmən belə də adlanır: "Dark ages") həmin zəngin elm və mədəniyyət tamamilə itirilmişdi. Bunu qaranlıq dövrlərdə Avropada yaradılan manuskriptlərin (əlyazmaların) sayından da görmək olar. 600-700 il ərzində Qərbi Avropada faktik olaraq bilik istehsal etmək və yaymaq işi tamamilə dayanmışdı.
Sonrası daha maraqlıdır. 12-ci əsrdən xilafət Çindən tutmuş, Ön Asiyaya qədər böyük ərazidə həlledici gücə çevrilən türklərə keçir. Avropanın klassik mirasını da onlar inkişaf etdirməyə başlayırlar. Avropa ayılıb, intibaha başlayanda qədim yunan və roma irsini artıq müsəlman alimlərinin əsərlərindən öyrənəcəkdi. Onların arasında isə əksəriyyəti türklər idilər.
(ardi var)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.12.2022)
Birdən-birə 17 nəfərin divanı quruldu...
Adəm İsmayıl Bakuvidən “Məhşər divanı: Yalanın 17 anı”
Yazıçı Adəm İsmayıl Bakuvinin bu günlərdə çapdan çıxmış “Məhşər divanı: Yalanın 17 anı” romanı hazırda dünya nəsrinin ən çox oxunan non-fikşn janrındadır, tarixi-fantastik romandır. Roman erməni millətçiliyinin iç üzünü neytral mənbələrdən götürülən faktlarla açması cəhətdən çox aktual və dəyərlidir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı romanın xüsusən maraq kəsb edən hissələrini bu gündən etibarən oxucularının ixtiyarına verəcək. Bu gün sizlərə romanın başlanğıc hissəsini təqdim edirik. Belə ki, bütün işlərin kökü, mayası onların başlanğıcındadır.
Beləliklə, Adam İsmayıl Bakuvi, “Məhşər divanı:Yalanın 17 anı” romanı.
Həqiqəti hər şeydən uca tutun, yalana, iftiraya uymayın, böhtan atmayın!
(Həzrəti İsa)
Ermənilərin qəhrəmanları həmişə öz xalqlarının xilaskarlarından daha çox onun cəlladı olublar.
(Rus diplomat, general Vladimir Mayevski)
1.
Zənglər qəfildən çalınmağa başlayanda səs o qədər gur idi ki, evlərin pəncərə şüşələrini belə cingildədirdi. Hətta gurultudan yuxuya dalmış körpələr belə oyanıb ağlaşmağa başladılar. Carçılar da bir yandan zənglərin çalınmasına aydınlıq gətirərək hamını Baş meydana səsləməkdə idilər.
Böyük Divan qurulacağı xəbəri insanlarda hədsiz maraq oyatdı. ”Kimə?” sualları dodaqlardan qoparaq carçıları hey haqladısa da, onlar heç kimə açıqlama vermədilər. Qayda belə idi, insanlar öncədən kimə divan qurulacağını bilməməli idilər.
Hava tutqun idi. Nədisə, həmişə Böyük Divan qurulanda hava bax belə tutqunlaşırdı, qapqara buludlar səmada bərqərar olurdu, sanki günəşə “qaç, gizlən” komandası verirdi.
İnsanlar ikibir-üçbir Baş meydana axışmağa başladılar. İnsan xislətində nəyəsə marağın oyanması daimi, aparıcı yer tutur, harda nə baş verirsə insanlar hadisələrin episentrində olmağı, ya da, ən azı, məlumatlarla tam bilgilənməyi xoşlayırlar. Xüsusən də Əsas dünyada ömürlərini başa vurub Axirət dünyasına köç etdikdən sonra insanların hər şeylə maraqlanmaq mərəzi daha kəskin olur. Çünki bu dünyada daimi iş yerləri, daimi məşğuliyyətlər yox dərəcəsindədir, burada təqvim belə yoxdur, səhər və axşam anlayışları olsa belə saatlar işləmir deyə zaman dəyişmir, illər bir-birini əvəz eləmir. Burda yaş üstünə yaş gəlmir, Əsas dünyadan hansı yaşında köçmüsənsə burda sonadək həmin yaşda qalırsan. Burda yeni dostluqlar da qurulmur, Əsas dünyada tanımadığın adamla burada dost ola bilmirsən, yalnız təsadüfi ünsiyyət bağlılığın ola bilir. Burda yeganə nəsə bir maraq, məna kəsb edən şey Böyük Divanlardır, bəzən aylarla davam edən bu proseslər izləyicilər üçün teatrı, kinonu əvəzləyir. Düzdür, buradakı səhnədə hərdən teatr, kino da nümayiş etdirilir, konsert olur, maarifləndirici lektoriyalar qurulur, amma bunların heç biri tarixin gizlinlərinə işıq tutan Böyük Divan qədər maraq kəsb edə bilmir. Sakinlər oturub bəzən hətta göz qırpmadan, nəfəs dərmədən hakimlərin ittihamını, Qınaq kürsüsündə, Müttəhimlər kürsüsündə əyləşənlərin müdafiə, bəraət çıxışlarını, şahidlərin ifadələrini dinləyir, çıxarılacaq hökmü gözləyirlər. Dedikcə maraqlı prosesdir. İnternetin, telefon rabitəsinin, televiziya və radionun olmadığı bir dünyada məhz Böyük Divanın ərazisi yeganə ərazidir ki, burada bütün xidmətlər Əsas dünyadakı kimi tam fəaliyyətdədir. Burdakı kompüterlər, monitorlar, mikrofonlar yaşadığı dövrdə bunları görmüş insanlar üçün xoş xatirə, bunları görməmiş, öncəki illərdə yaşayanlar üçünsə təəccüb doğuracaq fantastikadır.
Müstəsna hüququ olan Böyük Divan Axirət dünyasının ən əsas orqanıdır, xüsusi hakimiyyət orqanı olmayan bir məkanda qərar verib icrasını həyata keçirən yeganə qurumdur.
Baş meydanda yerdən təqribən iki metr hündürlükdə səhnə qurulmuşdu, səhnədə Hakim, Qınaq, Müttəhimlər və Şahid kürsüləri qurulmuşdu, yerdə isə insanların əyləşməsi üçün oturacaqlar düzülmüşdü. Ön sırada sağ tərəfdə müttəhim sırası idi, burada müttəhimin vəkilləri, müdafiəçiləri, sözçüləri əyləşirdi. Sol tərəfdə isə Divan heyəti, ekspertlər yer tuturdu. Səhnədə qara parçaya indiyədək divanı qurulmuş insanların portretləri həkk olunmuşdu. Adları yazılmasa belə hər kəs onları yaxşı tanıyırdı. Divan hakimlərinin hökmü ilə onların hər biri qeybə çəkdirilmək cəzasına məhkum olunmuşdu. Əsas dünyada insanların qorxduğu şey ölümdürsə, Axirət dünyasında onların kabusuna çevrilən şey məhz bu qeyb olunmaq qorxusu idi. Əsas dünyada nə edirsənsə et, necə yaşayırsansa yaşa, sonda səni ölüm gözləyir, axırın qara torpaqdır, bu qanundur. Ölməmək mümkün deyil heç cür. Axirətdə isə sənin sonadək yaşamaq, qeyb olmamaq şansın var. Bir şərtlə: Böyük və ya Kiçik Divanlara məruz qalmayasan. Divana məruz qalmamaq şərti isə Əsas dünyadan qaynaqlanır: sən gərək heç bir bəşəri günah işlətməyəsən, insanlığa qənim kəsilməyəsən.
Insanlar yavaş-yavaş oturacaqları doldurur, paralel olaraq da yan tərəfdə ayaq üstə dayanmış xristian keşişinin, yəhudi ravvininin, müsəlman axundunun və budda monarxının tələbi ilə qara parçadakı portretlərə lənət yağdırırdılar. Portretlərin düzülüşündə tarixi ardıcıllığa qismən riayət olunmuşdu, əsas ardıcıllıq isə kimə nə zaman Böyük Divanın qurulması idi.
Kaliqula.
Qədim Roma imperatoru öz hakimiyyətini itirməkdən hədsiz dərəcədə qorxub ətrafdakı hər kəsi özünə potensial düşmən sanırmış. Bu adam qeyri-adı qanunlar icad edibmiş. Məsələn, kim imperatorun üzünə baxsa, onun içərisində şirlər olan qəfəsə atılması. Çox qəribə ölüm hökmləri icra olunurdu imperiyada. Arıların sancması kimi. Kaliqula həm də nizamsız seksual həyat keçirir, çox sayda zorlamalara imza atırdı.
Neron.
Daha bir Qədim Roma imperatoru 1-ci əsrdə daxili üsyanları qəddarcasına yatırtması, sonradan isə despotu ilə yadda qalıb, özünə rəqib bildiyi bütün saray əyyanlarını, hətta həyat yoldaşı Oktaviyanı belə edam etdirib. 64-cü ildə isə Roma şəhərində baş verən dəhşətli yanğını təşkil edib, şəhərin əsas küçələri onun ucbatından yanıb kül olub.
Çingizxan.
Monqol imperiyasının yaradıcısı, ilk böyük xanı. 12-ci əsrdə yer üzərindən Tanqut çarlığını, Çinin Tzsin imperiyasını, Bağdad xəlifəliyinı, Voljsk Bolqarıstanını və Xorəzmşah kimi dövlətləri silmişdir, on minlərlə insanların qətlə yetirilməsinə, əsir və qul həyatına məhkum olunmasına rəvac vermişdir.
Vlad Sepeş – Drakula.
15-ci əsrdə yaşayan bu macar-rumın qrafı Transilvaniyada ağlasığmaz qəddarlığı ilə yadda qalıb. Məsələn, 300 braşovlu gənci tonqalda yandırıb, qadınları ucu şiş taxtaya keçirib balalarını onlara sarımaqla işgəncəyə məruz qoyub. Drakula özü şəxsən qətlə yetirdikləri 23884 türkün cəsədini sayıbmış. Hətta qəddarlığına görə bu şəxsin incəsənətdə dönə-dönə obrazı da yaradılıb.
İvan Qroznı.
Ağlasığmaz vəhşilikləri ilə seçilən bu 16-cı əsr Rus çarı xəyanətdə ittiham edilən saray əyanlarının tikə-tikə doğranıb üzərilərinə ya qaynar su, ya da buz tökülməsiylə dərilərinin ətdən qopmasından həzz alirmiş. Eləcə də o, bakirə qızlara qarşı elədiyi sonsuz sayda təcavüzləri ilə tarixin yaddaşına yazılan cinayətlərə imza atmışdır. Bu şəxs həm də tarixə öz oğlunun qatili kimi düşmüşdür.
Mulay İsmail.
Bu Mərakeş sultanı Sudan qullarından ibarət ordusu ilə yeni-yeni torpaqlar işğal edir, əsirlər ələ keçirirmiş. Qana susayanda isə bu hannibal sarı paltar geyinib şikar axtarır, xoşuna gələnləri öldürürmüş.
Benito Mussolini.
Bu italiyalı şəxsə Divan qurulanda onun məktəbli ikən sinif yoldaşını bıçaqlamasından başlayaraq italyan faşizminin banisi kimi, diktator kimi ölkə daxilində etdiyi cinayətlərinə, eləcə də Hitlerin müttəfiqi kimi 2-ci dünya müharibəsində yüz minlərlə insanı qırdırmağadək uzanan bir həyat yoluna baxılmışdı, ona Qeyb hökmü çıxarılmışdı.
Adolf Hitler.
Bu alman şəxsin günahları o qədər çox və təkzibedilməz idi ki (o, faşizmin banisi, 2-ci dünya müharibəsinin səbəbkarıydı, 1939-1945-ci illər ərzində hər il 4 milyonadək insanın qətlinə fərman vermişdi, yəhudilərin məhvinə yönəli Xolokost qətliamı onun ayağında idi), onun Divanı tarixin ən qısa Divanı olmuşdu. Müttəhimlər kürsüsünə çıxan kimi zərərçəkən şahidlərin nifrət dalğası onu qamarlayaraq kürümüş, qeybə aparmışdı.
İosif Stalin.
Milliyyətcə gürcü olsa belə tarixə SSRİ vətəndaşı kimi düşən, Sovet İttifaqı adlı xalqlar həbsxanasını ən antihumanist həddə qədər inkişaf etdirən, xüsusən 1937-ci ildə on minlərlə ziyalını güllələdən, Sibir çöllərinə sürgün etdirən, 9 milyon insanı həbsxanalara atan, sənayeləşdirmə və kollektivləşdirmə illərində 20 milyon insanın canına qıyan, dünyanın tən yarısını zorən sosialistləşdirib digər yarısı - kapitalizm ilə əbədi mübarizəyə sürükləyən bir qəddar diktator idi Stalin.
Ted Bandi.
Tarixə “Amerikanın ən qorxulu adamı” kimi düşmüş bu şəxsin cinayətkar gələcəyi nümunəvi tələbə olduğu dönəmdə əsla proqnozlaşdırılmırmış. Qoluna yalançı gips qoyub çemodanını maşınınadək götürüb aparmağı gözəgəlimli qadınlardan xahiş etməklə təməli qoyulan 30-dan çox cinayət eyni sonucla bitmişdi: qadınların zorlanması və öldürülməsi. Həbs olunub həbsxanadan qaçaraq Ted Bandı ağlasığmaz cinayətlərini yenidən davam etdirmiş, amma növbəti həbsdən sonra elektrik stulunda əyləşdirilməklə öldürülmüşdür.
Kim İr Sen.
Bu Şimali Koreya diktatoru 2 milyon insan həyatına qənim kəsilmişdi, özünə “Millətin atası” titulunu götürərək insanları itaət etməyə, alçaltmağa müvəffəq olmuşdu deyə Qeyb hökmünə məruz qalmışdı.
Pablo Eskobar.
Kolumbiya narkobaronu və terrorçusu olmuş bu şəxsi, təsadüfi deyil ki, sağlığında “Kokain kralı” adlandırırdılar. Medelyin karteli adlı narkoticarət şəbəkəsinin lideri olan bu şəxs 1980-ci illərin sonunda dünya kokain bazarının 80 faizinə nəzarət edirdi. 30 milyard sərvəti olan Eskobar Forbesin dünyanın ən varlıları siyahısında 7-ci pilləyədək yüksəlmişdi. Ağ ölüm adlı narkomaniya məhz onun sayəsində dünyada çiçəklənmiş, yüz minlərlə gənc məhv edilmişdir.
Mao Tze Dun.
Çin diktatoru tək elə bircə “Böyük sıçrayış” ideologiyasına 65 milyon insanın, ümumilikdə 33 illik hakimiyyəti dövründə 76 milyon insanın qurban getməsinə rəvac vermişdi. Üstəlik, bu şəxsin qəribə bir cinayəti də vardı, əkin sahələrinin sərçələrdən qorunması adı altında tək bir il ərzində 2 milyard sərçənin məhvinə səbəb olmuşdu. Onun Divanı günündə səmaya minlərlə sərçənin toplaşıb gözünü dimdikləməsi Axirət sakinlərinin yaddaşından əsla silinmir.
Səddam Hüseyn.
Bu İrak prezidenti öz cəlladlarına milyona yaxın iraklını güllələmək, ölüncəyə qədər döydürmək, qazla boğmaq əmri vermişdi, bəzi insanları hətta əlində tapança özü güllələmişdi.
İdi Amin.
Axirətdə qurulan Divan bu uqandalı dövlət başçısını elədiyi vəhşiliklərə görə hətta ağıldan kəm adlandırmışdı. 1971-ci ildə hərbi çevriliş nəticəsində hakimiyyəti zəbt etmiş bu keçmiş Britaniya ordusu zabiti yarım milyon uqandalını öldürtmüş, hətta hannibalizmdə də ittiham olunmuşdu.
Pol Pot.
1975-1979-cu illərdə - 4 il ərzində hakimiyyətdə olan bu kambocalı diktator ölkə əhalisinin hər üç nəfərdən birinin məhvinə səbəb olaraq bəşər tarixində ən inanılmaz despot kimi ad çıxardığından Axirət dünyasının Divanı ona qarşı hədsiz sərtlik nümayiş etdirmişdir.
Pedro Alonso Lopes.
“And monstrı” təxəllüslü tarixin ən vəhşi manyakı. Ginnesin rekordlar kitabında “ən qəddar qatil” kimi birincilik daşıyan bu şəxs Cənubi Amerikanın Kolumbiya, Ekvador və Peru kimi dövlətlərində 1975-1978-ci illərdə yüzdən çox yeniyetmə qızı zorlayaraq öldürmüşdür.
Fransua Düvalye.
Haitinin 31-ci prezidenti rejim əleyhinə çıxanların hamısını, müxalifləri izlətdirirdi, kim bir kəlmə mənfi fikir bildirirdisə, sözünün kəskinliyinə görə ya həbsə atılır, ya güllələnirdi. Haiti həbsxanaları ağzına kimi dolmuşdu, yeni həbs olunanlara yer tapılmırdı. Ömrünün sonunadək prezident olması barədə mürtəce qərar imzalamışdı bu şəxs. Özünə Papa Dok ləqəbi qazandırmış, ona da nail olmuşdu ki, dövlət himni “Papa Dok əbədidir” sözləri ilə başlasın. Əsarətə, yoxsulluğa sürüklənən xalq ayağa qalxmaq istəyəndə isə gülləbaran edilirdi.
İnsanlar bugün Böyük Divanı qurulacaq şəxsin portretinin yerinə tərəf baxanda xeyli təəccüblənmişdilər, yer çox böyük idi, ağ örpəyin altında elə zənn etmək olardı ki, bir yox, azı on-on beş şəxsin portreti var. Sualları nizam-intizam yaradan Divan mühafizəçilərinə, eləcə də Divan məmurlarına ünvanlanırdı, ancaq heç kəsdən bir cavab almaq olmurdu.
Birdən səma daha da qaraldı, anidən bu zülmətdə bir işıq seli peyda oldu. Dairəvi gövdəsinin baş hissəsindəki rəngbərəng işıqları mühərrikinin qopardığı uğultunun şiddətinə görə artıb-azalan nəhəng bir uçan peyk yel qopara-qopara gəlib meydana qondu. Axirət insanlarının təəccüblü baxışları altında mühərriyin tam dayanmasına dəlalət edən uğultunun kəsilməsindən sonra cırıltıyla aralanan dəmir qapıdan Axırət dünyasındakı insanlardan fərqli olaraq rəngləri heç də bozumtul olmayan, Əsl dünyadakıların bənzəri adamlar düşdülər. Onları müşayiət edən mühafizəçilər hamısını gətirib ön sıralarda əyləşdirdilər.
Axirət insanları çaş-baş halda nə baş verməsini öyrənmək üçün hey bir-birini sual atəşinə tutmaqda ikən birdən səsgücləndiricilər işə düşdü, uca və soyuq kişi səsi elan etdi:
-Axirət insanları, bu dəfəki Böyük Divan əvvəlkilərdən iki cəhətinə görə fərqlənəcək. Əvvəla, bu dəfə biz bir nəfəri deyil, birdən-birə 17 nəfərin divanını quracağıq. İkincisi isə, onlardan bəziləri bizim Axirət dünyamızın sakinləri olduğu halda bəziləri Əsas dünyanın sakinləridir, buna görə, şahidlərin də bəziləri bizim dünyamızın, bəziləri Əsas dünyanındır. Bu səbəbdən bu gün bizim Əsas dünyadan qonaqlarımız gəlib. Şahidləri Divan bitəndən sonra ədəb-ərkanla geriyə - Əsas dünyaya göndərəcəyik. Divanı qurulanların isə suçları isbat edilərsə dərhal qeybə yollanacaqları gözlənilir.
Baş Meydanı ah və oflar, təəccüb və heyrət nidaları bürüdü. Bu vaxt şəkillərin üstündəki ağ örtüklər götürüldü, 17 nəfərin siması göründü. Dərhal da simalar bağlandı. Divanın qaydalarına görə təqsirləndirilənin üzübağlı portreti proses elan edilərkən səhnədən asılmalı, üzü isə proses başlananda açılmalı idi.
“Qalxın, Böyük Divanın hakimləri gəlir!” nidası da özünü çox gözlətmədi, üç qara fraklı hakim keçıb Hakimlər kürsüsündə yer aldılar. Prosesin ilk hazırlıq iclasının başlandığı elan edildi.
(Davamı var)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.12.2022)
Bir yazıçını dilənçi obrazında təqdim etmək olarmı?
Şəmil Sadiq yazır
Mənə görə ayıbdır!
Bilirsiniz nədir ayıb olan? Bir insanın, yazıçının görkəmindən, geyim tərzindən, yaşam tərzindən istifadə edib onu dilənçi obrazında təqdim etmək.
Görürəm naşirindən tutmuş oxumayan oxucusuna qədər hər kəs Əlisa Nicatın şəklini paylaşıb, bank kartı paylaşıb ürək ağrısı ilə dəstək istəyirlər. Bu bilirsiniz nədir, millətin özgüvənini, ruhunu sındırmaq, bunu görəndə heç kim heç kimi yox birinci özünü qınamalıdır. Dövlət bababın günahı öz boynuna. Bəs sən vətəndaş olaraq, boy-boy şəkil paylaşıb yazıq kimi təqdim etdiyiniz Yazarın kitabını nə vaxt almısan? Tutuquşu kimi 100 kitab müəllifi deyib, özünüzümüzü ağıllı aparmaqla deyil ki... Bu bizim reallıqdır, bəzən adam öz reallığından belə utanır və bunu sillə kimi adamın üzünə vurmaqla xalq qazanmaq lazım deyil. Dəyəri belə vermirlər, dostlar, dəyər başqdır. Belə səmimisinizsə, həm Əlisa Nicatı çap edən naşirlərə, həm də bəh-bəhlə paylaşan oxumayan oxuculara üzümü tuturam və deyirəm, Əlisa Nicatın kitablarının satışını qapaq qiymətinə Kitabevim.az da satışa qoyuruq. Kitabın satıldığı qiyməti olduğu kimi, Əlisa bəyin özünə veririk.
Hədəf Nəşrləri olaraq 2021-ci ildə yazarın 85 illik yubileyinə həsr edilmiş “Xatirələr” kitabını təqdim edirik. Çox ürəyiniz yanır, kitabın alın, oxuyun, həm yazara dəstək olsun, həm də sizin əlinizdə onun kitabı, heç olmasa bir vərəqinə göz atasınız. Buyurun, cəsarətli naşir və oxucu dostlar. Səmimiyyətimizi ortaya qoyaq. Naşirlərdən kim bu şərtlə razıdırsa, elə buradaca
yazsın, biz də kitabevim.aza tapşırıq verək.
Hələlik biz çap etdiyimiz kitabı hesabatı ilə təqdim edirik.
Əlisa Nicat - Keçmişlə köçənlər ("Xatirə ədəbiyyatı" silsiləsinin 55-ci kitabı)
Nəşriyyat: "XAN Nəşriyyatı"
Tiraj: 500 ədəd
Anbarda qalan say: 348 ədəd
Satılan say: 152 ədəd (Bu anbardan mağazalara veriləndir, 152 kitabın satılıb satılmadığını dəqiq demək olmaz.)
Çap qiyməti: 2,4 AZN
Qapaq qiyməti: 7 AZN
Topdansatış qiyməti: 3,5 AZN
Çapdan çıxma tarixi: 07.09.2021
Hesabat tarixi: 01.12.2022
1 il 3 ay ərzində satılan kitabdan gələn gəlir: 167,2 AZN
Çap edilməmişdən öncə verilən qonorar: 200 AZN
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.12.2022)
“İnsanın ən qatı düşməni çox vaxt özü olur” - Siseronun anım günündə ondan müdrik kəlamlar
7 dekabr həm də adı dillər əzbəri olan Roma filosofu Mark Tulliy Siseronun dünyadan köçdüyü gündür. Eramızın 43-cü ilində işıqlı dünyaya əlvida deyən Siseronun bu gün bir neçə qiymətli kəlamını xatırlamaq yerinə düşər:
“Silahlar guruldayanda qanunlar susur”,
“Gizli düşmənçilik açıq düşmənçilikdən daha təhlükəlidir”,
“Sülhə razılığa gəlməklə yox, qələbəylə nail olunmalıdır”,
“Tamahkarlıq – başqa bir adamın sənə qarşı törətdiyi cinayətdir”,
“Bütün sənətlərin ali məramı – həqiqəti araşdırmaqdan ibarətdir”,
“Hətta şöhrətin əleyhinə traktatlar yazan filosoflar da kitabın üstündə öz adlarını qeyd etməyi unutmurlar”,
“Qorxduğun və səndən qorxan adamı sevmək mümkün deyil”,
“Adama qarşı iki yolla ədalətsizlik etmək olar – zorla və aldatmaqla”,
“Heç kimin almaq istəmədiyi adamın satılmamağı elə də böyük qəhrəmanlıq deyil”.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.12.2022)
“Soyuq parkda yiyəsiz itlər kimi ağlayacaqsan o günü…”
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poetik qiraət rubrikasında sizləri gənc və istedadlı şair Kamran Su ilə başbaşa buraxırıq.
Sevmə məni
Mən tanıdığın əclaflardanam
İnanmırsan
İnanmamağa davam et
ama sevmə məni
Gözlərim xoşuna gələ bilər
ama nə olsun?
bütün əclafların gözləri qəşəng olur
gözümü neynirsən?
ağlın olsun
sevmə məni
Sevmə məni
Diqqətlə baxsan qrup yoldaşın
eynəkli uşaq
dəli kimi sevir səni
sən də onu sev
qurban olum
bircə sevmə məni
Sevmə məni
Heç gözləmədiyin bir qış günü
atıb gedəcəm səni
Soyuq parkda yiyəsiz itlər kimi
ağlayacaqsan o günü
Ən yaxşısı
Sevmə məni
*
Yağışın damlaları pəncərimi döyəcləyir
az sonra kiçik damlalar böyüyür
böyüdükcə
damlalar
çoxaldıqca
arzular
daşır
arzuların ağırlığından
sahilə çatmağa az qalmış
gəmi batır.
Sahildə yorğun matros
əynində cırılmış matros maykası
üzü günəşdən yanmış halda
saçları islaq
mədəsində dəniz suyu
dayanıb dənizə tərəf baxır
amansız dalğalar
acıq verir ona
Kiçik taxta parçaları
dalğaların qoynunda
bir də cəsədlər
bir də xatirələr…
Donmuş durmuş matros
indi o susqun
indi o pərt
Adamlar uzaqdan yaxınlaşır
Kiçik şəhərdə qadınlar ağlaşır
Yağışın damlaları pəncərəmi döyəcləyir
az sonra kiçik damlalar böyüyür
böyüdükcə
damlalar
çoxaldıqca
arzular
daşır
arzuların ağırlığından
sahilə çatmağa az qalmış
gəmi
batır
Yağan yağış mənə
saçlarından damcılar süzülən
matrosu xatırladır...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.12.2022)
Kamal Abdullanın “Casus” pyesi səbirsizliklə gözlənilir
Dekabrın 14-də Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının böyük səhnəsində Lənkəran Dövlət Dram Teatrı Xalq yazıçısı Kamal Abdullanın "Casus" pyesi əsasında rejissor Anar Babalının quruluş verdiyi eyniadlı tamaşa ilə çıxış edəcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, İttifaqın 125 illiyinə həsr olunmuş “Milli klassika” teatr festivalı çərçivəsində müsabiqədənkənar qonaq qismində oynanılacaq.
Qeyd edək ki, “Casus” sirr və onun açılması üzərində qurulub. Əsərdə Dədə Qorqud obrazı hadisələrin axarını istiqamətləndirir. O, Oğuz tayfaları arasında casusluq edənin kim olduğunu Qazan xana söyləyir. Həmçinin Boğazca Fatmanı da məsələdən xəbərdar edən özü olur. Dədə Qorqud Oğuzun təəssübkeşi kimi çıxış edir. Məhz bu səbəbdən casusun kim olduğunu söyləsə də, o biri yandan da məsələyə insani mövqedən yanaşır, Boğazca Fatmanı onun casus oğlunun başına gələcək fəlakətdən xəbərdar edir, ona ölümdən xilas yolunu göstərir. Niyə, nə səbəbə? Oğuz elinin bilicisi niyə Oğuz elinə xəyanət edən bir casusu hifz edir? Bu sualların cavabı səhnə əsərində süjetin ana xəttinin açılması ilə tamaşaçılara məlum olur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.12.2022)
